Wapń – źródła pokarmowe, rola w organizmie

Wapń to występujący w największej ilości w organizmie ludzkim składnik mineralny. Pierwiastek ten jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów (99% tego jonów Ca 2+ znajduje się w kościach i zębach w postaci hydroksyapatytu).
Pozostała ilość wapnia jest obecna w komórkach tkanek miękkich (0,9%) oraz we krwi krążącej i w płynach pozakomórkowych (0,1%). [5]

 

Całkowita ilość wapnia w organizmie dorosłego człowieka wynosi ok. 1200 g, co odpowiada 1,5% masy ciała. [8] Niestety badania populacyjne potwierdzają, że spożycie wapnia z dietą w Polsce jest niewystarczające. Średnie spożycie tego pierwiastka oscyluje między 600 a 700 mg/dzień w przypadku osób dorosłych, wśród osób w wieku 9-18 lat wynosi odpowiednio 850 mg/dzień u chłopców oraz 690 mg/dzień u dziewcząt. Stanowi to zatem tylko około 60% zalecanego dziennego spożycia [9].

 

Witamina D3 niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu z dodatkiem K2MK7 – KUP TUTAJ

W dzisiejszym artykule dowiesz się:


• jakie są funkcje wapnia,
• jakie jest zapotrzebowanie na wapń,
• jakie są objawy hiper i hipokalcemii
• jakie źródła pokarmowe są bogate w ten pierwiastek,
• co wpływa na wchłanianie wapnia.

źródło: joyce-mccown-1106617-unsplash


Funkcje wapnia

Stanowi nie tylko budulec kości i zębów, ale również spełnia szereg innych funkcji: [2, 4, 5]

• reguluje kurczliwość mięśni,
• bierze udział w transporcie i przekaźnictwie bodźców nerwowych,
• bierze udział w regulacji gospodarki kwasowo – zasadowej,
• jest niezbędny do regulacji czynności serca i ciśnienia krwi,
• uczestniczy w aktywacji niektórych enzymów,
• bierze udział w procesie apoptozy.

Stężenie wapnia w surowicy zależy od wielu zmiennych, takich jak: [2]

• jego spożycie z pokarmem,
• wchłanianie z przewodu pokarmowego,
• wydalanie z moczem,
• odkładanie czy też mobilizacja w kościach.

Regulacja stężenia wapnia w surowicy zachodzi przy udziale witaminy D oraz parathormonu (które zwiększają jego stężenie we krwi). Wpływ na stężenie tego pierwiastka mają również albuminy. Im więcej albumin tym większa kalcemia. Gospodarka kwasowo – zasadowa oddziaływuje na stężenie wapnia zjonizowanego. W kwasicy zaobserwujemy jego wzrost, natomiast w zasadowicy spadek. [2]

Zapotrzebowanie [6]

Dla kobiet między 19, a 50 rokiem życia jest to 1000 mg na dzień. Po 50 roku życia zapotrzebowanie rośnie do wartości 1200 mg/dobę. 
Zapotrzebowanie dla kobiet ciężarnych >19 roku życia wynosi 1000 mg/dobę, natomiast <19 roku życia 1300 mg/dobę. 

W przypadku mężczyzn zalecane dziennie spożycie jest na poziomie 1000 mg/dobę w grupie wiekowej 19-65 lat. Seniorzy >66 roku życia powinni zwiększyć dzienną podaż do 1200 mg/dobę.

 Przyjmuje się, że maksymalną, dobrze tolerowaną przez osoby zdrowe, ilością wapnia jest 2,5 g/dzień. [7]

Tabela pochodzi ze strony NCEŻ IŻŻ

Hipokalcemia [2]

Hipokalcemia to stan, gdy stężenie wapnia w surowicy będzie miało wartość <2.25 mmol/l.
Do jej objawów zaliczamy:

• napad tężyczkowy,
• tężyczkę utajoną,
• równoważniki tężyczki – skurcz powiek, ból w klatce piersiowej, ból brzucha, napad migreny, podwójne widzenie
• długotrwałe zbyt małe spożycie wapnia ma bezpośredni związek z osteomalacją i osteoporozą.

Warto też wspomnieć, że przewlekła hipokalcemia może mieć przebieg bezobjawowy, gdy stężenie wapnia zjonizowanego jest prawidłowe lub lekko odbiegające od normy. Nie należy jej jednak bagatelizować, tylko leczyć!

W terapii hipokalcemii przewlekłej stosujemy:

• węglan wapnia,
• octan wapnia,
• witaminę D.

W terapii suplementacyjnej należy okresowo kontrolować stężenie wapnia w surowicy oraz moczu. [2]

 

Wapń z dodatkiem witaminy K2MK7 oraz D3 – KUP TUTAJ

Hiperkalcemia

Hiperkalcemia to stan, gdy stężenie wapnia w surowicy będzie miało wartość >2.75 mmol/l.
Najczęściej jest wynikiem: nadczynności przytarczyc i nowotworów. [2]

Do objawów hiperkalcemii zaliczamy: [2]

• objawy ze strony nerek tj. wielomocz, kamica i wapnica nerek,
• nadciśnienie, tachykardię,
• ból głowy,
• senność,
• odwodnienie.

Należy dodać, że nadmiar wapnia w diecie może także ograniczać wchłanianie innych składników mineralnych, takich jak cynk, magnez i żelazo [3]

.

Postępowanie terapeutyczne obejmuje eliminację przyczyny zwiększonego stężenia wapnia w surowicy oraz działanie objawowe zmniejszające kalcemię [2].  

Warto mieć na uwadze, że przy spożyciu wapnia wyłącznie ze źródeł pokarmowych przy normalnym sposobie żywienia nie prowadzi do stanu hiperkalcemii. Problem może pojawić się, gdy pacjent wprowadzi suplementację wysokimi dawkami (przekraczającymi 3 – 4 g/dobę) i nie będzie kontrolować kalcemii w surowicy. [4]
W diagnostyce hipo- i hiperkalcemii posługujemy się poziomem wapnia całkowitego i zjonizowanego, natomiast największą przydatność diagnostyczną ma stężenie wapnia zjonizowanego. [2]

Joints – kompleksowy preparat na wsparcie kondycji aparatu ruchu – KUP TUTAJ

Przyswajalność wapnia z diety

Przyswajalność wapnia z diety wynosi 10–40%. Na jego biodostępność z pożywienia wpływa wiele czynników.
Do czynników, które zwiększają wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego zaliczamy: [7]

• laktozę,
• lizynę,
• argininę,
• witaminę D,
• inulinę,
• fruktooligosacharydy,
• niektóre fosfopeptydy kazeiny,

Do czynników które zmniejszają jego biodostępność zaliczamy: [7]

• etanol,
• szczawiany,
• kwas fitynowy,
• błonnik pokarmowy,
• nadmiar fosforu w diecie

Źródła wapnia w diecie

 

	Mg wapnia / 100g produktu
Mleko 2% tł.	120
Mleko odtłuszczone w proszku	1404
Jogurt naturalny 2% tł.	170
Jogurt morelowy 1,5% tł.	133
Kefir 2% tł.	103
Ser edamski, tłusty	867
Ser gouda, tłusty	807
Ser cheddar, pełnotłusty	703
Ser topiony, tłusty	367
Ser twarogowy, półtłusty	94
Ser typu feta	500
Śmietana 18% tł.	99
Mak niebieski	1266
Tofu	350
Sezam	975
Migdały	269
Brokuł surowy	50
Jarmuż	150
Pietruszka liście	193

Źródła:
-Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
– NCEZ
– Dietoterapia PZWL

A co z dietą roślinną?

Pacjenci na diecie roślinnej powinni zwrócić szczególną uwagę na zawartość wapnia w diecie. Można go świetnie uzupełnić poprzez picie wysokozmineralizowanej wody. Dla przykładu „Muszynianka” zawiera 208 mg wapnia w litrze, Staropolanka 290 mg. Można też sięgnąć po napoje roślinne fortyfikowane np. mleko sojowe wzbogacone w ten pierwiastek.

Podsumowując

Wapń jest zdecydowanie deficytowym pierwiastkiem w diecie wielu polaków. Warto świadomie włączyć do swojej diety produkty bogate w ten pierwiastek- świetnie sprawdzi się nabiał, wysokozmineralizowana woda, bądź napoje roślinne fortyfikowane, mak, sezam, czy tofu. Pamiętajcie, że jeśli zdecydujecie się na suplementację, to należy regularnie wykonywać badania kontrolne krwi, aby nie doprowadzić do stanu hiperkalcemii. Jeśli wasz poziom wapnia we krwi jest zbyt wysoki, lub zbyt niski to skontaktujcie się z lekarzem, gdyż taki objaw może być oznaką licznych chorób.

 

 

Literatura:
[1] Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
[2] Interna Szczeklika 2017
[3] Medycyna Praktyczna
[4] Dietoterapia PZWL
[5] Fizjologia człowieka Stanisław Konturek
[6] Normy żywienia dla populacji polskiej
[7] NCEŻ IŻŻ
[8] Kovesdy C. P., Kuchmak O., Lu J. L., Kalantar-Zadeh K. Outcomes Associated with Serum Calcium Level in Men with Non-Dialysis- Dependent Chronic Kidney Disease. Clin. J. Am. Soc.Nephrol. 2010, 5, 468-476.
[9] ZNACZENIE WAPNIA W METABOLIZMIE CZŁOWIEKA I CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JEGO BIODOSTĘPNOŚĆ W DIECIE
 Łukasz Szeleszczuk, Marzena Kuras