Obraz z freepik
Z chemicznego punktu widzenia witamina B1 (tiamina) to heterocykliczny związek chemiczny, złożony z pierścienia tiazolowego i pirymidynowego, połączonych mostkiem metylenowym. Istnieje kilka znanych form witaminy B1 wewnątrz komórek: wolna tiamina, trzy estry fosforanowe (mono-, di- i trifosforanowe) oraz niedawno odkryty trifosforan adenozynotiaminy. Biologicznie czynna forma witaminy B1 jest pirofosforan, TPP.
Pierwszy raz wyodrębnił ja Kazimierz Funk z otrębów ryżowych w 1911 roku. To on też zaproponował nazwać ją i podobne jej “witaminą”. Błędnie jednak zakładał, iż wszystkie witaminy są aminami.
Zapotrzebowanie na witaminę B1
Witamina B1 jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, przez co łatwo wchłania się w dwunastnicy i jelicie cienkim. Zapotrzebowanie na witaminę B1 różni się w zależności od wieku, masy ciała, rodzaju wykonywanej pracy czy czynników fizjologicznych.
Dzieci:
10-12 lat chłopcy (0,9 mg/dobę), dziewczynki (0,8 mg/dobę),
13-18 lat chłopcy (1,1 mg/dobę), dziewczynki (0,9 mg/dobę).
Młodzież i dorośli:
1,1 mg/ dobę.
Kobiety ciężarne:
0,9 mg/dobę.
Większe dawki mogą być wskazane w przypadku m.in. kobiet w ciąży i w okresie laktacji, u pacjentów onkologicznych, osób uprawiających sporty wyczynowe, palaczy tytoniu.
B-Balance – kompleks witamin z grupy B zawierający aktywne formy oraz specjalnie dobrane dawki
Źródła tiaminy
Witaminę B1 znajdziemy przede wszystkim w pożywieniu, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Mowa tu o mleku i produktach mleczny, śledzie, maliny, banany, brzoskwinie (poniżej 0,05 mg na 100g produktu); otrębach, pieczywie pełnoziarnistym, kaszach (gryczanej, jaglanej i jęczmiennej), mięsie, łososiu, fasoli (do ok 1g na 100g produktu), a przede wszystkim o nasionach roślin strączkowych m.in. soczewicy, zarodkach pszennych, nasionach słonecznika oraz drożdżach (powyżej 1 g na 100g produktu)
Organizm jest częściowo w stanie samodzielnie wyprodukować tę witaminę, z wykorzystaniem bakterii jelitowych, jednak produkcja ta nie jest wystarczająca, by zapewnić odpowiednią podaż i stanowi zaledwie ułamek ilości potrzebnej do odpowiedniego funkcjonowania organizmu.
Zagrożenie hiperwitaminozą są również osoby przyjmujące leki zwiększające wydzielanie moczu, antybiotyki oraz fenytoinę.
Obraz z freepik
Właściwości
Witamina B1 bierze udział w oddychaniu tlenowym. Jest prekursorem DPT – difosfotiamina, który jest koenzymem dla ponad 20 scharakteryzowanych enzymów biorących udział w procesach bioenergetycznych komórek prowadzących do syntezy ATP.
Ponadto enzymy te biorą udział w biosyntezie pentozy (niezbędnej do syntezy nukleotydów), aminokwasów i innych związków organicznych metabolizmu komórkowego. Tym samym witamina B1 ma swój udział w procesie wzrostu i rozwoju komórek oraz przekazywaniu impulsów nerwowych, przez co odgrywa znaczną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego.
Ponadto witamina B1, w postaci trifosforanu tiaminy neutralizuje wolne rodniki– jest antyoksydantem- co wspiera układ immunologiczny.
W połączeniu z działaniem potasu witamina B1 odgrywa również znaczącą rolę w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego.
Odpowiednia podaż EPA i DHA wpływa także na prawidłową pracę mózgu i całego układu nerwowego
Objawy niedoboru
Niedobór witaminy B1 dotyczy najczęściej osób wyczynowo uprawiających sport oraz osób starszych (u ponad 40% hospitalizowanych osób starszych obserwuje się niedobór witaminy B1). Może również być wynikiem długotrwałego stresu, intensywnego wysiłku fizycznego oraz umysłowego, a także stosowania nieodpowiedniej diety z dużą ilością alkoholu, herbaty i kawy. We wszystkich tych przypadkach może być zalecane włączenie dodatkowej suplementacji witaminą B1.
Obniżenie poziomy tiaminy objawia się:
- problemami z koncentracją, pamięcią,
- zakłóceniami równowagi emocjonalnej,
- oczopląsem,
- bólami i skurczami mięśni,
- niewydolnością krążeniową,
- uczuciem ciągłego zmęczenia,
- spadkiem libido,
- zaburzeniami trawienia tj. nudnościami, biegunką, brakiem apetytu, a w konsekwencji utratą masy ciała.
W skrajnych przypadkach niedoboru tiaminy (po ok. 3 tygodniach niedoboru) może dojść do rozwoju choroby beri-beri. Objawiająca się degeneracją nerwów oraz uszkodzeniem mięśni. A w konsekwencji utratą pamięci, porażeniem ruchowym i zaburzeniami pracy serca.
Problem pojawia się u osób po zabiegach zmniejszających żołądek. Niedobory witaminy B1 w tych przypadkach może dotyczyć od 2% do nawet 49% chorych (w zależności od rodzaju zabiegu, zakresu oraz stanu pacjenta przed operacją).
Niedobór witaminy B1 związany może być również z chorobą Parkinsona, chorobą Alzheimera, zespołem Wernickego-Korsakowa i innymi patologiami układu nerwowego. Podawanie jej w tych jednostkach chorobowych przynosi częściową poprawę stanu chorego.
Objawy nadmiaru
Przekroczenie zalecanej dawki witaminy B1 jest rzadkie i zachodzi praktycznie jedynie w przypadku podawania jej za pomocą zastrzyków. Dzieje się tak, ze względu na to, iż witamina ta jest rozpuszczalna w wodzie, a co za tym idzie, w szybkim tempie organizm jest w stanie pozbyć się nadmiaru, wydalając ja razem z moczem.
Nadmiar witaminy tiaminy objawia się zawrotami głowy, dusznościami, drżeniem mięśni i zaburzeniami rytmu pracy serca.
Witamina B1 w suplementach
Rzadko kiedy możliwe jest spotkanie w sprzedaży samodzielnej witaminy B1, zazwyczaj jest ona sprzedawana w formie złożonej z pozostałymi witaminami z grupy B.
Jako maksymalną dopuszczalną dawkę w suplementach diety Zespół do Spraw Suplementów Diety ustalił 100 mg/dzień.
Wchłanianie witaminy B1 w organizmie
Witamina B1 wchłania się lepiej przyjmowania w towarzystwie innych witamin z grupy B (zwłaszcza B2, B3), a także witamin C i E oraz składników mineralnych: magnezu i manganu.
Pogorszyć wchłanianie witaminy B1 mogą natomiast niektóre leki: antybiotyki, hormonalne środki antykoncepcyjne, tzw. leki osłonowe, diuretyki pętlowe, szczególnie furosemid, a także kofeina występująca w kawie lub innych produktach np. napojach energetycznych.
Należy również podkreślić, iż witamina B1 jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury, przez co jej zawartość w produktach spożywczych w wyniku obróbki kulinarnej będzie ulegać zmniejszeniu.
Witamina D3 rozpuszczona w oliwie – wsparcie pracy całego organizmu
PODSUMOWANIE:
Witamina B1 występuje w wielu produktach spożywczych zwłaszcza w zbożowych, strączkach oraz drożdżach. Stąd też uzupełnienie jej niedoboru, który występuje stosunkowo często u osób intensywnie uprawiających sport oraz starszych, nie jest trudne. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz sercowo-naczyniowego. Wykazuje też silne właściwości antyoksydacyjne.
BIBLIOGRAFIA:
- Praca zbiorowa pod red. prof. Jana Gawęckiego: Witaminy; Biblioteczka Olimpiady Wiedzy o Żywieniu, Zeszyt 5, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Poznań 2000
- Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2020
- Gryszczyńska A.: Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy; Postępy Fitoterapii, 2009, 4
- Tylicki A.; Siemieniuk M.: Tiamina i jej pochodne w regulacji metabolizmu komórek.; Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej . 2011, 65: 447-469
- Szałek E.: Tiamina i potas – składniki niezbędne w codziennej diecie.; Farmacja Współczesna. 2019, 12: 102-106
- Regulska-Ilow B., Różańska D., Ilow R.: Wpływ procesów kulinarnych na zawartość wybranych witamin w żywności cz. II. Tiamina, ryboflawina, niacyna.; Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2013, 3: 250-257
