Photo by Meghan Holmes on Unsplash
W dążeniu do doskonałości w wynikach sportowych, pożądane pozytywne adaptacje fizjologiczne najlepiej osiąga się, gdy całkowite obciążenie treningowe, zróżnicowanie aktywności oraz intensywność ćwiczeń są odpowiednie i stopniowo wprowadzane (tj. z uwzględnieniem kondycji, wcześniejszego treningu, historii zdrowotnej, wieku i potencjału dziedzicznego), a jednocześnie uzupełniane regularnym i wystarczającym odpoczynkiem regeneracyjnym. W przeciwieństwie do tego, reżim treningowy, który jest nadmierny, zbyt obciążający i pozbawiony odpowiedniej regeneracji, może wywołać szereg niekorzystnych adaptacji, prowadząc do stagnacji lub pogorszenia wyników sportowych, niepożądanych zmian nastroju oraz większego ryzyka kontuzji lub choroby. Ten chroniczny, dysfunkcyjny stan maladaptacyjny otrzymał różne nazwy (np. znużenie, syndrom spadku wyników, brak regeneracji) od momentu, gdy został po raz pierwszy rozpoznany. Obecnie, termin zespół przetrenowania jest powszechnie uznawany i akceptowany.
Twierdzi się, że rozpowszechnienie zjawiska przetrenowania jest najwyższe w sportach wytrzymałościowych wymagających dużego obciążenia treningowego i powtarzających się intensywnych treningów, takich jak pływanie, triathlon, kolarstwo szosowe i wioślarstwo (MacKinnon, 2000). Sportowcy wyczynowi w tych dyscyplinach często trenują przez 4-6 godzin dziennie, 6 dni w tygodniu, przez kilka miesięcy bez wystarczających zaplanowanych dni odpowiedniej regeneracji. Dlatego nie jest zaskakujące, że 64% elitarnych biegaczek długodystansowych i 66% elitarnych biegaczy długodystansowych zgłosiło, że doświadczyło znużenia w pewnym momencie swojej kariery sportowej.
Czym jest przetrenowanie?
Aby wyjaśnić naturę zespołu przetrenowania, badacze podjęli próby zdefiniowania tego stanu i teoretycznie odróżnili go od nadmiernego obciążenia. Przetrenowanie zostało zdefiniowane jako nagromadzenie stresu związanego z treningiem lub innymi czynnikami, prowadzące do długotrwałego pogorszenia wyników sportowych, które wymaga kilku tygodni lub miesięcy, aby się zregenerować. Szacowano, że w danym momencie od 7 do 20% sportowców we wszystkich dyscyplinach wykazuje oznaki lub objawy przetrenowania. W połowie lat 90. popularne stało się także pojęcie nadmiernego obciążenia treningowego (Overreaching). Ten rzekomo odrębny stan zdefiniowano jako nagromadzenie stresu związanego z treningiem lub innymi czynnikami, prowadzące do krótkotrwałego pogorszenia wyników sportowych, które wymaga kilku dni lub miesięcy zmniejszonego treningu i regeneracji, aby ustąpiło. Choć oba stany wiązały się z pogorszeniem wyników fizycznych, czas potrzebny do przywrócenia formy (choć nieokreślony i nieprzewidywalny) był uznawany za kluczową różnicę między przetrenowaniem a nadmiernym obciążeniem, a nie stopień pogorszenia wyników ani zakres i nasilenie oznak lub objawów.
Ponadto, jak, niektórzy naukowcy podzielili nadmierne obciążenie na dwie kategorie: funkcjonalne (krótkoterminowe) nadmierne obciążenie i niefunkcjonalne (długoterminowe) nadmierne obciążenie. Pierwsze z nich wiązało się z pożądanymi adaptacjami fizjologicznymi (tj. po intensywnym treningu z odpoczynkiem i regeneracją trwającą kilka dni), które umożliwiały poprawę wyników. Drugie z kolei dotyczyło skrajnie intensywnego treningu i niekorzystnych adaptacji fizjologicznych, co skutkowało pogorszeniem wyników sportowych. Chociaż niektórzy autorzy obecnie proponują, że niefunkcjonalne nadmierne obciążenie i przetrenowanie istnieją na jednym kontinuum, które rozwija się wraz ze wzrostem stresu, może to być uproszczenie. Jest to szczególnie widoczne, biorąc pod uwagę różnorodność i nieliniowość licznych interakcji fizjologicznych, psychologicznych i fizycznych, manifestację objawów klinicznych i wyników sportowych oraz zmieniający się przebieg czasu przetrenowania u poszczególnych osób. Nierzadko również celowo chcemy doprowadzić do konkretnego obciążenia, co jest wymogiem uzyskania pozytywnych adaptacji treningowych.
Różne aspekty poprawy kondycji i wyników sportowych czasami nakładają się na wczesne i niełatwe do zauważenia elementy nadmiernego stresu fizjologicznego ub psychologicznego, które zaczynają się pojawiać wraz z początkiem przetrenowania. Inny paradygmat zespołu przetrenowania zaproponował dwie teoretyczne kategorie. W każdej z nich dominuje inna część autonomicznego układu nerwowego – sympatyczna lub parasympatyczna. Co ciekawe, sympatyczna forma tego modelu przetrenowania obejmowała różnicujące oznaki i objawy, takie jak niepokój, pobudzenie, bezsenność, drażliwość, a także zwiększoną częstość akcji serca i ciśnienie krwi. Kontrastująca parasympatyczna forma charakteryzowała się hamowaniem, zmęczeniem, depresją, apatią i niską częstością akcji serca w spoczynku. Sympatyczny zespół przetrenowania częściej dotykał osoby uprawiające sporty anaerobowe, takie jak sprint, skoki i rzuty, podczas gdy bardziej rozpowszechniony parasympatyczny zespół przetrenowania częściej obserwowano u wysoko wytrenowanych sportowców wytrzymałościowych, biorących udział w biegach długodystansowych, pływaniu i kolarstwie szosowym.
Rozpowszechnienie przetrenowania
Brak ustandaryzowanych kryteriów diagnostycznych do identyfikacji zespołu przetrenowania utrudnia ocenę dokładnej częstości występowania i zachorowalności na ten syndrom. Obecna literatura sugeruje, że przetrenowanie może wystąpić u 20% do 60% elitarnych sportowców w pewnym momencie ich kariery. Wcześniejsze badania oceniały bardziej ogólny koncept treningu z niewystarczającą ilością odpoczynku, który szacuje się na 7% do 20% sportowców w każdym cyklu treningowym, z wyższym ryzykiem wśród elitarnych biegaczy (60%) w porównaniu do biegaczy na niższym poziomie (38%). Szacuje się, że ryzyko wystąpienia przetrenowania w ciągu życia u biegaczy wynosi 64% dla mężczyzn i 60% dla kobiet.
Co więcej, sportowcy, którzy wcześniej doświadczyli tego zjawiska, są bardziej narażeni na nawrót. Na przykład jedno badanie wykazało, że 91% pływaków na poziomie akademickim, którzy doświadczyli przetrenowania podczas pierwszego roku studiów, miało powtórny epizod w kolejnym roku, w porównaniu do 34% u pływaków, którzy nie doświadczyli pierwszego epizodu w pierwszym roku studiów. W innych badaniach zgłaszano jeszcze wyższe wskaźniki zespołiu przetrenowania i pokrewnych zespołów, ale te dane są prawdopodobnie zawyżone ze względu na nakładające się definicje funkcjonalnego przetrenowania i niefunkcjonalnego przetrenowani. Niemniej jednak, ważne jest, aby uwzględnić powszechne występowanie tych schorzeń, biorąc pod uwagę wspólne objawy i płynność między nimi.
Beta-alanina od Testosterone.pl – suplement wspierający wydolność osoby aktywnej – KUP TUTAJ
Przyczyny przetrenowania
Przetrenowanie objawia się różnorodnymi skutkami, które znajdują się na spektrum lub „kontinuum dobrostanu”, jak opisano w oświadczeniu konsensusu Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOl) na temat obciążenia w sporcie i ryzyka urazów. Obciążenie fizyczne i psychologiczne działają jako siły, które mogą przesuwać stan zdrowia sportowca wzdłuż tego kontinuum, przechodząc od stanu homeostazy przez serię zmian adaptacyjnych i nieadaptacyjnych, które ostatecznie mogą prowadzić do choroby, urazu, a nawet śmierci na drugim krańcu spektrum. Obciążenie obejmuje stresory fizjologiczne, psychologiczne i mechaniczne, począwszy od elementów biologicznych na poziomie subkomórkowym, a skończywszy na ogólnych czynnikach środowiskowych, które mogą pochodzić zarówno z wnętrza, jak i spoza sportu.
Zewnętrzne obciążenie odnosi się do stresorów, które są niezależne od indywidualnych cech sportowca. Obejmuje ono częstotliwość, rodzaj i czas trwania treningu lub zawodów, przebyty dystans, liczbę powtórzeń, moc oraz inne miary charakterystyczne dla danego sportu. Zewnętrzne obciążenie obejmuje także czynniki niezwiązane bezpośrednio z treningiem czy zawodami, takie jak wydarzenia życiowe i wpływ sportu na osobiste sfery, takie jak relacje i nauka. Zewnętrzne obciążenie, w połączeniu z czynnikami biologicznymi i środowiskowymi, przyczynia się do powstawania odpowiedzi fizjologicznych i psychologicznych, które są określane jako wewnętrzne obciążenie. Niektóre aspekty wewnętrznego obciążenia mogą być mierzone za pomocą narzędzi obiektywnych i subiektywnych, takich jak inwentarze psychologiczne, pomiary snu, dane laboratoryjne oraz parametry życiowe.
Tymczasem regeneracja działa jako siła przeciwstawna, która przesuwa fizyczny i psychiczny dobrostan sportowca z powrotem w kierunku homeostazy. Regeneracja obejmuje trzy kluczowe elementy tj. sen i odpoczynek, nawodnienie i odżywianie oraz relaksację i regenerację psychiczną. Stałe przeciąganie liny między obciążeniem a regeneracją decyduje o ryzyku wystąpienia u sportowca jakichkolwiek objawów charakterystycznych dla zespołu przetrenowania. Sportowiec, który potrafi odpowiednio włączyć regenerację do swojego treningu, zmniejsza ryzyko wystąpienia przetrenowania i ma większe szanse na trwałe poprawienie swojej wydajności, zamiast jej stagnacji lub nawet pogorszenia.
Neuroendokrynne podstawy przetrenowania
Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa (HPA) oraz autonomiczny układ nerwowy są głównymi regulatorami reakcji człowieka na stres. Natychmiastową reakcję na ostry stres wywołany ćwiczeniami dominuje szybka aktywacja autonomicznego układu nerwowego, w tym jego osi sympatyczno-nadnerczowej (SAM) oraz gałęzi nerwów współczulnych rdzenia kręgowego. Wydzielanie kortyzolu przez nadnercza osiąga szczyt z opóźnieniem około 15 minut po zetknięciu się z czynnikiem stresującym. Komplementarna regulacja sprzężenia zwrotnego jest stosunkowo wolna, a zakończenie neuroendokrynnej reakcji na stres znacznie opóźnia się w stosunku do ANS. W odpowiedzi na różnorodne stresory zaobserwowano bliskie powiązanie między produktami osi HPA i SAM. Główne produkty hormonalne osi HPA i SAM (kortyzol, adrenalina i noradrenalina) tymczasowo redukują odpowiedzi immunologiczne i stany zapalne, zwiększają czujność psychiczną, redystrybuują zasoby metaboliczne i modyfikują reakcje sercowo-naczyniowee. Jednak przewlekłe adaptacje związane ze stresem (np. zmiany w wydzielaniu neurotransmiterów, wrażliwości receptorów, wiązaniu receptorów) w wyższych ośrodkach mózgu mają bardziej trwały wpływ na wiele innych funkcji psychologicznych i fizjologicznych. Dzieje się tak z powodu integracji licznych stresorów przez podwzgórze oraz szerszego systemowego wpływu.
Wczesny paradygmat wielofazowego zespołu przetrenowania rozróżnia ostre i przewlekłe reakcje na trening, kładąc nacisk na przewlekły trening i połączone skutki stresu życiowego na dysregulację neuroendokrynną. W tym modelu zapotrzebowanie metaboliczne i napięcie, w połączeniu z wywołanym przez ćwiczenia uszkodzeniem mięśni obwodowych, są głównymi odpowiedziami na trening, podczas gdy zmiany w funkcjach regulacyjnych centralnego układu nerwowego (CNS) są bardziej widoczne w przewlekłych adaptacjach treningowych. Model ten uważa zmniejszoną wydolność ćwiczeniową za skumulowaną reakcję na przewlekły deficyt w czasie na regenerację po wysiłku oraz na ciągły stres życiowy niezwiązany z ćwiczeniami. Przewlekła ekspozycja na powtarzające się, intensywne treningi może prowadzić do zmniejszonej wrażliwości nadnerczy i funkcji osi HPA, co objawia się zmniejszonym stężeniem kortyzolu w osoczu. Twierdzono również, że podobne reakcje mogą wystąpić we wszystkich osiach hormonalnych podwzgórzowo-przysadkowo-obwodowych. Jednak przewlekła ekspozycja na nadmierny stres (np. nadmierny wzrost obciążenia treningowego) wywołuje różnorodne odpowiedzi CNS. Zatem obecne dane sugerują, że przewlekłe obciążenie stresem (zarówno związane z ćwiczeniami, jak i niezwiązane z nimi) nie jest wyłącznym czynnikiem determinującym dysfunkcję neuroendokrynną w zespole przetrenowania.
Inne opracowania naukowe
Dodatkowe dane rzucają światło na potencjalny wkład innych czynników, takich jak te, które mogą wynikać z roztrenowania, w dysregulację neuroendokrynną związaną z przetrenowaniem. Porównanie sportowców przetrenowanych do zdrowych i sedentarnych osób wykazało, że sportowcy z przetrenowaniem doświadczyli pogorszenia korzystnych adaptacji treningowych, w tym wybranych korzyści endokrynologicznych zdobytych dzięki treningowi. Utrata korzyści wynikających z treningu wśród sportowców przetrenowanych może nie być sprzeczna z wcześniejszymi wielofazowymi modelami zespołu przetrenowania. Raczej stanowi to możliwość nowej interpretacji w oparciu o złożoność czynników wpływających i wynikające z tego zmiany w funkcji neuroendokrynnej. Bezpośrednie porównanie między różnymi grupami podkreśla obecność kluczowych mierzalnych i różnicujących neuroendokrynnych aspektów przegtrenowania. Co więcej, dopasowanie międzyosobniczej zmienności biomarkerów do dynamicznej, wewnątrzosobniczej nieregularności okołodobowej daje dodatkową perspektywę i wgląd w dodatkowe mechanizmy oraz ich nowe role w zmianach neuroendokrynnych.
Wiele modeli i projektów eksperymentalnych z badań oceniających odpowiedzi neuroendokrynne oraz wynikających z nich wniosków zostało skrytykowanych z różnych istotnych powodów. Po pierwsze, wiadomo, że sportowcy z zespołem przetrenowania, zdrowi sportowcy i siedzący, nieaktywni fizycznie uczestnicy kontrolni wykazują różne odpowiedzi neuroendokrynne, ale te trzy grupy były bezpośrednio porównywane w zaledwie kilku wcześniejszych badaniach. Po drugie, bazowe poziomy hormonów stresu w osoczu (tj. kortyzolu, noradrenaliny i epinefryny) prawdopodobnie nie będą wiarygodnie odróżniać sportowców przetrenowanych od zdrowych osób. Zatem pomiar poziomów hormonów stresu podczas ćwiczeń może być bardziej wartościowym i bardziej odkrywczym podejściem. Po trzecie, niewiele ocen neuroendokrynnych sportowców z zespołem przetrenowania opierało się na zatwierdzonych i szeroko uznawanych standardowych testach, które są rekomendowane przez profesjonalne towarzystwa endokrynologiczne. Ustanowione oceny (np. test tolerancji insuliny, test stymulacji kosyntropiny, test rytmu kortyzolu w ślinie) pozwalają na wiarygodne porównania z grupami kontrolnymi nieaktywnymi fizycznie oraz pomiędzy badaniami, co pozwala na lepsze wyjaśnienie uporczywych maladaptacji neuroendokrynnych spowodowanych przetrenowaniem. Po czwarte, ponieważ ważne kryteria włączenia uczestników do testów często nie były precyzyjnie zdefiniowane ani stosowane rygorystycznie, niektóre badania mogły nieświadomie oceniać sportowców z niefunkcjonalnym przetrenowaniem, a nie przetrenowaniem.
Biochemiczne markery przetrenowania
Najbardziej zauważalne markery, które zidentyfikowano w literaturze naukowej to osłabione i opóźnione reakcje GH (hormonu wzrostu), kortyzolu i prolaktyny na test stymulacji centralnej niezależny od ćwiczeń, co może tłumaczyć spadek tempa i wydajności podczas przedtrenowania, obniżone poziomy testosteronu, co może wyjaśniać utratę masy mięśniowej u sportowców z zespołem przetrenowania. Dodatkowo, zauważa się podwyższone poziomy estradiolu bez jednoczesnego wzrostu testosteronu (zmniejszony stosunek testosteronu do estradiolu), co mogłoby powodować niektóre psychologiczne i metaboliczne wzorce ciała oraz zmiany w jego składzie, jakie stwierdzono przypadku przetrenowania oraz pogorszenie nastroju (szczególnie zmęczenie, witalność, depresja i dezorientacja), które prawdopodobnie koreluje z gorszą jakością snu i dysfunkcjami hormonalnymi. Wskazuje się również zmiany w metabolizmie i składzie ciała, co najprawdopodobniej wynika ze środowiska hormonalnego prowadzącego do stanu katabolicznego specyficznego dla mięśni oraz obniżenia ogólnego metabolizmu.
Dwa specyficzne markery (tj. CK i całkowite katecholaminy) wskazywały na zaostrzenie zmian adaptacyjnych obserwowanych u sportowców. CK mogła wynikać z upośledzonej i przedłużonej regeneracji mięśni, a całkowite katecholaminy mogły wynikać z próby utrzymania funkcji pomimo wyczerpania energii. Pobudzenie katecholamin może być najkrótszą i najszybszą drogą eferentną do stymulacji rekrutacji i dostępności energii w środowisku pozbawionym energii, poprzez optymalizację lipolizy, proteolizy i glukoneogenezy w przypadku braku zapasów glikogenu i glukozy.
Siedem markerów obserwowano wyłącznie w zespole przetrenowania, w tym wzorce reakcji ACTH na stymulację, libido, estradiol i noradrenalinę. Te markery można uznać za specyficzne dla zespołu przetrenowania, bez konieczności dostosowywania ich do standardowego normalnego zakresu. Z kolei 38,8% wybranych innych parametrów nie było dotkniętych przez przetrenowaniu w porównaniu z tymi typowymi dla sportowców lub zarówno sportowców, jak i osób nieaktywnych fizycznie, i te parametry najprawdopodobniej nie odgrywają żadnej roli w patofizjologii przetrenowania.
Problematyka identyfikacji zespołu przetrenowania
Zespół przetrenowania jest diagnozą z wykluczenia. Sportowcy, którzy zgłaszają jakiekolwiek z tych objawów, powinni przejść dokładne ogólne badanie lekarskie i ocenę zdrowia psychicznego. Klinicysta powinien uzyskać szczegółowe zrozumienie programu treningowego sportowca, w tym wszelkich ostatnich zmian w częstotliwości, czasie trwania lub intensywności treningu oraz obecności lub braku dedykowanego czasu na odpowiedni sen i regenerację. Początkowe badania laboratoryjne powinny obejmować pełną morfologię krwi, podstawowy panel metaboliczny, poziom ferrytyny i poziom hormonu stymulującego tarczycę. Podwyższone tętno spoczynkowe uzasadnia wykonanie elektrokardiogramu. Długoterminowe testy przesiewowe lub dzienniki oceniające zmiany w śnie, odżywianiu, wadze lub nastroju są również pomocne w ocenie objawów na przestrzeni czasu. Wszelkie dodatkowe dane uzyskane w ramach programu treningowego sportowca, takie jak dzienniki treningowe, wskaźnik siły reaktywnej, dane z platformy siłowej lub dane z czujników GPS, mogą również dostarczyć bardziej obiektywnych ocen.
Objawy zespołu przetrenowania obejmują szeroki zakres objawów psychicznych i fizycznych, które mogą naśladować zaburzenia spotykane w typowej populacji sportowców. Najpierw należy rozważyć najbardziej bezpośrednie przyczyny ogólnego zmęczenia, w tym bezsenność i inne zaburzenia snu, niedobory żywieniowe, anemię oraz pierwotne zaburzenia zdrowia psychicznego, takie jak depresja, uogólniony lęk i zaburzenia odżywiania. Z perspektywy systemowej, różnicowa diagnoza powinna obejmować zaburzenia endokrynologiczne, takie jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność nadnerczy lub nadmiar hormonów oraz choroby sercowo-płucne, takie jak kardiomiopatie, wrodzone lub nabyte choroby serca oraz przewlekłe choroby płuc. Należy również rozważyć schorzenia neurologiczne, takie jak zespoły powstrząsowe oraz zaburzenia nerwowo-mięśniowe. Konieczne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu psychospołecznego, w tym przesiewowego badania w kierunku warunków związanych z używaniem substancji, skutków ubocznych leków oraz stresorów środowiskowych i społecznych, w tym problemów interpersonalnych, ważnych wydarzeń życiowych oraz nadmiernych obciążeń poznawczych, takich jak godziny pracy lub nauki.
Zespół przetrenowania i współistniejące zaburzenia zdrowia psychicznego nie wykluczają się wzajemnie. Mogą współistnieć, zaostrzać wzajemne objawy lub być mylone ze sobą. Ponadto wiele zaburzeń zdrowia psychicznego pojawia się po raz pierwszy w okresie wczesnej dorosłości, co zbiega się z czasem, w którym sportowcy najczęściej osiągają szczyt swojej formy treningowej. Te rozważania dodatkowo podkreślają znaczenie dokładnej oceny zdrowia psychicznego u sportowców ogólnie, a zwłaszcza u tych, którzy mogą doświadczać przetrenowania. Najczęstszymi diagnozami zdrowia psychicznego związanymi z zespołem przetrenowania są zaburzenia nastroju, takie jak duża depresja (MDD), zaburzenia odżywiania i snu, lęk oraz zaburzenia związane z traumą.
Zaburzenia depresyjne a przetrenowanie
Pogląd Currie na depresję i sport przedstawia objawy depresyjne na spektrum, z normalnym nastrojem na jednym końcu i chorobą depresyjną na drugim. Normalny nastrój może być podtrzymywany przez aktywność sportową. Zarówno sama aktywność fizyczna, jak i związane z nią korzyści – takie jak poczucie przynależności, wsparcie społeczne i regularne rutyny – mogą poprawić łagodne objawy depresyjne. W miarę pogłębiania się objawów depresyjnych z powodu pierwotnego zaburzenia depresyjnego lub przetrenowania, które nie może być już złagodzone przez korzyści płynące ze sportu, sportowiec może przejść w kierunku jawnej choroby depresyjnej. Objawy mogą manifestować się jako duża depresja (MDD) lub ciężka niedostateczna regeneracja i przetrenowanie, które naśladuje MDD. Krótko mówiąc, oznaki i objawy MDD obejmują depresyjny nastrój, anhedonię, zmiany w śnie, apetycie lub wadze, zaburzenia koncentracji, zmęczenie lub zmniejszoną energię, poczucie winy, bezwartościowości, beznadziejności, zmiany psychomotoryczne oraz myśli samobójcze. Większość badań dotyczących depresji wśród sportowców przeprowadzono na sportowcach na poziomie uniwersyteckim i stwierdzono, że częstość występowania wynosi od 15,6% do 21%, przy czym kobiety sportowcy są w grupie większego ryzyka. Zaburzenia nastroju są cennym wczesnym wskaźnikiem zespołu przetrenowania. Ponad 70% sportowców borykających się z zespołem przetrenowania zgłaszało zaburzenia emocjonalne, co wskazuje, że sportowcy często sami identyfikują wczesne oznaki przetrenowania. To tym bardziej podkreśla znaczenie słuchania sportowców, gdy zaczynają wskazywać na zmiany w nastroju.
Podsumowanie
Podsumowując, przetrenowanie jest złożonym i wieloaspektowym zjawiskiem, które występuje w wyniku nagromadzenia stresu związanego z treningiem, prowadząc do długotrwałego pogorszenia wyników sportowych. Charakteryzuje się różnorodnymi objawami fizjologicznymi i psychologicznymi, które mogą się różnić w zależności od typu treningu i indywidualnych predyspozycji sportowca. Brak odpowiedniego odpoczynku i regeneracji po intensywnych sesjach treningowych zwiększa ryzyko przetrenowania, szczególnie w sportach wytrzymałościowych. Przewlekłe przetrenowanie może prowadzić do zaburzeń w układzie neuroendokrynnym oraz zmian biochemicznych, co skutkuje pogorszeniem kondycji fizycznej i psychicznej, a także zwiększa ryzyko kontuzji i chorób. Długoterminowe skutki przetrenowania mogą mieć istotny wpływ na zdrowie i wydolność sportowców, dlatego ważne jest monitorowanie i zarządzanie obciążeniem treningowym w sposób uwzględniający potrzeby regeneracyjne.
Bibliografia:
Alegría-Torres, J. A., Baccarelli, A., and Bollati, V. (2011). Epigenetics and Lifestyle. Epigenomics 3 (3), 267–277. doi:10.2217/epi.11.22
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2019b). Basal Hormones and Biochemical Markers as Predictors of Overtraining Syndrome in Male Athletes: The EROS- BASAL Study. J. Athl Train. 54 (8), 906–914. doi:10.4085/1062-6050-148-18
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2018a). Body Composition, Metabolism, Sleep, Psychological and Eating Patterns of Overtraining Syndrome: Results of the EROS Study (EROS-PROFILE). J. Sports Sci. 36 (16), 1902–1910. doi:10.1080/ 02640414.2018.1424498
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2020). Eating, Sleep, and Social Patterns as Independent Predictors of Clinical, Metabolic, and Biochemical Behaviors Among Elite Male Athletes: The EROS-PREDICTORS Study. Front. Endocrinol. 11, 414. doi:10.3389/fendo.2020.00414
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2017). Hormonal Aspects of Overtraining Syndrome: a Systematic Review. BMC Sports Sci. Med. Rehabil. 9, 14. doi:10.1186/s13102-017-0079-8
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2018b). Hormonal Response to a Non-exercise Stress Test in Athletes with Overtraining Syndrome: Results from the Endocrine and Metabolic Responses on Overtraining Syndrome (EROS) – EROS-STRESS. J. Sci. Med. Sport 21 (7), 648–653. doi:10.1016/ j.jsams.2017.10.033
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2019c). Novel Causes and Consequences of Overtraining Syndrome: the EROS-DISRUPTORS Study. BMC Sports Sci. Med. Rehabil. 11, 21. doi:10.1186/s13102-019-0132-x
Cadegiani, F. A., and Kater, C. E. (2019a). Novel Insights of Overtraining Syndrome Discovered from the EROS Study. BMJ Open Sport Exerc. Med. 5 (1), e000542. doi:10.1136/bmjsem-2019-000542
Cadegiani, F. A., and Sliva, P. H. F. D. (2020). Diagnosis ofOvertraining Syndrome: Results of the Endocrine and Metabolic Responses on Overtraining Syndrome Study: Study: EROS-DIAGNOSIS. J. Sports Med. 2020, 3937819. doi:10.1155/2020/ 3937819
Camara, A. B., and Brandao, I. A. (2020). Neural Receptors Associated with Depression: A Systematic Review of the Past 10 Years. CNS Neurol. Disord. Drug Targets 19 (6), 417–436. doi:10.2174/1871527319666200715102430
Campbell, J. P., and Turner, J. E. (2018). Debunking the Myth of Exercise-Induced Immune Suppression: Redefining the Impact of Exercise on Immunological Health across the Lifespan. Front. Immunol. 9, 648. doi:10.3389/ fimmu.2018.0064
Dhabhar, F. S., and McEwen, B. S. (1997). Acute Stress Enhances while Chronic Stress Suppresses Cell-Mediated Immunity In Vivo: a Potential Role for Leukocyte Trafficking. Brain Behav. Immun. 11 (4), 286–306. doi:10.1006/ brbi.1997.0508
Dickens, M. J., and Romero, L. M. (2013). A Consensus Endocrine Profile for Chronically Stressed Wild Animals Does Not Exist. Gen. Comp. Endocrinol. 191, 177–189. doi:10.1016/j.ygcen.2013.06.014
Eckburg, P. B., Bik, E. M., Bernstein, C. N., Purdom, E., Dethlefsen, L., Sargent, M., et al. (2005). Diversity of the Human Intestinal Microbial flora. Science 308 (5728), 1635–1638. doi:10.1126/science.111059
Lehmann M, Foster C, Dickhuth H-H, Gastmann U. Autonomic imbalance hypothesis and overtraining syndrome. Med Sci Sports Exerc. 1998;30(7):1140–5.
Lehmann M, Foster C, Keul J. Overtraining in endurance athletes: a brief review. Med Sci Sports Exerc. 1993.
Birrer D, Lienhard D, Williams C, Röthlin P, Morgan G. Prevalence of non-functional overreaching and the overtrain- ing syndrome in Swiss elite athletes. Schweiz Z Med Trau- matol. 2013;61(4):23–9.
