Obraz brgfx z freepik
Szacuje się, że na chorobę wrzodową może chorować 4% ludności całego świata. Największy odsetek zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się. Wszystko to sprawia, że jest to problem nie tylko medyczny, ale także społeczny. Tym bardziej że największy wpływ na rozwój tej choroby mają warunki sanitarne. W poniższym artykule pokrótce opowiem o samej chorobie, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu odpowiedniego żywienia.
Całe clou choroby polega na powstawaniu w ubytków, nazywanych także nadżerkami w ścianie przewodu pokarmowego najczęściej w głównej części jelita cienkiego (dwunastnicy) i żołądku. Choroba ma charakter nawracający, a więc występują w niej zarówno okresy nasilenia, jak i remisji.
Przyczyny choroby wrzodowej
Przyczyn wystąpienia choroby może być wiele, choć najczęściej spowodowana jest ona zakażeniem bakterią Helicobacter pylori. Co należy podkreślić, jest to bakteria naturalnie występująca w przewodzie pokarmowym i w fizjologicznych warunkach niewywołująca wrzodów. Jednak w momencie przekroczenia fizjologicznej liczby bakterii, jak dzieje się właśnie w chorobie wrzodowej, staje się niebezpieczna dla organizmu.
Występowanie choroby wrzodowej wzrasta wraz z wiekiem, co związane jest z osłabioną w starszym wieku regeneracją mikrokosmków. Ponadto ryzyko zachorowania na chorobę wrzodową zwiększa palenie tytoniu (palenie powoduje zwiększenie wydzielania kwasu żołądkowego), nadużywanie leków przeciwzapalnych oraz dieta uboga w warzywa i owoce.
Powstawanie wrzodów żołądka może być związane również z długotrwałym stresem i napięciem nerwowym.
Objawy
Ze względu na to, iż choroba wrzodowa jest stricte chorobą przewodu pokarmowego, objawy dotyczą praktycznie jedynie układu pokarmowego. Jednakże objawy nie są swoiste- charakterystyczne dla tej choroby. Podobne można obserwować także w przypadku innych chorób. Wśród nich wymienić można:
- dyskomfort lub ból w nadbrzuszu (często dość silny, palący, uporczywy) występujący 1-3 godz. po posiłku i zmniejszający się po jedzeniu lub po zażyciu leków alkalizujących, lub zmniejszających sekrecję żołądkową;
- ból nocny, budzący chorego wcześnie rano;
- ból pojawiający się wkrótce po przebudzeniu (na czczo);
- uczucie pełności w nadbrzuszu po posiłkach;
- chudnięcie.
Rozpoznanie
Podstawą do rozpoznania choroby wrzodowej jest pobranie wycinka błony przewodu pokarmowego, a następnie poddanie go analizie histopatologicznej. Pobrany wycinek musi być również poddany różnicowaniu, które pozwala odróżnić chorobę wrzodową od innych chorób o podobnym przebiegu np. choroby Leśniowskiego -Crohna czy chorób nowotworowych.
Kompleksowe uzupełnienie witamin z grupy B
Leczenie choroby wrzodowej
Ze względu na to, iż przyczyną choroby wrzodowej jest prawie w 97% zakażenie helicobacter pylori, najczęstszym sposobem leczenia jest terapia trójlekowa. Lek przeciwwrzodowy oraz 2 wybrane antybiotyki (amoksycylina z grupy betalaktamów (np. Amotaks, Duomox, Ospamox); metronidazol (np. Metronidazol Polpharma); klarytromycyna z grupy makrolidów (np. Klacid, Klabion, Fromilid); tynidazol (np. Tinidazolum Polpharma)).
W przypadku braku potwierdzenia zakażenia bakterią stosuje się podobnie, jak poprzednio leki przeciwwrzodowe, a dokładnie leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (najczęściej omeprazol, pantoprazol lub esomerzol) oraz antagonistów B2.
Niezwykle często wykorzystuje się, także cytrynian bizmutu o działaniu bakteriobójczym wobec Helicobacter pylori.
W mało nasilonej chorobie wrzodowej i braku zakażenia bakterią Helicobacter pylori podstawą leczenia jest modyfikacja stylu życia w tym diety.
Lukrecja DGL – udowodnione badaniami wsparcie ochrony śluzówki żołądka oraz eradykacji H.pylori
Znaczenie żywienia w chorobie wrzodowej
W celu ułatwienie i przyspieszenia trawienia pokarmu poszczególne elementy układu pokarmowego wydzielają substancje, najczęściej kwasy, które rozkładają pokarm na mniejsze części, aż do prostych produktów, które organizm może wykorzystać m.in. w celach budulcowych. W sytuacji naruszenia ciągłości błony śluzowej, np. poprzez powstanie wrzodów, kwasy podrażniają i utrudniają trawienie. Na ilość wydzielanych substancji wpływa nie tylko spożycie pokarmu, ale i jego rodzaj. Stąd też w chorobie wrzodowej w celu złagodzenia objawów ogranicza się ilość produktów, które w celu strawienia wymagają większej ilości kwasów.
*****
Żywienie w chorobie wrzodowej głównie ma na celu łagodzenie objawów choroby i umożliwienie organizmowi regeneracji, bez niepotrzebnego podrażnienia przewodu pokarmowego.
*****
Omega-3 zwiększają szanse eradykacji H.pylori oraz zmniejszają ryzyko jej nawrotu (ograniczają namnażanie bakterii)
Dieta lekkostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego
Dieta stosowana we wrzodach żołądka jest modyfikacją diety lekkostrawnej. Modyfikacja polega na wyeliminowaniu produktów i potraw nasilających wydzielanie soku żołądkowego.
Produktami takimi są:
- tłuste zwłaszcza smażone potrawy,
- tłuste sosy na zasmażkach,
- mocne wywary mięsne i/lub z kości lub grzybowe,
- wywary z silnie aromatycznych warzyw,
- kawa naturalna,
- mocna herbata,
- napoje gazowane,
- sól i pikantne przyprawy: chili, pieprz czarny,
- mięso i ryby wędzone lub marynowane,
- galarety mięsne,
- alkohol.
W okresie zaostrzenia objawów potrawy przyrządza się w taki sposób, aby w jak największym stopniu ograniczyć procesy żucia i gryzienia pokarmów. Żucie powoduje bowiem zwiększenie wydzielania soku żołądkowego. Tyczy się to także żucia gum.
Podobnie jak w diecie lekkostrawnej ogranicza się ilość błonnika pokarmowego w celu niepodrażniania błony śluzowej przewodu pokarmowego. Mowa tu m. in. o pieczywie razowym, grubych kaszach oraz twardych niedojrzałych warzywach i owocach. Produkty z mniejszą ilością błonnika są również delikatniejsze i łatwiejsze do spożycia przez chorego.
Sposób przyrządzania potraw
Niezmiennie, jak w diecie lekkostrawnej, posiłki powinny być przyrządzane za pomocą gotowania w wodzie lub na parze, duszenia, pieczenia najlepiej na pergaminie lub w folii. Bezwzględnie zakazane jest długie smażenie zwłaszcza w głębokim oleju.
Sposób podania potraw i produktów
Dieta powinna nie drażnić mechanicznie i chemicznie błony śluzowej żołądka i/lub dwunastnicy. Tyczy się to także temperatury podawanych pokarmów. Zbyt skrajne temperatury mogą doprowadzić do przekrwienia błony śluzowej żołądka, a jednocześnie doprowadzić m.in. do pęknięcia wrzodu.
Oprócz eliminacji części produktów i potraw modyfikacji polega sposób spożywania pokarmów. Polecane jest podzielenie posiłków na mniejsze (nawet do 6 dziennie) i spożywane częściej. Ostatni posiłek 1-1,5 godziny przed snem.
Posiłki powinny być spożywane powoli i bez pośpiechu.
Niezmiennie posiłki powinny zapewniać odpowiednią ilość składników odżywczych i energetycznych choremu.
*****
Ze względu na nawracający charakter choroby, w okresach nasilenia dieta powinna być bardziej rygorystyczna w porównaniu z okresami remisji, jednak nadal wpisująca się w ogólne zasady.
*****
Ze względu na różny przebieg i zaawansowanie choroby dieta, a dokładnie jej rygorystyczne przestrzeganie powinno być ustalone indywidualnie. Zdarzają się sytuacje, w których jedni chorzy tolerują bardzo dobrze jakieś produkty, a inne nie, ale i będą tacy, u których te tendencje są odwrotne. Stąd też zawsze ważne jest nie tylko przestrzeganie ogólnych zasad, ale i indywidualne podejście.
Obraz Andrea Piacquadio z Pexels
Fitoterapia w chorobie wrzodowej
- Miód
Miód jest jednym z częściej stosowanych preparatów w trakcie zapalenia i przeziębień. Regularne dodawanie miodu np. do wody przy wrzodach żołądka przyczynia się do zmniejszenia napięcia żołądka i poprawienia trawienia.
- Siemię lniane
Szczególnie polecane jest wypijanie świeżo zmielonego siemienia lnianego zalanego ciepłą, ale nie wrzącą wodą. 2 łyżeczki nasion na pół szklanki wody. Tak przygotowaną mieszaninę po pewnym czasie przypomina w konsystencji galaretkę. Dzieje się tak w wyniku wydzielania śluzu przez len, które wpływają łagodząco i powlekająco na przewód pokarmowy, co często w połączeniu z działaniem przeciwzapalnym powoduje łagodzenie bólu pojawiającego się w chorobie wrzodowej.
- Aloes
Kolejną rośliną wpływającą powlekająco, osłaniająco na przewód pokarmowy jest aloes. Żel aloesowy zawiera polisacharydy śluzowe, które tworzą koloidalną zawiesinę ochronną dla błony śluzowej żołądka i jelit. Ponadto aktywują one kompleks C3 surowicy krwi, która to pobudza limfocyty B do produkcji przeciwciał oraz indukują opsoniny surowicy krwi odpowiedzialne za usprawnianie mechanizmu pochłaniania bakterii przez leukocyty i pobudzają proces mitozy limfocytów. A prościej mówiąc, przyczynia się do zmniejszenia ilości bakterii Helicobacter pylori.
- Nagietek
Po podaniu doustnym wyciągi z nagietka działają ochronnie, przeciwzapalnie, przeciwwrzodowo i w pewnym stopniu przeciwnowotworowo. Ponadto z uwagi na jego immunostymulujące właściwości na układ siateczkowo-śródbłonkowy, skutecznie chroni organizm przed zakażeniem bakteryjnym.
- Rokietnik
Rokitnik to bogate źródło witaminy C oraz F (frakcja nienasyconych kwasów tłuszczowych), które wpływają na regenerację i odporność błon śluzowych oraz elastyczność skóry. W chorobie wrzodowej szczególne wykorzystuje się olej lub sok z rokitnika. Działają one przeciwzapalnie, łagodzą podrażnienia, przyspieszają regenerację błony śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz wspomagają usuwanie wolnych rodników z organizmu.
Dzika róża dzięki zawartości wielu biologicznie czynnych substancji uszczelnia i wzmacnia ściany naczyń włosowatych, wspomaga produkcję kolagenu i poprawia wygląd skóry, zapewnia prawidłowe funkcjonowanie błon śluzowych przewodu pokarmowego.
W celach terapeutycznych wykorzystuje się korzeń lukrecji. Zawiera on przede wszystkim związki czynne- saponiny triterpenowe. Działają one przeciwzapalne (triterpeny oraz niektóre flawonoidy) i ochronnie na błony śluzowe żołądka oraz jelit poprzez stymulację wydzielania mucyny, jako substancji ochronnej. Ponadto działa on przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo w tym wobec Helicobacter pylori, porównywalnie silnie do cytrynianu bizmutu.
Powikłania choroby wrzodowej
Choroby wrzodowej nie należny bagatelizować także w okresie remisji, gdyż może mieć ona wiele poważnych powikłań wymagających interwencji chirurgicznej. Zalicz asie do nich krwawienia lub przewlekłe krwawienie prowadzące do niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza; niedrożności mechanicznej, uniemożliwiając przesuwanie się treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego oraz perforacje (czyli przedziurawienie) ściany żołądka lub dwunastnicy przez wrzód.
PODSUMOWANIE:
Choroba wrzodowa to poważna choroba, której nie należy bagatelizować. W mało zaawansowanym stadium wiele może pomóc odpowiednia dieta i styl życia. A mowa tu przede wszystkim o zaprzestaniu palenia, nienadużywaniu alkoholu i leków przeciwbólowych, oraz dbaniu o spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców. Natomiast w momencie powiększenia się wrzodów i występowania bólu, zastosowanie znajduje dieta lekkostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Niemniej jednak warto zadbać o indywidualne podejście do każdego pacjenta.
Przeczytaj także:
Ulga dla przewodu pokarmowego po świętach- dieta lekkostrawna od A do Z
Co wpływa na lekkostrawność posiłku?
BIBLIOGRAFIA
- Kołota A., Sulima A.: Znaczenie diety w chorobie wrzodowej.; KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2018, 67 (4), 321: 895-901
- Jarosz M.: Praktyczny Podręcznik dietetyki; IŻŻ, 2010
- https://drive.google.com/drive/u/0/folders/1nvyw81Nl7bIsYl29Pfa_GKpaw-NHSedC (dostęp 02.08.2022)
- Kędzia B., Hołderna-Kędzia E.: Możliwości wykorzystania miodu i ziół w chorobach żołądka i jelit.; Herbalism 2018, 1(4): 133-146
- Kurek J., Gierek M.: Powikłana choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy wciąż dużym wyzwaniem dla chirurgii. Opis przypadku.; Chirurgia Polska 2013, 15, 2, 134–140
- Grygus I., Bondar T.: Uzasadnienie poszpitalnej rehabilitacji chorych na wrzodową chorobę żołądka i dwunastnic.; Journal of Health Sciences. 2013;3(16):239-244.
- https://drive.google.com/drive/u/0/folders/1nvyw81Nl7bIsYl29Pfa_GKpaw-NHSedC (02.08.2022)
- Kołodziej G., Klasik-Ciszewska S.: Profilaktyka i terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka.; Med Rodz 2018; 21(3): 245-251
- Rusek-Zychma M.: Choroby żołądka i dwunastnicy.; Repository of Medical University of Silesia 2022-04-08
- Janowska M., Prystupa A.: Choroba wrzodowa jako jednostka psychosomatyczna.; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, 18(4): 330-333
- Ulanowska M., Olas B.: Fitozwiązki- Ważne składniki suplementów diety oraz ich wpływ na zdrowie człowieka.; KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2021, 1(330): 103-114
- Gajda E.: Postępowanie fitoterapeutyczne oraz dietetyczne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.; Post Fitoter 2020; 21(3): 185-195
- Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka, Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, 2017
