Źródło zdjęcia: https—s3-images.sportbible.com-s3-content-25efd0365fd8b1b91678ac40ca96a7d0

Wstęp

Trening ma na celu poprawić umiejętności sportowe zawodnika, które pozwolą mu wynieść jego osiągnięcia na wyższy poziom. Badania prowadzone w różnych naukach oraz lata praktyki czołowych trenerów, dają nam możliwości do ustanowienia pewnych zasad treningowych. Postępowanie zgodnie z nimi utwierdzi nas w przekonaniu, iż rozwój naszego tytułowego młodego sportowca idzie w dobrym kierunku.

Czym jest rozwój wszechstronny?

Ogólne ukształtowanie zdolności fizycznych – tak można w najprostszy sposób określić czym jest rozwój wszechstronny młodego zawodnika. W początkowym okresie kształtowania sportowca bardzo ważnym elementem jest, aby nabywał on różnorakich umiejętności z odrębnych dyscyplin. W czasie, gdy kształtuje się cały ustrój człowieka, zarówno fizjologiczny jak i psychiczny, ważne jest, aby doświadczał. Próbowanie różnych sportów zarówno tych drużynowych jak i indywidualnych to świetny sposób na czerpanie satysfakcji z uczenia się nowych sposobów na ruch. Pozwolenie na doświadczanie dziecku różnych bodźców związanych z odmiennymi od siebie dziedzinami sportu, będzie prowadzić do wykształcenia się szerokiego wachlarza adaptacji. Na etapie wszechstronnego rozwoju pobudzane są różne układy tj. nerwowo-mięśniowy, sercowo-naczyniowy czy oddechowy. Systemy pozyskiwania energii również są kształtowane w ten sposób dosyć równomiernie. (Więcej o systemach energetycznych przeczytasz w moim poprzednim artykule  – szlaki energetyczne).

Pozyskane w ten sposób umiejętności dają solidny fundament pod późniejsze stopniowe wdrożenie ćwiczeń specyficznych. Kształtując w ten sposób docelowe umiejętności zawodnika pod konkretną dyscyplinę.

Suplement wspomagający podczas wysiłku fizycznego o długim czasie trwania

Nabywanie bazowych cech

Poprzez rozwój wszechstronny zaczynają się rozwijać tak zwane cechy bazowe. Są to między innymi wytrzymałość i siła mięśniowa, które następnie służą do rozwijania bardziej specyficznych umiejętności takich jak np. generowanie mocy czy przyspieszenie. Inne umiejętności takie jak szybkość reakcji czy szeroko pojęta ogólna zwinność również przekładają się później na kształtowanie konkretnych dynamicznych ruchów dla danej dyscypliny. Odporność ścięgien i więzadeł wypracowana podczas trenowania różnych sportów może skutecznie wesprzeć ten docelowy. Rozwój ogólny w młodym wieku to również zmniejszanie ryzyka kontuzji w przyszłości oraz mniejsze ryzyko znużenia treningiem.  Stawanie się wydajniejszym sportowcem to proces, w którym wymagane jest nabycie właśnie tych podstawowych cech. Należy je następnie rozwijać w zależności od potrzeb sportu docelowego.

 

Lion’s Mane – wsparcie pracy mózgu dzięki większej aktywacji BDNF

 

 

Kiedy przychodzi czas na rozwój specjalistyczny?

Bardzo ważnym warunkiem jest postrzeganie rozwoju młodego sportowca jako etapowy. W miarę, gdy zawodnik dojrzewa, jego umiejętności zaczynają nabierać swego rodzaju kształtu. Dobry trener, sprawnym okiem powinien wyłapywać jego mocne i słabe strony oraz decydować w jakim kierunku rozwijać umiejętności młodego adepta. Oczywiście żadne zmiany w planie treningowym nie powinny być wynikiem impulsu, a raczej długoterminowej analizy i obserwacji. Stopniowe wdrażanie powinno obejmować zwiększający się z czasem procentowy udział ćwiczeń specjalistycznych. Już na etapie rozwoju wszechstronnego w zależności od potrzeb można zacząć wdrażać kształtowanie specjalizacji. Natomiast wymagana jest tu umiejętność odpowiedniego zarządzania zmęczeniem naszego młodego adepta. Nie możemy nakładać zbyt dużej pracy na sportowca, ponieważ jego adaptacje mogą zachodzić wolniej lub zostać zaburzone do tego stopnia, że zacznie zachodzić tak zwany „regres”.

 

Lekkostrawne białko dla osób chcących dostarczyć skoncentrowane źródło białka

Specjalizacja i indywidualizacja

Sportowiec ostatecznie musi obrać kierunek i wyspecjalizować się w danej dyscyplinie. Trening dostosowany do danego sportu musi prowadzić do adaptacji fizjologicznych, które będą skutkować poprawą oczekiwanych wyników. W tym celu plan powinien zostać nakierowany na przepracowanie określonych wzorców ruchowych, rozwoju odpowiedniej siły oraz kształtowaniu wybranych systemów energetycznych. Rozpatrzyć należy również typy skurczów mięśniowych występujących w danej dyscyplinie sportu i wzorce rekrutowania odpowiednich jednostek motorycznych. Przykładowo trening wytrzymałościowy będzie pobudzał tlenowy system pozyskiwania energii. Podczas takiej pracy będą przeważać włókna mięśniowe typu I. Adaptacje zarówno ośrodkowe jak i obwodowe z nim związane będą prowadzić do rekrutacji konkretnych neuronów. Bioenergetyka (wykorzystywanie odpowiedniego „paliwa”) i metabolizm substratów jak i produktów ubocznych z zachodzących przemian podczas tego rodzaju wysiłku będą powodować konkretne adaptacje organizmu. Zdecydowanie inne od tych związanych z zastosowaniem treningu oporowego, który skutkuje znacznymi zmianami w mechanizmach skurczu mięśnia i układzie nerwowo-mięśniowym. Procesy metaboliczne i bioenergetyka przy zastosowaniu różnego rodzaju treningu siłowego czy też wytrzymałościowego będą się od siebie znacząco różnić. Odpowiedź fizjologiczna organizmu nie jest jedyną różnicą, dla której powinniśmy odpowiednio dobrać plan treningowy naszego sportowca. Skutkiem specjalistycznego rozwoju jest również nabywanie odpowiednich nawyków technicznych, umiejętności taktycznych i zdolności psychicznych.

 

Czy znamy wytyczne dotyczące wieku?

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że każdy rodzaj aktywności fizycznej sprzyja osiąganiu przez zawodnika konkretnego poziomu sportowego.

Trening ukierunkowany na rozwijanie określonych biologicznych zdolności ruchowych (siły, szybkości, wytrzymałości) będzie zatem najskuteczniejszy po osiągnięciu ogólnego poziomu wytrenowania w każdej z tych cech.

Wielu badaczy skłania się do stwierdzenia, iż optymalnym wiekiem na rozpoczęcie treningów jest czas między 5 a 9 rokiem życia dziecka. Wtedy powinno się zacząć rozwijać umiejętności podstawowe i świadomość ruchową. Możemy to kształtować poprzez trening zawierający biegi, skoki czy rzuty. Młodzi sportowcy mają bardzo dobre predyspozycje do szybszego rozwijania właśnie tych umiejętności. Stopniowe wdrażanie treningu specjalistycznego w danej dyscyplinie powinno się odbywać między 10 a 14 rokiem życia. Natomiast do wieku 14 lat zdecydowaną przewagę powinien stanowić tutaj rozwój wszechstronny.

 

 

Co na to badania?

Długotrwałe badania ze źródeł rosyjskich podają, że specjalizacja nie powinna zaczynać się wcześniej niż w 15 roku życia. Najlepsi sportowcy rosyjscy mają silne podstawy wszechstronne. Większość z nich rozpoczęła swoje treningi między 7 a 8 rokiem życia. Na początku każdy z nich uprawiał różne sporty. Piłka nożna, biegi narciarskie, sporty biegowe, łyżwiarstwo, pływanie czy kolarstwo były pierwszymi dyscyplinami, które się wymieniały. Różne gry zespołowe, gimnastyka, wioślarstwo i lekko atletyka w wieku 10-13 stanowiły już duży procent udziału w ich rozwoju. Aczkolwiek programy specjalistyczne rozpoczynano zwykle w wieku 15-17 lat, nie porzucając jeszcze dotychczas uprawianych dyscyplin.
Obserwacje tych rosyjskich grup zawodników wykazały, że najlepsze wyniki osiągali ci zawodnicy w okresie od 5 do 8 lat po rozpoczęciu treningu specjalnego. Natomiast ci którzy rozpoczynali trening z przewagą ćwiczeń specjalnych wcześniej, uzyskiwali swoje najlepsze wyniki w grupach juniorskich. Niestety nie poprawili oni w większości swoich osiągów, ani nawet nie powtarzali wyników z czasów juniorskich. Gdy przyszło im konkurować w wieku seniorskim (powyżej 18 roku życia). Wielu z nich kończyło swoje kariery wcześniej, a niewielu z nich zdołało poprawić swe wyniki będąc już seniorami.

Cykl badań przeprowadzony przez Carlsona analizował rozkład jednostek treningowych i dynamikę rozwoju tenisistów szwedzkich. Ich osiągnięcia były znakomite na zawodach międzynarodowych. Badanych podzielił na dwie grupy, badawczą i kontrolną. Do wieku 12-14 lat obie grupy praktycznie pozostawały na etapie rozwoju wszechstronnego. Gracze z grupy kontrolnej rozpoczynali już elementy treningu specjalistycznego w wieku 11 lat. Natomiast Ci z grupy badawczej dopiero w wieku 14 lat. Grupa badawcza podejmowała bardzo zróżnicowaną aktywność w wieku dojrzewania. Wprawdzie zawodnicy w grupie kontrolnej w wieku juniorskim osiągali lepsze rezultaty. Aczkolwiek to Ci drudzy kontynuowali efektywne poprawianie wyników i osiągali swój najwyższy poziom sportowy jako seniorzy.

 

Podsumowanie badań i wniosków

Zdaniem badaczy, najlepsza adaptacja do treningu następuje w odpowiedzi na ćwiczenia specjalistyczne dopiero wtedy, gdy dostatecznie zostaną rozwinięte podstawy ogólne. W początkowych etapach rozwoju młodego sportowca szkoleniowcy powinni traktować trening wszechstronny jako fundament dalszej specjalizacji. Wykorzystanie treningu ogólnego w ćwiczeniu dzieci i juniorów będzie jedynie pomagać w celu osiągnięcia mistrzostwa sportowego w wieku seniorskim. Na wczesnych etapach rozwoju zawodnika ważne jest wykształcenie podstawowych umiejętności oraz utworzenie solidnego wachlarza zdolności fizycznych i psychicznych. Biegi, skoki i rzuty będą tutaj traktowane jako główne cechy motoryczne w celu ich rozwoju. Natomiast rozwój szybkości, koordynacji, elastyczności i kondycji ogólnej będzie stanowić solidne wsparcie. Szkoleniowiec osiągnie zatem najlepsze efekty poprzez poddawanie młodego adepta różnorodnym czynnościom, umożliwiającym rozwój kilku biologicznych zdolności ruchowych jednocześnie. Oczywiście to wszystko powinno mieć przewagę do pewnego czasu. Na pewnym etapie rozwoju zawodnika należy rozpocząć wdrażanie treningu specjalistycznego. Zależy od tego, w jakim wieku chcielibyśmy, aby osiągnął swój szczyt mistrzostwa sportowego.

 

Suplement stanowiący solidne wsparcie przy sportach wytrzymałościowych

 

Wczesna specjalizacja, a rozwój wszechstronny – porównanie końcowe

Wczesna specjalizacja będzie charakteryzować się szybką poprawą wyników sportowych u młodego zawodnika. Najlepsze wyniki juniorzy będą wtedy osiągać w wieku 15-16 lat. To za sprawą szybkich adaptacji organizmu. Często ich wyniki podczas zawodów nie będą się powtarzać i w rezultacie tego będą nierówne. Istnieje również ryzyko szybkiego wypalenia i chęci rezygnacji z kontynuowania kariery sportowej jeszcze przed 18 rokiem życia. Dodatkowo pojawia się jeszcze zwiększone ryzyko kontuzji w wyniku forsowania konkretnych adaptacji przy niedostatecznym rozwoju fizjologicznym zawodnika.
Rozwój wszechstronny stosowany według ogólnie przyjętych zasad będzie raczej skutkował wolniejszą poprawą wyników sportowych. Natomiast zwiększa on szansę na zachowanie stabilnego trendu wzrostowego podczas kariery zawodnika. Gdy sportowiec osiąga dojrzałość fizjologiczną i psychiczną zaczyna osiągać najlepsze wyniki, czyli w okresie seniorskim. Stabilność wyników oraz ich powtarzalność to kolejny plus, który charakteryzuje sportowca o dobrych fundamentach związanych z rozwojem ogólnym w wieku juniorskim. Zwiększa się także prawdopodobieństwo dłuższej kariery sportowej. Rzadziej też występują urazy. Zawdzięczamy to stopniowemu zwiększaniu obciążeń treningowych w okresie, kiedy ogólny poziom rozwoju fizjologicznego zawodnika jest na wyższym poziomie.

 

Bibliografia

COLIBABA, E.D., I. BOTA. Jocurile Sportive: Teoria si Medodica, Bucuresti: Editura Aldin, 1998.
CARLSON, R. The socialization of the elite tennis players in Sweden an analysis of the players background and development. Social Sport J 5:241-256, 1988.
HARRE, D. Trainingshelre, Berlin, Germany: Sportverlag 1982