Obraz DCStudio z freepik
Jednym z podstawowych i zalecanych do kontrolnego wykonywania badań jest właśnie morfologia. Ma ona na celu kontrolę układu krwionośnego (czerwonokrwinkowego) i wczesne wykrycie anomalii w nim występujących. Jest to jedno z podstawowych badań wykrywających anemię, stan zapalny, niedobory odporności i wiele innych. Zaleca się profilaktyczne wykonywanie morfologii nie rzadziej niż co 2- 3 lata.
Morfologia to badanie laboratoryjne krwi, pozwalające ocenić jakościowo i ilościowo skład krwi obwodowej (krążącej w naczyniach krwionośnych organizmu) człowieka. Jej wyniki obrazują ogólny stan zdrowia. Ocenie podlegają elementy krwi, wśród których wymienić można przede wszystkim krwinki czerwone (erytrocyty), białe (leukocyty) oraz płytki krwi.
Jak przebiega badanie?
Morfologia podobnie jak inne badania wykonywane na podstawie krwi polega na pobraniu niewielkiej porcji/próbki krwi, zazwyczaj z żyły łokciowej. Następnie próbka przekazywana jest do laboratorium, gdzie za pomocą odpowiedniej aparatury ocenia się ilość, zagęszczenie, jakość i wielkość poszczególnych elementów krwi. Na podstawie tych danych wykonywany jest wydruk, który pozwala w jasny sposób odczytać i zinterpretować przedstawione tam dane przez lekarza lub innego pracownika służby zdrowia.
Metylowany kompleks witamin z grupy B w odpowiednich dawkach – KUP TUTAJ
Kto powinien wykonać morfologię?
Morfologię powinny wykonać każdy, bez podejrzenia choroby najlepiej co najmniej raz w roku. Ponadto wskazaniem do wykonania analizy krwi jest podejrzenie anemii, infekcje, niedobory odporności, częste zmęczenie, nocne poty, niezamierzona utrata wagi, gorączka, czy też stan podgorączkowy, często pojawiające się siniaki i wolno gojące się rany.
Wykonując morfologię, ocenić można ogólną gospodarkę wodną organizmu i stwierdzić m.in. odwodnienie.
Nie ma przeciwwskazań do wykonania morfologii, wykonać może ją każda osoba bez względu na wiek, płeć itp.
Obraz prostooleh z freepik
Jak przygotować się do badania- morfologii?
Badanie zazwyczaj wykonywane jest rano, na czczo (ostatni posiłek lekkostrawny ok. 8-12 h wcześniej). Przed badaniem dopuszcza się picie wody (bez dodatków). Ponadto należy się powstrzymać od spożywania alkoholu co najmniej 2-3 dni przed pobraniem próbki krwi. Dzień przed nie powinno się przesadzać z ilością spożywanych filiżanek kawy czy herbaty, jak również wykonywać ciężkich ćwiczeń fizycznych. Przed bezpośrednim pobraniem krwi należy odpocząć najlepiej w pozycji siedzącej przez ok. 10-15 minut.
Jeśli przyjmuje się przewlekle jakieś leki – powinno się skonsultować z lekarzem, czy należy je przyjąć przed badaniem, czy też dopiero po.
Wyniki badania może zakłócić także stres i menstruacja. Dlatego w miarę możliwości powinno się odczekać do ustabilizowania sytuacji i dopiero wtedy wykonać morfologię.
Normy morfologia
Ogólne normy dla poszczególnych składników wyglądają tak jak poniżej, jednak mogą się one nieco różnić między laboratoriami i zastosowaną aparaturą. Najlepiej kierować się zakresami na wydruku podanymi przez konkretne, wykonujące dane badanie laboratorium. Dla ułatwienia wiele laboratoriów zamieszcza strzałki obrazujące odchylenie od normy i ułatwiające odczyt.
| Nazwa | Norma dla osoby dorosłej | |
| kobiet | mężczyzn | |
| Krwinki czerwone (RBC) | 3,9–5,6 M/µl; 4,2–5,4 mln/mm³ | 4,5–6,5 M/µl; 4,5–5,9 mln/mm³ |
| Retikulocyty | 20–130 tys./µl | |
| MCV | 81–99 fl | 80–94 fl |
| MCH | 27–31 pg | |
| MCHC | 33–37 g/dl | |
| Hemoglobina (Hb), (HGB) | 12–16 g/dl | 14–18 g/dl |
| Hematokryt (HCT) | 0,40–0,51 | 0,40–0,54 |
| Krwinki białe (WBC) | 4 500–10 000/mm³ | |
| Granulocyty | 1,8–8,9 tys./µl | |
| Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) (NEUT) | 1,5–7,4 tys./µl | |
| Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) (EOS) | 0,02–0,67 tys./µl | |
| Granulocyty zasadochłonne (bazofile) (BASO) | 0–0,13 tys./µl | |
| Limfocyty (LYMPH) | 1,1–3,5 tys./µl | |
| Limfocyty B | 0,06–0,66 tys./µl | |
| Limfocyty T | 0,77–2,68 tys./µl | |
| Limfocyty T CD4+ | 0,53–1,76 tys./µl | |
| Limfocyty T CD8+ | 0,30–1,03 tys./µl | |
| Komórki NK | 0,20–0,40 tys./µl | |
| Monocyty (MONO) | 0,21–0,92 tys./µl | |
| Płytki krwi (PLT) | 140–450 tys./mm³ | |
Methylcobalamin (metylokobalamina B12) AH+ – KUP TUTAJ
Co oznaczają poszczególne elementy morfologii?
Krew składa się w 55% z osocza i 45% z elementów morfotycznych/ krwinek. Morfologia to badanie pozwalające ocenić krwinki: erytrocyty/krwinki czerwone, białe krwinki/leukocyty i płytki krwi/ trombocyty pod względem jakościowym i ilościowym.
-
Czerwone krwinki- erytrocyty (stanowią ok. 99,7% krwinek)
Biorąc pod uwagę erytrocyty, można ocenić ich wielość, jakość i stężenie w krwi (ilość), ale i zawartość hemoglobiny. Erytrocyty to czerwone krwinki – bezjądrzaste komórki transportujące tlen z przez naczynia krwionośne do poszczególnych tkanek i narządów organizmu. Natomiast hemoglobina to substancja zawarta w erytrocytach umożliwiająca im upakowanie i transport tlenu. W skład hemoglobiny wchodzi przede wszystkim żelazo. Obrazowo można porównać erytrocyty do kabiny ciężarówki, a hemoglobinę do przyczepy. Przyczepa bez kabiny nie pojedzie, a sama kabina bez przyczepy nie spełnia swojej funkcji.
Na wynikach badań używa się specjalnych skrótów umożliwiających oznaczenie poszczególnych wartości i tak:
- RBC (Red Blood Cell) to erytrocyty- ilość erytrocytów w pobranej próbce krwi odzwierciedlająca średnią ilość w organizmie. Wyrażany zazwyczaj w M/µl lub mln/mm³.
↑ Podwyższoną ilość erytrocytów obserwuje się rzadko. Może ona wystąpić np. u osób przebywających w wysoko w górach, chorujących na czerwienice czy talasemie. Podwyższenie poziomu erytrocytów określa się erytrocytozą.
↓ Zmniejszenie liczby erytrocytów to objaw anemii z niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego, lub skutek utraty krwi spowodowany występowaniem np. wrzodów żołądka. Zmniejszoną ilość erytrocytów obserwuje się również w ciąży i chorobach nerek. Zmniejszenie ilości erytrocytów określa się mianem erytropeni.
- RDW– różnica objętości poszczególnych krwinek czerwonych u danej osoby. Parametr ten obrazuje, jak bardzo objętość krwinek odbiega od średniej. Współczynnik ten oznacza się jako RDW-SD (określający współczynnik zmienności- norma 36-47 fl) lub RDV-CV (obliczany na podstawie odchylenia standardowego – norma 11,5-14,5%). W pewien sposób parametr ten mówi także o tym, jak dojrzałe są erytrocyty, a tym samym zdolne do transportu tlenu.
↑ Wysoki wynik może byś spowodowany anemia megaloblastyczną, z niedoboru żelaza lub przewlekłymi stanami zapalnymi, jak również krwotokiem i transfuzja krwi.
↓ Obniżony poziom jest alarmującym sygnałem. Nie interpretuje się go osobno, a jedynie w połączeniu z innymi wynikami.
- HGB lub Hb to hemoglobina- stężenie hemoglobiny. Wyraża się je zazwyczaj w mmol/l lub g/dl.
↑ Przekroczenie normy świadczy o odwodnieniu organizmu.
↓ Obniżenie stężenia hemoglobiny może być oznaką anemii lub zaburzeń w gospodarce wodno-elektrolitowej.
- HCT lub Ht to hematokryt – stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości krwi. Wyrażany się go zazwyczaj w postaci procentowej lub w ułamku.
↑ Przy występowaniu choroby o nazwie czerwienica oraz przypadku odwodnienia organizmu na drodze np. nadmiernego pocenia się, obserwuje się podwyższenie tego wskaźnika.
↓ Obniżenie sugeruje anemię, przewodnienie bądź choroby szpiku. U kobiet będących w ciąży również można obserwować obniżenie tego parametru.
- MCV (Mean Corpuscular Volume)– średnia objętość krwinki czerwonej. Wyrażana w „fl” – femtolitr; femo = 10-15.
↑ Niewielki wzrost wartości MCV nie oznacza patologii, ale przy przekroczeniu 110 fl można wskazywać na anemię spowodowaną niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego.
↓ Mikrocytoza- czyli zwiększenie wartości MCV to najczęściej skutek anemii z niedoboru żelaza.
Pośrednio parametr ten można stosować do oceny nawodnienia organizmu.
- MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin) – wskaźnik mówiący o średniej zawartości hemoglobiny w krwinkach czerwonych. Pozwala określić czy w erytrocycie jest wystarczająca ilość hemoglobiny. Wyraża się ja w „pg” pikogramach.
↑ Przy podwyższonym poziomie mówi się o występowaniu erytrocytów hiperchromicznych – czyli zawierających zbyt dużą ilość hemoglobiny lub makrocytarnych krwinek czerwonych – czyli erytrocytach o zwiększonej objętości. Może to wskazywać na występowanie anemii megaloblastycznej- występującej z niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. Innymi przyczynami podwyższenia poziomu MCH mogą być choroby tarczycy, wątroby, nowotwory lub zakażenia.
↓ Obniżenie wskaźnika MCH wskazuje na występowanie erytrocytów hipochromicznych – czyli zawierających zbyt małą ilość hemoglobiny. Może on wskazywać na występowanie anemii z niedoboru żelaza lub występującej w przebiegu chorób przewlekłych m.in. autoimmunologicznych.
- MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration) oznacza średnie wysycenie erytrocytów hemoglobiną. Jest ściśle powiązana z wartością MCH. Określa nie tylko czy hemoglobiny jest za mało, za dużo, czy wystarczająco krwince czerwonej, ale i pozwala się odnieść do prawidłowej wielkości krwinek. Wskaźnik ten wyraża się w g/dl lub mmol/l.
↑ Podwyższenie obserwuje się niezwykle rzadko. Zazwyczaj występuje ono w przebiegu choroby o nazwie sferocytoza wrodzona– genetyczna choroba krwi, objawiająca się nieprawidłowym kulistym kształtem czerwonych krwinek. Prawidłowo erytrocyty są okrągłe dwuwklęsłe.
↓ Obniżenie wskaźnika MCHC wskazuje na zaburzenie gospodarki wodnej organizmu- odwodnienie lub przewodnienie oraz możliwość występowania anemii z niedoboru żelaza.
Dodatkowym parametrem odnoszącym się do erytrocytów jest:
- /Retikulocyty– jest to wskaźnik określający ilość niedojrzałych czerwonych krwinek w próbce krwi. W procesie erytropozey retikulocyty przekształcane są do erytrocytów. Retikulocyty zazwyczaj wyraża się w tys./µl.
↑ Nadmiar związany może być z występowaniem: niedokrwistość hemolitycznej, niedokrwistość sierpowatokrwinkowej, stanu po krwawieniach lub krwotokach, ciąży i innych.
↓ Obniżenie natomiast wskazuje m.in. na: niedokrwistość aplastyczna, niewydolność szpiku, niedokrwistość złośliwa, niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedobór erytropoetyny, niedoczynność kory nadnerczy, nowotwory złośliwe.
Obraz DCStudio z freepik
-
Białe krwinki/ leukocyty (stanowią ok. 0,1% krwinek)
Białek krwinki to elementy morfotyczne krwi odpowiedzialne za ochronę organizmu przed infekcjami- odporność. W skład leukocytów wchodzą granulocyty: obojętnochłonne, zasadochłonne, kwasochłonne oraz monocyty i limfocyty ( w tym limfocyty B i T). Możliwe jest oznaczenie wszystkich z tych elementów osobno i w ten sposób dla białych krwinek w morfologii znajdziemy:
- WBC – White Blood Cell- Leukocyty –zawartość wszystkich leukocytów łącznie wrażona w K/µl lub G/l.
↑ Podwyższony poziom leukocytów- leukocytoza, wskazuje na infekcję lub miejscowy stan zapalny. Stan taki obserwuje się także przy intensywnym wysiłku fizycznym, długotrwałym i nadmiernym stresie, ciąży oraz w białaczce. Podwyższenie ilości białych krwinek określa się mianem leukocytozy.
↓ Obniżenie wskaźnika WBC to leukopenia, objawiająca się stanami podgorączkowymi, infekcją dróg oddechowych czy osłabieniem. Obniżenie ilości białych krwinek nazywa się leukopenią.
- LYMPH lub LYM- limfocyty– określa łączną zawartość limfocytów. Ilość tą wyraża się za pomocą K/µl lub w postaci procentowej. Limfocyty w zależności od rodzaju pełnią inną rolę w organizmie i tak limfocyty B głównie wytwarzają przeciwciała, Limfocyty T – „niszczą” komórki zakażone przez drobnoustroje oraz nowotworowe (należą do nich limfocyty NKT/komórki NK (Natural Killer oraz T CD4+ i TCD8+). Na specjalne zlecenie lekarza możliwe jest oznaczenie poszczególnych grup limfocytów.
↑ Liczba limfocytów zwiększa się głównie w infekcjach, ale i różnego rodzaju nowotworach. Dzieci naturalnie posiadają większą liczbę limfocytów w porównaniu z dorosłymi.
↓ Obniżenie limfocytów obserwuje się głównie w stanach obniżonej odporności (np. AIDS) lub tuż po przebytej infekcji.
- NEUT lub EO – granulocyty obojętnochłonne, neutrofile – przenikają do tkanek, gdzie pochłaniając wirusy, bakterie i zainfekowane komórki unieszkodliwiają je. Parametr ten wyraża się zazwyczaj w postaci K/µl lub G/l, lub procentowej.
↑Podwyższenie wskazuje na zakażenie miejscowe. Występuje również po urazach, krwotokach, zawałach, u palaczy oraz w ciąży.
↓ Zmniejszenie ilości neutrofili obserwuje się po przebytej infekcji wirusowej (np. grypie), bakteryjnej czy pierwotniakowej (np. malarii) oraz przy leczeniu cytostatykami.
- EO- granulocyty kwasochłonne, eozynofilie– wykazują właściwości żerne podobnie jak neutrofile. Ponadto uczestniczą w reakcjach alergicznych. Wyraża się je w postaci K/µl lub G/l, lub procentowej.
↑ Zwiększenie liczby eozynofilii wywołują: m.in. choroby alergiczne oraz zażywanie niektórych leków.
↓ Zmniejszenie to skutek zakażenia, zwiększonego wysiłku fizycznego czy nadmiernego wydzielania hormonów nadnerczy.
- BASO – granulocyty zasadochłonne, bazofile – uczestniczą w reakcjach alergicznych zapalnych. Przeciwdziałają krzepnięciu krwi. Wskaźnik ten podobnie jak powyższy wyraża się w K/µl lub G/l, lub postaci procentowej.
↑ Podwyższenie ilości bazofili obserwuje się przede wszystkim w chorobach alergicznych, przewlekłych stanach zapalnych przewodu pokarmowego oraz niektórych nowotworach.
↓ Obniżenie tego wskaźnika obserwuje się niezwykle rzadko i może świadczyć niedawnym narażeniu na silny stres, przebytej reakcji alergicznej czy infekcji. Obniżony poziom bazofili obserwuje się także w przypadku osób regularnie przyjmujących leki przeciwpadaczkowe, antydepresanty czy sterydy.
- MONO- monocyty- są to duże komórki o właściwościach żernych- m.in. wytwarzają interferon- substancję hamującą namnażanie się wirusów. Po dotarciu do tkanek przekształcają się w makrofagi pochłaniające i neutralizujące drobnoustroje chorobotwórcze. Zazwyczaj ich ilość wyznacza się w postaci G/l.
↑ Podwyższenie ilości monocytów może być spowodowane przez wiele poważnych chorób, do których należą gruźlica, kiła, dur brzuszny, ale i przelękłe zakażenie bakteryjne, czy urazy chirurgiczne.
↓ Zmniejszenie ilości monocytów może wskazywać na infekcję lub być wynikiem stosowania laków np. glikosteroidów.
Żelazo organiczne MicroFerr z dodatkiem witaminy C wzmacniającej wchłanianie – KUP TUTAJ
-
Płytki krwi (stanową ok. 0,2% krwinek)
PLT- płytki krwi/trombocyty– są to otoczone błoną fragmenty cytoplazmy – nie komórki odgrywające szczególną rolę w procesie gojenia się ran. To za ich pomocą powstają skrzepu- strupy.
↑ Zwiększenie pojawia się w wyniku m.in. wysiłku fizycznego, przewlekłego zakażenia, czy ciąży. Nadmiar płytek krwi określa się trombocytozą.
↓ Zmniejszenie ilości płytek krwi może być spowodowane zmniejszeniem ich wytwarzania w wyniku działania leków przeciwbólowych, antybiotyków, czy w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Niedobór płytek krwi w medycynie nazywa się trombopenią lub małopłytkowością.
PDW lub PDV (Platelet Distribution Width) – anizocytoza krwi– pozwala określić, jaki procęt płytek odbiega pod względem objętości od przeciętnej średniej objętości oznaczanej za pomocą parametru MPV (średnia objętość płytki krwi).
↑ Podwyższony poziom tego wskaźnika może świadczyć o toczącym się w organizmie stanie zapalnym, czy początku choroby.
↓ Obniżenie- zazwyczaj nie ma większego znaczenia diagnostycznego.
Dodatkowo często wraz z morfologią wykonuje się oznaczenie OB- Odczyn Biernackiego. Opisuje on szybkość opadania erytrocytów we krwi w przyjętej jednostce czasu (zazwyczaj po 1 h). Zwiększenie wartości obserwuje się w stanach zapalnych oraz przy występowaniu zmian nowotworowych.
Przyczyny odchyleń od normy to tylko niektóre z możliwych. Stąd też nie należy samemu interpretować wyników, a udać się do lekarza.
PODSUMOWANIE:
Morfologia to badanie pozwalające cenić poszczególne elementy krwi: erytrocyty, białe krwinki i płytki krwi, pod względem ilości, wielkości i jakości.
Interpretacja morfologii jest niezwykle złożona i ostateczne diagnozy lekarz dokonuje, łączą ze sobą poszczególne wyniki ze sobą. Analiza poszczególnych elementów osobno może być niemiarodajna.
BIBLIOGRAFIA:
- Szczeklik A., Gajewski P.: Interna Szczeklika; Medycyna Praktyczna, Kraków 2021 wyd. 12
- Ostrowska L. Orywal K. Stefańska E. : Diagnostyka Laboratoryjna w dietetyce; PZWL 2018
- Anna Dmoszyńska, Tadeusz Robak: Podstawy hematologii. Praca zbiorowa. Lublin: Czelej, 2003
- Dembińska-Kiec, J. Naskalski : Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej; Wrocław 2017
- Solnica B. : Diagnostyka laboratoryjna; PZWL Warszawa 2019, wyd. 2
