zdjęcie główne: https://pixabay.com/illustrations/social-media-7453328/
Sport od zawsze był czymś więcej niż tylko zbiorem wyników i liczb. Dla wielu osób to styl życia i przekraczanie własnych granic. To właśnie tu uczymy się dyscypliny, wytrwałości i cierpliwości. Te cechy pomagają nam w każdej dziedzinie życia. Kształtujemy nie tylko ciało, ale przede wszystkim charakter. Nic nie daje takiej satysfakcji jak świadomość, że potrafimy zrobić coś, co jeszcze miesiąc temu wydawało się niemożliwe. Jednocześnie ma on też drugą, mniej romantyczną stronę. To przestrzeń, w której bardzo łatwo wpaść w pułapkę porównań. Wykręcone czasy, sylwetki, wszystko to, co wrzucamy na media społecznościowe. Staje się to pretekstem do tego, by zestawić siebie z innymi. Niby chcemy się zainspirować czy sprawdzić, czy idziemy w dobrą stronę, ale często kończy się to frustracją.
Pracując jako trener personalny, wielokrotnie obserwowałam, jak moi podopieczni, mimo realnych postępów, tracą zapał tylko dlatego, że ktoś wygląda lepiej. Widzę, jak porównania odbierają im radość z procesu, który przecież powinien być źródłem satysfakcji. Często nie wiedząc nawet, jaką drogę ten ktoś przeszedł, by dojść do takiego poziomu. Przecież sednem sportu jest coś odmiennego. Konkurentem nie jest osoba z bieżni obok, ale wczorajsza wersja samego siebie. Nawet największe sukcesy mogą być niewystarczające, bo zawsze znajdzie się ktoś, kto ma lepiej.
Mechanizm porównywania
To coś, co mamy niemal wpisane w ludzką naturę. Od najmłodszych lat uczymy się oceniać siebie przez pryzmat otoczenia. W szkole patrzymy kto ma lepsze oceny, kto zostaje wybrany jako ostatni do drużyny. To zupełnie naturalny mechanizm, który ma swoje korzenie w ewolucji. Dzięki temu mogliśmy kiedyś określić swoje miejsce w grupie. To z kolei zwiększało nasze szanse na przetrwanie. Dziś jednak ten sam mechanizm działa w różnych warunkach. Często bardziej szkodzi, niż pomaga.
Leon Festinger opisał teorię porównań społecznych, według której ludzie mają wewnętrzną potrzebę oceniania siebie na tle pozostałych. Robimy to, by lepiej zrozumieć, kim jesteśmy oraz czy idziemy w dobrym kierunku. W zdrowej dawce może być nawet motywujące. Widząc kogoś, kto osiągnął coś, do czego dążymy, czujemy impuls do robienia. Chcemy się rozwijać. Problem zaczyna się wtedy, gdy przestaje to być źródłem inspiracji, a staje się narzędziem samokrytyki.
Wystarczy kilka sekund przewijania sociali, by zobaczyć perfekcyjne sylwetki i idealne posiłki. Jednak to, co widzimy, to nie rzeczywistość. To najlepiej wyselekcjonowane momenty z czyjegoś życia. Prawie nikt nie pokazuje porażek czy chwil zwątpienia. Patrzymy więc naszą codzienność skonfrontowaną z czyjąś idealnie ukazaną wersją sukcesu. To, co czyni je destrukcyjnymi, to brak świadomości, jak bardzo są zniekształcone. Kiedy pozwalamy, by definiowały naszą wartość, zaczynamy mierzyć siebie cudzymi miarami, zapominając o własnych możliwościach. Kluczem nie jest całkowite ich unikanie, lecz nauczenie się filtrowania. Uświadomienia sobie, że każdy z nas ma inne warunki i powody, dla których uprawia sport.
Kanna – roślina wspierająca witalność i radzenie sobie ze stresem – KUP TUTAJ
Kiedy zabija to motywację?
Porównywanie zaczyna się od chęci dorównania komuś. Widzimy znajomą z siłowni, której forma wydaje się idealna. W naszej głowie pojawia się cicha myśl, że jeśli ona może, to ja też dam radę. To moment, w którym to może być jak paliwo, czyli napędzać nas do działania. Ale gdy zaczynamy mówić coś w stylu: trenuję tyle samo, a nie wyglądam tak dobrze, to coś w nas pęka. Poczucie wiary we własne możliwości powoli zaczyna się kruszyć.
W grę wchodzi wtedy spadek własnej skuteczności. To przekonanie, że jesteśmy w stanie osiągnąć zamierzony cel. Kiedy jednak ciągle mierzymy się cudzymi wynikami, nasza skuteczność przestaje zależeć od rzeczywistych postępów, a zaczyna opierać się na czymś nierealnym. Nawet jeśli zrobimy krok naprzód, zawsze znajdzie się ktoś, kto zrobił pół kroku więcej. W ten sposób sukces traci znaczenie.
To właśnie wtedy zaczyna się błędne koło. Osoba, która wcześniej trenowała z pasją, nagle przestaje czerpać radość z ruchu. Zamiast koncentrować się na technice czy czuciu mięśniowym, skupia się na tym, co robią pozostali. Każdy trening staje się testem. Dla ego. W efekcie rośnie napięcie psychiczne, a czasem nawet wypalenie. Nie słucha swojego organizmu, nie zauważa sygnałów przeciążenia. Zamiast odpoczynku wybiera kolejną sesję, bo tamci trenują więcej. W ten sposób prowadzi się do kontuzji i jeszcze większego załamania. Największy dramat jest w tym, że odbierają nam to radość. Dlatego warto czasem zatrzymać się i zapytać: dla kogo to robię?
Wpływ na ciało i umysł
To nie tylko kwestia gorszego nastroju czy chwilowej demotywacji. Jest to proces, który wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Nie odróżnia on stresu fizycznego od psychicznego. Dla układu nerwowego poczucie bycia gorszym jest tak samo obciążające jak zbyt intensywne ćwiczenia. Efektem jest chroniczne pobudzenie osi stresu, a to oznacza wzrost poziomu kortyzolu. Co prawda w małych dawkach nam pomaga, ale w nadmiarze staje się wrogiem. Sprawia on, że przestajemy się regenerować w takim tempie, w jakim powinniśmy. Sen staje się płytszy, spada odporność, a mięśnie nie mają czasu na odbudowę. Zmęczenie narasta, a wraz z nim zniechęcenie. Co więcej, wysoki poziom stresu wpływa również na gospodarkę hormonalną. Może obniżać poziom testosteronu u mężczyzn i zaburzać cykl menstruacyjny u kobiet.
Konsekwencje nie kończą się na poziomie biologicznym. Porównania bardzo często prowadzą do zniekształconego obrazu siebie, zjawiska znanego jako body dysmorphia. Człowiek zaczyna patrzeć na siebie przez pryzmat defektów, których nikt poza nim nie widzi. Traci obiektywność. W lustrze zamiast silnego ciała widzi coś, co wciąż wymaga poprawy. Często towarzyszy temu obsesja kontroli, np. precyzyjnego liczenia kalorii czy nieustannego monitorowania wagi. Z czasem taka postawa może przerodzić się w ortoreksję, czyli potrzebę tylko zdrowego jedzenia.
W jednym z badań wykazano, że osoby, które częściej konfrontują swoją sylwetkę czy osiągnięcia w sieci, mają niższe poczucie własnej wartości. Co ciekawe, nie zależało to od rzeczywistych osiągnięć. Nawet osoby z wysokimi wynikami oceniali siebie gorzej, jeśli regularnie śledzili profile lepszych od siebie. To pokazuje, jak silny wpływ na nas ma złudzenie perfekcji, które widzimy na ekranie telefonu.
Umysł dojrzewa, kiedy uczymy się akceptować własne tempo i błędy. Wtedy naprawdę zaczyna on służyć zdrowiu, zarówno temu fizycznemu, jak i emocjonalnemu.
Optymalne spojrzenie na rozwój
Porównywanie może stać się sprzymierzeńcem, jeśli nauczymy się właściwie z niego korzystać. Klucz tkwi w tym, żeby zamienić zazdrość w ciekawość, a frustrację w inspirację. Bo prawda jest taka – zawsze znajdzie się ktoś silniejszy czy szybszy. Ale nikt nie ma dokładnie takiej historii, jak Ty. I właśnie w tym tkwi przewaga. Zamiast tego skup się na codzienności. Na tym, że wstałeś dziś wcześniej, mimo że nie chciało Ci się trenować. Na tym, że Twoja technika w martwym ciągu się poprawiła. To właśnie z takich drobiazgów rodzi się prawdziwy postęp. Wynik końcowy jest tylko skutkiem ubocznym setek małych decyzji podejmowanych każdego dnia.
Pomocnym narzędziem jest dziennik postępów. Zapisuj nie tylko liczby i czasy, ale też emocje i refleksje. Kiedy po miesiącu spojrzysz na swoje notatki, zobaczysz, jak wiele się zmieniło. Patrząc na siebie sprzed tygodni czy miesięcy, uświadamiasz sobie, że naprawdę idziesz do przodu. To właśnie to buduje prawdziwą motywację. Warto też powiedzieć o różnicach indywidualnych. Każdy z nas ma różny punkt startowy, inne predyspozycje czy obciążenia w ciągu dnia. Kiedy widzisz kogoś, kto osiągnął sukces, potraktuj to jak dowód, że to możliwe. Sport ma budować, a nie odbierać pewność siebie. Im szybciej zrozumiesz, że Twoja wartość nie zależy od tego, jak wyglądasz czy jakie masz wyniki, tym bardziej będziesz czerpać radość z każdego treningu.
https://pixabay.com/vectors/hands-reaching-cooperation-8731277/
Rola specjalistów w budowaniu zdrowego podejścia
Często koncentrujemy się wyłącznie na ciele. Na tym, jak wygląda, jak funkcjonuje, jak szybko reaguje. Tymczasem to znacznie więcej niż mięśnie i wyniki. Za każdym ruchem i każdą decyzją stoi głowa. Dlatego wymaga to spojrzenia interdyscyplinarnego. Dopiero wtedy, gdy ciało i psychika zaczynają współpracować to aktywność fizyczna staje się czymś głębszym niż tylko wysiłkiem. Motywacja, która opiera się wyłącznie na efekcie końcowym, jest krucha. Wypala się, gdy pojawiają się pierwsze trudności. Prawdziwy rozwój rodzi się w regularności, w umiejętności bycia tu i teraz. Rola dietetyka to coś więcej niż dobór odpowiednich produktów czy rozpisanie diety. To nauka świadomego odżywiania. Zbyt często traktujemy jedzenie jak nagrodę lub karę. To paliwo, które ma zasilać, a nie ograniczać. Zbilansowana dieta powinna być elementem troski o siebie. Psychologia zaś spina wszystko w jedną całość. To właśnie ona pozwala zrozumieć, dlaczego reagujemy tak a nie inaczej, np. na porażki. Samoświadomość to klucz do tego, by trening był czymś więcej niż mechanicznie wykonywanymi powtórzeniami. Bo często to, co blokuje nas w sporcie, nie znajduje się w mięśniach, lecz w głowie.
Współczesny sport coraz częściej wymaga holistycznego podejścia, który jest oparty na zrozumieniu człowieka jako całości. Ciało bez umysłu nie będzie działało na pełnych obrotach, a umysł bez wsparcia ciała prędzej czy później się wypali. Najpiękniejsze efekty przychodzą wtedy, gdy człowiek zaczyna czuć jedność między tym, co myśli, co czuje i co robi. Kiedy przestaje walczyć ze sobą, a zaczyna się rozumieć.
Podsumowanie
Aktywność fizyczna to nie tor, na którym ścigamy się o podium, ale droga, którą każdy z nas pokonuje we własnym tempie. Dla jednego celem będzie przebiegnięcie maratonu, dla innego pierwszy podciągnięcie na drążku. Wszyscy jesteśmy w tym samym świecie, ale każdy idzie w innym kierunku. I to jest w porządku. Kiedy przestajemy się konfrontować, wreszcie możemy zobaczyć prawdziwe znaczenie treningu. Kształtuje nas on od środka. Uczy konsekwencji, pokory i cierpliwości. Presja porównań potrafi odebrać całą radość z drogi. Sprawia, że zamiast cieszyć się z własnego progresu, skupiamy się na brakach. A przecież sukces nie ma jednej definicji. Nie mierzy się go w kilogramach, sekundach ani centymetrach. To moment, w którym zrozumiesz, że nie musisz niczego nikomu udowadniać. Dlatego nie ścigaj się z innymi.
Źródła:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34175558/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11356870/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10049477/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9903632/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1469029221001667
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667239123000199
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10675036/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12352364/
