W ostatnich latach rośnie na popularności dbanie o sylwetkę. Jest to pozytywny trend chociażby ze względu na zwiększenie aktywności fizycznej oraz dbanie o prawidłowe odżywianie przez społeczeństwo. Pomimo tego duża część osób pomija dbanie o prawidłowe krzywizny kręgosłupa. Jedną z deformacji kręgosłupa jest skolioza.
Czym jest skolioza?
Od dawna nazwa skolioza jest zastępowana określeniem bocznego skrzywienia kręgosłupa. Można pomyśleć, że w tej chorobie kręgosłup wygina się w bok którejś ze stron ciała. Otóż w skoliozie dochodzi nie tylko do takiego wygięcia, lecz skrzywienie może także kierować się do przodu lub tyłu, a kręgi mogą obracać się w jedną ze stron. Zatem skoliozę należy traktować jako chorobę kręgosłupa, w której dochodzi do jego deformacji w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Warto dodać, iż pomimo tego, że choroba dotyczy kręgosłupa, do deformacji dochodzi w innych częściach ciała: klatce piersiowej, miednicy czy nogach. Po za tym zmiana położenia kości, mięśni i stawów wiąże się także ze zmianą położenia innych ważnych narządów takich jak serce, płuca czy narządy układu pokarmowego, co niesie za sobą poważniejsze skutki[2].
Czy skolioza jest powszechna?
Tak i to bardzo, problem ten dotyka około 70% społeczeństwa, natomiast większość takich deformacji kręgosłupa jest na tyle mała, że nie są widoczne albo nie powodują żadnych objawów w codziennym życiu. Skoliozy widoczne i z dolegliwościami bólowymi dotyczą około 10% ludzi. Co ciekawe, wraz ze wzrostem stopnia skoliozy, zwiększa się częstość występowania choroby u kobiet. Skolioza wymagająca leczenia dotyka 7 razy częściej kobiety niż mężczyzn[1]. Ponadto skolioza jest jednym z najczęstszych problemów ortopedycznych u dzieci i młodzieży[3].
Mieszanka dla zdrowych stawów i ścięgien
Przyczyny powstawania skoliozy
Zapewne wielu z Was słyszało o teorii, że boczne skrzywienia kręgosłupa powstają w wyniku noszenia plecaka na jednym ramieniu, noszenia torby czy innych czynności włączających tylko jedną stronę ciała. Tak się jednak nie dzieje. Zdecydowana większość przyczyn powstawania skolioz to przyczyny idiopatyczne, czyli nieznane, ponieważ obecne badania naukowe tylko sugerują korelacje pomiędzy jakąś cechą, a występowaniem skoliozy, natomiast nie są udowodnione w przebiegu innych badań.
Poza skoliozami idiopatycznymi, występują także skoliozy wrodzone[1].
Diagnostyka skoliozy
Na początku należy sprawdzić, czy nasze ciało jest symetryczne:
- Czy głowa nie jest skierowana w jedną ze stron?
- Czy barki i obojczyki są na tej samej wysokości?
- Czy klatka piersiowa jest symetryczna?
- Czy łopatki są tak samo ustawione?
- Czy miednica nie jest skręcona w jedną stronę?
- Czy kolce biodrowe są na tej samej wysokości po obu stronach?
- Czy nogi są tej samej długości?
W celu dokładniejszej diagnostyki kręgosłupa, należy wykonać zdjęcie rentgenowskie, na którym wyraźnie będą widoczne kręgi. Na podstawie kąta utworzonego przez linię wzdłuż górnej powierzchni pierwszego, asymetrycznego kręgu oraz linię dolnej powierzchni ostatniego, asymetrycznego kręgu. Jest to tak zwany kąt Cobba. Na podstawie rozmiaru kąta można sklasyfikować, jak bardzo poważna jest deformacja, a sama klasyfikacja pomaga wybrać rodzaj leczenia skoliozy. Po za tym kąt Cobba służy do sprawdzania, czy deformacje kręgosłupa postępują, zostały zatrzymane lub zmniejszyły się.
D3 + K2MK7 dla mocnych kości
Objawy skoliozy
W wyniku wygięcia się kręgosłupa w jedną lub dwie strony(tworząc łuki) przesuwają się także inne tkanki miękkie, jak na przykład mięśnie, które z jednej strony są zbyt mocno rozciągnięte, a z drugiej – zbyt mocno napięte. Zmiana elastyczności tkanek miękkich może wpływać chociażby na siłę mięśniową.
Czasem wygięcie kręgosłupa może spowodować skierowanie głowy na jedną ze stron. Często można zauważyć asymetrię na wysokości barków, gdzie jeden może być wyżej od drugiego, a czasem także jest wysunięty do przodu. Oprócz barków można zauważyć także asymetrię na linii obojczyków. Zmiany w kręgosłupie mogą być także powodem ograniczenia zakresu ruchu w stawach.
Problem dotyczy także żeber, z jednej strony mogą być one widoczne, a z drugiej nie. Po za tym po stronie wklęsłości kręgosłupa żebra mają mniejszą ruchomość, co obniża wydajność oddychania. Pogorszenie jakości oddechu wpływa na gorsze wyniki podczas wysiłku fizycznego. Na plecach na jednej ze stron powstaje wypukłość zwana garbem żebrowym. Łopatki w skoliozie mogą być w innym położeniu. W skoliozie często także dochodzi do wyprostu kręgosłupa w odcinku piersiowym, który powinien być lekko wygięty do tyłu. Deformacje kręgosłupa mogą być powodem bólów pleców głównie w obszarze największego wygięcia i rotacji kręgosłupa. Dolegliwości bólowe pojawiają się zwłaszcza przy pozycjach statycznych[1,2,3,4]. Po za tym skolioza może powodować problemy z nerwami, zwłaszcza dotyczy to nerwów międzyżebrowych, które w wyniku ucisku mogą powodować ostry, promieniujący wzdłuż żeber ból. Po za tym skolioza może także doprowadzać do ucisku na korzenie nerwowe[5].
Problem także dotyczy miednicy, którą pociąga kręgosłup. Miednica może być skręcona i uniesiona w jedną ze stron. Asymetryczne ustawienie miednicy wpływa na chód, ponieważ z jednej ze stron uniesiona miednica pociąga kończynę dolną, a to daje prowizoryczne skrócenie nogi. Skolioza ma więc wpływ na chód, który może być zaburzony. Pochylenie się kręgosłupa w kierunku jednej ze stron sprawia także, że podczas siedzenia jedna strona jest bardziej obciążana, co może powodować dolegliwości bólowe. Do deformacji może dochodzić w stopie, a nawet w czaszce.
Skolioza wpływa także bezpośrednio na kości, a zwłaszcza na kręgi, w których może dochodzić do deformacji.
Po za tym niektóre publikacje sugerują, iż skolioza wpływa także na występowanie wad wymowy u dzieci[1,2,3].
Leczenie skoliozy
Pierwszorzędnym celem w terapii skolioz jest zahamowanie postępu zniekształceń kręgosłupa. Po za tym należy zadbać o jak najmniejszy wpływ skoliozy na serce oraz oddychanie, a także zapobiec dolegliwościom bólowym.
Należy zwrócić uwagę na fakt, iż dzieci i młodzież ze względu na jeszcze nie ukształtowany układ kostny, ma szanse skorygować swój kręgosłup. Dorośli mogą jedynie przeciwdziałać skutkom skoliozy. Istnieje jednak wyjątek – skoliozy z kątem Cobba powyżej 50 stopni mogą powiększać się nawet po ukształtowaniu kośćca.
Metoda leczenia skoliozy powinna być zawsze dobierana indywidualnie. Należy brać pod uwagę stopień skoliozy, wiek oraz możliwość pogłębiania się zniekształceń kręgosłupa.
W przypadku nieznacznych skolioz, zazwyczaj wystarczają regularne ćwiczenia korekcyjne, ćwiczenia wzmacniające zbyt rozciągnięte mięśnie oraz ćwiczenia rozciągające zbyt napięte mięśnie. Po za tym zwłaszcza dzieci powinny być uczone samokontroli ustawienia zarówno kręgosłupa, jak i całej reszty ciała: miednicy, nóg, łopatek, głowy. Istnieje wiele metod w fizjoterapii skolioz. Ćwiczenia powinny być oparte na czynnościach dnia codziennego, aby miały praktyczne wykorzystanie. Po za tym ważna jest edukacja pacjenta i rodziny(głównie dzieci i rodziców). Ćwiczenia są skuteczne, gdy są wykonywane poprawnie i regularnie.
W niektórych przypadkach oraz w skoliozach powyżej 25-30 stopni w kącie Cobba, zalecane jest noszenie specjalnego gorsetu, który powinien zostać dobrany indywidualnie do budowy ciała. Skoliozy powyżej 50 stopni zazwyczaj powodują poważne powikłania takie jak bóle, problemy z oddychaniem czy wpływ na serce. Ze względu na to taki poziom skoliozy często korygowany jest w wyniku operacji[1].
Omega-3: niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe
Siłownia, a skolioza
Czy ze skoliozą można ćwiczyć na siłowni? Zawsze trzeba podejść do takich tematów indywidualnie. Dużo zależy od stopnia zaawansowania skoliozy. Przede wszystkim przed podjęciem jakiegokolwiek wysiłku fizycznego nie powinniśmy mieć żadnych przeciwwskazań od personelu medycznego. Zaawansowany stopień skoliozy wiąże się z pogorszeniem jakości oddechu, więc trening o wysokiej intensywności nie jest wskazany. W mniejszych stopniach skoliozy oraz w takich, które nie powiększają się, jeżeli skolioza nie powoduje objawów – na przykład dolegliwości bólowych, można korzystać z aktywności fizycznej o charakterze siłowym, ważne jest jednak, aby pozycje do ćwiczeń były poprawne i nie zniekształcały one ustawienia jeszcze bardziej. Po za tym ćwiczenia nie powinny powodować dolegliwości bólowych w obszarze struktur objętych zmianom skoliotycznym. Dlatego też należy stopniowo dobierać ciężar, nad którym będziemy mieli kontrolę podczas ćwiczenia, a dzięki temu unikniemy bólu. Po za tym należy zadbać o elastyczność tkanek takich jak mięśnie. Trening siłowy w skoliozie musi iść w parze z ćwiczeniami rehabilitacyjnymi.
Podsumowanie
Skolioza jest powszechną chorobą , która rozpoczyna się w dzieciństwie. Choroba dotyczy nie tylko kręgosłupa, lecz praktycznie całego ciała. Większość deformacji skoliotycznych powstaje z przyczyn nieznanych. Skolioza wpływa nie tylko na układ ruchu: kości, więzadła, stawy, mięśnie, lecz w zaawansowanych stopniach choroby wpływa także na narządy wewnętrzne doprowadzając chociażby do zaburzeń oddychania. Leczenie skoliozy zależy od stopnia zmian w kręgosłupie i należy je zaplanować indywidualnie. W większości przypadków trening siłowy nie będzie przeciwwskazany u osób ze skoliozą, natomiast priorytetem powinna być kontrola ustawienia ciała podczas ćwiczeń oraz regularna rehabilitacja.
Literatura:
[1] „Skoliozy kręgosłupa epidemią XXI wieku” Gałuszka Renata, Borecki Mateusz, Legawiec Wojciech, Gałuszka Grzegorz, Zagrożenie życia i zdrowia człowieka, rozdział VII.
[2] „Wady postawy u dzieci i młodzieży – charakterystyka i etiologia” Renata Muchacka, Marzena Pyclik. Prace naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu, 2016.
[3] „Stan uzębienia oraz potrzeby w zakresie leczenia zachowawczego i ortodontycznego u dzieci i młodzieży ze skoliozą idiopatyczną” Małgorzata Laskowska, Marcin Tyrakowski, Małgorzata Zadurska, Jarosław Czubak, Julita Wojtaszek – Lis, Dariusz Gozdowski, Dorota Olczak – Kowalczyk, Nowa Stomatol 2017; 22(4): 171-180
[4] „Występowanie bólu w bocznych skrzywieniach kręgosłupa”
Tomasz Sipko, Agnieszka Durzyńska, Ewa Demczuk – Włodarczyk, Ewa Bieć, Fizjoterapia Polska, Medsportpress, 2006; 1(4); Vol. 6, 37-44.
[5] „Wady postawy ciała” Tadeusz Kasperczyk, Kraków, 2004
