Len zwyczajny to jedna z najdłużej uprawianych roślin w historii cywilizacji. Wywodzi się z okolic Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Służył głownie do wytwarzania włókna oraz oleju. Nazwa łacińska tej rośliny to Linum usitatissimum, można to przetłumaczyć jako: „bardzo użyteczny”. Lecznicze wykorzystanie nasion lnu opisywano już w VI wieku przed naszą erą przez greckich medyków przy leczeniu bólów brzucha i biegunek. Każda część rośliny jest wykorzystywana komercyjnie – bezpośrednio lub po przetworzeniu. Łodygi stanowią dobrej jakości włókna o dużej wytrzymałości i trwałości. Nasiona lnu (siemię lniane) są drobne i płaskie, barwy brązowoszarej, w kontakcie z wodą pęcznieją i otaczają się śluzem. Stąd popularną ich formą przyrządzania są kisiele o właściwościach łagodzących problemy gastryczne. Tłoczy się z nich również olej roślinny o żółtym zabarwieniu i gorzkim smaku który słynie z wysokiej zawartości kwasów omega-3.
Nasiona lnu w swoim składzie mają wiele aktywnych biologicznie składników o działaniu prozdrowotnym.Przede wszystkim są to kwasy tłuszczowe omega-3, błonnik pokarmowy oraz lignany. Nasiona lnu są również bardzo dobrym źródeł witamin( C, E oraz witaminy z grupy B) oraz cynku i magnezu. Głównym składnikiem siemienia lnianego jest tłuszcz, jego zawartość w nasionach wynosi 35-40%. Siemię lniane jest jednym z najbogatszych roślinnych źródeł kwasów tłuszczowych omega-3. Ich głównym przedstawicielem jest kwas α-linolenowy (ALA), będący w organizmie prekursorem kwasów EPA I DHA. W diecie wegańskiej siemię lniane może być dobrym zastępstwem tranu jako źródła kwasów omega-3.
Jedyne 10 gramów nasion lnu może dostarczyć aż 3 gramy błonnika pokarmowego, błonnik rozpuszczalny pomaga w utrzymaniu wyrównanego poziomu glikemii poposiłkowej i obniża poziom cholesterolu we krwi, natomiast błonnik nierozpuszczalny. Ma właściwości przeczyszczające i zapobiegania zaparciom. W związku z dużą ilością błonnika początkowe dawki przyjmowanych nasion nie powinny być zbyt duże.
Nasiona lnu nie są pozbawione szkodliwych związków, zawierają bowiem niewielkie ilości kwasu szczawiowego i fitynowego(zmniejszających biodostępność wapnia i magnezu). Przyjmując rekomendowane porcje nie należy się jednak tym przejmować.
Kompleksowe wsparcie organizmu
Dzięki wysokiej zawartości kwasów omega-3, błonnika pokarmowego oraz znacznej zawartości lignanów, nasiona lnu mogą wpływać pozytywnie na wiele procesów zachodzących w organizmie człowieka.
Gonady i stężenia hormonów płciowych
Lignany, związki estrogenopodobne, pochodzenia roślinnego(fitoestrogeny) w organizmie człowieka wykazują działanie konkurencyjne w stosunku do endogennych estrogenów. Wspomagają utrzymanie stanu równowagi hormonalnej, zarówno w przypadku nadmiaru, jak i niedoboru hormonów steroidowych. Stymulują szlak syntezy hormonu w przypadku niskiego poziomu hormonu. Działają także ochronnie w przypadku wysokiego stężenia estrogenów, obniżając ryzyko rozwoju nowotworów hormonozależynych, m.in. raka piersi i jajnika. Wykorzystując mechanizm działania fitoestrogenów możliwe jest zmniejszenie niektórych skutków ubocznych pojawiających się podczas leczenia sterydami. Ponadto obecność fitoestrogenów w diecie może łagodzić lub też zapobiegać powstawaniu niektórych niekorzystnych następstw menopauzy. U kobiet zmagających się z problemami hormonalnymi włączenie do diety nasion lnu może być zatem bardzo sensowne.
Gospodarka węglowodanowa
Błonnik spożywczy, kwasy tłuszczowe omega-3 i lignany zawarte w siemieniu lnianym wykazują działanie protekcyjne w odniesieniu do ryzyka rozwoju cukrzycy oraz działają korzystnie i wspomagająco w leczeniu jej przebiegu. Udowodniono, że lignany zawarte w nasionach lnu hamują ekspresję genu karboksykinazy fosfofenylopirogronianu, która jest kluczowym enzymem syntezy glukozy w wątrobie i poprzez to działają korzystnie na proces leczenia cukrzycy. Wykazano, że przy cukrzycy typu 2, suplementacja 20 gramów mielonego siemienia lnianego przez 1 miesiąc redukuje poziom glikemii na czczo o 19,7% oraz poziom glikowanej hemoglobiny o 15,6% w stosunku do wartości z początku badania. Zbadano również efekt suplementacji mielonego lnu u kobiet w okresie po menopauzalnym cierpiących na cukrzycę typu 2. Pacjentki otrzymywały 15 i 20 g mielonych nasion lnu na dobę przez okres 2 miesięcy. Po tym czasie zaobserwowano średni spadek stężenia glukozy na czczo o odpowiednio 6,4 i 13%, zaś stężenia glukozy po posiłku odpowiednio o 7,9 i 19,9% w stosunku do wartości początkowych. Pożądane efekty uzyskano stosując dietę o niskim indeksie glikemicznym oraz o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego.
Obniż poziom cukru we krwi dzięki berberynie
Redukcja masy ciała
Błonnik, którego bogatym źródłem są nasiona lnu, absorbuje wodę, dostarczany w raz z innymi pokarmami zwiększa swoją objętość w przewodzie pokarmowym powodując szybsze uczucie sytości oraz zmniejsza odczuwanie głodu. Kolejną funkcją błonnika mającą wpływ na zahamowanie apetytu jest spowolnienie opróżniania żołądka i wchłaniania substancji odżywczych. Dzięki temu mamy mniejszą chęć podjadania między posiłkami dlatego też dieta zawierająca siemię lniane może wspomagać leczenie i być stosowana w profilaktyce otyłości. U osób które mają problem z dostarczeniem odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego, czyt. nie jedzących warzyw i owoców, włączenie siemienia lnianego do któregoś z posiłków może być świetnym rozwiązaniem.
Wysokie stężenie frakcji błonnika nierozpuszczalnego w nasionach lnu jest pomocne w leczeniu zaparć. Badania wykazały że u osób cierpiących na zaparcia w zespole jelita wrażliwego (IBS) stosowanie produktu znacznie zmniejszyło częstotliwość zaparć oraz innych objawów. Możliwości wykorzystania siemienia lnianego jest wiele. Picie przyrządzonego z nasion lnu wywaru zalecane jest między innymi przy nieżytach żołądka, jelit,dwunastnicy, przy nadkwasocie, biegunkach oraz przy wrzodach. Spożywanie moczonych przez noc, a następnie rozgniecionych nasion zalecane jest przy zaparciach.
Właściwości antynowotworowe
Siemię lniane jest bogatym źródłem fitoestrogenów – wspominane już wcześniej substancje oprócz wpływu na gospodarkę hormonalną, charakteryzują się również działaniem przeciwnowotworowym. Posiadają właściwości antyutleniające, redukując reakcje wolno-rodnikowe (działające znacznie silniej niż np. Wit. C,E). Profilaktyczne spożywanie siemienia lnianego zalecane jest przez amerykańską agencję do spraw leków i żywności FDA (Food and Drug Administration).
Wysoka zawartość lignanów działa profilaktycznie z stosunku do wielu chorób, między innymi nowotworów jelita grubego, piersi oraz prostaty. W prowadzonych badaniach wykazano,że dodatek siemienia lnianego do codziennej diety osób chorych na raka prostaty hamuje namnażanie się komórek nowotworowych. Natomiast w badaniu analizującym wpływ nasion lnu na rozwój nowotworu piersi u kobiet, w którym podawano 25g nasion dziennie, zaobserwowano zwiększoną apoptozę(programowaną śmierć) komórek nowotworowych. Efektem ubocznym testu było jedynie zwiększone uczucie sytości.
Leczenie chorób układu sercowo-naczyniowego
Istnieją ścisłe dowody naukowe na to, iż kwasy omega-3 mogą istotnie zredukować czynniki ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych (m.in. poprzez redukcje poziomu trójglicerydów), ryzyko letalnych i nieletalnych incydentów zawału serca, nagłej śmierci sercowej oraz redukować w niewielkim stopniu wartości ciśnienia krwi oraz agregację płytek krwi. Spożywanie siemienia lnianego dostarcza do organizmu kwasu linolenowego(ALA), z którego są syntetyzowane kwasy EPA I DHA które odpowiadają za odpowiednie funkcjonowanie organizmu. Poziom kwasu linolenowego w organizmie człowieka wrasta około po 2 tygodniach codziennej suplementacji. Biodostępność kwasu jest różna w różnych formach produktu: największa w oleju, mniejsza w mielonych nasionach a najmniejsza w całych nasionach.
Organizm wydalając kwasy żółciowe pozbywa się nadmiaru cholesterolu. Błonnik rozpuszczalny zawarty w siemieniu lnianym wiąże kwasy żółciowe i usuwa je z jelit, ma zdolność również do wiązania wolnego cholesterolu dostarczanego z dietą , wiązania go i usuwania z organizmu ze stolcem. Stwierdzono, że dieta o odpowiednio wysokiej zawartości błonnika sprzyja także redukcji poziomu trójglicerydów we krwi. Nadmiar cholesterolu oraz wysoki poziom trójglicerydów to główne czynniki ryzyka miażdżycy. Badania naukowców wskazują, że stosowanie diety wzbogaconej w siemię lniane wpływa na obniżanie poziomu cholesterolu LDL nawet o 18%, a cholesterolu całkowitego do 11%. Większość prac potwierdza również redukujące działanie diety bogatej w siemię lniane na poziom trójglicerydów.
Obecne w siemieniu lnianym kwasy ALA w organizmie są prekursorami prostaglandyn – wpływających obniżająco na napięcie ściany naczyń krwionośnych. Amerykańscy naukowcy w badaniu obejmującym ponad 4500 osób dowiedli, że spożywanie ALA wiązało się z mniejszym rozpowszechnieniem nadciśnienia tętniczego i obniżeniem wartości ciśnienia skurczowego.
Znajdujące się w siemieniu lnianym składniki zmniejszają krzepliwość krwi, co może stanowić profilaktykę choroby wieńcowej serca oraz zawałów.
Witamina D3 + K2
Siemię lniane można kupić w każdym większym sklepie spożywczym lub w aptece. Jest to zatem produkt bardzo powszechny. Zmielone ziarna należy zamykać w szczelnym słoiku, gdyż zawarty w nich olej z łatwością się utlenia, co wiąże się ze stratami składników odżywczych. Spożywając siemię lniane należy pamiętać, że jest to produkt wysoko-kaloryczny. W jednej łyżeczce, czyli w około 9 gramach nasion, znajduje się aż 46 kcal.
Produkt bardzo korzystnie wpływa na organizm człowieka. Może być stosowany jako element codziennej diety oraz w leczeniu wspomagającym wielu schorzeń. Spożywane przez ludzi nasiona, od pokoleń cieszą się ogromną popularnością zarówno w przemyśle spożywczym, jak i farmaceutycznym. Siemię lniane jest powszechnie uznanym i szanowanym produktem.
Źródła:
1.Vaisey-Genser M, Morris DH: Introduction: History of the cultivation and uses of flaxseed. [In:] Muir AD, Westcott ND (eds.): Flax: The Genus Linum. RCR Press, London and New York 2003: 1-21.
2.Wawryka J. Zastosowanie lecznicze siemienia lnianego.Med Rodz 2017; 20(1): 41-47
3McCullough RS, Edel AL, Bassett CMC et al.: The alpha linolenic acid content of flaxseed is associated with an induction of adipose leptin expression. Lipids 2011; 46: 1043-1052.
4.Colli MC, Bracht A, Soares AA et al.: Evaluation of the efficacy of flaxseed meal and flaxseed extract in reducing menopausal symptoms. J Med Food 2012; 15: 840-845
5.Prasad K: Secoisolariciresinol diglucoside from flaxseed delays the development of type 2 diabetes in Zucker rat. J Lab Clin Med 2001; 138: 32-39.
6.Prasad K: Suppression of phospoenolpyruvate carboxykinase gene expression by secoisolariciresinoldi glucoside (SDG), a new antidiabetic agent. Int J Angiol 2002; 11: 107-109.
7.Tarpila A, Wennberg T, Tarpila S: Flaxseed as a functional food. Curr Top Nutraceu-ticals Res 2005; 3(3): 167-188
8. Mason JK, Fu BM, Chen J, Thompson LU: Flaxseed oil enhances the effectiveness of trastuzumab in reducing the growth of HER2-overexpressing human breast tu-mors (BT-474). J Nutr Biochem 2015; 26: 16-23.
9. Mason JK, Chen J, Thompson LU: Flaxseedoil-trastuzumab interaction in breast cancer. Food Chem Toxicol 2010; 48: 2223-2226.
10. Sturgeon SR, Volpe SL, Puleo E et al.: Dietary intervention of flaxseed: effect on serum levels of IGF-1, IGF-BP3, and C-peptide. Nutr Cancer 2011; 63(3): 376-380.
