W ostatnim czasie dosyć głośno jest o związkach zwanych flawonoidy. To słowo „obiło się” o uszy większości. Czy to w social mediach, w czasopismach czy na lekcjach chemii. O flawonoidach często mówi się w kontekście zdrowego odżywiania oraz produktów kosmetycznych.
Ale czym właściwie są?
Flawonoidy odkryto w XX wieku. Jego odkrywcą był Albert Szent-Gyorgyi, który dokonał identyfikacji bioflawonoidów w owocach cytrusowych, a dokładniej na cytrynie i czerwonej papryce. Dzięki soku z cytryny wyizolował substancję, którą nazwał „cytrynem” (zaliczono ją do witamin z literowym oznaczeniem „P” – od ang. permeability – przepuszczalność) . Zauważył to, że dzięki niej naczynia krwionośne nie są tak bardzo łamliwe. Ma to pozytywny wpływ na organizm. Później, dzięki wielu badaniom badania wykazały, że to nie była substancja jednorodna lecz mieszanina różnych flawonoidów. Można się również spotkać z nazwą bioflawodnoidy ze względu na ich aktywność biologiczną w organizmie człowieka.
Bogate źródło flawonoidów – KUP TUTAJ
Rodzaje flawonoidów
Zależnie od przekształceń strukturalnych związki flawonoidowe dzieli się na klasy :
– Flawonole (kwercetyna, fisteina, kemferol, mirecytyna, morina)
– Flawanole (katechina, epikatechina, epigallokatechina)
– Flawanony (naryngina, naryngenina, hesperetyna, hesperedyna)
– Izoflawony (genisteina, daidzeina)
– Antocyjany (cyjanidyna, malwidin, pelargonidyna)
– Flawony ( luteolina, apigenina, diosmetyna).
Do związków flawonoidowych zalicza się również biflawonoidy, takie jak ginkgetyna, flawonolignany na przykład sylibina, prenyloflawonoidy, glikozydoestry flawonoidowe, chalkony i proantocyjany, taniny.
Bioflawonoidy są cały czas badane. Co rusz wychodzą nowe wiadomości na ich temat. Jak się okazało są używane w metodzie in vivo oraz in vitro. Flawonoidy mają wiele różnych działań, dzięki temu zdecydowano o zaliczeniu ich do grupy witamin i nadano nazwę witaminy P.
Najczęściej możemy się spotkać jednak z FLAWONAMI. Należy głównie zwrócić uwagę na hesperetynę, formie jej glikozydu czyli hesperydyny.
FLAWONY są produktami odwodorowania flawanonów. W nich znajduje się duża liczba istotnych substancji czynnych leków. Flawony są rzadziej występującą formą bioflawonoidów. Głównie możemy znaleźć je w warzywach takich jak: w seler i zielone zioła liściaste takich jak pietruszka czy rumianek. Można tutaj wyróżnić na przykład apigeninę oraz luteolinę.
FLAWONOLE – jest to bardziej znana forma flawonoidów. Występują w dwóch formach: wolnej bądź w postaci glikozydów. Związki te mają taką właściwość, że nadają kwiatom żółtą kolorystykę. Nie w każdym owocu ilość flawonoli jest taka sama. Zależy na przykład od odmiany jak i stopnia dojrzałości danego owocu. Zastosowanie flawonoli jest bardzo szerokie i głównie stosowane w medycynie. Przykładem może być związek- rutyna, która ma zdolność chelatowania toksycznych jonów metali ciężkich takich jak ołów, rtęć i kadm. Poprzez to jest mniejsza wchłanialność ich do organizmu. Ma również wpływ na nie kruchliwość naczyń włosowatych- sprawia, że są bardziej elastyczne.
Alkaloid wykazujący pozytywny wpływa na pracę układu nerwowego – KUP TUTAJ
Do grupy flawonoidów zalicza się również ANTOCYJANY. Są to glikozydowe powiązania antocyjanidyny z resztą cukrową, która składa się z 1-3 cząsteczek monosacharydów. Ich spektrum działania jest dość szerokie. Dzięki nim nie uwalniają się wolne rodniki, a więc przeciwdziałają starzeniu się. Mają również wpływ na naczynia włosowate, gdyż obniżają ich przepuszczalność. Badania dowiodły, że antocyjany działają przeciwzapalnie.
Nadają one niebieską, fioletową, czerwoną i pomarańczową barwę w owocach i warzywach.
Według zaleceń powinno się spożywać od 3 do 200 mg/dobę.
FLAWANOLE należą do grupy – polifenoli. Znajdziemy je w owocach oraz ich przetworach czyli w sokach lub dżemach. Okazuje się, że możemy je znaleźć również w kakao. Jeżeli chodzi o warzywa to ich źródłem jest soczewica czy bób. Ich spożycie ocenia się na: u kobiet-60mg/dziennie zaś u mężczyzn-40mg/dziennie.
Właściwości flawonoidów
Flawonoidy mają wiele drogocennych właściwości. Substancje te mają m.in. działanie: przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe, są silnymi przeciwutleniaczami, co oznacza, że jeśli w organizmie stężenie flawonoidów jest wysokie, umożliwia to niszczenie wolnych rodników, które przyczyniają się do powstawania różnych chorób, w tym nowotworowych. Wykazują również właściwości moczopędne, obniżają ciśnienie krwi, oczyszczają wątrobę z toksyn. Okazało się też, że wzmacniają działanie całego układu krwionośnego. Umożliwiają szybsze przyswojenie witaminy C. Antocyjany wykazują pozytywne działanie na wzrok poprzez stymulację co sprzyja poprawie ostrości widzenia po ciemku. Izoflawony uzupełniają niedobory estrogenów, dzięki czemu łagodzą objawy menopauzy. Apigenina ma działanie przeciwlękowe i potrafi regulować poziom neuroprzekaźników, również pomaga przy stanach depresyjnych. Kwercetyna zaś ma właściwości przeciwwirusowe. Warto również wiedzieć, że flawonoidy wzmacniają całą odporność organizmu – stymulują układ immunologiczny.
Flawonoidy a nowotwory
„Od lat 70. XX wieku prowadzone są badania, które dostarczają dowodów na przeciwnowotworowe działanie flawonoidów. Wykazano, że związki te obniżają aktywność substancji mutagennych i kancerogennych in vitro oraz zmniejszają częstość występowania nowotworów u zwierząt doświadczalnych. Badania epidemiologiczne również potwierdzają, że wraz ze wzrostem spożycia flawonoidów zmniejsza się ryzyko niektórych nowotworów u ludzi. Działanie przeciwnowotworowe flawonoidów wynika z ich aktywności antyoksydacyjnej, zdolności blokowania biotransformacji niektórych związków, hamowania replikacji DNA i proliferacji komórek, przez co nie dochodzi do namnażania się komórek nowotworowych, a także ze zdolności zmian metabolizmu komórkowego oraz indukowania apoptozy (naturalnego procesu zaprogramowanej śmierci komórki). Stwierdzono, że dieta bogata w izoflawony zmniejsza ryzyko nowotworów hormonozależnych – raka piersi u kobiet i prostaty u mężczyzn. Możliwe jest także prewencyjne działanie izoflawonów w nowotworach tarczycy, głowy i szyi. Mimo że działanie przeciwnowotworowe flawonoidów nie jest dokładnie rozpoznane, upatruje się w nich sposobu leczenia i zapobiegania rakowi. Niektóre dokładniej przebadane flawonoidy jak kwercetyna i galusan katechiny są w fazie badań klinicznych. Uznaje się, że przy obecnym wzroście spożycia warzyw i owoców flawonoidy z diety stanowią istotny czynnik zmniejszający ryzyko zachorowania na raka.”
Kompleks witamin z grupy B niezbędnych dla prawidłowej pracy układu nerwowego – KUP TUTAJ
Zapotrzebowanie na flawonoidy
Ich niedobór w organizmie objawia się na przykład: zwiększoną skłonnością do pękania naczyń włosowatych czy rozszerzonymi naczyniami włosowatymi na twarzy. Zaleca się spożywanie ok. 1-2 g flawonoidów dziennie.
Zwiększone zapotrzebowanie na związki flawonoidowe wzrasta: przy dużym stresie, szybkim tempie życia, u osób narażonych na czynniki słoneczne, palących papierosy lub tych, którzy przebywają w zadymionych pomieszczeniach. Warto wspomnieć o osobach, które spożywają dużo alkoholu, które źle się odżywiają czy o tych, które mają bardzo słabą odporność.
Gdzie można je znaleźć?
Można je znaleźć głównie w roślinach, na przykład w owocach i warzywach, które są bogactwem różnych innych składników. Najwięcej flawonoidów znajduje się w żywności, która nie była poddana obróbce termicznej. Stanowią istotny element w dobrze dobranej diecie. Średnie spożycie flawonoidów w Europie wynosi od 100 do 1000 mg dziennie. Według Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności Polacy przyjmują z dietą codziennie średnio 1 g flawonoidów.
1. Czarna jagoda – zawiera luteinę witaminy C, B1 i B2.
2. Czarna porzeczka – zawiera bardzo dużo witaminy C, jest źródłem witaminy B, żelaza, manganu i miedzi.
3. Czarny bez – posiada wysoką zawartość żelaza, witaminy C,witaminy B1, B2 i B6 oraz kwasu foliowego. Zawiera takie flawonoidy jak rutyna, kwercetyna, sambucyna.
4. Ciemne winogrona – posiada ważny składnik, jakim jest resweratrol. Możemy go również znaleźć w czerwonym winie. Oprócz tego jest cennym źródłem potasu, manganu, magnezu i selenu.
5. Burak – zawiera potas, magnez i wapń. Posiada również wysoką zawartość kwasu foliowego. Sok z buraka należy pić rozcieńczony w stosunku 1:1 i świetnie się nada przed treningiem.
6. Rokitnik pospolity – jest bogactwem związków flawonoidowych. Świetnie wpływa na cały organizm człowieka. Posiada znaczne ilości antyoksydantów, potasu. magnezu, fosforu i żelaza.
7. Acerola – to jeden z owoców, zawierających największą ilość witaminy C. Acerola zawiera wszystkie flawonoidy roślinne, które są potrzebne do całkowitego wykorzystania tej witaminy przez organizm, a więc jest typowym „super-foods”.
8. Jeżyna – ma wiele pozytywnych właściwości. Zawiera dużo wapnia i fosforu, jest bogata we flawonoidy, zawiera witaminę A, C i kwas foliowy, witaminę B1 i B6, ryboflawinę czy kwas pantotenowy.
9. Owoc granatu – wykazuje on silniejsze nawet działanie antyoksydacyjne niż czerwone wino czy zielona herbata. Pozytywne właściwości owocu granatu potęguje fakt, że znajdujące się w nim antyoksydanty są szybko wchłaniane przez organizm.
10. Brokuły – zawierają potas, wapń, magnez, Sód, żelazo, cynk i fosfor. Bogate są również we flawonoidy roślinne, indole i izotiocyjaniany. Mówi się, że posiadają silne działanie przeciwrakowe i przeciwnowotworowe.
11. Zielone trawy pszenicy – zawierają prawie wszystkie rodzaje witaminy B, witaminę C w dużych dawkach, ale rónież ponad sto różnych składników mineralnych, mikroelementów i enzymów.
12. Korzeń pietruszki – pietruszka jest bogata w olejki eteryczne i flawonoidy. Wspomaga działanie całego przewodu pokarmowego, a wywar z korzenia jest zalecany przy takiej dolegliwości jak zapalenie pęcherza moczowego.
13. Marchew – jej składnikiem aktywnym jest beta-karoten oraz inne liczne karoteny. Jest bogata we flawonoidy i olejki eteryczne. Dzięki swoim aktywnym składnikom utrudnia działanie wolnych rodników i przeciwdziała starzeniu się.
Metylowana forma kwasu foliowego – KUP TUTAJ
Flawonoidy w kosmetyce
Związki flawonoidowe mają wpływ na różne warstwy skóry. Jest ona jednym z najważniejszych organów naszego ciała oraz zajmuje największą powierzchnię. Najbardziej zewnętrzna warstwa skóry, stanowi strukturę bardzo bogatą w lipidy. W tej warstwie flawonoidy mogą odgrywać skuteczną rolę jako przeciwutleniacze oraz zwalczają wolne rodniki. W głębszych warstwach naskórka umożliwiają zapobieganie uszkodzeniom, które mogą wywołać promienie UV. W skórze właściwej flawonoidy wpływają na kruchość naczyń krwionośnych, sprawiają że są mocniejsze i bardziej elastyczne.
Plusy:
– wpływają korzystnie na syntezę kolagenu,
– poprawiają wygląd skóry. jest bardziej promienna.
– opóźniają procesy starzenia się skóry,
– poprawa krążenia- co wpływa na lepsze odżywienie, dotlenienie i nawilżenie skóry,
– zmniejszają skutki oparzeń słonecznych, chronią przed szkodliwym działaniem promieniowania UV,
– pomagają zachować i utrzymać młodość i witalność skóry na dłużej.
Flawonoidy w dużych dawkach
Nie zawsze jest kolorowo! A zarówno niedobór jak i nadmiar jest zły i należy o tym pamiętać.
Flawonoidy mogą:
- wchodzić w interakcje z różnymi witaminami, takimi jak witamina C i E, ale również z kwasem foliowym,
- zaburzać pracę tarczycy
- zaburzać procesy metaboliczne
Izoflawony sojowe mają aktywność estrogenową, stąd wykazują pozytywne działanie u kobiet w okresie menopauzy. Przez to łagodzą objawy związane ze zmianami hormonalnymi. Izoflawony przyczyniają się do stanu hormonalnego nazywanego „dominacją estrogenu”, które bywają niekorzystne zarówno dla płci żeńskiej, jak i męskiej.
Źródła
1. BatraP.,Sharma A. K., Anti-cancer potential of flavonoids: recent trends and future perspectives, Biotech, 2013, (3): 439-446.
2. Wilczyńska A., Przybyłowski P., CHARAKTERYSTYKA ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH ZAWARTYCH W MIODACH, Zeszyty naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 2009, Nr(61): 35-37.
3. Kumar S., Pandey A. K., Chemistry and Biological Activities of Flavonoids: An Overview, Hindawi Publishing Corporation The ScientificWorld Journal Volume 2013, Article ID (162750):1-5.
4. Krasowska A., Łukasiewicz M., Czy warto jeść kolorową żywność?, Aura 2003, Tom(2): 20.
5. Hai Liu R., Dietary Bioactive Compounds and Their Health Implications, Jurnal of Food Science, 2013, Vol.(78, S1): A18-A23.
6. Alam M. A.,SubhanN.,Rahman M. M.,Uddin S. J.,Reza H. M.,SarkerS. D., Effect of Citrus Flavonoids, Naringin and Naringenin, on Metabolic Syndrome and Their Mechanisms of Action,American Society for Nutrition, 2014, Adv. Nutr. (5): 404, 413.
7. BuschCh., BurkardM., LeischnerCh., LauerU. M., FrankJ. Venturelli S., Epigenetic activities of flavonoids in the prevention and treatment of cancer,BioMed Central, 2015,DOI 10.1186: 1.
8. Surangi H. Thilakarathna and H. P. VasanthaRupasinghe, Flavonoid Bioavailability and Attempts for Bioavailability Enhancement, Nutrients 2013, (5): 3367-3387.
9. VogiatzoglouA., MulliganA. A., LentjesM. A. H., LubenR. N., SpencerJ. P. E.,SchroeterH., KhawK., KuhnleG. G. C., Flavonoid Intake in European Adults (18 to 64 Years), PLOS ONE, 2015, (10): 1-10.
10. Prasain J. K., CarlsonS. H., WyssJ. M., Flavonoids and Age Related Disease: Risk, benefits and critical windows, NIH Public Access, 2011, 66(2): 5.
11. Pascual-TeresaS., MorenoD. A.,García-VigueraC., Flavanols and Anthocyanins in Cardiovascular Health: A Review of Current Evidence, International Journal of Molecular Sciences, 2010, (11): 1682-1694.
12. Macready A. L.,Kennedy O. B., Ellis J. A., Williams C. M.,Spencer J. P. E., Butler L. T., Flavonoids and cognitive function: a review of human randomized
controlled trial studies and recommendations for future studies, Genes Nutrition, 2009, (4): 227-229.
13.Martini M.C.: Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, s. 311.
https://zdrowie.tvn.pl/a/flawonoidy-w-profilaktyce-i-terapii-wlasciwosci-dzialanie-i-wystepowanie
https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/11%20%20flawonoidy.pdf
https://ncez.pl/abc-zywienia-/fakty-i-mity/soja-dla-mezczyzn—–jesc-czy-nie-jesc-
https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/flawonoidy-wlasciwosci-zrodla-w-zywnosci-aa-GKVK-wpz6-ksFp.html
https://biotechnologia.pl/kosmetologia/flawonoidy-w-preparatach-kosmetycznych,12841
https://www.pinterest.de/pin/130885932906526811/?d=t&mt=login
