Zdjęcie: blackieshoot, Unsplash
Bertholletia excelsa Bonpl., znana powszechnie jako orzech brazylijski, orzech amazonki lub orzech Pará, należy do rodziny Lecythidaceae. Drzewa te mogą osiągać wysokość do 60 metrów, a ich obwód sięga od 160 do 180 metrów. Rośnie je w gajach, które liczą od 50 do 100 drzew. Owoc tego drzewa posiada skomplikowaną, zdrewniałą skorupę o masie około 2 kilogramów, a jego wymiary to około 5 centymetrów długości i 2 centymetry szerokości. Proces dojrzewania owocu trwa około 14 miesięcy.
Orzech brazylijski pochodzi z lasów deszczowych Amazonii w Ameryce Południowej, głównie z dorzecza Amazonki. Obecny jest również w kilku regionach Brazylii, m.in. w Pará, Acre, Roraima, Rondônia i Mato Grosso, a także na dużą skalę uprawiany w krajach takich jak Kolumbia, Boliwia, Peru i Wenezuela.
Produkcja orzecha brazylijskiego przynosi znaczne korzyści społeczno-ekonomiczne i środowiskowe, ponieważ jest to produkt leśny pozyskiwany z naturalnych lasów, a nie z pól uprawnych czy plantacji. Handel tym orzechem generuje znaczące dochody dla lokalnych społeczności, a zbieranie i wydobycie orzechów zapewnia pracę tysiącom drobnych rolników oraz tradycyjnym mieszkańcom, wspierając gospodarkę wartą miliony dolarów. Według danych brazylijskich, w ostatnich latach Brazylia wyprodukowała znaczącą ilość orzechów, a ich produkty – przede wszystkim miąższ, spożywany na surowo lub pretwarzany na olej i mleko – znalazły szerokie zastosowanie na świecie.
Oprócz swoich korzyści ekonomicznych, orzechy brazylijskie wyróżniają się unikalnymi właściwościami odżywczymi. Spożywane na surowo lub po przetworzeniu na mleczny ekstrakt, wpływają korzystnie na zdrowie. Badania sugerują, że regularne spożywanie tych orzechów może zmniejszać ryzyko chorób przewlekłych, takich jak stany zapalne, stres oksydacyjny, wysoki poziom cukru we krwi, nagromadzenie tłuszczu w okolicach brzucha, zaburzenia funkcjonowania naczyń krwionośnych czy problemy z gospodarką insulinową. Dodatkowo, ich spożywanie wiąże się z obniżeniem poziomu niezdrowego cholesterolu i trójglicerydów, co wpływa korzystnie na metabolizm energetyczny, regulację napięcia naczyń oraz zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Dlatego też orzechy brazylijskie są zalecane w profilaktyce nadciśnienia, otyłości, cukrzycy typu 2, chorób serca oraz nowotworów.
W ciągu ostatnich lat przeprowadzono szereg badań nad wpływem orzecha brazylijskiego na zdrowie człowieka. Analizy badań klinicznych wykazały, że spożycie tych orzechów może poprawiać wskaźniki stanu zapalnego, masę ciała oraz profil lipidowy krwi. Inne badania potwierdziły, że orzechy te podnoszą poziom selenu we krwi i aktywność enzymów o właściwościach antyoksydacyjnych, choć nie zawsze wpływają na poziom cholesterolu. Szczególną uwagę zwraca się także na korzyści płynące z oleju pozyskiwanego z orzecha brazylijskiego, który może poprawiać profil lipidowy, tłumić reakcje zapalne i łagodzić stres oksydacyjny.
Ultra fish oil od Apollo’s Hegemony – źródło „dobrych tłuszczy” z rodziny omega-3 – KUP TUTAJ
Toksyczność orzecha brazylijskiego
Orzech brazylijski zawiera więcej związków toksycznych niż inne orzechy, a jego sprzedaż może być utrudniona ze względu na obecność toksyn wytwarzanych przez pleśnie. Toksyny te szkodzą wątrobie, obniżają odporność, mogą wywoływać wady rozwojowe oraz prowadzić do powstawania nowotworów. W regionie Amazonii, gdzie panują wysokie temperatury i duża wilgotność, sprzyjające rozwojowi tych pleśni, trudniej jest kontrolować warunki zbioru. Orzechy opadają z drzew po około 15 miesiącach, zazwyczaj w okresie intensywnych opadów, kiedy przez dłuższy czas pozostają na wilgotnej glebie – głównym źródle zanieczyszczeń pleśniowych.
Najczęściej spotykana jest pleśń z rodzaju Aspergillus, która produkuje toksyny mogące osiągać stężenie do 20 mikrogramów na kilogram. Obecność różnych gatunków pleśni na wszystkich etapach produkcji sprawia, że kontrola zanieczyszczenia staje się poważnym wyzwaniem.
Ponadto, orzech brazylijski może zawierać znaczące ilości metali toksycznych, takich jak bar, stront i rad. Wysoka zawartość baru wynika z obecności minerału hollanditu w glebie dorzecza Amazonki, co sprawia, że rośliny łatwo przyswajają ten pierwiastek. Związki organiczne tworzone przez orzech mogą dodatkowo ułatwiać przemieszczanie się baru, dlatego nawet niewielka porcja orzecha może dostarczyć od kilku setnych do kilkunastu miligramów tego metalu. Zawartość strontu w orzechach zależy od naturalnego występowania tego pierwiastka w rzekach Amazonki. Chociaż stront nie wydaje się być szkodliwy dla dorosłych, może wpływać negatywnie na rozwój kości u dzieci. Jeśli chodzi o rad, obecność trzech izotopów w orzechu brazylijskim generuje bardzo niskie dawki promieniowania, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia dorosłych.
Badania wykazały również, że dzieci, którym podawane są posiłki z dodatkiem orzechów brazylijskich, mogą w niektórych dniach spożywać selenu w ilościach przekraczających dopuszczalne normy. Wyniki tych badań dotyczą głównie dzieci z niekorzystnymi warunkami socjoekonomicznymi, u których często występują problemy z prawidłowym rozwojem.
Składniki bioaktywne orzechów brazylijskich
Orzechy brazylijskie są bogate w błonnik, minerały, witaminy, kwasy tłuszczowe oraz związki roślinne, które występują zarówno w miąższu, jak i skorupie. Warto jednak podkreślić, że dokładny skład chemiczny tych orzechów zmienia się w zależności od warunków uprawy, klimatu, właściwości gleby oraz metod przechowywania i przetwarzania, takich jak temperatura czy czas prażenia.
Orzechy te stanowią znakomite źródło selenu – zawierają go w bardzo dużych ilościach, dostarczając od setek do nawet tysiąca mikrogramów na gram. Większość tego pierwiastka wiąże się z białkami, tworząc specyficzne związki, które są kluczowym elementem wartości odżywczej orzecha. Dodatkowo, orzechy brazylijskie dostarczają takich minerałów jak mangan, magnez, wapń, potas, miedź, cynk, fosfor oraz niewielkie ilości żelaza. W ich skład wchodzą także różnorodne witaminy, w tym te z grupy B, retinol, witaminy niacynowej, pirydoksyna, kobalamina oraz witaminy D, E i K.
Jeśli chodzi o makroskładniki, orzechy brazylijskie cechują się wysoką zawartością tłuszczu, białka i węglowodanów, przy czym dostarczają też zrównoważony profil niezbędnych aminokwasów – w tym tych zawierających siarkę, jak metionina i cysteina. Na 100 gram produktu przypada znaczna ilość kalorii oraz błonnika pokarmowego. Tłuszcze w orzechach składają się z kwasów jednonienasyconych, wielonienasyconych i nasyconych, z czego niewielka, lecz istotna część to kwasy trójnienasycone.
Orzechy brazylijskie są także źródłem wielu związków bioaktywnych, szczególnie z grupy fenoli. Występują one zarówno w postaci wolnej, jak i związanej z innymi substancjami. Wśród zidentyfikowanych fenoli znajdują się między innymi kwas galusowy, elagowy, wanilinowy, protokatechowy oraz katechina – pierwszy z poznanych flawonoidów. Kolejne badania wykazały obecność innych flawonoidów, takich jak epikatechina, epigallokatechina, myrycetyna w formie połączonej z cukrem, kwercetyna oraz taksyfilina. Oprócz nich, w orzechach obecne są również liczne kwasy fenolowe, między innymi p-kumarowy, p-hydroksybenzoesowy, ferulowy, kwas askorbinowy, sinapinowy oraz 2,4-dihydroksybenzoesowy.
Typowo, po prażeniu usuwa się skórki, choć są one bogate w związki fenolowe. Dzięki temu skórki orzechów brazylijskich stanowią potencjalnie cenne i ekonomicznie opłacalne źródło naturalnych substancji, które mogą znaleźć zastosowanie w różnych dziedzinach.
Orzechy brazylijskie zawierają także różne formy witaminy E, czyli związki o właściwościach przeciwutleniających, a także inne substancje, na przykład ekstrakt z wanilii i kwas 4-hydroksybenzoesowy. W samych orzechach ilość niektórych z tych związków jest zbliżona, jednak jedna z form witaminy E występuje w większym stężeniu. Warto zauważyć, że brązowa skórka orzecha zawiera znacznie więcej tych substancji niż zarówno cały orzech, jak i sam miąższ.
Do innych grup związków bioaktywnych należą kwasy tłuszczowe, w tym kwasy jednonienasycone i wielonienasycone. Poza kwasem tłuszczowym o działaniu korzystnym dla organizmu, miąższ orzecha brazylijskiego zawiera szereg innych kwasów tłuszczowych, takich jak te o długości 16, 18 czy więcej atomów węgla.
W orzechach zidentyfikowano również kilka terpenów, czyli związków roślinnych o strukturze aromatycznej, m.in. związki obecne w strukturalnych wariantach fitosteroli. Nowo odkrytym związkiem należącym do grupy terpenów jest skwalen.
Należy podkreślić, że proces przetwarzania orzechów brazylijskich może wpływać na zawartość związków bioaktywnych. Aby uzyskać olej o wysokiej jakości, orzechy muszą być przechowywane w odpowiednich warunkach – stosuje się opakowania chroniące przed światłem, wilgocią i dostępem tlenu, a okres przechowywania nie powinien przekraczać dziewięciu miesięcy. Najczęściej olej uzyskuje się metodą tłoczenia na zimno lub na gorąco, przy użyciu pras mechanicznych lub hydraulicznych. Bardziej zaawansowaną metodą pozyskiwania oleju jest ekstrakcja z wykorzystaniem cieczy nadkrytycznej, która pozwala na efektywne oddzielenie oleju pod kontrolowanymi warunkami temperaturowymi i ciśnieniowymi.
Analiza pozostałości po przetwarzaniu wykazuje, że orzechy brazylijskie zawierają średnio określoną ilość selenu. Wśród składników odżywczych szczególnie ważna jest witamina E, która występuje w różnych formach, a jej zawartość w oleju z orzechów brazylijskich jest mierzona w konkretnych ilościach. Warunki geograficzne, metoda ekstrakcji, sposób przechowywania orzechów oraz samego oleju, a także czynniki klimatyczne wpływają na końcowy skład tych związków. Na przykład, w próbkach oleju z orzechów brazylijskich wykryto pewne ilości fitosteroli, które są wrażliwe na działanie światła i mogą ulegać degradacji.
Warto również wspomnieć, że proces przetwarzania orzechów i ich produktów ubocznych wpływa na ilość oraz przyswajalność związków fenolowych. Przyswajalność tych związków zależy od ich struktury chemicznej i masy cząsteczkowej. Niektóre związki fenolowe, występujące w postaci wolnej, są rozpuszczalne w wodzie i mogą przenikać przez błony komórkowe, podczas gdy te w formie sprzężonej – na przykład związane z cukrami – mają zmniejszoną zdolność dyfuzji oraz absorpcji przez organizm. Badania wykazały, że specyficzne dla orzechów brazylijskich polifenole charakteryzują się bardzo wysoką przyswajalnością, co potwierdza ich potencjał odżywczy.
Selen od testosterone.pl – jeżeli nie możemy spożywać orzechów brazylijskich – KUP TUTAJ
Właściwości farmakologiczne
Orzech brazylijski może wywierać korzystny wpływ na zdrowie człowieka na poziomie całego organizmu. Jego działanie wiąże się z różnorodnymi aktywnościami biologicznymi i farmakologicznymi substancji pochodzenia roślinnego obecnych w orzechu. Poniżej przedstawiono dostępne dowody przedkliniczne i kliniczne dotyczące wpływu preparatów i suplementów pochodzących z orzecha brazylijskiego na zdrowie.
Właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne
W organizmie występują reaktywne cząsteczki tlenu oraz związki azotowe, które pełnią istotne funkcje fizjologiczne. Jednakże, gdy równowaga między tymi cząsteczkami a obroną antyoksydacyjną organizmu zostaje zaburzona, dochodzi do uszkodzeń oksydacyjnych. Taki stan wywołuje przewlekły, niskozapalny proces, który stymuluje produkcję cytokin prozapalnych i jednocześnie zmniejsza aktywność czynników regulujących obronę antyoksydacyjną. Uszkodzenia te są częstym mechanizmem prowadzącym do rozwoju wielu przewlekłych chorób niezakaźnych i są związane z niezdrowymi nawykami żywieniowymi. Spożywanie orzechów, będących źródłem licznych substancji roślinnych o właściwościach antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych, może przeciwdziałać procesom oksydacyjnym oraz redukować stężenie cytokin prozapalnych we krwi. Liczne badania na modelach zwierzęcych wykazały, że suplementacja orzechem brazylijskim wpływa na zmniejszenie peroksydacji lipidowej, a także poprawia profil lipidowy krwi, co potwierdza jego znaczenie jako naturalnego antyoksydantu.
Działanie antyoksydacyjne związane z zawartością selenu
Region Amazonii, będący głównym źródłem orzecha brazylijskiego, cechuje się glebą bogatą w selen. Po spożyciu, selen jest wykorzystywany do syntezy białek zawierających ten pierwiastek, które posiadają szereg właściwości ochronnych, w tym działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe oraz wspomagające układ odpornościowy. W organizmie selen bierze udział w produkcji hormonów tarczycy, wspiera funkcje komórek w mózgu i układzie rozrodczym, a także uczestniczy w mechanizmach przeciwdziałania nowotworom. Do najważniejszych enzymów antyoksydacyjnych wykorzystujących selen należy enzym redukujący szkodliwe czynniki oksydacyjne.
Wpływ na stany zapalne i uszkodzenia nerek
Niektóre badania przedkliniczne wskazują, że uprzednie spożycie orzecha brazylijskiego może zmniejszać stan zapalny oraz śmierć komórek wywołaną ostrym uszkodzeniem nerek na skutek niedokrwienia oraz ponownego ukrwienia. Doświadczalne modele zwierzęce wykazały, że odpowiednie dawki orzecha brazylijskiego mogą obniżać poziom markerów stymulujących czynniki przekształcające wzrost tkanki oraz zmniejszać intensywność reakcji zapalnych. Inne badania koncentrują się na działaniu substancji tłuszczowych pozyskiwanych z oleju orzechowego, które poza właściwościami przeciwzapalnymi, wykazują również aktywność antyoksydacyjną.
Właściwości przeciwnadciśnieniowe
Nadciśnienie tętnicze, będące jednym z głównych czynników ryzyka dla chorób serca, może prowadzić do wielu powikłań, takich jak choroby wieńcowe, udar mózgu czy niewydolność nerek. Badania na modelach zwierzęcych sugerują, że dieta wzbogacona orzechem brazylijskim przyczynia się do zmniejszenia masy tłuszczowej, obniżenia stężenia glukozy oraz redukcji ciśnienia krwi. Wyniki te potwierdzają potencjalne zastosowanie orzecha brazylijskiego jako elementu diety wspomagającego profilaktykę nadciśnienia.
Wsparcie w chorobach przewlekłych nerek
Przewlekła choroba nerek przebiega stopniowo i często pozostaje niezauważona w początkowych stadiach, co utrudnia wczesną diagnozę. Badania eksperymentalne, w których modele zwierzęce z uszkodzeniem nerek otrzymywały dietę wzbogaconą orzechem brazylijskim, wykazały korzystne zmiany w strukturze jelitowej oraz zwiększenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych w obrębie jelita. Jednakże, wpływ orzecha brazylijskiego na funkcję nerek jest zależny od dawki, gdyż zbyt wysokie spożycie może wpłynąć niekorzystnie na funkcjonowanie narządu.
Właściwości kardioprotekcyjne
Długotrwałe uszkodzenia wywołane stresem oksydacyjnym i stanem zapalnym są głównymi czynnikami przyczyniającymi się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Dzięki obecności licznych substancji roślinnych o działaniu przeciwutleniającym, orzech brazylijski ma potencjał neutralizacji tych szkodliwych procesów. Regularne spożywanie orzecha może przyczyniać się do redukcji czynników ryzyka związanych z chorobami serca i zmniejszać obciążenie metaboliczne organizmu.
Działanie przeciwdziałające otyłości
Nasiona, w tym orzech brazylijski, mogą stanowić naturalny element diety osób zmagających się z nadwagą. Niektóre badania sugerują, że składniki tłuszczowe zawarte w tych orzechach mają właściwości uspokajające, co może przyczyniać się do zmniejszenia napadów objadania się. W eksperymentalnych modelach zwierzęcych zaobserwowano zmniejszenie przyrostu masy ciała oraz redukcję nagromadzenia tkanki tłuszczowej przy włączeniu orzecha brazylijskiego do diety.
Właściwości przeciwnowotworowe
Nowotwory stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie. Wczesne wykrycie oraz odpowiednie czynniki odżywcze mogą znacząco wpłynąć na przebieg choroby. Niektóre badania sugerują, że suplementacja orzechem brazylijskim, bogatym w selen, może hamować rozwój nowotworów, m.in. raka piersi, poprzez zachowanie aktywności enzymów antyoksydacyjnych oraz redukcję uszkodzeń DNA wywołanych przez stres oksydacyjny. Modelowe badania na zwierzętach wykazały, że suplementacja orzechem brazylijskim zmniejszała objętość guzów przy jednoczesnym utrzymaniu korzystnych właściwości enzymów ochronnych.
Inne działania biologiczne
Oprócz wymienionych właściwości, spożycie orzecha brazylijskiego wpływa również na funkcje przewodu pokarmowego. Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że dieta wzbogacona orzechem brazylijskim może opóźniać opróżnianie żołądka, zmniejszać przyrost masy ciała oraz wpływać korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego jelit. Dodatkowo, eksperymenty z olejem orzechowym wskazują, że może on częściowo odwracać zmiany w strukturze ściany pęcherza moczowego spowodowane dietą bogatą w tłuszcze.
Podsumowanie
Wraz z rosnącym wykorzystaniem produktów naturalnych w profilaktyce i leczeniu coraz szerszego zakresu chorób, zwiększyło się zainteresowanie dietą, suplementacją oraz terapiami opartymi na tych związkach, co może wpłynąć na zmianę przebiegu wielu schorzeń. Ostatnia dekada przyniosła intensywne badania nad wieloma roślinnymi składnikami, w tym także nad orzechem brazylijskim, badającym wpływ jego spożycia i suplementacji na funkcjonowanie organizmu i zdrowie kliniczne. Przegląd analizowanych badań wskazuje, że orzech brazylijski ma liczne zastosowania lecznicze, co wynika głównie z jego bogatego składu odżywczego, w tym wysokiej zawartości błonnika, minerałów, witamin, kwasów tłuszczowych oraz selenu, który jest kluczowy dla działania przeciwutleniającego i przeciwzapalnego.
Wyniki badań laboratoryjnych, eksperymentalnych i klinicznych jednoznacznie potwierdzają, że regularne spożycie orzechów brazylijskich może zwiększać poziom wewnątrzkomórkowych substancji chroniących przed uszkodzeniami oksydacyjnymi oraz obniżać stężenie substancji wywołujących stan zapalny, co przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia takich chorób jak choroby serca, przewlekłe choroby nerek, cukrzyca, nadciśnienie czy zaburzenia lipidowe. Korzystne efekty potwierdzają między innymi obserwacje zmniejszenia poziomu niezdrowego cholesterolu, tkanki tłuszczowej, insulinooporności, a także poprawę ogólnego stanu funkcjonalności narządów. Mimo obiecujących wyników istnieje kilka istotnych ograniczeń badań nad orzechem brazylijskim. Po pierwsze, brakuje szeroko zakrojonych badań klinicznych obejmujących duże grupy pacjentów oraz dłuższe okresy interwencji, co utrudnia pełną ocenę korzyści zdrowotnych i potencjalnej toksyczności. Różnice w składzie gleby oraz warunkach środowiskowych wpływają na zmienność zawartości selenu w orzechach, co stanowi problem przy ustalaniu jednolitych zaleceń dotyczących spożycia. Kolejnym wyzwaniem jest ryzyko reakcji alergicznych – osoby uczulone na orzechy mogą doświadczać poważnych reakcji, co wymaga dalszych badań nad bezpieczeństwem stosowania tego produktu.
Istotnym zagadnieniem do przyszłych badań jest ustalenie optymalnych poziomów spożycia selenu, które zapewnią korzyści zdrowotne, jednocześnie minimalizując ryzyko toksyczności. W badaniach epidemiologicznych istotne będzie również wykorzystanie ankiet żywieniowych i badań kohortowych, które pomogą określić zależności między wzorcami spożycia orzechów brazylijskich a wynikami zdrowotnymi w różnych populacjach. Niezbędna jest także współpraca między producentami a przemysłem farmaceutycznym, mająca na celu opracowanie standardowych suplementów oraz produktów funkcjonalnych. Kolejną przeszkodą jest zróżnicowanie dawek stosowanych w badaniach, co utrudnia ustalenie jednoznacznych norm dla spożycia w codziennej diecie czy interwencjach terapeutycznych. W tym kontekście obiecującym kierunkiem badań jest dziedzina nutrigenomiki, która analizuje, jak poszczególne składniki odżywcze wpływają na ekspresję genów w zależności od wariantów genetycznych poszczególnych osób. Taka wiedza pozwoli na opracowanie spersonalizowanych strategii żywieniowych, lepiej dopasowanych do indywidualnych predyspozycji organizmu, a tym samym zwiększy skuteczność terapii opartych na orzechu brazylijskim.
Dodatkowo, z uwagi na wyzwania związane z opornością na leczenie, reakcjami organizmu i ewentualną toksycznością naturalnych produktów leczniczych, nanotechnologia jawi się jako nowa, obiecująca metoda poprawy biodostępności, rozprowadzania oraz tolerancji substancji pochodzenia naturalnego. Innowacyjne formy leków, takie jak nanocząstki czy otoczki ochronne, mogą nie tylko zwiększać skuteczność preparatów na bazie orzecha brazylijskiego, ale również ograniczać działania niepożądane, w tym reakcje alergiczne. W terapii nowotworowej nowatorskie podejścia, umożliwiające przenoszenie ładunków terapeutycznych przy wykorzystaniu struktur pochodzenia roślinnego, mogą przyczynić się do poprawy wyników leczenia.
Podsumowując, bogactwo składników odżywczych i bioaktywnych, takich jak witaminy, związki fenolowe, błonnik, białka i tłuszcze, czyni orzech brazylijski atrakcyjnym surowcem do produkcji zdrowej żywności, suplementów diety, a także preparatów farmaceutycznych i kosmetycznych. Włączenie terapii opartych na tym orzechu do praktyki klinicznej otwiera perspektywy poprawy stanu zdrowia, a także wspiera strategie ochrony środowiska, ponieważ wykorzystywanie naturalnych i przyjaznych środowisku metod leczenia może zmniejszyć zależność od syntetycznych, często szkodliwych substancji.
Literatura
- Bonifácio, D.B., Caldas, A.P.S., Costa, M.A.D.C., Rocha, D.M.U.P., Hermsdorff, H.H.M., & Bressan, J. (2023). Acute effect of a beverage containing Brazil and cashew nuts on oxidative stress, lipemia, and blood pressure of women with cardiometabolic risk (Brazilian nuts study): A randomized clinical trial. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 48(10), 789–798.
- Caetano Andrade, V.L., Flores, B.M., Levis, C., Clement, C.R., Roberts, P., & Schöngart, J. (2019). Growth rings of Brazil nut trees (Bertholletia excelsa) as a living record of historical human disturbance in Central Amazonia. PLoS One, 14(4), Article e0214128. DOI: 10.1371/journal.pone.0214128
- Cardoso, B.R., Busse, A.L., Hare, D.J., Cominetti, C., Horst, M.A., McColl, G., & Cozzolino, S.M.F. (2016). Pro198Leu polymorphism affects the selenium status and GPx activity in response to Brazil nut intake. Food & Function, 7(2), 825–833. DOI: 10.1039/c5fo01270h
- Cardoso, B.R., Duarte, G.B.S., Reis, B.Z., & Cozzolino, S.M.F. (2017). Brazil nuts: Nutritional composition, health benefits and safety aspects. Food Research International, 100(Part 2), 9–18. DOI: 10.1016/j.foodres.2017.08.036
- Guariguata, M.R., Cronkleton, P., Duchelle, A.E., & Zuidema, P.A. (2017). Revisiting the ‘cornerstone of Amazonian conservation’: A socioecological assessment of Brazil nut exploitation. Biodiversity and Conservation, 26, 2007–2027.
- Guasch-Ferré, M., Tessier, A.-J., Petersen, K.S., Sapp, P.A., Tapsell, L.C., Salas-Salvadó, J., & Kris-Etherton, P.M. (2023). Effects of nut consumption on blood lipids and lipoproteins: A comprehensive literature update. Nutrients, 15(3), 596.
- Guo, F., Jin, T., Howard, A., & Zhang, Y.-Z. (2007). Purification, crystallization and initial crystallographic characterization of Brazil‑nut allergen Ber e 2. Acta Crystallographica Section F: Structural Biology and Crystallization Communications, 63(11), 976–979.
- Gupta, A., Singh, A.K., Kumar, R., Jamieson, S., Pandey, A.K., & Bishayee, A. (2021). Neuroprotective potential of ellagic acid: A critical review. Advances in Nutrition, 12(4), 1211–1238.
- Han, S., Bao, L., Li, W., Liu, K., Tang, Y., Han, X., Liu, Z., Wang, H., Zhang, F., Mi, S., & Du, H. (2022). Gallic acid inhibits Mesaconitine‑activated TRPV1‑channel‑induced cardiotoxicity. Evidence‑based Complementary and Alternative Medicine, 2022, 5731372.
- Herbello‑Hermelo, P., Lamas, J.P., Lores, M., Domínguez‑González, R., Bermejo‑Barrera, P., & Moreda‑Piñeiro, A.J.F.C. (2018). Polyphenol bioavailability in nuts and seeds by an in vitro dialyzability approach. Food Chemistry, 254, 20–25.
- Hu, Y., McIntosh, G.H., Le Leu, R.K., Somashekar, R., Meng, X.Q., Gopalsamy, G., & Young, G.P. (2016). Supplementation with Brazil nuts and green tea extract regulates targeted biomarkers related to colorectal cancer risk in humans. The British Journal of Nutrition, 116(11), 1901–1911. DOI: 10.1017/s0007114516003937
- Huang, J., Xie, L., Song, A., & Zhang, C. (2022). Selenium status and its antioxidant role in metabolic diseases. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 2022, 7009863. DOI: 10.1155/2022/7009863
- Németh, A., García Reyes, J.F., Kosáry, J., & Dernovics, M. (2013). The relationship of selenium tolerance and speciation in Lecythidaceae species. Metallomics, 5(12), 1663–1673. DOI: 10.1039/c3mt00140g
- Niforou, A., Konstantinidou, V., & Naska, A. (2020). Genetic variants shaping inter-individual differences in response to dietary intakes—A narrative review of the case of vitamins. Frontiers in Nutrition, 7, Article 558598.
- Nishikito, D.F., Borges, A.C.A., Laurindo, L.F., Otoboni, A., Direito, R., Goulart, R.A., & Barbalho, S.M. (2023). Anti-inflammatory, antioxidant, and other health effects of dragon fruit and potential delivery systems for its bioactive compounds. Pharmaceutics, 15(1). DOI: 10.3390/pharmaceutics15010159
- Papagiouvannis, G., Theodosis‑Nobelos, P., & Rekka, E.A. (2024). Trolox, ferulic, sinapic, and cinnamic acid derivatives of proline and GABA with antioxidant and/or anti-inflammatory properties. Molecules, 29(16).
- Pei, J., Kumarasamy, R.V., Jayaraman, S., Kanniappan, G.V., Long, Q., & Palanisamy, C.P. (2025). Quercetin‑functionalized nanomaterials: Innovative therapeutic avenues for Alzheimer’s disease management. Ageing Research Reviews, 102665.
- Pereira, M.A.N., da Silva Junior, E.C., Dayse da Silva, I.L., de Carvalho, B.A., Ferreira, E., Andrade, E.F., & Pereira, L.J. (2023). Antitumor effect of selenium‑rich Brazil nuts and selenomethionine dietary supplementation on pre‑existing 4T1 mammary tumor growth in mice. PLoS One, 18(1), Article e0278088. DOI: 10.1371/journal.pone.0278088
- Pinto, E.J.S., Carneiro Fernandes, B., Malcher, T., d. Nascimento, M. de Azevedo Bentes, & Neto, M. (2020). Evaluation of the antioxidant activity and mutagenicity of Brazil nut (Bertholletia excelsa Bonpl.). International Journal for Innovation Education and Research, 8(5).
- Rajaram, S., Damasceno, N.R.T., Braga, R.A.M., Martinez, R., Kris‑Etherton, P., & Sala‑Vila, A. (2023). Effect of nuts on markers of inflammation and oxidative stress: A narrative review. Nutrients, 15(5). DOI: 10.3390/nu15051099
