Choroby zębów to jedne z najbardziej rozpowszechnionych przypadłości na świecie. Około 5 miliardów ludzi na świecie cierpi na próchnicę. W krajach uprzemysłowionych od 5 do 10% kosztów opieki zdrowotnej stanowią nakłady na opiekę stomatologiczną. Ponad 40% ludzi w starszym wieku z takich państw jak: Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Kanada, Finlandia, Malezja czy Wielka Brytania całkowicie utraciło zęby! [1] Zachorowalność na próchnicę wśród polskich dzieci w wieku między 6, a 7 lat zbliża się do 100%. [3]
Skąd się bierze?
Próchnica zębów powstaje, gdy produkcja kwasów przez bakterie znajdujące się na powierzchni zębów przekracza możliwości obronne śliny. Proces ten jest spowodowany przez beztlenowy metabolizm cukrów dostarczanych do naszego organizmu wraz z pokarmem. Gdy spożywamy owe cukry, to bakterie wchodzące w skład płytki nazębnej produkują silnie kwasotwórczy biofilm, który doprowadza do demineralizacji szkliwa, oraz zębiny. [2]
Na powstanie próchnicy mają więc wpływ czynniki takie jak: [1]
- obecność cukrów,
- częstotliwość ich spożycia,
- profil bakteryjny,
- ilość oraz jakość śliny,
- niski poziom fluoru.
Nieleczona próchnica może wywołać liczne komplikacje, do których zaliczamy:
- zapalenie miazgi, [7]
- ropnie,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- uszkodzenie nerek,
- uszkodzenie trzustki,
- rozwój alergii.
2 tysiące IU witaminy D3 w kapsułce – KUP TUTAJ
Cukier cukrowi nierówny [2]
Według klasyfikacji próchnicotwórczości cukrów według COMA z 1992 roku wyróżniamy cukry zewnętrzne (wolne) oraz wewnętrzne (związane). Tylko te pierwsze dostępne są dla bakterii. Cukry wolne dzielimy na mleczne oraz niemleczne. Do cukrów niemlecznych zaliczamy cukry znajdujące się w : syropach (np. z agawy, klonowym), miodzie, świeżych sokach owocowych, cukrów dodawanych do żywność oraz napojów. Cukry związanie znajdują się w : owocach, warzywach, orzechach, zbożach, czy nasionach roślin strączkowych.
Częsta i długoczasowa ekspozycja na niemleczne cukry wolne, które ulegają fermentacji bakteryjnej (glukozę, fruktozę, sacharozę) oraz skrobię przetworzoną doprowadza do wzrostu kolonii bakterii związanych z próchnicą (S. mutans, S. sobrinus, Lactobacillus). Najbardziej kariogennym cukrem jest sacharoza.
Zalecenia dietetyczne dla dzieci i dorosłych
1. Ogranicz wolne cukry
Ogranicz: słodycze, soki, słodzone napoje, oraz ogranicz dosładzanie (np. herbaty, czy kawy).
2. Zwróć uwagę na konsystencję pokarmu [2,6,8]
Najgorsze dla zębów są pokarmy kleiste (np. cukierki krówki), papkowate oraz te, które pozostają na powierzchni naszego szkliwa przez długi czas (lizaki, cukierki do ssania). Inne przykłady pokarmów wysokoretencyjnych to: biszkopty, krakersy, czy rodzynki.
3. Kolejność ma znaczenie [2, 3]
Jeśli masz ochotę na bogate w cukry kariogenne pokarmy to po nich sięgnij po produkty kariostatyczne. Obrazowo – po spożyciu kilku cukierków, sięgnij po produkty, które będą zapobiegać powstawaniu próchnicy.
Zaliczamy do nich:
- mleko,
- mięso,
- ryby,
- jaja.
Białko oraz tłuszcze mogą redukować próchnicotwórcze działanie cukrów prostych. [8]
Obecność w posiłku: białek, tłuszczów oraz pierwiastków takich jak wapń i fosfor mogą wpływać na wzrost pH oraz sprzyjać remineralizacji szkliwa. Możesz też rozważyć życie gumy bez cukru po posiłku, uzupełniając w ten sposób higienę jamy ustnej. Zwróć uwagę na zawartość kariostatycznych substytutów cukru – ksylitolu oraz sorbitolu. Pamiętaj, że ich nadmierne spożycie może wywołać efekt przeczyszczający.
4. Wyeliminuj słodzone napoje [2]
Słodkie i gazowane napoje oprócz cukru zawierają też kwasy (np. węglowy, ortofosforowy, cytrynowy). Kwasy te zwiększają ryzyko erozji naszego szkliwa. Połączenie niskiego pH takiego napoju z porcją cukru to wyzwanie dla naszych zębów.
5. Nie podjadaj [2]
Zachowaj conajmniej 2 godziny przerwy między poszczególnymi posiłkami, tak, aby ślina mogła odpowiednio zneutralizować zbyt niskie pH. Najgorsze jest podjadanie w nocy! Wtedy wydzielanie śliny istotnie zmniejsza się.
Wysoka koncentracja kwasów DHA i EPA w kapsułce – KUP TUTAJ
A co z mlekiem? [8]
Mleko, pomimo że zawiera dwucukier (laktozę), ma działanie przeciwpróchnicowe. Po pierwsze, laktoza to cukier o niskim potencjale próchnicotwórczym. Po drugie zawiera inne pozytywnie działające substancje: wapń, fosforany, lipidy oraz kazeinę. Pozytywne działanie na szkliwo wykazują również twarde sery żółte.
Błonnik na zdrowe zęby? [8]
Odpowiednia podaż błonnika, który ułatwia usuwanie resztek pokarmowych oraz stymuluje przepływ śliny, która jest niezwykle istotna w kontekście zdrowych zębów.
Ślina: [8]
- pozwala utrzymać prawidłowe pH w jamie ustnej,
- działa przeciwbakteryjnie,
- ułatwia usuwanie resztek pokarmowych,
- wspomaga remineralizację szkliwa.
Dieta u dzieci [6,8]
U dzieci należy zwrócić szczególną uwagę, na : odpowiednią podaż kalorii oraz makroskładników (aby zapobiec niedożywieniu białkowo-energetycznemu), suplementację witaminy D (aby zapobiec jej niedoborowi) oraz redukcję spożycia pokarmów próchnicotwórczych. Dość popularnym modelem jest „słodki dzień”- wybieramy jeden dzień w tygodniu, kiedy dziecko może spożywać słodycze. W pozostałe dni tygodnia dziecko nie może spożywać jedzenia bogatego w wolne cukry o potencjale próchnicotwórczym. Warto wspomnieć, że dorośli nie powinni pod żadnym pozorem oblizywać smoczków, czy łyżeczek używanych przez dziecko. Może w ten sposób dość do transmisji bakterii kariogennych z rodzina na dziecko, nawet bezzębne! Zęby dziecka aż do 7-8 roku życia powinny być myte przez opiekuna- ponieważ dziecko nie zrobi tego dokładnie. Mycie powinno być rozpoczęte „od pierwszego zęba”.
Zalecenia dietetyczne dla ciężarnej w trosce o dziecko
Być może jest to zaskakujące, ale to dieta ciężarnej matki ma wpływ na prawidłowy przebieg procesów rozwojowych narządu żucia płodu.
Matka w ciąży w kontekście prawidłowego i zdrowego uzębienia u dziecka powinna w szczególności zadbać o prawidłową podaż:
-białka,
-kwasów tłuszczowych omega-3,
-żelaza,
-wapnia,
-witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K),
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2014 roku witamina D3 powinna być stosowana u kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz w okresie laktacji w dawce 2000 IU na dobę. Suplementację składników takich jak: żelazo, czy kwasy DHA rozważamy w zależności od stopnia niedoboru oraz jego ryzyka. Wszelka suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą specjalisty – lekarza ginekologa. [5]
Należy też dodać, że istnieje jednoznaczny związek między występowaniem choroby przyzębia u pacjentek ciężarnych, a porodem przedwczesnym oraz niską masą urodzeniową noworodka. Z tego powodu kobieta w ciąży powinna dbać nie tylko o dietę, ale również o regularne kontrole u lekarza stomatologa. [6]
Wizyty u stomatologa, higiena jamy ustnej [4, 6]
Stomatologa powinniśmy odwiedzać raz na pół roku, Regularne wizyty pomogą wykryć próchnicę we wczesnym stadium. Leczenie będzie nie tylko mniej inwazyjne, ale i mniej bolesne oraz tańsze dla pacjenta. Samodzielne dbanie o higienę jamy ustnej to podstawa. Zęby powinniśmy szczotkować 2 razy dziennie przez 2 minuty. Szczoteczkę należy wymieniać co 3 miesiące. Pasta do zębów powinna zawierać fluor. Stałe, niskie stężenie fluorków w otoczeniu zęba pozwalają na wbudowywanie jonów wapniowych i fosforanowych do szkliwa. Fluorki zostają wbudowywane jako fluoroapatyt, wpływający na twardość oraz odporność szkliwa.
