zdjęcie: vegetables-673181_1280.jpg
W ciągu ostatnich 40 lat liczba dzieci, u których rozpoznano zaburzenia ze spektrum autyzmu wzrosła niemalże dziesięciokrotnie. Statystycznie diagnozę tę stawia się znacznie częściej u płci męskiej niż żeńskiej. Istnieją trzy główne klasyfikacje spektrum zaburzeń autystycznych (ASD):
- Pierwsza klasyfikacja ASD to zaburzenie autystyczne, które jest uważane za klasyczną formę autyzmu. Pacjenci zwykle mają znaczne opóźnienia w zakresie języka, umiejętności społecznych i zdolności komunikowania się. Niektórzy mają niezwykłe zachowania i zainteresowania oraz mają wymierną niepełnosprawność intelektualną.
- Drugą formą autyzmu jest zespół Aspergera, zwykle łagodniejsza postać autyzmu. Pacjenci nadal mają opóźnienia w zdolnościach społecznych i komunikacyjnych oraz posiadają nietypowe zachowania i zainteresowania. Wiele osób ma szczególne hobby, które obejmują znaczną część ich czasu i myśli. Osoby z zespołem Aspergera zwykle nie mają problemów z umiejętnościami językowymi ani rozwojem intelektualnym. W rzeczywistości wielu z nich jest bardzo inteligentna, zwłaszcza jeśli chodzi o ich osobliwe zainteresowania. Niektórzy eksperci porównują pacjentów z zespołem Aspergera do małych profesorów w swoich dziedzinach, gdyż mogą mieć niemal genialne IQ.
- Trzecią formą autyzmu jest wszechobecne zaburzenie rozwojowe często określane jako nietypowy autyzm. Osoby te spełniają tylko niektóre kryteria klasycznego autyzmu lub zespołu Aspergera. Mają mniej objawów i mogą odczuwać opóźnienia tylko w obszarach umiejętności społecznych i komunikacji.
Zaburzenia sensoryczne
Zaburzenia sensoryczne są unikalnym odbieraniem oraz modyfikowaniem bodźców pochodzących z otoczenia. Mogą one występować u wszystkich, jednakże osoby ze spektrum autyzmu posiadają owe zaburzenia wyjątkowo często. Dysfunkcja przetwarzania bodźców może dotyczyć wszystkich siedmiu zmysłów człowieka (słuch, wzrok, smak, węch, dotyk, zmysł równowagi i czucie głębokie – propriocepcja). Pewien psycholog, który zajmował się badaniem zaburzeń sensorycznych w spektrum autyzmu wyodrębnił ich trzy typy:
– nadwrażliwość – zbyt intensywna reakcja układu nerwowego na poszczególne bodźce, np. niemożność zniesienia danego zapachu, smaku, czy dźwięku.
– niedowrażliwość – układ nerwowy jest bardzo mało wrażliwy na bodźce i reaguje tylko na te o bardzo wysokim natężeniu, w wyniku czego osoby takie poszukują niezwykle silnych bodźców danego typu, aby móc naprawdę je poczuć.
– biały szum – odgłosy, które pochodzą z wnętrza ciała, np. szum krwi lub bicie serca zakłócają słyszenie sygnałów ze środowiska zewnętrznego.
Wyjaśnienie tych kilku zagadnień jest niezbędne w celu lepszego zrozumienia kwestii diety u osób ze spektrum autyzmu, gdyż zaburzenia odżywiania wynikają głównie z zaburzeń sensorycznych. Problemy dietetyczne jakie mogą występować u takich osób to m.in. :
– Bardzo ograniczona ilość spożywanych produktów żywieniowych oraz silna niechęć do jedzenia. Często pojawiająca się silna wrażliwość na smak, zapach, kolor oraz konsystencję żywności, powoduje niejednokrotnie całkowitą eliminację niektórych produktów, a nawet całych grup żywności, np. warzywa, owoce.
– Spożywanie niewystarczającej ilości jedzenia. Osoby z autyzmem mogą mieć trudności ze skupieniem się na jednym zadaniu przez dłuższy czas, dlatego zbyt trudne może okazać się zjedzenie posiłku od początku do końca.
– Zaparcia. Ten problem może być spowodowany ograniczonymi wyborami żywieniowymi. Dieta taka często jest zubożała w składnik pokarmowym, którym jest błonnik odpowiedzialny za prawidłową perystaltykę przewodu pokarmowego.
– Leki. Niektóre leki stosowane przy autyzmie mogą obniżać apetyt. Może to zmniejszyć ilość spożywanego jedzenia. Inne leki mogą również wpływać na wchłanianie niektórych witamin i minerałów.
Niektóre składniki odżywcze a ASD
Jak powszechnie wiadomo należyta podaż makro- i mikroelementów oraz witamin jest nieodzownym punktem prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Nie inaczej jest w przypadku spektrum zaburzeń autystycznych (ASD). Wykazano, że znaczna ilość dzieci autystycznych ma zły stan odżywienia organizmu. Dostępne badania dotyczące suplementacji witamin / minerałów u osób z autyzmem prowadzą do obiecujących wyników.
Witamina C
W wielu badaniach udowodniono, że dzieci z ASD cierpią na zwiększony poziom stresu oksydacyjnego, czyli stanu w którym w organizmie jest za duża ilość cząsteczek zwanych wolnymi rodnikami. Uważa się, że ośrodkowy układ nerwowy, który obejmuje mózg, jest bardzo wrażliwy na działanie wolnych rodników. Teoretycznie dzieciom z autyzmem cierpiącym na „stres oksydacyjny” można pomóc przyjmując witaminę C lub inne przeciwutleniacze. Jedno badanie wykazało, że wysokie dawki kwasu askorbinowego spowodowały istotne statystycznie zmniejszenie nasilenia autyzmu. Nadal potrzebne są kolejne badania, które potwierdzą skuteczność stosowania witaminy C u dzieci z ASD oraz wyjaśnią mechanizm tego działania. Pomimo to, zaleca się uzupełnienie diety w ten składnik odżywczy, ponieważ może przyczynić się to do polepszenia stanu zdrowia, a co za tym idzie wpłynąć na zmniejszenie nasilenia objawów. Należy jednak to traktować jako dodatek a nie formę terapii.
Witamina C + Lizyna + Bioflawonoidy – KUP TUTAJ
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA/WNKT)
Obecne doniesienia mówią o tym, że wielonienasycone kwasy tłuszczowe odgrywają bardzo dużą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu. Mają one duży wpływ na różnorodne procesy biochemiczne z udziałem neuronów, czyli komórek nerwowych w mózgu. Mogą zatem wpływać zarówno na procesy myślowe, jak i na zachowanie. Naukowcy wykazali w ostatnich latach, że niedobory kwasów tłuszczowych Omega 3 mogą mieć związek z ADHD oraz z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). W jednym randomizowanym badaniu wykazano niedawno, że dzieci z autyzmem otrzymujące suplementy Omega-3 wykazały poprawę, zwłaszcza w zakresie nadpobudliwości i powtarzalnych zachowań. Inne małe badanie wykazało, że rodzice dzieci z ASD, którzy przyjmowali suplementy oleju rybnego przez sześć miesięcy, zaobserwowali u swoich potomków poprawę zdolności poznawczych i motorycznych, koncentracji, kontaktu wzrokowego, towarzyskości i snu, a także zmniejszoną nadpobudliwość i agresję. Oczywiście jest to również jeszcze zbyt mało zbadany obszar jak w przypadku witaminy c i potrzebne jest więcej dobrych badań.
Omega-3 z wysoką zawartością EPA i DHA – KUP TUTAJ
Witamina D
Wśród istotnych składników odżywczych jest również witamina D. Dzieci z ASD są bardziej narażone na niedobór witaminy D, prawdopodobnie z powodu ograniczonych preferencji żywieniowych. W jednym z przeprowadzonych badań wykazano, że podstawowe objawy autyzmu u 32- miesięcznego chłopca z ASD i niedoborem witaminy D uległy znacznej poprawie po suplementacji witaminą D3. Przypadek ten sugeruje, że witamina ta może odgrywać ważną rolę w ASD.
Witamina D3 z K2MK7 – niezwykle ważne witaminy dla zdrowia organizmu – KUP TERAZ
Probiotyki a ASD
Z tego powodu, iż osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często cierpią na różne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego stosowanie preparatów probiotycznych może okazać się bardzo pożyteczne. Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne. Przeprowadzane u dzieci autystycznych badanie dowiodło, że suplementacja probiotyków L. acidophilus przez 2 miesiące doprowadziła do znacznego spadku d-arabinitolu oraz do znacznej poprawy zdolności koncentracji. D-Arabinitol jest metabolitem większości patogennych gatunków Candida, a jego wydalanie z moczem jest podwyższone u pacjentów z autyzmem.
Dieta
Żywienia osoby cierpiącej na autyzm czy inne zaburzenia ze spektrum autyzmu jest sprawia dużo trudności nawet najbardziej wykwalifikowanym dietetykom. Pole manewru jest bardzo ograniczone z uwagi na dużą wybiórczość smakową tych osób. Nie można jednak powiedzieć, że „ogarnięcie żywieniowe” takiej osoby jest niemożliwe. Niezbędne jest przeprowadzanie bardzo wnikliwego wywiadu żywieniowego i ogólnego najlepiej z rodzicem dziecka, żeby móc indywidualnie dopasować do niego jadłospis. Należy trzymać się wytycznych, które narzucone są przez preferencję dziecka. Ważna jest przede wszystkim forma podania i tak, np. aby przemycić bardzo zdrową kaszę jaglaną można dokładnie wypłukać, aby pozbyć się gorzkiego posmaku i zmielić. Ze zmielonej kaszy można przygotować, np. słodkie racuchy, które zastąpią te zrobione z klasycznej mąki pszennej, która jest zdecydowania mniej odżywcza i dobra dla dziecka. W celu przemycenia zdrowego tłuszczu można skropić ziemniaki, czy inne warzywa, które dziecko toleruje oliwą z oliwek. Dzięki takiemu zabiegowi nie dość, że dostarczymy zdrowych tłuszczów to zwiększymy przyswajanie witamin A, D, E, K. Po stosowaniu już nawet przez kilka miesięcy zdrowego i dobrze zbilansowanego modelu odżywiania obserwuje się poprawę w zachowaniu i funkcjonowaniu dziecka. Polepsza się stan przewodu pokarmowego, często znikają problemy z zaparciami oraz bólem brzucha. Pacjent staję się bardziej spokojny i potrafi skupić się na dłużej. To wszystko przemawia za tym, że warto zadbać o prawidłową dietę takiej osoby. Oczywiście nie jest to sposób na całkowite pozbycie się wszystkich objawów, jednakże jest to na pewno bardzo znaczący element całej terapii.
A czego warto unikać?
Jest wiele produktów żywnościowych, które zdecydowanie nie wypływają dobrze na osoby z ASD, a co więcej mogą powodować pogorszenie ich stanu.
– Żywność wysokoprzetworzona zawierająca sztuczne barwniki, salicylany, dodatki smakowe, wykazano, że powodują one nasilenie objawów autyzmu.
– Słodycze – mogą przyczyniać się do zwiększenia nadpobudliwości i większymi problemami z koncentracją.
Podsumowanie
Dieta dziecka z ASD odgrywa bardzo dużą rolę w terapii tego typu zaburzeń. Jest ona jednak bardzo wymagająca, co wynika z zaburzeń sensorycznych, które powodują wyodrębnienie się danych preferencji żywieniowych oraz z często współistniejących zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Natomiast istnieje dużo dowodów na to, że da się to zrobić, pod warunkiem, że zajmie się tym odpowiednio wykwalifikowana osoba. Warto zaznaczyć, że u dzieci takich szczególnie ważna jest prawidłowa podaż poszczególnych składników odżywczych, takich jak: witamina C, D, omega-3, gdyż ich niedobory wpływają negatywnie na funkcjonowanie organizmu, co często jest jedną z przyczyn nasilenia objawów. Obecnie ciekawym zagadnieniem, jest również probiotykoterapia, która również jak się okazuje może przynieść wiele dobrego. Dobrze jest ograniczyć dostęp lub całkowicie wyeliminować wszelkiego rodzaju żywność przetworzoną oraz słodycze, które mogą negatywnie wpływać na zachowanie takich dzieci.
Bibliografia:
https://www.todaysdietitian.com/newarchives/010713p46.shtml
polskiautyzm.pl/organizacja-bodzcow-zmyslowych-sensoryzmy/
https://www.eatright.org/health/diseases-and-conditions/autism/nutrition-for-your-child-with-autism-spectrum-disorder-asd
https://www.cambridge.org/core/journals/nutrition-research-reviews/article/autism-and-nutrition-the-role-of-the-gutbrain-axis/76735D9541EB3D2A86099583F42B39CF
https://iancommunity.org/cs/what_do_we_know/vitamins_and_supplements
Feiyong Jia 1 , Bing Wang 1 , Ling Shan 1 , Zhida Xu 2 , Wouter G Staal 3 , Lin Du : Core symptoms of autism improved after vitamin D supplementation
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4848704/
