Borelioza – objawy, diagnostyka, leczenie

 

Maj jest miesiącem świadomości o boreliozie, która zaczyna zbierać żniwo. Borelioza (choroba z Lyme) jest najczęściej występującą chorobą odkleszczową wywoływaną przez bakterie z rodzaju Borrelia. Obraz choroby jest zróżnicowany, obejmuje wiele narządów, a przebieg występuje w kilku etapach.

 

Czym jest borelioza?

Borelioza to wieloukładowa choroba bakteryjna wywoływana przez krętki Borrelia burgdorferi sensu lato, a także jej liczne odmiany. W Polsce występują głównie B. burgdorferi, B. garinii i B. afzelii. Krętki Borrelia są przenoszone poprzez ukąszenie zakażonymi kleszczami z gatunku Ixodes ricinus bądź Ixodes persulcatus.  Zakażenie rozwija się po dobie/dwóch od ugryzienia kleszcza. Należy zwrócić uwagę na to, że kleszcze mają różne stadia rozwojowe, stąd możemy zostać ukąszeni przez półmilimetrową nimfę, której nie zobaczymy na skórze. Bakterie są w stanie przetrwać bardzo długo w postaci utajonej nie dając żadnych objawów choroby.

Do postaci klinicznych boreliozy z Lyme należą: rumień wędrujący, Borrelial lymphoma, neuroborelioza (w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, rdzenia, korzeni nerwowych i nerwów obwodowych), boreliozowe zapalenie stawów, ostre zapalenie mięśnia sercowego oraz przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn.

Wsparcie w przebiegu boreliozy – witamina D3 – KUP TUTAJ

Borelioza – objawy

Obraz kliniczny boreliozy z Lyme jest bardzo zróżnicowany i wielonarządowy. Objawy są bardzo niespecyficzne. W niektórych przypadkach choroba przebiega bezobjawowo, w innych manifestuje się objawami skórnymi (tzw. rumień) bądź zajmuje tkanki narządów wewnętrznych. Objawy mogą pojawić się w różnych odstępach czasowych od zakażenia. W przebiegu choroby wyróżnia się trzy stadia: boreliozę wczesną miejscową, boreliozę wczesną rozsianą oraz boreliozę późną. Poszczególne fazy mogą występować osobno bądź nakładać się na siebie.

Etapy zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi

 

1. Borelioza wczesna miejscowa

Pierwszy etap boreliozy trawa od kilku dni do około 4 tygodni, a u chorego mogą wystąpić objawy takie jak: gorączka, uczucie rozbicia czy powiększenie węzłów chłonnych. U nieleczonych pacjentów objawy grypopodobne zanikają po około 4–12 tygodniach, a zakażenie przechodzi zwykle w kolejne stadium. W pierwszej fazie po kontakcie z zakażonym kleszczem u 30–60% zakażonych dochodzi do reakcji miejscowej i wystąpienia tzw. rumienia wędrującego (EM, łac. erythema migrans). Czerwona zmiana skórna z przejaśnieniem w środku pojawia się w miejscu ukąszenia przez kleszcza nie wcześniej niż po 1–3 tygodniach, a czasami nawet po 3 miesiącach. Obecność rumienia jest wystarczająca, aby stwierdzić zakażenie i nie trzeba wykonywać dalszej diagnostyki. Jednakże brak EM nie wyklucza rozpoznania choroby, borelioza bez rumienia również występuje.

2. Borelioza wczesna rozsiana

Drugi etap boreliozy trwa od kilku tygodni do miesięcy po zarażeniu. Dochodzi do rozprzestrzenienia krętków przez krew po całym organizmie. Rozniesienie skutkuje zakażeniem stawów, mięśni, układu nerwowego oraz krwionośnego. Dochodzi do rozwinięcia wczesnej neuroboreliozy objawiającej się m.in. bólami głowy, przewlekłym zmęczeniem, zaburzeniami depresyjnymi.

3. Borelioza późna

Trzeci etap to przetrwała forma zakażenia, która może trwać nawet przez kilka lat po zakażeniu krętkiem. W ostatnim stadium choroby dochodzi do dalszego rozprzestrzeniania się bakterii po organizmie i rozwinięcia poważnych powikłań . Może pojawić się późna neuroborelioza, której objawem jest zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, borelioza stawowa bądź zanikowe zapalenie skóry.

Diagnostyka

 

 Złożona biologia bakterii, a także ograniczenia metod laboratoryjnych powodują, że rozpoznanie boreliozy z Lyme może przysparzać wielu problemów.  Zróżnicowanie i powstawanie nowych odmian krętków Borrelia, szczególnie na kontynencie europejskim, nie ułatwia opracowywania skutecznych metod diagnostycznych. Podstawą rozpoznania boreliozy jest obecność objawów klinicznych u pacjenta i historia ugryzienia przez kleszcza. Niestety, większość osób nie pamięta momentu ukąszenia, a chorzy często nie potrafią sobie przypomnieć początków choroby. W związku z tym brak potwierdzenia informacji o ukąszeniu przez kleszcza nie wyklucza podejrzenia boreliozy. Obecność rumienia wędrującego jest wskazaniem do wdrożenia leczenia, jednakże jak już wspominałam, nie występuje on u wszystkich chorych. Należy więc w przypadku podejrzenia choroby, bez występującego EM przeprowadzić odpowiednią diagnostykę laboratoryjną.

Badania serologiczne

W przypadku podejrzenia klinicznego rozpoczyna się od diagnostyki serologicznej, która polega na wykrywaniu swoistych przeciwciał IgM i IgG metodą immunoenzymatyczną, a także techniką Western blot. W pierwszym przesiewowym etapie diagnostyki używa się testów półilościowych, immunoenzymatycznych (ELISA), które cechują się wysoką czułością. Próbki surowic, w których stwierdzono dodatnie wyniki testu przesiewowego, są badane jakościową metodą Western blot, stanowiącą drugi potwierdzający etap diagnostyki. Zgodnie z rekomendacjami test potwierdzający musi cechować się wysoką, co najmniej 95-proc., swoistością. W diagnostyce należy brać pod uwagę dynamikę wytwarzania przeciwciał skierowanych przeciwko Borrelia burgdorferi w organizmie chorego. W czasie pierwszych trzech tygodni nazywanym „okienkiem serologicznym”, nie wykrywa się przeciwciał w surowicy. Przeciwciała IgM pojawiają się głównie po 3–4 tygodniach od zakażenia, a przeciwciała IgG – po 4–6 tygodniach. Z tego powodu przeciwciała IgM definiowane są jako marker wczesnej fazy zakażenia, natomiast IgG jako marker fazy późnej.

Jednakże, przetrwałe przeciwciała IgM mogą utrzymywać się przez wiele lat po zakończeniu leczenia boreliozy (nawet 10 lat). Samo wykrycie przeciwciał nie dowodzi choroby, tak samo jak nie pozwala na odróżnienie czynnej infekcji od przebytej wcześniej choroby. Dodatni wynik badania serologicznego bez klinicznych objawów boreliozy z Lyme nie upoważnia do rozpoznania choroby i jej leczenia, gdyż przeciwciała IgG mogą utrzymywać się przez wiele lat po wyleczeniu^,. Aspekt diagnostyki boreliozy jest skomplikowany i niestety nie istnieje test, który w 100% wykluczy boreliozę.

 

Niestandardowe metody diagnostyczne

Trudności diagnostyczne powodują, że wiele osób poszukuje innych metod diagnostyki boreliozy z Lyme. Obecnie pojawia się coraz więcej nowych badań laboratoryjnych. Niestety, większość z nich nie ma potwierdzonej wartości diagnostycznej i nie jest wykorzystywana w rutynowej diagnostyce. Przykłady badań:

• LTT (Test Transformacji Limfocytów),  który polega na ocenie reaktywności limfocytów T pamięci na antygeny bakterii z rodzaju Borrelia. To test, który jest przydatny przy bardzo wczesnej fazie jak i podejrzeniu przewlekłej boreliozy.
• Elispot2 – który, polega na badaniu odpowiedzi limfocytów na antygeny boreliozy, poprzez ocenę wydzielonego interferonu-gamma (cytokina). Wykorzystywany w diagnostyce przewlekłej boreliozy,
• Dodatkowo warto wykonać badania na koinfekcje towarzyszące często boreliozie (babeszjoza, bartonelloza, bruceloza, chlamydioza, mykoplazmoza, yersinioza).

Magnez + Cynk + Witamina B6 – KUP TUTAJ

Leczenie Boreliozy

 

Borelioza z Lyme jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych jednostek chorobowych. Konflikt w środowisku towarzystw lekarskich dotyczący diagnostyki i leczenia wciąż trwa. W Polsce rekomendowane jest leczenie boreliozy z Lyme, w zależności od stadium choroby i postaci klinicznej. Przebiega ono zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Wytyczne obejmują dwuetapową diagnostykę serologiczną oraz krótkoterminową (do 30 dni) antybiotykoterapię.  Wczesna profilaktyka i szybkie leczenie to bardzo istotne kwestie. Najważniejsze jest, aby ostra (wczesna) infekcja, nie mogła przejść w trudniejszą fazę przewlekłą.

Wsparcie leczenia

Dodatkowo nie należy zapominać o stylu życia. Prawidłowe odżywianie chorego na boreliozę odgrywa istotną rolę w kompensowaniu skutków ubocznych antybiotyków. Z diety należy wyeliminować produkty przetworzone, fast foody, słodycze, napoje słodkie itp. Jadłospis powinien być bogaty w dobrej jakości mięso i ryby, produkty pełnoziarniste, oliwę z oliwek, orzechy, warzywa i owoce. Wszystko zależy od indywidualnej tolerancji na produkty żywnościowe, stanu organizmu i aktywności choroby. W przypadku antybiotykoterapii koniecznością jest dodatkowo osłonowe stosownie probiotyków. W zapobieganiu biegunce poantybiotykowej najlepiej udokumentowane działanie ma szczep Saccharomyces boulardii, a także Lactobacillus rhamnosus GG (LGG).

Saccharomyces Boulardi z dodatkiem prebiotyku – KUP TUTAJ

Antybiotyki są potrzebne w leczeniu boreliozy i patogenów odkleszczowych, jednak powodują poważne zakłócenia w składzie flory bakteryjnej. W celu odbudowy mikroflory jelitowej po leczeniu warto zastosować probiotyki wieloszczepowe. Istotne jest aby zwrócić uwagę również na kwestie niedoborów. Wsparcie leczenia obejmuje odpowiednią dobraną suplementację (wit. z gr B, wit.D, wit.C, selen, cynk) czy ziołolecznictwo. Należy pamiętać, że leczenie i suplementacja powinny być dobrane indywidualnie do  stanu chorego.

Kompleks witamin z grupy B – KUP TUTAJ

Podsumowanie

W ostatnich latach można zauważyć wzrost liczby zachorowań na boreliozę z Lyme. Rozpoznanie i leczenie choroby niezaprzeczalnie jest wymagające. Jednak świadomość dotycząca przebiegu choroby może pozwolić na rozpoznanie we wczesnym etapie zakażenia i wprowadzenie stosownego leczenia.

Bibliografia:

1. Diagnostyka laboratoryjna chorób odkleszczowych.Rekomendacje Grupy Roboczej: Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, Konsultant Krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych, Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Polskie Towarzystwo Wirusologiczne, Warszawa 2014.
2. Cardenas-de la Garza J.A. i wsp., Clinical spectrum of Lyme disease, „Eur J Clin Microbiol Infect Dis.” 38(2), 2019.
3. Brunner M. i wsp., Use of Serum Immune Complexes in a New Test That Accurately Confirms Early Lyme Disease and Active Infection with Borrelia burgdorferi, „J. Clin. Microbiol.” 39(9), 2001.
4. Dunaj J. i wsp., Znaczenie metody PCR w diagnostyce boreliozy z Lyme, „Przegl. Epidemiol.” 67, 2013.
5. Rychlik U. i wsp., Test transformacji limfocytów (LTT) diagnostyka laboratoryjna, „Journal of Laboratory Diagnostics” 49(4), 2013, 425–428.
6. Pichler W.J., Tilch J., The lymphocyte transformation test in the diagnosis of drug hypersensitivity, „Allergy” 59(8), 2004.
7. Zomer T.P., Barendregt J.N., van Kooten B. i wsp. Non-specific symptoms in adult patients referred to a Lyme centre. Clinical Microbiology and Infection, 2019.
8. Robino B., Steinhagen K., Meyer W. et al. Community Study of Borrelia burgdorferi Antibodies among Individuals with Prior Lyme Disease in Endemic Areas. Healthcare. 2018 June 19.
9. Wormser G.P. i wsp., Single-tier testing with the C6 peptide ELISA kit compared with two-tier testing for Lyme disease,”Diagn Microbiol Infect Dis” 75, 2013.
10. Szajewska H., Kołodziej M. Systematic review with meta-analysis: Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea. Aliment. Pharmacol. Ther., 2015.
11. Szajewska H., Kołodziej M. Systematic review with meta-analysis: Lactobacillus rhamnosus GG in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea in children and adults. Aliment. Pharmacol. Ther., 2015.