Alergia krzyżowa – czyli jak uczula to, na co nie jesteś uczulony

Obraz wayhomestudio z frepik

 

Organizm to naprawdę skomplikowana maszyna. Procesy w nim zachodzące w wielu przypadkach nadal pozostają dla naukowców zagadką. I tak też jest z alergiami. Choć wiadomo o nich dużo, nadal pozostaje wiele niewyjaśnionych elementów. 

 

Alergia to patologiczna reakcja o podłożu immunologicznym organizmu na alergen. Od nadwrażliwości, czy nietolerancji odróżnia ją powstawanie specyficznych przeciwciał IgE.  Czyli cząsteczek, które mają zapobiec wniknięciu niekorzystnych dla zdrowia substancji do organizmu. Każde przeciwciało jest skierowane w kierunku konkretnego antygenu/alergenu.

 

Alergenem to inaczej antygen, czyli substancja uznawana przez organizm za obcą. Taką, przed którą należy się chronić, nie dopuszczając do jej wniknięcia. Alergenem może być prawie wszystko. Zazwyczaj dzieli się je na trzy grupy:

• alergeny wziewne np. pyłki drzew, kurz domowy, sierść zwierząt, pleśń, lateks;
• alergeny pokarmowe np. gluten (w celiakii), skorupiaki, orzechy, czekolada;
• alergeny kontaktowe (reakcja alergiczna pojawia się już w wyniku kontaktu skóry z alergenem) np. nikiel, chrom, żywica epoksydowa.

 

Alergia krzyżowa to sytuacja, w której u osoby uczulonej na dany antygen, pojawia się substancja o podobnej strukturze chemicznej i organizm w wyniku błędu zaczyna reagować na nią jak na właściwą.

Ashwagandha Diamond – adaptogen o wielokierunkowym działaniu – KUP TUTAJ

 

Mechanizm alergii krzyżowej

Organizm po kontakcie z antygenem wytwarza przeciwciała. Powoduje to, iż w  momencie ponownego kontaktu reakcja będzie szybsza  i intensywniejsza. Miejsce w obrębie, którym antygen łączy się z przeciwciałem, nazywa się epitopem. W momencie, gdy sekwencje epitopów dwóch różnych antygenów są molekularnie podobne, zazwyczaj w 70% lub więcej procentach, może dojść do pomyłki i połączenia z nieprawidłowym antygenem. Antygeny podobne to takie, które mają wspólne pochodzenie ewolucyjne lub pełnią podobne funkcje biologiczne.

 

Objawy alergii krzyżowych

Najczęściej reakcja pojawiająca się w wyniku kontaktu z substancją podobną chemicznie do antygenu, jest podobna, choć łagodniejsza (nie zawsze), od reakcji na dany antygen.

 

Najczęściej występującymi objawami alergii jest:

-duszność,

-kaszel,

-katar,

-obrzęk jamy ustnej i gardła,

-wymioty,

-nudności,

-biegunka,

-świąd,

-pokrzywka.

 

Do rzadziej, choć nadal często spotykanych objawów zalicza się:

-wzdęcia,

-bóle brzucha,

-atopowe zapalenie skóry,

-napady astmy oskrzelowej,

-obrzęk naczynioruchowy,

-wstrząs anafilaktyczny.

Co krzyżuje się z czym?

Powiązań między antygenami a różnymi substancjami jest wiele. Najczęściej jednak występują one w specyficznych zespołach lub reakcjach krzyżowych.

 

• Zespół pyłkowo-pokarmowy

  (ang. Oral Allergy Syndrome – OAS), inaczej zespół Amlot-Lessofa lub zespół alergii jamy ustnej

Najczęściej występujące połączenie. Początkowo chorzy mimo silnej reakcji po spożyciu surowych warzyw lub owoców, dobrze tolerują te same produkty poddane obróbce termicznej. Z czasem jednak tolerancja się zmniejsza i konieczne może być wykluczenie danego pokarmu.

 

Produktami, które najczęściej wywołują reakcje z pyłkami, są: jabłko, migdały, brzoskwinie, seler, ziemniaki, wiśni, marchew, orzechy laskowe i ziemne. Nasilenie i rodzaj pokarmu mogącego wywołać objawy alergii uzależniony jest częściowo od rodzaju pyłku, na który osoba jest uczulona. W większości przypadków połączenia takie są jednak kwestią indywidualną i nie da się ich w 100% pogrupować.

 

Objawy tego zespołu obejmują głównie błony śluzowe gardła i jamy ustnej. Pojawia się świąd, obrzęk, pieczenie lub mrowienie warg, podniebienia, języka lub gardła. U dzieci ponadto może pojawić się wysypka i rumień wokół ust.

 

• Zespół lateksowo-owocowy („latex-fruit syndrome”)

Występuje u osób uczulonych na lateks obecny w rękawiczkach, prezerwatywach, smoczkach, balonach czy kaloszach. Najczęściej występuje u pracowników służby zdrowia (30%) ze względu na częsty kontakt z alergenem. Wśród tych osób może wystąpić reakcja krzyżowa po spożyciu surowych owoców: awokado, kiwi, banana lub kasztanów jadalnych, rzadziej mango, melona, ananasa, ziemniaków, papai, brzoskwini, figi lub pomidora.

 

• Zespół wieprzowina– sierść kota („pork-cat syndrome”)

Zachodzi u osób pierwotnie uczulonych na sierść kota, u których w wyniku alergii krzyżowej pojawiają się objawy po zjedzeniu wieprzowiny, zazwyczaj w postaci surowej, suszonej lub wędzonej. Albuminy kota mylone są przez układ immunologiczny chorego z albuminami świni.

Pojawia się pokrzywka, nudności, bóle brzucha, obrzęk, a w trudniejszych przypadkach wstrząs anafilaktyczny.

Prawdopodobieństwo wystąpienia tego zespołu jest większe w momencie, gdy osoba uczulona jest także na sierść innych zwierząt np. świnki morskiej, psa, konia.

 

• Zespół ptak-jajo (zespół jajo-mięso ptaka, bird-egg syndrome)

Jest rzadko spotykaną reakcją krzyżową. Występuje u chorych uczulonych na pierze, po spożyciu surowego lub pół surowego żółtka. Jaja pieczone, smażone  bądź gotowane zazwyczaj są dobrze tolerowane. Wynika to z faktu, iż pod wpływem działania wysokiej temperatury dochodzi do rozłożenia alergizującej albuminy. Czasami objawy pojawią się także po spożyciu mięsa drobiowego.

Objawy obejmują dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

 

• Reakcja krzyżowa między roztoczem kurzu domowego a skorupiakami

  (zwłaszcza krewetkami, skorupiakami, ostrygami i ślimakami)

Najczęściej objawia się pokrzywką, obrzękiem lub wstrząsem anafilaktycznym. Może występować również w połączeniu alergia na karalucha a skorupiaki.

 

• Reakcja krzyżowa pomiędzy czerwonym mięsem a ukąszeniem przez kleszcza

Niepożądana reakcja pojawia się już 2-10 godzin po zjedzeniu mięsa. Bardzo często dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego.

Powodem jest węglowodan α-Gal, który nie tylko znajduje się we wspomnianym mięsie i jadzie kleszczy, ale znaleźć go można również w lekach o nazwie Cetuximab, antytoksynie przeciwko jadowi węży oraz żelatynie.

Prawidłowy stan mikrobioty jelitowej wpływa na zmniejszoną reakcję alergiczną – KUP TUTAJ

Diagnostyka alergii krzyżowych

Prawidłowe postawienie diagnozy, iż dana reakcja jest spowodowana alergią krzyżową, a nie kolejną reakcją alergiczną, jest niezwykle trudne.  Niemożliwe jest wykrycie tego rodzaju połączeń za pomocą standardowych testów alergicznych ze względu na  to, iż dają one często sprzeczne wyniki. Podstawa jest szczegółowy wywiad lekarski oraz doustne próby prowokacyjne.  Próby te muszą być jednak prowadzone pod kontrolą lekarską, gdyż istnieje duże ryzyko wstrząsu anafilaktycznego.

Duże nadzieje dają także postępy w dziedzinę biologii molekularnej, a właściwie tzw. testy III generacji. Pozwalają nie tylko wykryć reakcje krzyżowe, ale między innymi przewidzieć nasilenie objawów oraz, czy reakcja będzie miała charakter przemijający. Zmniejsza one także ilość wizyt u lekarzy i przyspiesza proces uzyskania pełnej diagnozy.

 

Zjawisko bezobjawowej sensytyzacji krzyżowej

Jest to zjawisko, w wyniku którego testy alergiczne mogą dawać pozytywny wynik teoretycznie wskazujący na alergię na dany alergen, który faktycznie nie wywołuje żadnych objawów. Takie zjawisko zaobserwować można w przypadku m.in. uczulenia na orzechy ziemne i pozytywny  wynik na pozostałe orzechy, po których zjedzeniu jednak nie występują objawy, a więc właściwie alergia nie występuje.

Witamina D3 – niezbędna do prawidłowej pracy całego ustroju, w tym układu odpornościowego – KUP TUTAJ

PODSUMOWANIE

Alergie to coraz większy problem wśród społeczeństwa. Pojawienie się reakcji krzyżowych nie jest czymś pewnym. U jednych może wystąpić reakcja z jedną rzeczą, u innych z inną, a jeszcze innych wcale nie wystąpi. Warto jednak mieć na uwadze, że takie reakcje mogą zachodzić, a lepsze zrozumienie działania takiego typu reakcji pozwoli szybciej znaleźć odpowiedni sposób leczenia.

 

BIBLIOGRAFIA:

1. Wawrzeńczyk A., Bartuzi Z., Zespoły kliniczne alergii krzyżowej, Alergia Astma Immunologia, 2018, 23(2): 64-66
2. Piwowarek K. Ł., Mincer-Chojnacka I., Zdanowski R., Kalicki B., Alergiczna reaktywność krzyżowa – czy nowe wyzwanie dla alergologów?, Pediatria i medycyna rodzinna, 2015
3. Samoliński B., Choina M., Majsiak E., Korzyści, jakie przynosi diagnostyka molekularna w rozpoznawaniu i leczeniu alergii, Alergia, 2019.
4. Tykwińska , M., Ukleja-Sokołowska , N., Zacniewski, R., Napiórkowska – Baran, K., & Bartuzi, Z. (2020). Anafilaksja indukowana pszenicą zależna od wysiłku fizycznego u pacjentki z alergią krzyżową – opis przypadku. Alergoprofil, 16(4), 3-9.
5. Wróblewska B.: Reakcje krzyżowe alergenów; Żywność 1999, 2(19): 5-14
6. Buczyłko K.,  Majsiak E.: Wybrane reakcje krzyżowe w alergiach górnych dróg oddechowych i pokarmowych; Polish Society of Allergology. Published by Elsevier Sp. z o.o. All rights reserved. 2017, 4: 139-145
7. Buczyłko K, Budkowska H. Alergia krzyżowa na jabłka u dzieci uczulonych na pyłek brzozy; Alergia Astma Immunologia 2008, 13(4): 242-249
8. Piwowarek K. Ł.,  Mincer-Chojnacka I., Zdanowski R., Kalicki B.: Alergiczna reaktywność krzyżowa – czy nowe wyzwanie dla alergologów?; Pediatr Med Rodz 2015, 11 (4): 382–390