https://pixabay.com/vectors/endocrinologist-thyroid-gland-7612918/
Choroby tarczycy to jedna z najczęstszych chorób na świecie. Szacuje się, że na całym świecie dotkniętych jest nią 200 milionów ludzi. Jednak bardzo niewiele osób wie, jak działa tarczyca i jakie hormony odgrywają w niej rolę.
Tarczyca ma kształt motyla. Znajduje się w przedniej części szyi i odgrywa istotną rolę w naszym organizmie. Wytwarzane przez nie hormony pomagają regulować metabolizm, wzrost czy układ rozrodczy.
Czym jest TSH?
Tyreotropina, znana również jako hormon tyreotropowy (TSH), pełni kluczową rolę w regulacji czynności tarczycy.
Rola TSH w organizmie:
Stymulacja produkcji hormonów tarczycy: TSH jest głównym hormonem regulującym tarczycę. Po wydzielaniu z przysadki mózgowej, TSH dostaje się do tarczycy, gdzie stymuluje produkcję dwóch głównych hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).
Kontrola poziomu hormonów tarczycy: Poziomy T3 i T4 są monitorowane w organizmie. Kiedy ich poziom jest zbyt niski, przysadka zwiększa produkcję TSH, aby pobudzić tarczycę do wydzielania większej ilości tych hormonów. W przypadku nadmiaru hormonów tarczycy, produkcja TSH jest hamowana.
Regulacja metabolizmu: Hormony tarczycy, których produkcję reguluje TSH, odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu. Wpływają na tempo przemiany materii, produkcję energii, temperaturę ciała i inne procesy metaboliczne.
Miejsce produkcji TSH i zaangażowane narządy:
Przysadka mózgowa: TSH jest wytwarzane w przysadce mózgowej, która jest małym gruczołem umieszczonym w podstawie mózgu. Przysadka jest pod kontrolą hipotalamusa, który uwalnia hormon zwany tyreoliberyną, stymulując tym samym przysadkę do produkcji TSH.
Hypothalamus (hipotalamus): To obszar mózgu, który pełni kluczową rolę w regulacji hormonalnej. Hipotalamus uwalnia tyreoliberynę, która wpływa na przysadkę, stymulując ją do produkcji TSH.
Tarczyca: To gruczoł umiejscowiony na przedniej części szyi. W odpowiedzi na TSH produkowane przez przysadkę, tarczyca produkuje i uwalnia hormony tarczycy (T3 i T4), które wpływają na wiele procesów w organizmie.
W skrócie, TSH jest kluczowym czynnikiem w utrzymaniu homeostazy hormonalnej w organizmie, zwłaszcza jeśli chodzi o funkcję tarczycy i regulację metabolizmu. Kontroluje produkcję hormonów tarczycy, które są istotne dla wielu aspektów zdrowia i funkcjonowania organizmu.
Osoby z niedoczynnością tarczycy mogą mieć podwyższone TSH we krwi, ponieważ nie ma wystarczającej ilości T3 lub T4. Aby temu przeciwdziałać, przysadka mózgowa w mózgu uwalnia więcej TSH.
Osoby z nadczynnością tarczycy mogą mieć za dużo T3 i T4 we krwi. Zapobiega to wytwarzaniu przez mózg TSH i powoduje niski jego poziom.
Omega-3 (bardzo wysoka zawartość EPA i DHA) – wsparcie prawidłowej pracy tarczycy – KUP TUTAJ
Objawy niedoczynności tarczycy
Jeśli tarczyca wytwarza zbyt mało hormonów, może to powodować różne objawy. W przypadku przewlekłej niedoczynności tarczycy, która zwykle jest spowodowana autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (choroba Hashimoto), osoby dotknięte chorobą muszą przyjmować brakujące hormony tarczycy w postaci tabletek, aby uzupełnić niedobór hormonu. Należy potwierdzić rozpoznanie niedoczynności tarczycy, ponieważ niepotrzebne przyjmowanie hormonów może być przyczyną np. zaburzeń rytmu serca i osteoporozy.
Kiedy brakuje hormonów tarczycy, metabolizm zwalnia. Może to wpływać na wiele funkcji organizmu i powodować bardzo różne objawy.
Możliwe objawy:
- osłabienie i zmęczenie,
- niski puls,
- duszności,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- apatia (letarg),
- depresja lub inne problemy psychiczne.
Ponadto mogą wystąpić pewne zmiany fizyczne, na przykład:
- sucha, szorstka skóra, szczególnie na twarzy,
- suche włosy, wypadanie włosów,
- łagodny do umiarkowanego przyrost masy ciała,
- głęboki, ochrypły głos,
- powiększony język,
- zaparcia,
- obfite krwawienia miesiączkowe lub zaburzenia cyklu miesiączkowego, zmniejszona płodność,
- zaburzenia erekcji,
- utrata słuchu.
Inne dolegliwości mogą dotyczyć całego organizmu, np:
- wrażliwość na zimno,
- ból mięśni lub stawów,
- mrowienie lub drętwienie części ciała,
- spowolniony refleks.
Objawy nadczynności tarczycy:
Nadczynność tarczycy często skutkuje widocznym powiększeniem tarczycy, która zlokalizowana jest w przedniej części szyi. Ten obrzęk szyi nazywany jest wolem. Czasami wyczuwalny jest tylko guzek. Nadczynność tarczycy może jednak również występować bez wola i guzków.
Kiedy we krwi jest zbyt dużo hormonów tarczycy, powoduje to różne objawy:
- kołatanie serca i przyspieszone jego bicie, czasami także zaburzenia rytmu serca,
- zwiększone ciśnienie krwi,
- utrata wagi,
- biegunki,
- drżenie, niepokój nerwowy, drażliwość, bezsenność,
- osłabienie, zmęczenie.
Osoby z nadczynnością tarczycy często się pocą i szybko odczuwają dyskomfort związany z upałem, ich skóra często jest ciepła i wilgotna, a włosy są przerzedzone.
Tak zwana autonomia tarczycy może również prowadzić do nadczynności tarczycy. Zwykle praca tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową. Jednak w przypadku autonomicznej tarczycy, komórki tarczycy nie reagują już na sygnały z przysadki mózgowej. Może to skutkować wytwarzaniem znacznie większej ilości hormonów tarczycy, niż jest to faktycznie konieczne. Czasami autonomiczne komórki tarczycy znajdują się w całym gruczole, czasami tylko w tkance jednego lub większej liczby łagodnych guzków.
Cynk + miedź – niezbędne pierwiastki do prawidłowej pracy tarczycy – KUP TUTAJ
Tarczyca w ciąży
Wartości TSH mogą się również zmieniać na każdym etapie życia. Poziom TSH u noworodków zwykle wzrasta wkrótce po urodzeniu. Dodatkowo stężenie TSH jest niższe w pierwszych trzech miesiącach ciąży, kiedy dodatkowe potrzeby organizmu prowadzą do zmian w anatomii i funkcjonowaniu tarczycy. Dlatego w czasie ciąży wykonuje się badanie TSH.
Istnieją dowody na to, że ukryta niedoczynność tarczycy w czasie ciąży zwiększa ryzyko poronień i przedwczesnych porodów. Nie udowodniono jednak, że leczenie tyroksyną może zmniejszyć to ryzyko u kobiet z podwyższonym poziomem TSH lub przeciwciałami tarczycowymi. Największe jak dotąd badanie dotyczące leczenia tyroksyną podczas ciąży nie wykazało żadnych korzyści w tym zakresie ani dla rozwoju dziecka.
Jak leczyć?
L-tyroksyna (lewotyroksyna) jest sztucznie wytwarzanym hormonem tarczycy. Przepisuje się go głównie wtedy, gdy sama tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości tyroksyny, na przykład w przypadku niedoczynności tarczycy. Przy prawidłowym dawkowaniu L-tyroksyna jest zwykle bardzo dobrze tolerowana. Ważne jest jednak, aby unikać interakcji z niektórymi pokarmami lub innymi lekami.
L-tyroksynę stosuje się przede wszystkim w następujących przypadkach:
- niedoczynność tarczycy,
- z powiększoną tarczycą,
- po operacji tarczycy,
- w przypadku nadczynności tarczycy, w połączeniu z lekami tyreostatycznymi (blokerami tarczycy).
https://pixabay.com/vectors/medical-health-medicine-hospital-5459633/
Testy
Poziom hormonu tyreotropowego (TSH) w organizmie można ocenić za pomocą testów laboratoryjnych. Najczęściej stosowane są testy krwi, które pomagają określić, czy poziom TSH znajduje się w normie, czy też istnieją jakiekolwiek odchylenia, co może sugerować problemy z tarczycą.
Test TSH:
Co to jest: To podstawowy test, który mierzy ilość hormonu tyreotropowego (TSH) we krwi.
Kiedy jest zlecany: Wykonywany jest w celu oceny funkcji tarczycy, diagnozowania zaburzeń tarczycy, monitorowania leczenia chorób tarczycy oraz oceny równowagi hormonalnej.
Testy hormonalne tarczycy:
Co to jest: Oprócz TSH, obejmują również pomiar poziomów hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).
Kiedy są zlecanie: Współdziałanie wyników TSH z poziomami T4 i T3 pomaga w dokładniejszej ocenie funkcji tarczycy. Testy te są często używane w diagnostyce chorób tarczycy.
Anty-TPO (przeciwciała anty-peroksydazy tarczycowej) i anty-Tg (przeciwciała anty-tyreoglobuliny):
Co to jest: Badanie obecności przeciwciał, które mogą wskazywać na autoimmunologiczne zaburzenia tarczycy, takie jak Hashimoto.
Kiedy są zlecanie: W przypadku podejrzenia choroby autoimmunologicznej tarczycy, zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie Hashimoto.
Badanie ultrasonograficzne tarczycy:
Co to jest: Badanie obrazowe, które pozwala na wizualizację struktury tarczycy.
Kiedy jest zlecane: Pomaga w identyfikacji strukturalnych zmian w tarczycy, takich jak guzki czy torbiele.
Scyntygrafia tarczycy:
Co to jest: Badanie obrazowe, które ocenia aktywność funkcjonalną tarczycy.
Kiedy jest zlecane: Używane w celu zidentyfikowania obszarów nadaktywności lub niedoaktywności tarczycy.
Warto podkreślić, że interpretacja wyników testów TSH powinna być zawsze dokonywana przez lekarza, który weźmie pod uwagę cały obraz kliniczny pacjenta.
Odpowiedni poziom witaminy D3 to niezbędny element prawidłowej pracy tarczycy – KUP TUTAJ
Czy istnieje związek między poziomem TSH a zdrowiem psychicznym?
Niedoczynność tarczycy, na przykład spowodowana chorobą Hashimoto, może wiązać się z utrzymującym się zmęczeniem i apatią, a także zapominaniem, spowolnieniem umysłowym, brakiem uwagi i niestabilnością emocjonalną – podobnie jak depresja lub psychoza. Ważne jest, aby pacjenci zgłaszający się do lekarza z objawami depresji, sprawdzili także zdrowie tarczycy. Ponadto, szczególnie u osób starszych z wyraźną niedoczynnością tarczycy, objawy upośledzenia funkcji poznawczych w postaci spowolnienia umysłowego, zapominania i braku uwagi, mogą zostać błędnie zdiagnozowane jako otępienie. Po podaniu preparatów hormonów tarczycy objawy takiej „odwracalnej demencji” zwykle ustępują.
Objawy nadczynności tarczycy, która może wystąpić np. w chorobie Gravesa-Basedowa, są odmienne. Przyspieszone bicie serca, niestabilność emocjonalna, zwiększona drażliwość, wewnętrzny niepokój i ogólnie zwiększona aktywność należą do typowych cech opisywanych również w zaburzeniach lękowych lub epizodach maniakalnych. W przypadku podejrzenia takiej choroby psychicznej należy również sprawdzić czynność tarczycy. Kilka badań wykazało, że objawy psychiczne ustępują po normalizacji czynności tarczycy.
Podsumowanie
Szczególnie ważne dla metabolizmu organizmu człowieka są hormony produkowane przez tarczycę. Nadczynność lub niedoczynność tarczycy często prowadzi do chorób innych narządów. Choroby tarczycy leczy się farmakologicznie, chirurgicznie lub terapią radiojodem. Ponieważ chorzy nie zawsze zauważają objawy choroby, zaleca się regularne badania tarczycy u lekarza.
Źródła
Heinrich TW, Grahm G. Hypothyroidism Presenting as Psychosis: Myxedema Madness Revisited. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2003
Chari D, Ali R, Gupta R. Reversible dementia in elderly: Really uncommon? J Geriatr Ment Health 2015
Fukao A, Takamatsu J, Arishima T, et al. Graves´disease and mental disorders. J Clin Transl Endocrinol 2019
Katohl RG, Turner R, Delahunt J. Depression and anxiety associated with hyperthyroidism: response to antithyroid therapy. Psychosomatics. 1986
Engum A, Bjøro T, Mykletun A, et al. An association between depression, anxiety and thyroid function–a clinical fact or an artefact? Acta Psychiatr Scand 2002
Siegmann EV, Müller HHO, Luecke C, et al. Association of Depression and Anxiety Disorders With Autoimmune Thyroiditis – A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2018
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725724/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29763182/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32489580/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24692351/
