Reumatoidalne zapalenie stawów – przydatna suplementacja
Reumatoidalne zapalanie stawów to choroba układowa o podłożu autoimmunologicznym, związana z zaburzeniem homeostazy układu odpornościowego z naciskiem w tym przypadku na stan zapalny tkanki łącznej, gdzie proces zapalny ma swój początek błonie maziowej stawów, prowadząc do niszczenia tkanek stawowych, w konsekwencji prowadząc do niesprawności z tytułu strukturalnych uszkodzeń aparatu ruchu. Należy nadmienić że RZS jest chorobą układową, przez co proces zapalny nie ogranicza się jedynie do stawów. Stan zapalny może objąć każde układy i narządy ciała.
Oprócz należytej dbałości o aspekty dietetyczne, aktywność fizyczną, odpowiedni sen i regenerację, należy czasem zadbać również o odpowiednio dobraną suplementację, ze względu na występujące niedobory, ciężkie do zbilansowania dietą, wybory żywieniowe, które charakteryzuje mus przyjmowania suplementów, czy też wspomagająco w celu załagodzenia konkretnego stanu zapalnego. Artykuł ten poświęcony jest suplementacji, która może okazać się przydatna w przypadku tej choroby układowej i uzupełnić efekt terapeutyczny diety.
W przebiegu odpowiedniej diagnostyki ważna jest wizyta u specjalisty, w tym przypadku lekarza ortopedy, który po odpowiednich testach oraz ocenie stawów i USG będzie w stanie doradzić dalsze postępowanie, następnym etapem jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych, w celu potwierdzenia, lub wykluczenia ewentualnego problemu, czyli RZS. Oprócz podstawowych badań należy wykonać także te celowane w postaci czynnika reumatoidalnego RF, marker stanu zapalnego OB/CRP oraz przeciwciał do cytrulinowanych polipeptydów, tzw. anty-CCP. Po diagnostyce potwierdzającej występowanie RZS, należy przystąpić do wskazań lekarskich odnośnie specyficznych medykamentów, ale także udać się do specjalisty żywieniowego – dietetyka, który stosując odpowiednią interwencję dietetyczną, będzie w stanie załagodzić stan zapalny, który zindukowany jest poprzez nadmierną aktywność limfocytów T oraz makrofagów niszczących specyficzne struktury tkankowe. Dietetyk może także dobrać specjalistyczne preparaty suplementacyjne, które mogą okazać się bardzo przydatne w związku z prowadzonym trybem życia pacjenta/pacjentki.
Przydatne suplementy w przypadku RZS:
- Kurkumina
- Boswellia
- CBD
- MSM
- Bromelaina
- Omega-3
- Witamina D
- Bacillus Coagulans GBI-30
Poszczególne preparaty zostaną omówione poniżej.
Kurkumina[1,2]:
Kurkumina to substancja aktywna należąca do grupy kurkuminoidów, znajdujących się w indyjskiej przyprawie Kurkuma. Jej właściwości antyzapalne są już dobrze udokumentowane, a badania w tej dziedzinie są dalej prowadzone. Kurkumina wykazuje działanie antyzapalne w stosunku do mediatorów stanu zapalanego takich jak COX-2, Nf-KB itp. Efekt przeciwzapalny jest porównywalny do środków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Oprócz tego przeprowadzone zostały badania w kwestii przydatności kurkuminy i stanów zapalnych związanych ze stawami. Potwierdzają one, że regularna suplementacja preparatami kurkuminy zmniejszała odczuwalne objawy ze strony stawów i wpływała na lepsze funkcjonowanie uczestników badania. Jej właściwości nie ograniczają się natomiast do samego reumatoidalnego zapalenia stawów, ponieważ kurkumina jest pomocna także w objawach depresyjnych oraz reguluje szereg parametrów związanych z układem hormonalnym, chociażby z gospodarką węglowodanową, co ma nieobojętne znaczenie w ramach nastroju uczestników badania. Niemniej jednak zaobserwowano zmniejszenie markerów stanu zapalnego w przypadku RZS oraz artrozy stawów i innych stanów zapalanych związanych z tą konkretną tkanką. Znaczna poprawa była odnotowywana w przypadku takich parametrów jak OB, RF oraz specyficzne kwestionariusze odpowiedzi.
Boswellia:
Boswellia inaczej kadzidło indyjskie, czy też żywica pozyskiwana z drzewa Boswelli wykazuje wiele właściwości o prozdrowotnym działaniu. Ze względu małą popularność tego preparatu warto przybliżyć parę informacji na jego temat.
Boswellia serrata jest magazynem wielu związków o działaniu antyzapalnym, które mogą zdziałać wiele w ramach chorób układowych. Warto przybliżyć chociażby kwas bosweliowy, który jako jeden z głównych związków Boswelli wpływa bardzo korzystnie na hamowanie 5-lipoksygenazy (5-LO), jednego z enzymów odpowiadającego za powstawanie leukotrienów, będących grupą związków o charakterze prozapalnym. W literaturze jednak związek pozyskiwany z Boswelli o najsilniejszym działaniu wśród występujących tam związków to AKBA, czyli kwas acetylo-11-keto-B-bosweliowy.
Boswellia wykazuje szereg korzystnych efektów w przypadku stanów zapalnych związanych z aparatem ruchu, ze szczególnym naciskiem na stawy.
W przypadku RZS są badania potwierdzające skuteczność Boswellia serrata zarówna na modelu zwierzęcym oraz na uczestnikach. W tym drugim przypadku 16-tygodniowe badanie weryfikujące wpływ Boswelli potwierdziło jej antyzapalny wpływ oraz zwiększyło tolerancję na czynniki stresowe wśród uczestników badania[3], w przypadku badania na szczurach okazało się, że po sztucznym wywołaniu stanu zapalnego w obrębie stawów z podwyższeniem markerów IL-1B, IL-6, TNF-alfa, IFN-y, PGE2 – podanie ekstraktu Boswellia serrata przyczyniło się do obniżenia tych markerów i ich wyrównania. Ponadto zanotowano regulację poziomu IL-10 oraz podwyższenie poziomu glutationu (GSH)[4].
W innych badaniach Boswellia również wykazuje pozytywny wpływ na wspomnianą chorobę układową, świadczy to o tym, że jej potencjał w ramach terapii wspomagającej jest jak najbardziej do odnotowania i rozważenia w ramach kompleksowego podejścia do pacjenta z RZS.
Połączenie Boswelii i Kurkuminy!
CBD[5]:
Olej CBD jest jednym z 100 kannabinoidów, jest to związek o nazwie kannabidiol, występuje on naturalnie w marihuanie, lecz nie wykazuje takich właściwości uzależniających, nie jest on też substancją psychoaktywną, co oznacza że po jego spożyciu nie występują negatywne skutki uboczne jak w przypadku THC. W świetle badań olejek CBD okazuje się być bardzo pomocnym związkiem w walce z wieloma stanami zapalnymi, w tym również RZS.
Okazuje się że kannabidiol jest w stanie chronić układ odpornościowy przed nadmiernym stanem zapalnym, tonizując go, a przez to łagodząc objawy chorób autoimmunologicznych. Układ immunologiczny wykazuje także obecność receptorów kannabinoidowych, przez co jego podaż przyczynia się do korzystnego efektu biologicznego. CBD wycisza reakcję ze strony limfocytów ramienia Th1, odpowiedzialnych za niektóre choroby autoimmunologiczne, w tym reumatoidalne zapalenie stawów. Warto nadmienić dodatkowo, że CBD jest w stanie „nawrócić” uwalniane neutrofile na przeciwzapalne ścieżki, tonizując tym samym proces zapalny.
MSM[6]:
MSM to inaczej metylosulfonylometan / siarka organiczna. Jak sama nazwa wskazuje jest to preparat zawierający duże ilości tego pierwiastka w formie organicznej. W przypadku wielu stanów zapalnych MSM sprawdza w ramach ich łagodzenia, wykazuje on właściwości przeciwutleniające w postaci obniżania stężeń mediatorów stanu zapalnego takich jak COX-2, Nf-KB, IL-6, TNF-alfa. Dzięki temu obserwuje się polepszenie komfortu pacjentów suplementowanych tym preparatem. Wykazuje on także właściwość do uruchamiania endogennych szlaków antyoksydacyjnych w wyniku aktywacji ścieżek Nrf-2. Całość tych efektów sprawia, że metylosulfonylometan jest dobrym preparatem w łagodzeniu stanów zapalnych. Sprawdza się on jako środek przeciwbólowy w przypadku różnych form artrozy stawów, wobec czego nie tylko osoby z starsze czy też przeciążone wyniosą z tego korzyści, ale także te, które mają problem z chorobą autoimmunologiczną skierowaną na stawy.
Osoby z RZSem narażone są także na większą męczliwość mięśni, w związku z tym, że jest to choroba układowa, pośrednio także dotyczy aparatu mięśniowego. W tym wypadku MSM także będzie pomocny, ze względu na regulację interleukiny 6, będącej jednym z markerów stanu zapalnego w mięśniach osoby po treningu oporowym, podaż tego związku w ilości 3g/dziennie, skutecznie tłumi ból wywołany treningiem, a także zwiększa tolerancję na kolejne bodźce.
Bromelaina:
Bromelaina to ciekawy produkt na rynku suplementacyjnym stanowiący alternatywę dla NLPZ w przypadku kontuzji sportowych i stanów zapalnych w obrębie aparatu ruchu. Bromelaina jest roślinnym enzymem rozkładającym białka, w największej ilości znajduje się ona w ananasie, szczególnie w jego rdzeniu (tej środkowej części przy krojeniu plastrów). Okazuje się, że jej mechanizm opiera się na działaniu przeciwzapalnym, przeciwzakrzepowym, fibrynolitycznym oraz przeciwobrzękowym, ponadto jest to preparat ułatwiający trawienie białek dostarczanych do organizmu, przez co dostępność jakościowych aminokwasów jest wyższa, co przekłada się na lepszy bilans netto azotu, co sprzyja między innymi regeneracji stawów. Duża część badań przeprowadzonych na preparatach bromelainy potwierdza jej skuteczność w przypadku zmniejszania obrzęków, bólów i cytokin prozapalnych w obrębie stawów objętych zapaleniem. Korzystne efekty są także notowane w przypadku pacjentów z reumataidalnym zapaleniem stawów. Skuteczność w działaniu przeciwbólowym porównywalna jest do NLPZ[7].
Omega-3:
Szeroko zakrojony korzystny wpływ Omega-3 jest dosyć powszechnie znany. W przypadku wielu stanów zapalnych, chorób cywilizacyjnych, chorób autoimmunologicznych itp. stosowanie kwasów tłuszczowych z tej rodziny niesie ze sobą same korzyści wynikające z tłumienia ponad fizjologicznego stanu zapalnego. W momencie, gdy dana osoba nie może sobie pozwolić z konkretnych przyczyn na spożycie ryb, olejów, w tym wypadku z pomocą przychodzą jakościowe preparaty suplementacyjne.
Tutaj warto wyodrębnić działania Omega-3 w przypadku RZS.
Pierwsze badanie dotyczy grupy 60 osób podjętych badaniem, gdzie przydzielono je do 2 grup, z czego jedna była grupą badawczą i przyjmowała odpowiednio 1,8g EPA (kwasu eikozapentaenowego) oraz 2,1g DHA (kwasu dokozaheksaenowego) w postaci 2 kapsułek dziennie, druga grupa stanowiła kontrolną – placebo. Cała próba była dodatkowo podwójnie zaślepiona i trwała przez okres 12 tygodni. Na koniec badania po przeanalizowaniu kwestionariuszy zaobserwowano znaczącą poprawę komfortu u grup badawczych przyjmujących Omega-3, zaobserwowano spadek poziomu OB i CRP. Kwasy tłuszczowe Omega-3 obniżają w tym wypadku stężenia mediatorów zapalnych takich jak PGE2 oraz LB4[8].
Następnie chciałbym przytoczyć przegląd około 20 badań skoncentrowanych na badaniu efektów podaży Omega-3 na objawy RZS.
Średni czas przyjmowania Omega-3 wahał się w granicach od 12 do 52 tygodni. Ilość samych PUFA natomiast wahała się w przedziale od 0,2 do 4,6g/dziennie i od 0,2 do 2,1g. dziennie DHA. Wyniki kliniczne większości badań mierzono za pośrednictwem specyficznych testów – czas trwania sztywności od wczesnego poranka, siła chwytu ręki, ogólna ocena pacjenta, ogólna ocena lekarska, wskaźnik bólu, wskaźnik Ritchiego, liczba obrzękniętych stawów, liczba tkliwych stawów oraz intensywność bólu stawów. W znacznej większości przperowadzonych badań zaobserwowano znaczną poprawę wśród osób badanych, przynajmniej jeden test kliniczny, który został uwzględniony w badaniach był korzystny[9].
Rola Omega-3 w stanach zapalnych stawów gra nieobojętną rolę w regulacji zapalenia, preparaty te lub odpowiednie składowe diety powinny zostać obowiązkowo zrealizowane w przypadku osób z taką chorobą. Korzyści wynikające z regularnej podaży tych kwasów są ogromne w porównaniu do praktycznie nie występujących skutków ubocznych.
Omega-3 z wysokim stężeniem EPA i DHA
Witamina D:
Witamina D to niedoborowy składnik większości polskiej populacji i nie tylko. Niski poziom tej witaminy koreluje z wieloma chorobami, w tym chorobami autoimmunolgicznymi.
Do badania które chciałbym przytoczyć zakwalifikowano 100 ochotników z czego aż u 84 zdiagnozowano niedobór witaminy D i wynikające z tego tytułu zaostrzenia rzutu choroby. Zauważono odwrotną korelację miedzy poziomem witaminy D oraz zaostrzeniem choroby, co świadczy tylko o tym, że mała świadomość na temat prozdrowotnego działania tej witaminy i tego, że niezwykle ciężko zbilansować jej poziom samą dietą dalej pozostaje kwestią do szerszej edukacji i uświadamiania. Odpowiednia dawka witaminy D powinna zostać ustalona we współpracy ze specjalistą żywieniowym i lekarzem prowadzącym w celu osiągnięcia efektu immunomodulacyjnego, obniżenia części objawów chorobowych i poprawy komfortu funkcjonowania pacjentów[10].
Bacillus coagulans GBI-30:
Bacillus coagulans jest dosyć wyjątkowym mikroorganizmem, ze względu na możliwość przetrwania w ciężkich warunkach ludzkiego przewodu pokarmowego. Wykazuje on zdolność do wytwarzania form przetrwalnikowych, tzw. endospor, które warunkują przetrwanie tej bakterii. Warto tutaj zaznaczyć, że bakteria ta nie wywołuje dysbiozy jelitowej i jest uznana za bezpieczną przez agencję FDA poprzez certyfikat GRAS – Generally Recognized As Safe.
Przed omówieniem jej właściwości wobec reumatoidalnego zapalenia stawów warto dodać, że dzięki suplementacji tego probiotyku możemy liczyć na zwiększoną absorpcję aminokwasów z białek roślinnych[11], co sprawia, że stosowanie diet roślinnych w przypadku chorób autoimmunologicznych może nieść ze sobą więcej korzyści, dobrze przyswajalne aminokwasy są jedną ze składowych procesów regeneracyjnych, gdzie proces zapalny uszkodził tkanki i organizm musi je odbudować.
W ramach potencjalnych korzyści przy RZS zanotować warto obniżenie objawów bólowych oraz uwydatnienie możliwości prowadzenia aktywności fizycznej przez dłuższy okres czasu[12].
Badanie Mandela i wsp. wykazało dosyć ciekawy efekt po zastosowaniu tej bakterii u osób z RZSem, ponieważ zanotowano poprawę mobilności w stawach objętych zapaleniem oraz zmniejszenie objawów bólowych, czas trwania tego badania wynosił 60 dni. Dodatkowo zanotowano spadek białka CRP[13].
Jak na efekty przy RZS po zastosowaniu monoszczepu bakteryjnego przez stosunkowo krótki okres probiotykoterapii, przyznać trzeba, że potencjalne korzyści z tytułu jej stosowania są naprawdę ciekawe i obiecujące.
Podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że do zainicjowania procesu autoimmunologicznego potrzebny jest czynnik genetyczny, który potem może zostać odpalony przez styl życia osoby dotkniętej takim genem. Oznacza to, że mamy znaczący wpływ na ekspresję genów poprzez to jak funkcjonujemy na co dzień, jak jemy, jak się regenerujemy, jak się odstresowujemy itp. Jednym z najważniejszych elementów dbania o zdrowia jest oczywiście zbilansowana dieta. W przypadku zaistnienia procesu chorobowego należy oczywiście stosować się do zaleceń lekarzy odnośnie przyjmowania specjalnych środków medycznych, jednak istnieje także alternatywa w postaci poszczególnych preparatów, które mogą poprawić komfort funkcjonowania pacjentów, uzupełnić niedobory kluczowych związków odpowiadających za homeostazę organizmu. Warto pamiętać, że przy wyborze odpowiednich preparatów warto skontaktować się ze specjalistą żywieniowym lub lekarzem, aby dobrać preparaty przede wszystkim bezpieczne, a jednocześnie skuteczne.
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6284537/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6566522/
- https://www.researchgate.net/publication/12466811_Randomized_double_blind_trial_of_an_Ayurvedic_plant_derived_formulation_for_treatment_of_rheumatoid_arthritis
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711314000750?via%3Dihub
- https://www.healthline.com/health/cbd-oil-for-rheumatoid-arthritis#research
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5372953/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC538506/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4965662/
- https://journals.lww.com/jclinrheum/fulltext/2017/09000/omega_3_fatty_acids_in_rheumatic_diseases__a.6.aspx
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5812075/
- https://peerj.com/articles/2276/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2826289/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20067641/
