Terapia wodorem – czym jest?

Zddjecie Anthony Rampersad , Unsplash

 

Najczęściej stosowanymi gazami medycznymi są tlen, powietrze medyczne, azot, podtlenek azotu i dwutlenek węgla. Do tej grupy dołącza wodór (H₂), który zyskuje coraz większe zainteresowanie ze względu na swoje unikalne właściwości przeciwutleniające. Wykazano, że wodór potrafi selektywnie neutralizować szkodliwe reaktywne formy tlenu, takie jak rodnik hydroksylowy, a jednocześnie nie zaburza działania tych reaktywnych cząsteczek, które pełnią korzystne funkcje w organizmie. Dzięki temu uznaje się go za bardziej bezpieczny i użyteczny klinicznie niż silne antyoksydanty działające nieselektywnie.

Pierwotnie wodór wprowadzono do praktyki w latach 70. jako składnik mieszanek gazów dla nurków i przez długi czas uważano go za biologicznie obojętny. Przełom nastąpił dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku, kiedy potwierdzono jego zdolność do redukcji stresu oksydacyjnego. Od tego momentu opublikowano już tysiące badań naukowych, zarówno na modelach zwierzęcych, jak i w badaniach klinicznych, które potwierdzają terapeutyczny potencjał wodoru w wielu chorobach.

Szczególnie dużo uwagi poświęcono jego zastosowaniu w chorobach związanych z nadmierną akumulacją reaktywnych form tlenu, takich jak schorzenia układu sercowo-naczyniowego, oddechowego czy nowotwory. Mimo to wodór wciąż nie został w pełni wprowadzony do rutynowej praktyki medycznej. Jednym z głównych problemów jest trudność w dostarczaniu odpowiedniej dawki. Wynika to z niskiej rozpuszczalności wodoru w wodzie, a także z jego właściwości wybuchowych, szczególnie w mieszaninie z tlenem.

Do najczęściej stosowanych metod podawania wodoru należą picie wody nasyconej gazem, wstrzyknięcia roztworu soli fizjologicznej wzbogaconej wodorem oraz inhalacje. Każda z tych metod ma ograniczenia: w wodzie rozpuszcza się niewielka ilość H₂, iniekcje wymagają specjalistycznego sprzętu, a inhalacje niosą ryzyko związane z łatwopalnością gazu. Niezależnie od sposobu podania, dzięki bardzo małym rozmiarom cząsteczki wodór z łatwością przenika przez błony biologiczne i szybko rozprzestrzenia się w organizmie, docierając także do mózgu.

Obecnie wodór na szeroką skalę produkuje się przemysłowo metodą elektrolizy, głównie do celów energetycznych i przemysłowych. Rynek jego wytwarzania wart jest setki miliardów dolarów rocznie. Część tej technologii została zaadaptowana na potrzeby zdrowotne – dostępne są już maszyny do wzbogacania wody w wodór czy tabletki uwalniające gaz po rozpuszczeniu w płynie. Mimo rosnącej popularności komercyjnej, faktyczne zastosowanie wodoru w medycynie nadal pozostaje ograniczone.

 

Bezpieczeństwo

Bezpieczeństwo stosowania jest kluczowym warunkiem, gdy rozważa się wprowadzenie nowej substancji do praktyki klinicznej. Wodór, w przeciwieństwie do takich gazów jak dwutlenek węgla, tlenek azotu czy siarkowodór, nie wiąże się z hemoglobiną we krwi, dlatego nie wywołuje toksycznych efektów związanych z transportem tlenu. Liczne badania na zwierzętach potwierdziły, że podawanie wodoru jest bezpieczne, choć pełna dokumentacja bezpieczeństwa u ludzi przy różnych metodach aplikacji nadal jest rozwijana.

Wodór był od dawna stosowany w mieszaninach oddechowych dla nurków głębinowych, gdzie pełnił funkcję ochronną przed chorobą dekompresyjną. Doświadczenia te dostarczyły pierwszych dowodów na bezpieczeństwo inhalacji wodoru u ludzi. Również współczesne badania kliniczne potwierdzają brak negatywnego wpływu tego gazu na parametry fizjologiczne. Przykładowo, krótkotrwałe inhalacje wodorem u pacjentów z chorobami neurologicznymi nie powodowały zmian w czynności układów organizmu, a jednocześnie wykazano wzrost jego stężenia we krwi, zgodny z obserwacjami z badań na zwierzętach.

Na całym świecie prowadzonych jest wiele badań klinicznych z wykorzystaniem różnych sposobów podawania wodoru – od picia wody nasyconej tym gazem, przez inhalacje, iniekcje roztworów soli fizjologicznej, aż po stosowanie miejscowe czy dializy. We wszystkich dotychczasowych próbach klinicznych odnotowano bardzo niewiele działań niepożądanych, a wnioski były jednoznaczne – wodór jest bezpieczny dla ludzi i charakteryzuje się praktycznie brakiem toksyczności.

Jedynym istotnym czynnikiem, który wciąż wymaga uwagi, pozostaje łatwopalność wodoru, szczególnie w obecności tlenu. Dlatego przy dalszym rozwoju terapii opartych na tym gazie konieczne jest zachowanie odpowiednich procedur bezpieczeństwa i stosowanie technologii minimalizujących ryzyko zapłonu.

Choroby sercowo-naczyniowe

Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów na świecie, dlatego poszukiwanie nowych, skutecznych terapii stanowi priorytet w medycynie. W ostatnich latach przeprowadzono szereg badań klinicznych, które wskazują, że inhalacja wodoru lub picie wody nasyconej wodorem może wspierać leczenie tych schorzeń, zwłaszcza w połączeniu ze standardowymi metodami terapeutycznymi.

W jednym z pierwszych badań klinicznych oceniano wpływ inhalacji 2% wodoru podawanej pacjentom z zespołem po zatrzymaniu krążenia. Terapia prowadzona równolegle z kontrolowanym obniżeniem temperatury ciała pozwoliła uzyskać korzystny efekt neurologiczny, a także znacząco poprawiła 90-dniowe przeżycie pacjentów w porównaniu z grupą kontrolną. Kolejne badania, prowadzone na mniejszej grupie chorych, potwierdziły obecność wodoru we krwi tętniczej i wskazywały na redukcję stresu oksydacyjnego oraz obniżenie poziomu cytokin prozapalnych.

W innym badaniu z udziałem 20 pacjentów po zawale mięśnia sercowego wykazano, że sześciomiesięczna inhalacja 1,3% wodoru sprzyjała poprawie parametrów pracy lewej komory serca, w tym frakcji wyrzutowej oraz wskaźnika objętości wyrzutowej. Choć różnice nie osiągnęły istotności statystycznej, uzyskane wyniki sugerują konieczność przeprowadzenia szerzej zakrojonych badań klinicznych.

Wodór wykazuje także działanie wspierające funkcjonowanie naczyń krwionośnych. U pacjentów pijących wodę bogatą w wodór (7 ppm) zaobserwowano wyraźną poprawę rozszerzalności naczyń w porównaniu z grupą placebo. Wskazuje to, że wodór, podawany zarówno drogą inhalacyjną, jak i w postaci wody wzbogaconej, może stanowić obiecujące uzupełnienie terapii chorób sercowo-naczyniowych, wspierając regenerację mięśnia sercowego i poprawę funkcji naczyń.

Koenzym Q10 z dodatkiem PQQ od aliness – dotlenia mózg – KUP TUTAJ

Nowotwory

Nowotwory stanowią drugą najczęstszą przyczynę zgonów na świecie, dlatego poszukiwanie skutecznych metod wspomagających terapię ma ogromne znaczenie kliniczne. Wodór był podawany pacjentom onkologicznym zarówno w celu kontroli progresji choroby, jak i w terapii skojarzonej oraz łagodzeniu działań niepożądanych standardowego leczenia. Coraz więcej danych wskazuje także, że H₂ może wspierać odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciwko komórkom nowotworowym.

Opisy przypadków pacjentów z wieloma przerzutami sugerują, że inhalacja wodoru może prowadzić do znacznej regresji nowotworów. U chorego z rakiem pęcherzyka żółciowego zaobserwowano stopniowe zmniejszanie się guzów i spadek markerów nowotworowych aż do wartości prawidłowych, a po kilku miesiącach pacjent mógł powrócić do normalnego funkcjonowania. Podobny efekt uzyskano u chorego z niedrobnokomórkowym rakiem płuca, u którego po rocznej terapii inhalacyjnej przerzuty mózgowe ustąpiły całkowicie, a zmiany w wątrobie i płucach uległy stabilizacji. Choć obserwacje te są spektakularne, konieczne są kontrolowane badania kliniczne, aby potwierdzić ich znaczenie.

Badania z udziałem większej grupy chorych dostarczyły bardziej systematycznych dowodów. W badaniu klinicznym obejmującym 58 pacjentów z zaawansowanym rakiem płuca stwierdzono, że codzienna inhalacja wodoru poprawiała objawy oddechowe, a w połączeniu z chemioterapią, terapią celowaną lub immunoterapią wydłużała czas przeżycia bez progresji choroby. W innym badaniu wykazano, że skojarzenie wodoru z inhibitorem punktu kontrolnego immunologicznego (nivolumabem) prowadziło do wydłużenia całkowitego przeżycia w porównaniu do monoterapii. Sugeruje to możliwość synergistycznego działania obu terapii. Pozytywne wyniki terapii odnotowano również w innych typach nowotworów, m.in. w raku wątroby, nosogardła, jelita grubego oraz w nowotworach głowy i szyi.

Istotnym aspektem działania wodoru jest jego wpływ immunomodulacyjny. U pacjentów onkologicznych często stwierdza się wysoki odsetek limfocytów T CD8+ z ekspresją receptora PD-1, co wiąże się z gorszym rokowaniem. Terapia H₂ prowadziła do zmniejszenia odsetka tych komórek zarówno u pacjentów z rakiem płuca, jak i jelita grubego, co przekładało się na poprawę rokowania. Zaobserwowano również, że H₂ może przywracać prawidłową aktywność układu odpornościowego, regulując proporcje kluczowych subpopulacji limfocytów i komórek NK.

Oprócz potencjalnych efektów przeciwnowotworowych, wodór wykazuje korzystny wpływ na redukcję działań niepożądanych leczenia onkologicznego. U pacjentów z rakiem jelita grubego picie wody wzbogaconej wodorem łagodziło uszkodzenia wątroby indukowane chemioterapią. Chorzy na raka płuca leczeni chemioterapią, terapią celowaną lub immunoterapią odnotowali zmniejszenie nasilenia działań niepożądanych, a w części przypadków całkowite ich ustąpienie. W badaniach nad radioterapią wykazano, że wodór może obniżać stres oksydacyjny, chronić szpik kostny oraz poprawiać jakość życia pacjentów bez osłabiania efektu przeciwnowotworowego. Opisywano także poprawę słuchu u pacjentów po radioterapii nosogardła, którzy codziennie otrzymywali H₂ w inhalacjach.

Podsumowując, wodór wykazuje potencjał jako terapia wspomagająca w onkologii. Może zarówno modulować odpowiedź immunologiczną, wspierać efekty standardowych metod leczenia, jak i łagodzić ich działania niepożądane. Konieczne są jednak dalsze, szeroko zakrojone badania kliniczne, aby jednoznacznie określić jego skuteczność i miejsce w praktyce medycznej.

 

Choroby układu oddechowego

Choroby układu oddechowego są trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie, co podkreśla potrzebę nowych rozwiązań terapeutycznych. Od dekad stosuje się mieszaniny helu i tlenu w leczeniu obturacyjnych chorób płuc, ze względu na ich mniejszą gęstość i opór w drogach oddechowych niż w przypadku konwencjonalnych mieszanek azotowo-tlenowych. Podobne właściwości fizyczne mogą wykazywać mieszaniny tlenu i wodoru, a dodatkowo zapewniają one korzyści wynikające z działania antyoksydacyjnego H₂.

Badania kliniczne wskazują, że inhalacja wodoru może korzystnie wpływać na stan zapalny i funkcję układu oddechowego. W 2020 roku przeprowadzono badanie, w którym 20 pacjentów z astmą i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) inhalowało mieszaninę parową zawierającą 2,4% H₂ przez 45 minut. Wyniki wykazały istotne obniżenie markerów zapalnych, takich jak białko chemotaktyczne monocytów 1, interleukina 4 i interleukina 6, u obu grup pacjentów. Rok później większe badanie kliniczne obejmujące 108 pacjentów z ostrym zaostrzeniem POChP porównało terapię H₂:O₂ z samym tlenem. W grupie otrzymującej wodór odnotowano wyraźnie lepszą poprawę objawów, co sugeruje duży potencjał tej metody terapeutycznej. Dotychczas nie zidentyfikowano bardziej rozbudowanych badań dotyczących astmy, jednak wyniki dotychczasowych prób są obiecujące.

Inne badanie kliniczne z 2018 roku oceniało skuteczność i bezpieczeństwo inhalacji wodoru u 35 pacjentów z ostrą ciężką stenozą tchawicy. Podanie mieszaniny H₂:O₂ (2:1) w dwóch etapach, trwających odpowiednio 15 i 120 minut, skutkowało poprawą wszystkich analizowanych parametrów, takich jak wysiłek oddechowy oceniany metodą elektromiografii przepony, ciśnienie przezprzeponowe, wynik w skali Borga oraz pomiary oscylometrii impulsowej, przy braku niepożądanego wpływu na parametry życiowe.

Wyniki tych badań sugerują, że inhalacja wodoru jest obiecującą strategią terapeutyczną w chorobach układu oddechowego. Metoda ta łączy wygodę stosowania z możliwością bezpośredniego oddziaływania na zajęte tkanki, co stanowi istotną przewagę w tej grupie chorób. Dodatkowo wodór podawany wziewnie został również wykorzystany w terapii pacjentów z COVID-19, przynosząc bardzo zachęcające efekty kliniczne.

NAC – od Apollo’s Hegemony – wspiera zdrowie układu oddechowego – KUP TUTAJ

Zakażenia

Pandemia COVID-19 przyczyniła się do intensywnego rozwoju badań nad terapią wodorową w chorobach zakaźnych, szczególnie tych dotyczących układu oddechowego. Inhalacja H₂ była stosowana w leczeniu objawów oddechowych związanych z COVID-19 w wielu badaniach klinicznych. Główne przesłanki jej zastosowania obejmowały zmniejszenie gęstości gazu i oporu przepływu powietrza w drogach oddechowych, jednak badania nie wykluczają także potencjalnych korzystnych efektów antyoksydacyjnych H₂.

Jedno z pionierskich badań klinicznych, obejmujące 100 pacjentów w siedmiu szpitalach w Chinach, wykazało jednoznacznie pozytywne efekty ciągłej inhalacji mieszaniną H₂:O₂ (2:1, 3 L/min). W porównaniu z terapią tlenową poprawie uległy wszystkie parametry końcowe, zarówno pierwotne (nasilenie choroby), jak i wtórne, obejmujące duszność, kaszel, uczucie ucisku w klatce piersiowej, ból w klatce piersiowej oraz saturację. Już po dwóch dniach leczenia uzyskano istotną poprawę w stosunku do grupy kontrolnej. Wyniki te doprowadziły do włączenia inhalacji H₂:O₂ (2:1) do oficjalnych zaleceń „Chinese Clinical Guidance for COVID-19 Pneumonia Diagnosis and Treatment (7th edition)” obok standardowej terapii tlenowej. Mimo to praktyka ta nie znalazła szerokiego zastosowania na świecie.

Kolejne badania potwierdziły skuteczność H₂ w terapii pacjentów po przechorowaniu COVID-19. W 2022 roku opublikowano pracę dotyczącą 50 pacjentów z ostrymi powikłaniami po COVID-19, u których zastosowano inhalację czystym H₂ w warunkach domowych (250 mL/min, 60 minut dwa razy dziennie przez dwa tygodnie). Zaobserwowano znaczącą poprawę w teście 6-minutowego marszu, pojemności życiowej płuc oraz objętości wydechowej. Inne retrospektywne badanie kliniczne z tego samego roku, obejmujące 12 pacjentów, wykazało, że inhalacja H₂:O₂ w porównaniu ze standardowym leczeniem prowadziła do obniżenia odsetka neutrofili i poziomu białka C-reaktywnego, co wskazuje na działanie przeciwzapalne.

Podsumowując, terapia H₂ w COVID-19 może przynosić korzyści kliniczne z co najmniej trzech powodów: (i) redukcji poziomu reaktywnych form tlenu, (ii) zmniejszenia oporu w drogach oddechowych i ułatwienia oddychania, oraz (iii) obniżenia odpowiedzi zapalnej. Pozytywne wyniki w zakresie poprawy funkcji oddechowej i ogólnej sprawności fizycznej wskazują na potencjał tej metody jako uzupełniającej strategii terapeutycznej.

Poza COVID-19 wodór testowano w innych chorobach zakaźnych. Badania na modelach zwierzęcych wykazały jego korzystny wpływ w sepsie oraz w zapaleniu przyzębia poprzez redukcję stanu zapalnego i uszkodzeń narządowych. Choć brak jest badań klinicznych u ludzi w sepsie, przeprowadzono próbę z udziałem 60 pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B. Część pacjentów otrzymywała wodę nasyconą H₂ (1,2–1,8 L/dzień) przez sześć tygodni, a część standardowe leczenie. U osób leczonych wodorem zaobserwowano istotne obniżenie poziomu reaktywnych form tlenu, natomiast poprawa funkcji wątroby i obniżenie poziomu DNA HBV były podobne w obu grupach. Wyniki sugerują, że długoterminowe badania mogą być konieczne, aby w pełni ocenić wpływ H₂ na redukcję stresu oksydacyjnego w tej chorobie.

 

Choroby związane ze stylem życia i wysiłkiem fizycznym

Terapia wodorowa znajduje zastosowanie także w leczeniu chorób cywilizacyjnych i metabolicznych, które stają się coraz poważniejszym problemem zdrowotnym w związku z narastającą epidemią otyłości. Ponadto liczne badania wskazują na korzystne efekty podawania wodoru w kontekście aktywności fizycznej oraz urazów sportowych. Stosowane formy terapii obejmują inhalację H₂, picie wody nasyconej wodorem oraz miejscowe aplikacje.

Badania pilotażowe wykazały, że spożycie wody bogatej w H₂ może zmniejszać zmęczenie mięśniowe i zapobiegać nadmiernemu wzrostowi stężenia mleczanu we krwi podczas intensywnego wysiłku. W jednym z nich udział wzięło dziesięciu zawodowych piłkarzy, u których wykazano, że woda nasycona wodorem może być skutecznym sposobem nawodnienia sportowców. Podobne rezultaty uzyskano u ośmiu kolarzy, u których suplementacja wodorem poprawiała wydolność w wysiłkach przerywanych trwających powyżej 30 minut, czyli w warunkach nasilonego metabolizmu beztlenowego. Z kolei w badaniu z udziałem dwudziestu osób (połowa mężczyzn, połowa kobiet) codzienna inhalacja 4% H₂ przez 20 minut przez tydzień doprowadziła do wzrostu maksymalnej prędkości biegu w teście wysiłkowym o 4,2%.

Korzyści związane z ograniczeniem stresu oksydacyjnego wykazano również w przypadku suplementacji wodorem przed i po intensywnym wysiłku. U ośmiu ochotników zaobserwowano redukcję powysiłkowego wzrostu poziomu reaktywnych form tlenu (ROS), co potencjalnie może ograniczać przewlekłe zmęczenie mięśniowe, choć różnice w wynikach wysiłkowych w porównaniu z placebo nie były istotne statystycznie. Szersze badanie obejmujące 159 uczestników (99 osób nietrenujących i 60 osób regularnie ćwiczących) potwierdziło, że spożycie wody nasyconej H₂ tuż przed wysiłkiem na cykloergometrze zwiększało wydolność, a także zmniejszało zmęczenie psychiczne, co oceniano przy użyciu pomiaru maksymalnego poboru tlenu oraz skal Borg’a i wizualno-analogowej.

Oprócz efektów wysiłkowych, korzystny wpływ terapii H₂ wykazano również w leczeniu ostrych urazów tkanek miękkich powstałych podczas aktywności sportowej. Zarówno podawanie doustne, jak i miejscowe przez okres dwóch tygodni, stosowane równolegle z leczeniem standardowym, przyspieszało procesy gojenia.

Odwracając perspektywę – od sportu wyczynowego do problemów cywilizacyjnych – wodór badano także w leczeniu schorzeń związanych z niezdrowym stylem życia. Regularne spożycie 1–2 litrów wody nasyconej H₂ dziennie prowadziło do zmniejszenia poziomu ROS, a także redukcji tkanki tłuszczowej u osób z nadwagą. Dodatkowo wykazano korzystny wpływ na gospodarkę lipidową i glukozową u pacjentów z cukrzycą typu 2 oraz zespołem metabolicznym.

Witamina C od testosterone.pl – sprawdzony sposób na lepszą kondycje układu krążenia – KUP TUTAJ

Inne choroby i stany

Poza głównymi jednostkami chorobowymi, wodór był badany także w szeregu innych schorzeń związanych z podwyższonym stresem oksydacyjnym. Jednym z przykładów jest reumatoidalne zapalenie stawów – choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się przewlekłym stanem zapalnym i postępującą destrukcją kości oraz chrząstki. W dwóch niezależnych próbach klinicznych wykazano, że zarówno picie wody nasyconej H₂, jak i dożylne podawanie soli fizjologicznej wzbogaconej wodorem znacząco obniżało biomarkery stresu oksydacyjnego oraz wskaźniki aktywności choroby (m.in. DAS28, CRP). Objawy kliniczne pacjentów uległy wyraźnej poprawie. Podobne korzyści odnotowano u pacjentów z przewlekłą chorobą „przeszczep przeciwko gospodarzowi”, gdzie długotrwałe spożycie wody bogatej w H₂ prowadziło do poprawy w wielu narządach i tkanach, a także do wydłużenia przeżycia w porównaniu z grupą niereagującą na terapię.

Kolejnym globalnym problemem zdrowotnym jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD), dla której brakuje zatwierdzonych metod farmakoterapii. Badania kliniczne sugerują, że wodór może poprawiać metabolizm lipidów i glukozy oraz zmniejszać nasilenie stłuszczenia wątroby. W kilku próbach z udziałem pacjentów stwierdzono korzystne zmiany w zakresie zawartości tłuszczu w wątrobie i profilu enzymów wątrobowych, przy czym w niektórych przypadkach obserwowano efekty o charakterze hormetycznym – początkowy wzrost markerów stresu oksydacyjnego poprzedzał długoterminową poprawę kliniczną. W badaniach na zwierzętach potwierdzono, że mechanizm ten może być związany ze stymulacją autofagii w hepatocytach.

Wodór testowano również w medycynie zabiegowej i nefrologii. Podczas operacji usuwania zaćmy (fakoemulsyfikacji) zastosowanie roztworów nasyconych H₂ zmniejszyło utratę komórek śródbłonka rogówki w porównaniu z metodą standardową. U pacjentów dializowanych przewlekle użycie płynów dializacyjnych wzbogaconych wodorem prowadziło do obniżenia ciśnienia tętniczego i markerów stanu zapalnego. W dłuższej obserwacji (ponad 3 lata) wykazano również poprawę rokowania – zmniejszenie częstości zgonów oraz poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Dalsze obserwacje wskazują na potencjalne zastosowanie wodoru w innych chorobach zapalnych i bolesnych. Infuzje płynów wzbogaconych H₂ prowadziły do ustąpienia objawów u pacjentów z ostrymi chorobami skóry przebiegającymi z bólem i gorączką. Próby kliniczne u chorych na śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego wykazały wprawdzie poprawę subiektywnego nasilenia bólu, jednak efekt ten nie był istotny statystycznie w porównaniu z placebo. Z kolei u pacjentów z miopatiami mitochondrialnymi i zapalnymi (np. zapaleniem skórno-mięśniowym) podawanie wody bogatej w H₂ poprawiało wybrane markery chorobowe, przy czym skuteczność była wyraźnie zależna od dawki – większe korzyści osiągnięto przy wyższym spożyciu.

 

Podsumowanie

Terapia wodorem stanowi nowatorskie podejście do leczenia wielu schorzeń związanych z nadmiernym stresem oksydacyjnym i stanem zapalnym. Dzięki unikalnym właściwościom selektywnego neutralizowania reaktywnych form tlenu wodór działa w sposób bezpieczniejszy i bardziej precyzyjny niż klasyczne antyoksydanty. Badania przedkliniczne i kliniczne potwierdzają jego potencjał w szerokim spektrum chorób – od układu sercowo-naczyniowego, oddechowego i nowotworów, przez infekcje i choroby cywilizacyjne, po wybrane choroby autoimmunologiczne, metaboliczne i związane z procesem starzenia.

Najczęściej stosowane formy podawania obejmują wodę nasyconą H₂, inhalacje oraz roztwory infuzyjne. Niezależnie od drogi aplikacji wodór wykazuje zdolność szybkiej penetracji tkanek, w tym układu nerwowego, co rozszerza jego potencjalne zastosowania kliniczne. Dotychczasowe dane wskazują na bardzo wysoki profil bezpieczeństwa terapii, a jedynym realnym ograniczeniem pozostaje łatwopalność gazu, co wymaga ścisłego przestrzegania procedur technologicznych.

Wodór okazuje się obiecującym narzędziem zarówno jako terapia wspomagająca w leczeniu ostrych stanów chorobowych, jak i w długotrwałej prewencji i poprawie jakości życia pacjentów z chorobami przewlekłymi. Choć rosnąca liczba badań klinicznych dostarcza coraz silniejszych dowodów na jego skuteczność, niezbędne są dalsze, wieloośrodkowe i randomizowane badania, które pozwolą jednoznacznie określić optymalne dawki, formy podania i miejsce wodoru w standardach współczesnej medycyny.

 

Literatura

1. Ono H., Nishijima Y., Ohta S. Therapeutic inhalation of hydrogen gas for Alzheimer’s disease patients and subsequent long-term follow-up as a disease-modifying treatment: An open label pilot study. Pharmaceuticals. 2023;16:434. doi:10.3390/ph16030434
2. Ohno K., Hirayama M., Ito M., Minato T., Yoritaka A., LeBaron T.W. Inhalation of hydrogen gas elevates urinary 8-hydroxy-2′-deoxyguanine in Parkinson’s disease. Med Gas Res. 2019;8:144–149. doi:10.4103/2045-9912.248264
3. Yoritaka A., Ohtsuka C., Maeda T., Hirayama M., Abe T., Watanabe H., et al. Randomized, double-blind, multicenter trial of hydrogen water for Parkinson’s disease. Mov Disord. 2018;3:1505–1507. doi:10.1002/mds.27472
4. Hong C.-T., Hu C.-J., Lin H.-Y., Wu D. Effects of concomitant use of hydrogen water and photobiomodulation on Parkinson disease: A pilot study. Medicine. 2021;100:e24191. doi:10.1097/MD.0000000000024191
5. Yoritaka A., Takanashi M., Hirayama M., Nakahara T., Ohta S., Hattori N. Pilot study of H2 therapy in Parkinson’s disease: A randomized double-blind placebo-controlled trial. Mov Disord. 2013;28:836–839. doi:10.1002/mds.25375
6. Guan W.-J., Wei C.-H., Chen A.-L., Sun X.-C., Guo G.-Y., Zou X., et al. Hydrogen/oxygen mixed gas inhalation improves disease severity and dyspnea in patients with COVID-19 in a recent multicenter, open-label clinical trial. J Thorac Dis. 2020;12:3448–3452. doi:10.21037/jtd-2020-057
7. China National Health Commission. Chinese Clinical Guidance for COVID-19 Pneumonia Diagnosis and Treatment (7th Edition). 2020. Dostęp: http://kjfy.meetingchina.org/msite/news/show/cn/3337.html
8. Botek M., Krejčí J., Valenta M., McKune A., Sládečková B., Konečný P., et al. Molecular hydrogen positively affects physical and respiratory function in acute post-COVID-19 patients: A new perspective in rehabilitation. Int J Environ Res Public Health. 2022;19:1992. doi:10.3390/ijerph19041992
9. Luo P., Ding Y., He Y., Chen D., He Q., Huang Z., et al. Hydrogen-oxygen therapy alleviates clinical symptoms in twelve patients hospitalized with COVID-19: A retrospective study of medical records. Medicine. 2022;101:e27759. doi:10.1097/MD.0000000000027759
10. Matsuura H., Matsumoto H., Okuzaki D., Shimizu K., Ogura H., Ebihara T., et al. Hydrogen gas therapy attenuates inflammatory pathway signaling in septic mice. J Surg Res. 2021;263:63–70. doi:10.1016/j.jss.2021.01.022
11. Xie K., Wang Y., Yin L., Wang Y., Chen H., Mao X., et al. Hydrogen gas alleviates sepsis-induced brain injury by improving mitochondrial biogenesis through the activation of PGC-α in mice. Shock. 2021;55:100–109. doi:10.1097/SHK.0000000000001594
12. Kasuyama K., Tomofuji T., Ekuni D., Tamaki N., Azuma T., Irie K., et al. Hydrogen-rich water attenuates experimental periodontitis in a rat model. J Clin Periodontol. 2011;38:1085–1090. doi:10.1111/j.1600-051X.2011.01801.x
13. Xia C., Liu W., Zeng D., Zhu L., Sun X., Sun X. Effect of hydrogen-rich water on oxidative stress, liver function, and viral load in patients with chronic hepatitis B. Clin Transl Sci. 2013;6:372–375. doi:10.1111/cts.12076
14. Aoki K., Nakao A., Adachi T., Matsui Y., Miyakawa S. Pilot study: Effects of drinking hydrogen-rich water on muscle fatigue caused by acute exercise in elite athletes. Med Gas Res. 2012;2:12. doi:10.1186/2045-9912-2-12
15. Da Ponte A., Giovanelli N., Nigris D., Lazzer S. Effects of hydrogen rich water on prolonged intermittent exercise. J Sports Med Phys Fit. 2018;58:612–621. doi:10.23736/S0022-4707.17.06883-9
16. Javorac D., Stajer V., Ratgeber L., Betlehem J., Ostojic S. Short-term H2 inhalation improves running performance and torso strength in healthy adults. Biol Sport. 2019;36:333–339. doi:10.5114/biolsport.2019.88756
17. Koyama K., Dobashi S., Takeuchi K. Hydrogen-rich water suppresses the reduction in blood total antioxidant capacity induced by 3 consecutive days of severe exercise in physically active males. Med Gas Res. 2020;10:21–26. doi:10.4103/2045-9912.279979
18. Mikami T., Tano K., Lee H., Lee H., Park J., Ohta F., et al. Drinking hydrogen water enhances endurance and relieves psychometric fatigue: A randomized, double-blind, placebo-controlled study. Can J Physiol Pharmacol. 2019;97:857–862. doi:10.1139/cjpp-2019-0059
19. Ostojic S.M., Vukomanovic B., Calleja-Gonzalez J., Hoffman J.R. Effectiveness of oral and topical hydrogen for sports-related soft tissue injuries. Postgrad Med. 2014;126:188–196. doi:10.3810/pgm.2014.09.2813
20. Korovljev D., Trivic T., Drid P., Ostojic S.M. Molecular hydrogen affects body composition, metabolic profiles, and mitochondrial function in middle-aged overweight women. Ir J Med Sci. 2018;187:85–89. doi:10.1007/s11845-017-1638-4
21. Kajiyama S., Hasegawa G., Asano M., Hosoda H., Fukui M., Nakamura N., et al. Supplementation of hydrogen-rich water improves lipid and glucose metabolism in patients with type 2 diabetes or impaired glucose tolerance. Nutr Res. 2008;28:137–143. doi:10.1016/j.nutres.2008.01.008
22. Nakao A., Toyoda Y., Sharma P., Evans M., Guthrie N. Effectiveness of hydrogen rich water on antioxidant status of subjects with potential metabolic syndrome: An open label pilot study. J Clin Biochem Nutr. 2010;46:140–149. doi:10.3164/jcbn.09-100
23. Song G., Li M., Sang H., Zhang L., Li X., Yao S., et al. Hydrogen-rich water decreases serum LDL-cholesterol levels and improves HDL function in patients with potential metabolic syndrome. J Lipid Res. 2013;54:1884–1893. doi:10.1194/jlr.M036640
24. LeBaron T.W., Singh R.B., Fatima G., Kartikey K., Sharma J.P., Ostojic S.M., et al. The effects of 24-week, high-concentration hydrogen-rich water on body composition, blood lipid profiles and inflammation biomarkers in men and women with metabolic syndrome: A randomized controlled trial. Diabetes Metab Syndr Obes. 2020;13:889–896. doi:10.2147/DMSO.S240122
25. Todorovic N., Fernández-Landa J., Santibañez A., Kura B., Stajer V., Korovljev D., Ostojic S.M. The effects of hydrogen-rich water on blood lipid profiles in clinical populations: A systematic review and meta-analysis. Pharmaceuticals. 2023;16:142. doi:10.3390/ph16020142
26. Ishibashi T., Sato B., Rikitake M., Seo T., Kurokawa R., Hara Y., et al. Consumption of water containing a high concentration of molecular hydrogen reduces oxidative stress and disease activity in patients with rheumatoid arthritis: An open-label pilot study. Med Gas Res. 2012;2:27. doi:10.1186/2045-9912-2-27
27. Ishibashi T., Sato B., Shibata S., Sakai T., Hara Y., Naritomi Y., et al. Therapeutic efficacy of infused molecular hydrogen in saline on rheumatoid arthritis: A randomized, double-blind, placebo-controlled pilot study. Int Immunopharmacol. 2014;21:468–473. doi:10.1016/j.intimp.2014.06.001
28. Qian L., Liu M., Shen J., Cen J., Zhao D. Hydrogen in patients with corticosteroid-refractory/dependent chronic graft-versus-host-disease: A single-arm, multicenter, open-label, phase 2 trial. Front Immunol. 2020;11:598359. doi:10.3389/fimmu.2020.598359
29. Korovljev D., Stajer V., Ostojic J., LeBaron T.W., Ostojic S.M. Hydrogen-rich water reduces liver fat accumulation and improves liver enzyme profiles in patients with non-alcoholic fatty liver disease: A randomized controlled pilot trial. Clin Res Hepatol Gastroenterol. 2019;43:688–693. doi:10.1016/j.clinre.2019.03.008
30. Kura B., Szantova M., LeBaron T.W., Mojto V., Barancik M., Bacova B.S., et al. Biological effects of hydrogen water on subjects with NAFLD: A randomized, placebo-controlled trial. Antioxidants. 2022;11:1935. doi:10.3390/antiox11101935
31. Tao G., Zhang G., Chen W., Yang C., Xue Y., Song G., et al. A randomized, placebo-controlled clinical trial of hydrogen/oxygen inhalation for non-alcoholic fatty liver disease. J Cell Mol Med. 2022;26:4113–4123. doi:10.1111/jcmm.17456
32. Igarashi T., Ohsawa I., Kobayashi M., Umemoto Y., Arima T., Suzuki H., et al. Effects of hydrogen in prevention of corneal endothelial damage during phacoemulsification: A prospective randomized clinical trial. Am J Ophthalmol. 2019;207:10–17. doi:10.1016/j.ajo.2019.04.014
33. Nakayama M., Nakano H., Hamada H., Itami N., Nakazawa R., Ito S. A novel bioactive haemodialysis system using dissolved dihydrogen (H2) produced by water electrolysis: A clinical trial. Nephrol Dial Transplant. 2010;25:3026–3033. doi:10.1093/ndt/gfq196
34. Nakayama M., Itami N., Suzuki H., Hamada H., Yamamoto R., Tsunoda K., et al. Novel haemodialysis (HD) treatment employing molecular hydrogen (H2)-enriched dialysis solution improves prognosis of chronic dialysis patients: A prospective observational study. Sci Rep. 2018;8:254. doi:10.1038/s41598-017-18537-x
35. Ono H., Nishijima Y., Adachi N., Sakamoto M., Kudo Y., Nakazawa J., et al. Hydrogen treatment for acute erythematous skin diseases: A report of 4 patients with safety data and a non-controlled feasibility study. Med Gas Res. 2012;2:14. doi:10.1186/2045-9912-2-14
36. Matsumoto S., Ueda T., Kakizaki H. Effect of supplementation with hydrogen-rich water in patients with interstitial cystitis/painful bladder syndrome. Urology. 2013;81:226–230. doi:10.1016/j.urology.2012.10.026
37. Ito M., Ibi T., Sahashi K., Ichihara M., Ito M., Ohno K. Open-label trial and randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover trial of hydrogen-enriched water for mitochondrial and inflammatory myopathies. Med Gas Res. 2011;1:24. doi:10.1186/2045-9912-1-24
38. Zhou G., Goshi E., He Q. Micro/nanomaterials-augmented hydrogen therapy. Adv Health Mater. 2019;8:e1900463. doi:10.1002/adhm.201900463
39. Zhang L., Yu H., Tu Q., He Q., Huang N. New approaches for hydrogen therapy of various diseases. Curr Pharm Des. 2021;27:636–649. doi:10.2174/1381612826666201211114141
40. Wan W.-L., Lin Y.-J., Shih P.-C., Bow Y.-R., Cui Q., Chang Y., et al. An in situ depot for continuous evolution of gaseous H2 mediated by a magnesium passivation/activation cycle for treating osteoarthritis. Angew Chem Int Ed. 2018;57:9875–9879. doi:10.1002/anie.201806159