Problem dny moczanowej jest coraz częściej spotykany, niegdyś nazywano ją chorobą królów, gdyż występowała wśród klas wyższych, gdzie styl życia charakteryzował się obfitością i nadmiarem spożywania zarówno pożywienia jak i alkoholu. Taki sposób żywienia oraz brak aktywności sprzyjał postępowaniu choroby. Dna moczanowa stała się bardziej popularna wraz z rozwojem ekonomicznym i obecnie podagra dotyka około 1% populacji w krajach uprzemysłowionych i dotyka głównie mężczyzn po 40 roku życia.
Podagra (inaczej dna moczanowa, skaza moczanowa lub artretyzm) charakteryzuje się występowaniem stanów zapalnych występujących w stawach, tkankach miękkich, a nawet nerek. Głównie przyczyniają się temu gromadzące się w tkankach kryształki kwasu moczowego, które wpływają na proces zapalny. Gdy stężenie kwasu moczowego przekracza 6,5 mg/dl, określa się to hiperurykemią.
Hiperurykemia pojawia się na skutek zaburzonego metabolizmu związków prekursorowych kwasu moczowego – puryn oraz niewydolności nerek. Postać metaboliczna występuje u osób obciążonych genetycznie enzymopatiami purynogenezy, ze zwiększoną aktywnością reduktazy glutationu erytrocytów, chorych na białaczkę, niedokrwistość hemolityczną czy łuszczycę. Postać nerkowa jest uwarunkowana przez niesprawnie funkcjonujące nerki, na przykład u chorych z defektem cewek nerkowych.
Można wyróżnić dwa rodzaje skazy moczanowej – pierwotną oraz wtórną. Skaza pierwotna jest warunkowana podłożem genetycznym wiąże się ze złym metabolizmem puryn w organizmie. Co wiąże się z niepożądaną nadmierną produkcją kwasu moczowego. Ten rodzaj artretyzmu często skutkuje odkładaniem się moczanów w postaci kryształków w nerkach i może prowadzić do upośledzeń funkcjonowania nerek i nefropatii.
Wtórny artretyzm to schorzenie zależne od występowania innych chorób, m. in. białaczki, niewydolności nerek, nadciśnienia tętniczego, policytemii, czy cukrzycy. Nadmierną produkcję kwasu moczowego mogą powodować terapie promieniami roentgenowskimi oraz przyjmowanie cytostatyków i leków odwadniających.
Objawy choroby
Choroba początkowo nie daje widocznych objawów. Później możliwe są jej ostre napady spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu, spożywaniem produktów obfitych w puryny, nadmiernego wysiłku fizycznego, stresu, wyziębienia organizmu, czy głodówki.
Występuje intensywny ból i obrzęk w obrębie stawu sródstopno-paliczkowego palucha (nazywane podagrą), kciuka, również możliwy obrzęk nadgarstka, łokcia, barku, kolana, czy kręgosłupa. Stan zapalny często występuje w nocy, może trwać nawet do kilku dni, aż do samoistnego ustąpienia. Stany te często nawracają i początkowo dotyczą jednego stawu, a z upływem czasu może obejmować ich więcej.
Istotnym jest, żeby nie bagatelizować problemu artretyzmu, gdyż nie podjęte odpowiednie leczenie prowadzi do destrukcji stawów, a nawet nerek, ucha, pięty, czy palucha, co wiąże się ze znacznym pogorszeniem jakości życia osoby dotkniętej tym schorzeniem.
Omega-3 o wysokim stężeniu EPA i DHA
Czynniki wpływające na występowanie schorzenia:
Na występowanie podagry mają wpływ m.in. niepodlegające modyfikacją czynniki, czyli podłoże genetyczne. Płeć ma znaczenie, gdyż częściej choroba dotyka mężczyzn, zazwyczaj są to osoby starsze, choć nie jest to reguła, gdyż determinantem występowania tego schorzenia również jest styl życia i niewłaściwy sposób żywienia. Dieta bogata w białko może sprzyjać objawom, to za sprawą występowania puryn w tych produktach, m.in. w mięsie i podrobach mięsnych, roślinach strączkowych, konserwach, drożdżach, kawie, kakao oraz niektórych rybach. Ponadto występowanie otyłości, czy chorób współwystępujących (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, niewydolność nerek, choroby krążenia). W dużej mierze, to my jako osoby mamy wpływ na prewencję choroby, poprzez swój sposób żywienia i prowadzony styl życia.
Badanie wykazały, że u osób bez podłoża genetycznego, u których w diecie obfitowały produkty mięsne i strączkowe, przez ponad 10 lat, odnotowano wiele przypadków wystąpienia skazy moczanowej. Prawdopodobieństwo występowania schorzenia wzrasta z dużą ilością przyjmowanego alkoholu, gdyż podczas metabolizmu alkoholu, etanol zostaje przekształcany do kwasu mlekowego, który hamuje wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Alkohol także zwiększa syntezę puryn, tym samym zwiększa się produkcja kwasu moczowego. Stosowanie leków takich jak aspiryna oraz leków moczopędnych, czy cytostatyków zaburza metabolizm kwasu moczowego w organizmie. Osoby otyłe, chorujące na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia mają większe predyspozycje do występowania skazy moczanowej.
Jak leczyć i jak zapobiegać dnie moczanowej?
Dna moczanowa wymaga ciągłej modyfikacji stylu życia, a w tym sposobu żywienia.
Celem leczenia jest skuteczne obniżenie kwasu moczowego w krwi. Pacjenci w ostrych stanach podagry przyjmują leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Zazwyczaj terapia jest długookresowa. Dieta ma na celu zmniejszenie częstotliwości napadów oraz zapobieganie występowania nowych guzków dnawnych, które prowadzą do niszczenia tkanek i stawów. Główny sukces w leczeniu leży po stronie pacjenta i zależy od przestrzegania diety i zaleceń lekarskich.
Konieczne jest stosowanie się do diety ubogiej w puryny. Z diety należy wyeliminować mięso, podroby, dziczyznę, wyciągi z kości, śledzie, sardynki, szprotki, warzywa strączkowe, drożdże, kawę, herbatę, szpinak, grzyby oraz kakao. Niewskazane są również wędliny, konserwy, rabarbar, ostre przyprawy, tłuste potrawy oraz alkohol. Nie należy spożywać potraw przyrządzonych na wywarach kostnych i grzybowych.
Dozwolone są chude przetwory mleczne i mleko, sery, jaja, masło, śmietana, owoce warzywa i przetwory, produkty zbożowe, ryż, miód i cukier. Warzywa najlepiej spożywać w formie surowej lub gotowanej, mięso należy gotować w dużej ilości wody (celem wygotowania zw. purynowych). Nie zaleca się smażenia i pieczenia, należy je zastąpić gotowaniem i duszeniem. Dozwolone jest picie wody z cytryną, herbat ziołowych, owocowych, zbożowych kaw i koktajli owocowych.
Ponadto zalecane jest dostarczanie do diety witaminy C. Po podawaniu jej obserwowano obniżanie się hiperurykemii u chorych. Ostatnio również zwrócono uwagę na wiśnie i ich przetwory jako produkty mogące istotnie obniżyć stężenie kwasu moczowego; Dzieje się tak za sprawą zawartych tam antocyjanów i hydroksycynamonianu. Mają one też korzystny wpływ na profil lipidowy i hamują aktywność zapalną.
Dieta powinna być zbilansowana, należy jednak zwrócić szczególną uwagę na tłuszcze w diecie, gdyż utrudniają one wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Natomiast węglowodany działają antagonistycznie i zaleca się ich spożywanie kosztem tłuszczu.
Należy spożywać regularnie 4-5 posiłków dziennie, jednakże z uwagi na gromadzenie się kwasu moczowego w nocy nie zaleca się ostatniego posiłku później niż 3 godziny przed snem.
Pacjenci u których dodatkowo występuje kamica nerkowa powinni pilnować, by pić co najmniej 3 litry płynów dziennie, z czego zaleca się litr przed snem, by rozcieńczyć kwas moczowy w organizmie i wydalić go z moczem.
Podagra potrafi znacząco uprzykrzyć życie, jej ataki wiążą się z dużymi bólami, a zaniedbania mogą nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Warto utrzymywać zdrowy styl życia oraz wprowadzić odpowiednią dietę i włączyć aktywność fizyczną. Osoby chorujące na skazę powinny stale przestrzegać zaleceń dietetycznych, jednak zaowocuje to znaczącą poprawą jakości życia.
- Changizi Ashtiyani S., Golestanpour A., Shamsi M. i wsp. Rhazes’ prescriptions in treatment of gout. Iran Red. Crescent. Med. J. 2012; 14: 108–112.
- Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 2010; 448–449.
- Grzegorzewska A. Żywienie w skazie moczano- wej. W: Hasik J., Gawęcki J. (red.). Żywienie czło- wieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009; 234–237.
- Pachocka L., Jarosz M. Dna moczanowa. Porady lekarzy i dietetyków. PZWL, Warszawa 2012;
15–42 - Karolina D, Sulibursk J. Diet theraphy in gout. Wybrane problemy kliniczne. 2012, tom 3, nr 3, 125–129
- https://www.euyansang.com.sg/en/routed-by-gout/eyswellness2.html
