Postępowanie dietetyczne w hipoglikemii reaktywnej

 

Coraz częstszym problemem, z jakim trafiają do gabinetu dietetyka pacjenci, są zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Jednym z nich jest hipoglikemia reaktywna. Czym jest i jak ją leczyć?

Hipoglikemia reaktywna

 

 

U osób niechorujących na cukrzycę również może dochodzić do obniżenia poziomu cukru we krwi poniżej prawidłowego poziomu. Najczęściej jest to związane z wystąpieniem hipoglikemii reaktywnej. Dochodzi do obniżenia stężenia glukozy w surowicy oraz wystąpienia charakterystycznych objawów, w czasie od dwóch do pięciu godzin po spożyciu posiłku. Według Polskiego Towarzystwa Diabetologii i  U.S. National Institutes of Health (NIH) hipoglikemia, to reakcja polegająca na obniżeniu poziomu cukru we krwi poniżej 70 mg/dl,  niezależnie od występowania objawów. U niektórych osób, zwłaszcza z zaburzeniami gospodarki glukozy, objawy mogą pojawić się dopiero przy znacznie niższych wartościach cukru.

Glukoza we krwi osób cierpiących na to zaburzenie po posiłku najczęściej podnosi się powyżej normy, na krótki czas wywołując hiperglikemię poposiłkową – przecukrzenie, po czym gwałtownie obniża się, wywołując niedocukrzenie. Ten rodzaj hipoglikemii nie pojawia się w nocy, ani na czczo czy po wysiłku fizycznym. Występuje po posiłkach, najczęściej bogatych w węglowodany i może wiązać się z postępującym rozwojem cukrzycy.

Co może być przyczyną hipoglikemii reaktywnej? 

Hipoglikemia może wynikać z rozwijającej się cukrzycy typu 2 lub istniejącej insulinooporności. Uważa się, że głównym powodem występowania hipoglikemii reaktywnej jest zbyt duży wyrzut insuliny, po posiłku bogatym w węglowodany proste. Sytuacja ta może sugerować hiperinsulinemię, zwiększoną wrażliwość tkanek na insulinę bądź nieprawidłowe działanie hormonów przeciwstawnych (np. glukagonu). Prawdopodobnie do wystąpienia objawów hipoglikemii reaktywnej, potrzebne jest współwystępowanie kilku powyższych czynników.

Do powstania hipoglikemii mogą przyczynić się czynniki, takie jak:

• zbyt długie przerwy między posiłkami,
• omijanie śniadań,
• głodzenie się,
• spożywanie alkoholu,
• dieta bogata w węglowodany i uboga w tłuszcze.

Hipoglikemia może pojawiać się również u osób po resekcji żołądka. Warto podkreślić, iż często dotyczy ona osób młodych, szczupłych, które szybko straciły na wadze.

Wysokie dawki EPA i DHA wspierające glikemię

Jakie są objawy hipoglikemii?

 

 

Hipoglikemia objawia się na wiele różnych sposobów. Najczęstszymi objawami są:

• wzmożone uczucie głodu,
• osłabienie,
• senność,
• problemy z koncentracją,
• lęk,
• drżenie lub drętwienie kończyn,
• zimne poty,
• rozszerzenie źrenic,
• zaburzenia widzenia.

Objawy pojawiają się  najczęściej po posiłkach bogatych w węglowodany, szczególnie proste, najczęściej po śniadaniu bądź obfitej kolacji, która następuje po dłuższej przerwie od posiłku.

Jak hipoglikemia wpływa na zdrowie?

Hipoglikemia w sposób znaczący wpływa na jakość życia i stan zdrowia pacjenta. Do jej niebezpiecznych skutków należą zaburzenia funkcji poznawczych, koordynacji ruchowej, a także przewlekły stan zapalny i zwiększone ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo u chorego może zwiększyć się masa ciała, ze względu na częstsze spożywanie zbyt obfitych posiłków i związane z tym nadmierne wydzielanie insuliny.

Wsparcie gospodarki glukozowej dzięki berberynie

Diagnostyka

Częstość występowania hipoglikemii  jest trudna do ustalenia, gdyż nie ma formalnych kryteriów jej diagnostyki. Jednak najczęściej stosowaną metodą  jest tzw. test obciążenia glukozą (OGTT). Badanie polega na podaniu roztworu 75 g czystej glukozy i zbadaniu  poziomu cukru na czczo,  po 1 h i 2 h od spożycia płynu. Gdy istnieje podejrzenie hipoglikemii reaktywnej, warto dokonać jeszcze pomiaru  po 3 h i po 4 h. Dodatkowo powinno się również oznaczać stężenia insuliny. W przypadku hipoglikemii reaktywnej charakterystyczny jest nadmierny wzrost jej poziomu, który pojawia się z pewnym opóźnieniem w stosunku do najwyższego poziomu glukozy. W rozpoznaniu rodzaju hipoglikemii bardzo istotny jest dobrze zebrany wywiad.

Dieta w hipoglikemii

 

 

Obecnie nie opracowano żadnych rekomendacji dotyczących diety w hipoglikemii reaktywnej. Jednakże zakłada się, iż optymalnym sposobem jest stosowanie diety, o niskim indeksie glikemicznym (IG).  Dieta powinna opierać się na węglowodanach złożonych, o indeksie niższym lub równym 55, głównie  na produktach zbożowych pełnoziarnistych, ciemnych makaronach, brązowym lub dzikim ryżu, gruboziarnistych kaszach. Jadłospis powinien być bogaty w świeże warzywa, które są cennym źródłem błonnika pokarmowego, który spowalnia uwalnianie cukru do krwi.

Należy pamiętać, iż na indeks glikemiczny wpływa wiele czynników tj.:

• stopień rozdrobnienia produktu,
• stopień przetworzenia,
• rodzaj obecnych węglowodanów,
• stopień dojrzałości owoców i warzyw,
• zawartość błonnika pokarmowego,
• obecność białka i tłuszczu w produkcie/posiłku.

Przy ustalaniu jadłospisu dla oprócz indeksu glikemicznego, należy zwrócić uwagę na ładunek glikemiczny posiłków. To iloczyn IG oraz zawartości węglowodanów przyswajalnych w porcji (g) na 100 g produktu. Określa rzeczywisty wpływ porcji przyjmowanej żywności lub potrawy mającej w składzie węglowodany na glikemię po posiłkową. W praktyce produkty o wysokim indeksie glikemicznym niekoniecznie powodują duży wyrzut insuliny po zjedzeniu posiłku. Gotowana marchew zawiera 10,5 g węglowodanów przyswajalnych w 150 g produktu, jej indeks glikemiczny wynosi  80. Podstawiając do wzoru: (80*10,5 g/100) ładunek glikemiczny marchewki jest równy 8,4. Mimo wysokiego indeksu glikemicznego ma niski ładunek, stąd nie należy jej się bać w diecie.

Interpretacja wskaźnika ŁG:

• niski ŁG < 10 g,
• średni ŁG: 10–20 g
• wysoki ŁG > 20 g.

ŁG całodniowej racji pokarmowej jest sumą ŁG wszystkich produktów spożytych w ciągu dnia. Dzienny ŁG określa się jako:

• mały ŁG < 80 g,
• średni ŁG: 80–120 g
• duży ŁG > 120 g.

Ponadto należy spożywać regularnie posiłki, w mniej więcej równych odstępach czasu, co zapobiega wahaniom poziomu glukozy we krwi i zmniejsza ryzyko występowania hipoglikemii. Warto z diety wyeliminować słodycze, słodkie napoje, wyroby cukiernicze, przetworzoną żywność oraz alkohol.

Codzienne menu powinno być bogate w pełnowartościowe białko, w postaci chudego mięsa (indyk, kurczak), ryb, jaj, chudego nabiału, nasion roślin strączkowych oraz w tłuszcze, takie jak oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki czy awokado. Według PTD udział w diecie energii pochodzącej z białka powinien wynosić 15–20% (ok. 1–1,5 g/kg m.c./d). Przyjmuje się, że udział węglowodanów w jadłospisie powinien wynosić około 45% całkowitej ilości energii. Natomiast zależy to od indywidualnej reakcji organizmu na skład diety.  Należy skupić się na dużym udziale błonnika. Powinno się kontrolować przede wszystkim spożycie węglowodanów prostych.

Przy ustalaniu zaleceń dla osób z hipoglikemią po posiłkową najważniejszym elementem jest indeks glikemiczny. Dieta powinna być skomponowana z produktów o niskim i ewentualnie średnim indeksie glikemicznym, a także niskim ładunku glikemicznym.

Dodatkowe postępowanie w hipoglikemii reaktywnej

Sposób żywienia odgrywa bardzo istotną rolę, jednak poprawa glikemii wiąże się również ze zmianą stylu życia. Obok diety warto skupić się na odpowiednio dobranej  aktywności fizycznej. Istotne jest również wzięcie pod uwagę towarzyszących schorzeń czy stosowanej farmakoterapii.  Na rynku dostępne są suplementy diety, które doskonale regulują gospodarkę cukrową.  Warto przede wszystkim skupić się na suplementacji kwasami omega-3 i witaminą D. Dodatkowo wato rozważyć wprowadzenie magnezu, chromu czy cynamonu.

Chromium Picolinate TESTOSTERONE PL

 

Najważniejsze zasady dotyczące diety w hipoglikemii:

1. Dieta powinna opierać się na węglowodanach złożonych o indeksie niższym lub równym 55. Głównie  jadłospis powinien być bogaty w produkty zbożowe, ciemne makarony, brązowy lub dziki ryż, gruboziarniste kasze.
2. Należy regularnie spożywać posiłki, w równych odstępach czasu, co zapobiega wahaniom poziomu glukozy we krwi. Posiłki należy spożywać co 3–4 godziny.
3. Dieta powinna być bogata w świeże warzywa, które są źródłem błonnika pokarmowego.
4. Należy wyeliminować spożywanie słodyczy, słodkich napojów, wyrobów cukierniczych, alkoholu.
5. Posiłki powinny być bogate w  białko w postaci chudego mięsa (indyk, kurczak), ryb, jaj, chudego nabiału, nasion roślin strączkowych.
6. W posiłkach powinny być obecne tłuszcze bogate w kwasy omega-3, które są obecne w olejach roślinnych, orzechach, nasionach, pestkach czy awokado.
7. Wskazanymi technikami kulinarnymi są: gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym.

Podsumowanie

Hipoglikemia reaktywna nie jest jeszcze dobrze poznaną jednostką chorobową. Najrozsądniejszym i najbardziej efektywnym sposobem na uregulowanie gospodarki węglowodanowej jest dieta o niskim indeksie i ładunku glikemicznym. Warto  podkreślić, że często pomocna jest wizyta u dietetyka, który odpowiednio zbilansuje jadłospis.

Bibliografia

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Diabetol. Prakt. 5, 1–100 (2019).
2. James N. Parker, M.D. and Philip M. Parker, P. D. The 2002 Official Patient’s Sourcebook on Hypoglycemia. (2002).
3. Suhl, E., Anderson-Haynes, S. E., Mulla, C. & Patti, M. E. Medical nutrition therapy for post-bariatric hypoglycemia: practical insights. Surg. Obes. Relat. Dis. (2017). doi:10.1016/j.soard.2017.01.025
4. Yeh, G. Y., Eisenberg, D. M., Kaptchuk, T. J. & Phillips, R. S. Systematic review of herbs and dietary supplements for glycemic control in diabetes. Diabetes Care (2003). doi:10.2337/diacare.26.4.1277
5. Zatońska K., Bolanowski M., Hipoglikemia jako problem diagnostyczny, „Adv. Clin. Exp. Med.” 12(3), 2003, 369–373.
6. Augustin L.S., Franceschi S., Jenkins D.J.A. et al., Glycemic index in chronic disease: a review, „Eur J Clin Nutr” 56, 2002, 1049–1071.
7. Sivakumar T., Sivakumar S., A Review of the Use of Acarbose for the Treatment of Post-prandial Syndrome (Reactive Hypoglycemia), „Endocrinol Metabol Syndrome” 2012, 1−5.