W niedoczynności tarczycy często zaleca się unikać spożywania warzyw krzyżowych, takich jak kapusta, brukselka, brokuł, czy kalafior. Czy takie postępowanie jest konieczne?
Czym jest niedoczynność tarczycy?
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym produkującym tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Niedoczynność tarczycy charakteryzuje się niedoborem lub nieprawidłowym działaniem hormonów tego gruczołu. Wpływają one na funkcjonowanie większości tkanek organizmu i odznaczają się najszerszym spektrum działania spośród poznanych hormonów. Poznanych jest wiele czynników prowadzących do rozwoju niedoczynności, takich jak. stany zapalne tarczycy (w tym choroba Hashimoto), usunięcie tarczycy czy jej uszkodzenie. Czynnikiem żywieniowym, który może przyczynić się do powstania tej jednostki chorobowej to niedostateczna podaż jodu, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy.
Selen – niezbędny pierwiastek dla prawidłowej pracy tarczycy
Warzywa krzyżowe
Do warzyw krzyżowych zaliczamy m.in. kapustę, brokuł, kalafiora, kalarepę, brukselkę, jarmuż. Zawierają w swoim składzie naturalne związki wolotwórcze, czyli goitrogeny. Wiążą one jod, przez co nie zostaje wykorzystany do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy. Sytuacja ta może doprowadzić do powstania tzw. wola i rozwoju niedoczynności. Jednakże substancje goitrogenne mogą wywołać takie negatywne skutki, jedynie w określonych sytuacjach. Na ten niekorzystny efekt narażone są osoby mające niedobór jodu w organizmie, jednocześnie dostarczające codziennie duże ilości tych związków z dietą. Warto spożywać warzywa krzyżowe w umiarkowanych ilościach, a także urozmaicać swój jadłospis w produkty będące źródłem jodu, jak ryby morskie, produkty mleczne, żółtko bądź algi. Niewielkie ilości jodu znajdziemy, także w warzywach i owocach oraz produktach zbożowych, ale zawartość tego pierwiastka jest zmienna i zależna od wielu czynników, m.in. zawartości jodu w glebie. Ponadto w Polsce dostępna jest sól jodowana, ale należy uważać, aby nie przekroczyć zalecanego dziennego spożycia.
Czy spożywanie warzyw krzyżowych przy niedoczynności tarczycy może zaszkodzić?
Działanie substancji wolotwórczych (goitrogennych) polega na wiązaniu się z jodem i upośledzeniu jego wbudowywania do cząsteczek hormonów tarczycy. Negatywny wpływ substancji goitrogennych może zaistnieć przy zbyt dużym spożyciu warzyw krzyżowych i jednocześnie występującym niedobrze jodu u osób z niedoczynnością tarczycy. Przy nieustabilizowanym poziomie hormonów ważne jest ograniczenie produktów o właściwościach wolotwórczych, które mogą blokować przyswajanie jodu z pożywienia. Natomiast umiarkowane spożywanie warzyw krzyżowych w diecie u pacjentów z niedoczynnością tarczycy jest pożądane, ponieważ są one źródłem wielu witamin i składników mineralnych. Obecność warzyw krzyżowych w jadłospisie nie spowoduje niekorzystnych zmian, jeżeli niezbędna dawka hormonów będzie dostarczana w postaci leku. Warzywa krzyżowe powinny stanowić element zróżnicowanej diety, ze względu na zawartość cennych związków bioaktywnych, które odgrywają istotną rolę m.in. w profilaktyce nowotworów. Wolotwórcze działanie warzyw krzyżowych jest silniejsze, im mniejsza jest podaż jodu, stąd u osób z niedoczynnością tarczycy, istotna jest prawidłowo zbilansowana dieta, zawierająca zwłaszcza zalecaną ilość jodu.
Jak zmniejszyć zawartość goitrogenów w żywności?
Negatywne oddziaływanie tych substancji na tarczycę dotyczy przede wszystkim warzyw surowych. Poprzez zastosowanie odpowiedniej obróbki termicznej można zmniejszyć zawartość goitrogenów w żywności. W trakcie gotowania dochodzi do inaktywacji ok. 30% związków antyodżywczych. Efekt będzie jeszcze większy, gdy gotowanie odbędzie się bez przykrycia w dużej ilości wody. Część związków nich ulotni się z parą wodną. Ponadto proces fermentacji, także dezaktywuje w pewnym stopniu czynnik wolotwórczy, stąd z powodzeniem można stosować produkty kiszone w menu. Mrożonki również zawierają mniejsze ilości substancji antyodżywczych, niż warzywa w postaci surowej.
Podsumowanie
Przy odpowiednim poziomie jodu w organizmie, spożywanie warzyw krzyżowych w umiarkowanych ilościach, a także poddawanie ich właściwej obróbce termicznej, nie przyniesie negatywnych skutków w funkcjonowaniu tarczycy u osób z niedoczynnością.
Bibliografia:
- J. Ch. Wook, Kim J.: Dietary Factors and the Risk of Thyroid Diseases: A Review. Int J Thyroidol. 2015; 8(2):137-146.
- Sharma R., Bharti S., Kumar K. H.: Diet and thyroid – myths and facts. J Med Nutr Nutraceut 2014; 3:60-5.
- Ratajczak A, Moszak M, Grzymisłowski M. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2017, 7: 305-311.
- Tuchendler P, Zdrojewicz Z. Dieta w chorobach tarczycy. Medycyna Rodzinna, 2017, 20(4): 299-303.
