Źródło grafiki: pixabay.com

Żywienie w chorobie Hashimoto

Choroby autoimmunologiczne zaraz po chorobach sercowo-naczyniowych oraz nowotworach stanowią najczęstszy odsetek chorób o charakterze przewlekłym, nie ustabilizowana homeostaza, stan jelit, predyspozycje genetyczne oraz nieprawidłowy styl życia, przyczyniają się do rozregulowania układu immunologicznego, który w wyniku nadmiernej aktywacji i towarzyszących czynników zapalnych, zaczyna atakować własne tkanki. Jedną z najczęściej diagnozowanych chorób autoimmunologicznych jest choroba Hashimoto. Jest to jednak stan, w którym żywienie ma nieobojętny wpływ na poprawę komfortu danej osoby oraz poprawę zdrowia.

Warto wspomnieć na początku, że autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto nie jest stricte chorobą samej tarczycy, sprawa bardziej dotyczy nadmiernej reakcji ze strony układu immunologicznego. Natomiast wynikiem tej reakcji jest proces zapalny w obrębie tego gruczołu, który ma już nieobojętne znaczenie w kontekście funkcjonowania tarczycy i dostępności jej hormonów, a co za tym idzie różnych efektów metabolicznych. Sama tarczyca i jej hormony odgrywają ogromną rolę w funkcjonowaniu organizmu. Hormony tarczycy, a więc T4-tyroksyna, T3-trójjodotyronina odgrywają rolę m.in. w:

Wzrost organizmu i jego regenerację
Rozwój płodu
Metabolizm (wykorzystanie energii)
Równowagę układu sercowo-naczyniowego
Równowagę gospodarki wodno-elektrolitowej
Równowagę immunologiczną
OUN (ośrodkowy układ nerwowy)
Libido
Metabolizm kostny

Żeby mieć świadomość, dlaczego badamy konkretne przeciwciała oraz jak poszczególne składniki odżywcze mogą mieć wpływ na funkcjonowanie i syntezę hormonów tarczycy, należy przyjrzeć się ich syntezie w podstawowym wydaniu.

W syntezie hormonów tarczycy bierze udział aminokwas endogenny tyrozyna(czasem zaliczany także do względnie endogennych), jod, peroksydaza tarczycowa oraz tyreoglobulina. Pierwsze dwa elementy, czyli tyrozyna i jod, stanowią substraty, które poprzez działanie peroksydazy tarczycowej mogą połączyć się w kompleks jodotyrozyny. Wyróżniamy tutaj monojodotyrozynę-MIT oraz dijodotorozynę-DIT. Połaczenie ze sobą poszczególnych kompleksów jodotyrozyny warunkuje powstawanie T3(trójjodotyronina) lub T4(tyroksyna). Połączenie dwóch DIT daje T4, połączenie MIT oraz DIT, daje T3. W dalszych procesach takich jak konwersja hormonów, czy też kataliza reakcji z udziałem peroksydazy tarczycowej (TPO), zachodzą przy udziale mikroelementów, o których będzie mowa w dalszej części artykułu. Natomiast tyreoglobulina jest białkiem magazynującym hormonu tarczycy w tkance tarczycy.

Krótko o diagnostyce

Jako że posiadamy już podstawową wiedzę w zakresie syntezy i powstawania hormonów tarczycy, nawiążę krótko do kwestii diagnostyki. Temat został omówiony w innym obszernym materiale, do którego odsyłam zaciekawionych.

Podstawowymi parametrami sugerującymi stan zapalny w obrębie tkanki tarczycy to przeciwciała, wśród których wyróżniamy:

-anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej)

-anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie)

Wiemy już za co odpowiadają powyższy enzym (TPO) oraz białko (TG), co pozwala nam przypuszczać co może dziać się z naszą tarczycą. Oczywiście najważniejszym elementem diagnostyki jest wizyta u lekarza specjalisty, który zlecając badania biochemiczne oraz wykonując badanie ultrasonograficzne, jest w stanie potwierdzić lub wykluczyć Hashimoto.

Zatem oprócz profilu przeciwciał znaczącą rolę odgrywa badanie USG tarczycy, weryfikujące echogeniczność tkanki, jej ewentualne włóknienia oraz objętość płatów tarczycy. Poza tym, istotną rolę odgrywa sprawdzenie poziomu hormonów tarczycy, czyli Ft4 oraz Ft3. Niezbędnym parametrem jest także TSH.

Trudności w diagnostyce często mogą wynikać z ostrego stanu zapalnego związanego z uwolnieniem magazynów hormonów, co manifestuje się przejściowym okresem przypominającym chorobę Gravesa-Basedowa(niektórzy nazywają po prostu chor. Gravesa). W tzw. study case, nierzadko pojawia się sytuacja, w której pomimo wyrównanego poziomu anty-TPO występuje choroba Hashimoto. Okazuje się, że choroba ta może występować z dominacją jednego przeciwciała, np. antyTG. Dlatego też warto wykonywać pełne panele diagnostyczne w przypadku podejrzeń Hashimoto i jej charakterystycznych objawów.

Wysoko przyswajalny selen w skutecznej dawce – KUP TUTAJ

Jak uwydatnić leczenie

Oczywiście nie jestem lekarzem i nie zamierzam wchodzić w kompetencje profesjonalistów w zakresie leczenia bazowymi preparatami farmakologicznymi Euthyrox/Letrox. Natomiast od strony dietetycznej, możemy uświadomić pacjenta, jak poszczególne produkty, czy składniki diety mogą wpływać na obniżenie przyswajalności lewotyksyny.

Do osłabienia przyswajania przyczynia się:

Zbyt krótki odstęp czasowy między zażyciem leku a posiłkiem
Obecność wapnia w posiłku po zażyciu leku
Obecność laktozy w posiłku po zażyciu leku
Soja w posiłku po zażyciu leku
Kofeina i teina (metyloksantyny)

Co do samej przerwy czasowej między zażyciem leku a pierwszym posiłkiem, można byłoby ją nieco wydłużyć, tak najczęstszym problemem braku skuteczności lewotyroksyny pomimo trzymania się zaleceń lekarza, jest picie kawy lub herbaty w trakcie tej przerwy, gdyż często nie są to napoje utożsamiane z pogorszeniem wchłanialności. Inną kwestią wydają się być zaburzenia żołądkowo jelitowe na czele z IBS w postaci biegunkowej, który w zaawansowanej formie może bardziej negatywnie wpływać na przyswajalność leku. W tym wypadku zalecana jest dłuższa przerwa między lekiem, a pierwszym posiłkiem.

Znaczenie bariery jelitowej w chorobach autoimmunologicznych

Równowaga bakteryjna w jelicie, a także niski stopień przetworzenia diety to główne komponenty, mające duży udział w długoterminowym utrzymaniu zdrowia i kondycji danej osoby. W momencie pojawienia się choroby autoimmunologicznej, prawdopodobnie stan flary bakteryjnej, układów trawiennych oraz stopień przetworzenia diety były dosyć znaczne i przedłużające się w czasie. Na te czynniki składają się także te środowiskowe oraz słabe radzenie sobie ze stresem. Nasza bariera jelitowa oprócz kosmków jelitowych, zapewniających właściwie wchłanianie związków odżywczych z pokarmu, składa się także z innych czynników warunkujących tolerancję immunologiczną. Takimi czynnikami są między innymi bakterie z rodzaju Lactobacillus oraz Bifidobacterium, immunoglobulina A. Między kosmkami jelitowymi występują połączenia ścisłe, tzw. tight junctions, które zapewniają białka takie jak zonulina, klaudyna, okludyna. Prozapalność diety, wysoki stopień przetworzenia, brak błonnika lub jego niewystarczająca ilość, kumulujący się stres-powodują brak odżywienia powyższych struktur, ich osłabienie a z czasem ich „rozrywanie”. Są one usuwane wraz z kałem. W momencie, braku czynników spajających połączenia ścisłe, torujemy sobie drogę do translokacji różnych patogenów ze światła jelita, co powoduje delikatnie zaostrzony ogólnoustrojowy stan zapalny. Bada się obecnie rolę tzw. mimikry molekularnej w kwestii rozwoju, a właściwie uruchamiania procesów autoimmunologicznych przez obecność różnych toksyn bakteryjnych. Samo natomiast osłabienie bariery jelitowej przyczynia się do zwiększenia alergenności poszczególnych białek zawartych w produktach spożywczych, np. białka roślin strączkowych.

Cynk + miedź + kwercetyna + EGCG – cynk niezbędny jest do prawidłowej pracy tarczycy – KUP TUTAJ

Kluczowe składniki odżywcze w chorobie Hashimoto

Selen

Można powiedzieć, jest to jeden z najważniejszych składników wpływających na poprawę nie tylko wyników, ale też zdrowia danej osoby. Dzienne zapotrzebowanie na selen to 55mikrogramów/dzień dla kobiet i mężczyzn Główne źródła selenu to:

Orzechy brazylijskie (te sprawdzane do PL nie charakteryzują się wysoką zawartością Sn)
Pestki słonecznika,
Fasola Pinto,
Halibut,
Sardynki,,
Wołowina (grass-fed),
Łosoś,
Jajka,
Kasza gryczana

Selen stanowi element tzw. selenoprotein, czyli białek, które w swojej strukturze zawierają selen, białka te odpowiadają za konwersję hormonu T4 do aktywnej formy biologicznie T3. Tym selenobiałkiem jest 5’monodejodynaza jodotyroniny typu I i II(DIO1/DIO2). Oprócz tego selen jest pierwiastkiem podnoszącym profil antyoksydacyjny poprzez uwydatnienie pracy enzymów przeciwzapalnych z grupy peroksydazy glutationowej(GSH-Px) i reduktazy tioredoksynowej (Trx-R1).

Żelazo

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo u kobiet wynosi 18mg, a u mężczyzn 10mg.W przypadku tego pierwiastka, jest on kluczowym elementem wpływającym na pracę peroksydazy tarczycowej, warunkując tzw. etap jodowania tyrozyny, czyli powstawania bezpośrednich prekursorów hormonów tarczycy, a później samych hormonów, jego niedobory przyczyniają się obniżenia stężenia hormonów tarczycy oraz podwyższenia poziomu TSH.

Wyróżniamy żelazo hemowe oraz niehemowe. To pierwsze dostępne jest przede wszystkim w produktach odzwierzęcych i charakteryzuje się wyższą przyswajalnością, na poziomie około 18%, natomiast żelazo niehemowe znajduje się w produktach roślinnych i jego wchłanianie oscyluje w granicach 10%. W związku z powyższym, osoby preferujące dietę z niską ilością mięsa w diecie powinny dbać o wyższy poziom dostarczenia żelaza, aby pokryć jego ewentualne niedobory. Ułatwienie wchłaniania tego żelaza warunkują witamina C oraz laktoferyna.

25 mg żelaza z dodatkiem witaminy C dla lepszego wchłaniania – KUP TUTAJ

Cynk

Pierwiastek ten odgrywa nieobojętną rolę w syntezie hormonów tarczycy oraz aktywności podwzgórza i przysadki. Zapotrzebowanie na ten składnik wynosi 8mg u kobiet oraz 11mg u mężczyzn w wartości dziennej. Jego aktywność odnosi się do między innymi regulacji poziomu TRH, a więc hormonu uwalniającego tyreotropinę, co potem ma przełożenie na wartości TSH. Oprócz tego cynk stanowi składnik regulujący stan zapalny poprzez ograniczanie stężenia czynnika transkrypcji jądrowej NF-kB, która odgrywa istotną rolę w procesie zapalnym Hashimoto. Cynk odpowiada także za konwersję T4 do T3.

Witamina D

Jest to witamina, której niedobór dotyczy znacznej większości populacji Polski. Jej szerokie spektrum działania jest znane nie od dzisiaj. Istnieją wiele badań naukowych potwierdzających korzystny wpływ suplementacji tą witaminę na zdrowie chorych na Hashimoto. Wśród korzystnych efektów podaży witaminy D wymienić można m.in. obniżenie poziomu przeciwciał anty-TPO, anty-TG, regulację poziomu poszczególnych ramion limfocytów.

2000 IU witaminy D3 w kapsułce – KUP TUTAJ

Omega-3

Wedle oficjalnych zaleceń na pokrycie dziennego zapotrzebowania na kwasy tłuszczowe Omega-3(250mg/d) wystarczą dwie porcje ryb tygodniowo, z czego 1 porcja tłustych ryb. Oczywiście dobrym źródłem Omega-3 są także oleje roślinne. Tutaj często poruszaną kwestią jest negatywny wpływ metylacji na konwersję do aktywnych biologicznie form Omega-3 takich jak EPA/DHA dla błon komórkowych. Otóż mówi się konwersji ALA do EPA/DHA mniejszej niż 10%. Natomiast przekładając tą zależność praktykę, w celu uzupełnienia dziennych wymagań na te kwasy, wystarczy 1 łyżka oleju lnianego dziennie. Omega-3 przyczyniają się przede wszystkim do kontroli stanów zapalnych, obniżenia wartości wskaźników zapalnych w postaci interleukin IL-1B, IL-6, IFN-gamma, TNF-alfa czy tez wspomnianego wcześniej NF-kB.

550 mg EPA i DHA (omega-3) w jednej kapsułce – KUP TUTAJ

Kontrowersyjna grupa żywności

Na wielu forach oraz portalach internetowych można wyczytać informację jakoby eliminacja poszczególnych grup produktów zmniejszała dolegliwości związane z Hashimoto, lub też nawet przyczyniała się do wprowadzenia tej choroby w remisję. Zalecamy przede wszystkim rozwagę i odpowiednią diagnostykę, ponieważ eliminowanie różnych grup produktów z codziennego żywienia niesie ze sobą ryzyko diety niezbilansowanej, która może równie dobrze pogorszyć aktualny stan chorego. Kontrowersyjnymi grupami produktów są:

Gluten
Nabiał
Rośliny strączkowe
Goitrogeny

Zaczynając od glutenu. Istnieją badania, w których limitacja bądź eliminacja produktów zawierających ten dipeptyd przyczyniła się do poprawy stanu zdrowia osoby badanej, bądź grupy badawczej. Efekt był ściśle powiązany z współtowarzyszącą celiakią, która również zalicza się do chorób autoimmunologicznych i wiąże się z enteropatią kosmków jelitowych, zespołem złego wchłaniania i przede wszystkim nietolerancją glutenu. Jeśli badania genetyczne oraz profilu przeciwciał nie wykazują towarzyszącej jednostki chorobowej, nie wskazań do eliminacji glutenu i zubażania diety. Dalej badanym pojęciem jest aktualnie nieceliakalna nadwrażliwość na gluten, która współtowarzyszy zaburzeniu czynnościowemu jelit IBS. Przypuszcza się że wdrożenie protokołu diety low FODMAP może być skutecznym sposobem obniżenia dyskomfortu żołądkowo jelitowego przy spożyciu produktów mącznych lub też ich zamiana na grupę produktów nie prowokujących objawów.

Nabiał sam w sobie może powodować większe zmiany atopowe, ponieważ istnienie przewlekłego stanu zapalnego w postaci autoimmunologii zmniejsza tolerancję immunologiczną na białka mleka krowiego, notuje się także niższe stężenia laktazy, co może powodować dyskomfort żołądkowo-jelitowy, ze względu na zbyt dużą dostępność laktozy. Tutaj kwestia jest dosyć osobnicza, dlatego też odsyłam do konsultacji z dietetykiem.

Rośliny strączkowe same w sobie są pełne różnych związków odżywczych, które przyczyniają się do poprawy zdrowia. Ze względu na ich ciężkostrawność, stosuje się odpowiednie techniki kulinarne w celu zwiększenia ich strawności. Przy nieszczelnej barierze jelitowej można notować większą alergenność peptydów roślin strączkowych, natomiast wspomniana obróbka oraz trzymanie się odpowiedniej ilości tych produktów na porcję powinno przynieść korzystny efekt. Będąc w temacie strączków, często mówi się o soi jako składniku przyczyniającym się do pogorszenia parametrów tarczycy, czy też choroby Hashimoto. Na ten moment żadne badanie nie udokumentowało negatywnego wpływu soi na pracę tarczycy, czy też pogorszenie wyników przy chorobie Hashimoto. Warto wspomnieć że sama soja, bogata w izoflawony sojowe przyczynia się do regulacji stanu zapalnego i szeregu innych korzyści, szczególnie w przypadku pań. Warto jednak mieć na uwadze, że soja i jej przetwory obniżają dostępność lewotyroksyny.

Goitrogeny

Przykłady warzyw krzyżowych:

Brukselka
Kalafior
Brokuł
Szpinak
Kapusta
Jarmuż itp.

Zawarte w warzywach krzyżowych, związki o charakterze anty-odżywczym, tzw. wolotwórcze. Glikozydy te po rozkładzie przy udziale enzymu mirozynazy, ulegają przekształceniu do tioglikozydów, a więc związków łatwo przechodzących przez większość błon organizmu i wiążących jod(unieczynniając go). Działanie to powoduje obniżenie zdolności sekrecyjnej tarczycy. W celu pozbycia się tych anty-odżywczych związków, należy odpowiednio poddać warzywa obróbce termicznej. Już 90 stopniach następuje inaktywacja większości tioglikozydów, co korzystnie wpływa na odżywczość warzyw krzyżowych, które zawierają także substancje o silnym działaniu antyzapalnym. Nie mniej jednak pewna limitacja tej grupy produktów jest wskazana.

Podsumowanie

Pomimo że zagadnienie choroby Hashimoto jest kwestią złożoną, istnieje jak najbardziej możliwość wprowadzenia tej jednostki chorobowej w remisję. Towarzyszyć temu musi odpowiednia modyfikacja dietetyczna przeprowadzona przy współpracy z dietetykiem, odpowiednio dobrana dawka leku przez lekarza oraz edukacja pacjenta o znaczeniu zbilansowanej i różnorodnej diety. W przypadku podejrzenia u siebie niepokojących objawów po spożyciu danej żywności, zalecana jest najpierw konsultacja ze specjalistów w celu omówienia ewentualnych szczegółów dalszej diagnostyki.