Słodkie zabójstwo – czyli patofizjologia, objawy i diagnostyka cukrzycy

Statystyka, czyli zasięg cukrzycy 


Według danych WHO, w 2016 roku, szacowana liczba zgonów z powodu cukrzycy wyniosła 1,6 miliona na świecie. W Europie około 60 milionów ludzi choruje na cukrzycę. Według Głównego Urzędu Statystycznego szacowana liczba diabetyków w Polsce wynosi aż
2,1 miliona osób w wieku 15 lat i więcej. W 2014 roku 6.8 tysięcy polaków zmarło w powodu cukrzycy.



Na czym polega cukrzyca?

Cukrzyca, to według definicji, zespół chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny – ale co to w ogóle oznacza?

Każdy pewnie z nas słyszał o dwóch typach cukrzycy- typie I i II, ale czy wiemy czym one się rzeczywiście różnią ? Jeśli nie, to przed Wami krótka powtórka z lekcji biologii.



Cukrzyca typu 1, jest chorobą autoimmunologiczną, która polega na tym, że organizm sam walczy ze swoimi komórkami. Do takich przypadłości zaliczamy na przykład: Hashimoto, chorobę Gravesa Basedowa, łuszczycę, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Crohna, czy też tocznia rumieniowatego układowego. W cukrzycy typu pierwszego nasz organizm atakuje komórki beta trzustki.

Teraz wracamy do podstaw fizjologii – trzustka to narząd gruczołowy położony w nadbrzuszu, za żołądkiem, składający się z: głowy, trzonu i ogona, który ma dwie główne funkcje – zewnątrzwydzielniczą oraz wewnątrzwydzielniczą. 

Funkcja zewnątrzwydzielnicza polega na wydzielaniu enzymów wchodzących w skład soku trzustkowego. Funkcja wewnątrzwydzielnicza – inaczej endokrynna – polega na produkcji hormonów.

Wytwarzaniem i wydzielaniem hormonów zajmują się komórki zgrupowane w tak zwane wyspy Langerhansa. W obrębie tych wysp, 60% komórek stanowią komórki beta odpowiedzialne za produkcję insuliny, a około 25% komórki alfa produkujące glukagon. Insulina powoduje obniżenie poziomu glukozy we krwi i działa antagonistycznie do glukagonu, który ten poziom podnosi.

 

Cukrzyca typu I



W cukrzycy typu I, nasz organizm zaczyna atakować własne komórki, które odpowiedzialne są za produkcję hormonu obniżającego poziom glukozy we krwi. Cukrzyca typu I rozwija się u pacjentów z predyspozycją genetyczną, u których doszło do wyzwolenia autoagresji przez czynnik środowiskowy. Z biegiem procesu autoimmunologicznego dochodzi do rozwoju jawnej cukrzycy.

 



A co z typem II?



Jest to choroba, w której rolę odgrywa zarówno genetyka, jak i czynniki środowiskowe. Do czynników środowiskowych, które obwiniane są za wzrost częstości występowania cukrzycy zaliczamy:

• nadwagę i otyłość (im większy wzrost BMI i większy wskaźnik WHR* tym większe ryzyko choroby),
• brak aktywności fizycznej.

 

*WHR: waist:hip ratio, czyli współczynnik wynikający z podzielenia obwodu talii przez obwód bioder, który stanowi wskaźnik dystrybucji tkanki tłuszczowej w organizmie.

W cukrzycy typu II występuje zjawisko insulinooporności – insulina wytwarzana przez komórki beta trzustki nie wywołuje pożądanego efektu, co doprowadza do produkcji coraz to większych ilości hormonu, co w dłuższym okresie czasu, może doprowadzić do ich upośledzenia. Dochodzi wtedy do utraty pierwszej fazy wydzielania insuliny, zaniku komórek wysp produkujących insulinę
i jawnej cukrzycy. 

Jeśli z insulinoopornością współistnieje uwarunkowany wielogenowo defekt wydzielania insuliny, to do wyczerpania rezerw wydzielniczych komórek beta dojdzie szybko. Jeśli komórki beta mają wysoką sprawność wydzielniczą, to stan wzmożonego wydzielania insuliny (hiperinsulinemia) w odpowiedzi na hiperglikemię może się utrzymywać długo.

 

Berberyna wspomagająca kontrolę glikemii u osób z cukrzycą typu II i nie tylko


Objawy cukrzycy


1. Polidypsja (nadmierne pragnienie),

2. Polifagia (nadmierny apetyt),

3. Poliuria (oddawanie dużych ilości moczu),

4. Osłabienie i senność,

5. Chudnięcie (rzadziej),
6. Skłonność do ropnych zakażeń skóry,

7. Skłonność do zakażeń układu moczowego.



Pojawiają się one częściej w cukrzycy typu pierwszego – zwykle nagle. W typie II następuje ich stopniowy rozwój. Często do momentu, aż insulinooporność nie zacznie się pogarszać, a funkcja komórek beta wyczerpywać – pacjent nie odczuwa dolegliwości. Blisko połowa przypadków przebiega bezobjawowo.

 

 

Niebezpieczeństwo, czyli ogromne powikłania



Cukrzyca może doprowadzić do rozwoju dwóch rodzajów powikłań – ostrych oraz przewlekłych.


Do powikłań ostrych zaliczamy:


• hipoglikemię,
• śpiączkę cukrzycową.

 

Do powikłań przewlekłych zaliczamy:


• mikroangiopatie – zmiany w małych naczyniach: retinopatie, nefropatie, neuropatie,
• makroangiopatie – zmiany w dużych naczyniach: choroby układu krążenia np. naczyń obwodowych, czy mózgowych oraz stopę cukrzycową.

Prostym językiem – z biegiem czasu, cukrzyca doprowadza do uszkodzenia / zaburzenia funkcji: oczu, naczyń, nerwów, serca
i nerek.



 

Ultra fish oil – świetne źródło omega-3 wpierających układ sercowo – naczyniowy

Diagnostyka, czyli jak wykryć szybko chorobę?

Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2018 roku, każdy pacjent powyżej 45 roku życia powinien raz na
3 lata wykonać badania przesiewowe w kierunku cukrzycy, natomiast pacjenci z grypy ryzyka (bez względu na wiek) powinni się badać raz do roku.



Jeśli chodzi o wykrywanie cukrzycy, to aby potwierdzić chorobę musi zostać spełniony conajmniej jeden z 3 warunków:

1. Przygodna glikemia większa, bądź równa 200 mg/dl, gdy występują objawy takie jak: wzmożone pragnienie, osłabienie, wielomocz,

2. Stężenie glukozy z krwi żylnej na czczo powyżej, bądź równe 126 mg/dl w dwóch oznaczeniach (każde oznaczenie innego dnia).

Uwaga! Gdy pacjent miał glikemię przygodną większą, bądź równą 200 bez objawów, to do potwierdzenia choroby wystarczy jeden pomiar z krwi żylnej na czczo większy, bądź równy 126 mg/dl. 

Gdy jednokrotny lub dwukrotny pomiar glikemii na czczo wyniesie 100–125 mg/dl oraz gdy przy glikemii na czczo poniżej 100 mg/dl istnieje uzasadnione podejrzenie zaburzeń funkcjonowania gospodarki węglowodanowej, należy wykonać doustny test tolerancji glukozy.

3. Wynik większy lub równy 200 mg/dl w 120 minucie testu OGTT (doustnego testu tolerancji glukozy).

 



Grupa ryzyka



Do pacjentów z grupy ryzyka cukrzycy typu II należą pacjenci:
1. Z BMI większym bądź równym 25 lub obwodem talii u kobiety >80 cm i >94 cm dla mężczyzny,
2. Z cukrzycą w bliskiej rodzinie (u rodziców lub/i rodzeństwa),
3. Z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonych na cukrzycę,
4. Ze Stanem przedcukrzycowym,
5. Mało aktywni fizycznie,
8. Z nadciśnieniem tętniczym,
9. Z dyslipidemią ( trójglicerydy >150 mg/dl [>1.7 mmol/l] lub/i cholesterol HDL <40 mg/dl
[<1 mmol/l)],
10. Z chorobą układu sercowo-naczyniowego.
11. Kobiety z przebytą cukrzycą ciążową lub/i takich, które urodziły dziecko o masie 
urodzeniowej >4 kg,
12. Kobiety z PCOS,
13. Z nadciśnieniem tętniczym,
14. Dyslipidemią ( trójglicerydy >150 mg/dl [>1.7 mmol/l] lub/i cholesterol HDL <40 mg/dl
[<1 mmol/l)],
15. Z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

 




Prewencja cukrzycy typu II



Po pierwsze – ruszaj się!

Aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na gospodarkę węglowodanową. Wysiłek fizyczny nasila wątrobową produkcję glukozy i jej zużycie przez tkanki obwodowe. Spada stężenie insuliny we krwi, poprawia się insulinowrażliwość tkanek.



Po drugie – zadbaj o prawidłową masę ciała!

Jeśli czytaliście dokładnie, to doskonale wiecie, że wraz ze wzrostem BMI i WHR szanse na rozwój cukrzycy typu II rosną. Aby utrzymać prawidłową masę ciała odżywiaj się zdrowo, kontroluj podjadanie między posiłkami (najlepiej je wyeliminuj), wybieraj produkty niskoprzetworzone, dbaj o codzienną porcję warzyw i owoców, staraj się zadbać o pozatreningową aktywność fizyczną
i kontroluj regularnie swoją wagę/wymiary. 

Jeśli masz już stan przedcukrzycowy (nieprawidłową glikemię na czczo, albo nieprawidłową tolerancję glukozy), to przedyskutuj z lekarzem prowadzącym włączenie metforminy.

 

Chrom wykazujący działanie stabilizujące poziom cukru we krwi






Główne mity na temat cukrzycy



1. Nie jedz słodyczy, bo dostaniesz cukrzycy!


Umówmy się, na rozwój cukrzycy typu I nie mamy większego wpływu, ale na typ II owszem. Wraz ze wzrostem kilogramów nasze szanse się zwiększają, a od czego tyjemy? Od kalorii, a one zawarte są zarówno w cukrze, w snickersie, w tłuszczu z oleju kokosowego i
w węglowodanach złożonych z eko dzikiego ryżu. Wracając do punktu – to nie konkretny makroskładnik, a nadwaga zwiększają ryzyko.

2. Masz cukrzycę? Nie możesz jeść owoców.

Owoce to świetne źródło witamin, składników mineralnych i innych bioaktywnych związków. Są niskokaloryczne, bogate
w błonnik i mają swoje miejsce w diecie cukrzyka. Najważniejsza jest ilość i to w jaki sposób wkomponujemy je w posiłek. Należy pamiętać, że dzienne spożycie fruktozy nie powinno przekraczać 50 g, a głównymi źródłami węglowodanów w diecie cukrzyka powinny być produkty z pełnego ziarna o niskim IG.

 

 

Leczenie cukrzycy

Pacjent ze zdiagnozowaną cukrzycą musi pozostać pod nadzorem lekarza specjalisty diabetologa, który dobierze najlepsze leczenie. Przy cukrzycy typu I korzystamy z insuliny egzogennej. W typie II, pierwszym krokiem jest leczenie oparte na zmianie stylu życia [zdrowa dieta (oparta na niskoprzetworzonych produktach, zdrowych kwasach tłuszczowych oraz odpowiednim bilansie energii), redukcja nadmiernej masy ciała, aktywność fizyczna]. Dodatkowymi opcjami terapeutycznymi są leki doustne oraz insuliny.

 


Dopiski od autorki



Istnieją jeszcze inne rodzaje cukrzycy- LADA, MODY, noworodkowa, ciążowa, ale zrezygnowałam z ich omawiania, ze względu na to, że zależało mi na tym, aby artykuł był: prosty, zrozumiały i przystępny. Osoby bardziej zainteresowane tematem odsyłam do zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2018 (plik do ściągnięcia na stronie PTD).

 

Literatura:

1. WHO Europe


2. Główny Urząd Statystyczny Infografika – Światowy Dzień Walki z Cukrzycą 14 listopada

3. Interna Szczeklika 2017

4. Zalecenia PTD 2018


5. The British Diabetic Association Complications of diabetes

6. American Diabetes Association Diabetes Myths