Żywokost jako roślina lecznicza znana jest od bardzo dawna. W sklepach można spotkać maści z żywokostem, ale i żywokost mielony, który można stosować jako okłady na obolałe stawy i mięśnia. Jednak to nie wszystko, co oferuje ta roślina, przeczytaj i dowiedz się więcej.
Żywokost (Symphytum officinale L.) jest to niewielka wieloletnia roślina o długich podłużnych liściach i fioletowych kwiatach. Jego korzenie rosną pionowo w dół i silnie się rozgałęziają. Uznaje się go za roślinę pospolita w Polsce, a więc bez problemu można go spotkać na terenie całego kraju. Na tę chwile znanych jest ok. 25 odmian tej roślin, z czego najpopularniejszą jest żywokost lekarski. Substancjami występującymi w żywokoście o działaniu leczniczym jest przede wszystkim alantoina – pochodna mocznika, występująca głównie w podziemnych częściach rośliny. W korzeniu żywokostu jest jej od 0,6% do 2,55% do maksymalnie 4,7% z czego, aby surowiec został uznany za wykazujący działanie lecznicze- powinno jej być powyżej 0,7%,. Pozostałymi substancjami wywołującymi efekt leczniczy żywokostu jest kwas rozmarynowy, glikopeptydy o masie cząsteczkowej około 9000 Da (wykazują właściwości przeciwzapalne), śluzy i związki garbnikowe (do 6,5%). Innymi substancjami wyodrębnionymi z żywokostu są saponiny triterpenowe, polisacharydy (w tym śluzy 10-15%), taniny katechinowe oraz fruktany. Ponadto w żywokoście niektórzy autorzy prac naukowych wyróżniają kwasy kawowy, kwas p-hydroksybenzoesowy, kwas chlorogenowy, i p-kumarowy.
Ekstrakty z żywokostu uzyskuje się najczęściej za pomocą ekstrakcji etanolem, a następnie dodaje się do preparatów złożonych kremów, żeli, maści. Żywokost najczęściej łączy się z gojnikiem, szałwia libiańska lub herbatą górska w celu wzmocnienia przeciwzapalnego i przeciwbakteryjnego preparatu.
Żywokost przyspiesza gojenie ran
Żywokost stosowany w celu leczenia ran i stanów zapalnych w postaci okładów lub wyciągów z rozdrobnionego korzenia stosowano już ok. 60 r. n. e. np. przez Dioskurides. Obecnie najczęściej spotyka się suszony korzeń, olej lub maść z żywokostem. Swoje właściwości przyspieszające gojenie się ran zawdzięcza wcześniej wspomnianej allantoinie oraz antyoksydantom. Nie jest znany dokładny mechanizm działania aliantoiny, ale obserwuje się jej działanie wobec stymulowania regeneracji tkanek, wzrostu komórek nabłonka i powstawaniu ziarniny. Ponadto sprzyja usuwania martwej tkanki- działa kreatolitycznie, przeciwzapalnie, nawilża, łagodzi ból. Jednakże dowiedziono, iż stosowanie samej allantoiny przynosi wymierne korzyści w porównaniu zastosowaniem wyciągu z żywokostu, co świadczy o znaczącej roli pozostałych składników.
Według EMA- Europejska Agencja Leków żywokost można stosować w łagodzeniu objawów drobnych zwichnięć i stłuczeń, a ich stosowanie nie musi być pod kontrola lekarską. Jednakże ze względu na przeciwskazania stosowania żywokostu wewnętrznie, nie zaleca się stosowania okładów na otwarte rany.
WPI (Izolat Białka Serwatkowego) – makroskładnik niezbędny do regeneracji tkanek
Żywokost stosowany na twarz
Olej z żywokostu czy też okłady z żywokostu stosowane na twarz łagodzą objawy łuszczycy, atopowego zapalenia skóry oraz trądziku. Właściwości te zawdzięcza obecności kwasu rozmarynowego wykazującego szerokie spektrum aktywności biologicznej. Działa on przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, przeciwoksydacyjne, a pośrednio przeciwstarzeniowo i przeciwnowotworowo- działanie związane z hamowaniem indukowanej przez TNF-alfa apoptozy, predykcji reaktywnych form tlenu (ROS) [10] oraz aktywacji NF –κβ (czynnik transportujący odgrywający rolę w procesach odpornościowych i zapalnych [11]). Ponadto hamuje produkcję prostaglandyn i innych prozapalnych białek m.in. PGE2, IL-6 (interleukiny powiązanej z powstawaniem atopowego zapalenia skóry), IL-4, IFN-γ, COX-2. Działanie to dodatkowo wzmacnia obecność glikopeptydów hamujących uwalnianie prostaglandyn PGE2, PGI2, metabolitów lipooksygenazy (12-HETE) i kwasu arachidonowego, poprzez selektywne obniżanie ekspresji fosfolipazy A2. Śluzy natomiast tworzą ochronną warstwę na skórze i błonach śluzowych, a garbniki katechinowe hamują mikrokrwawienia, wspomagają działanie przeciwzapalne oraz działają ściągająco.
Żywokost na bóle stawów czy reumatyczne i nie tylko
Od dawien dawna znane są łagodzące właściwości żywokostu na stawy i mięśnia. Między innymi zawiera on kwas rozmarynowy, który łagodzi ból i przywraca ruchomość kończyn u chorych na choroby reumatyczne. W badaniach Cochrane [6] z 2017 roku wykazano, że stosowanie maści z wyciągiem z żywokostu przez 21 dni 3 razy dziennie po 2g u chorych z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego spowodowało zmniejszenie odczuwania oraz natężenia bólu ocenianego na skali analogowej (VAS) oraz zmniejszenie sztywności stawów i ogólnej sprawności ocenianej za pomocą wskaźnika WOMAC. Podobne wyniki otrzymał Koll i wsp. [7] badaniu z 2004 roku podwójnie zaślepionym, randomizowanym. Wykazano, że stosowanie maści z wyciągiem z żywokostu u osób z jednostronnym ostrym skręceniem stawu skokowego 4 razy dziennie przez 8 dni w porównaniu z placebo dawało wyraźnie lepsze efekty w zmniejszeniu bólu (pomiar tonometryczny, p<0,0001) i obrzęku (metoda ósemkowa, p = 0,0001) oraz zwiększało ruchomość stawu (metoda neutralnego zera). W trakcie badań nie zgłoszono też, żadnych działań niepożądanych leku. Jednakże warto podkreślić, że o ile wyciągi z żywokostu dają interesujące wyniki w porównaniu z placebo, to brak jest badań lub są niewystarczające porównujących je z działaniem standardowo stosowanych leków.
Najlepiej przyswajalny i patentowany kolagen rybi NatiCol z dodatkiem biotyny i kwasu hialuronowego
Nie do stosowania wewnętrznego
Roślina ta, a szczególnie korzeń (w liściach żywokostu występuje znacznie mniej tych związków ok. 15-55 µg/g, a w korzeniu 1380-8320 µg/g) zawiera trujące, hepatotoksyczne (szkodzące działanie wobec komórek wątroby) alkaloidy pirozydowe (PA) powyżej 0,32%, mogące wywołać poważne zatrucia, przez które stosowanie go wewnętrznie w wielu krajach także w Polsce zostało zakazane (monografia z 2011 roku opublikowana przez European Medicines Agency – Europejska Agencja Leków). Toksyczność alkaloidów pirozydowych zależy od obecności nienasyconego wiązania pomiędzy węglami C-1 i C-2 w pierścieniu necyny oraz funkcją estrową bocznego łańcucha. Zanim wykazano toksyczne działanie tych alkaloidów, stosowano napary żywokostu w celach osłony, działania ściągającego oraz regulującego na błony śluzowe żołądka i jelit. Żywokost stosowany wewnętrznie przez dłuższy okres powodowała zatrucie objawiające się uszkodzeniem miąższu wątroby w ostatecznym etapie prowadzącym do marskości wątroby. Jednocześnie uszkodzenie komórek wątroby zwiększało podatność organizmu na czynniki mutagenne oraz powstanie nowotworów wątroby (rak wątrobowokomórkowy) oraz płuc (najczęściej gruczolaka). Jak dotąd nie zauważano podobnych reakcji po stosowaniu żywokostu zewnętrznie. Z badań Jedlinszki i wsp. Wynika, że przenikalność przez ludzki naskórek wynosi ok. 0,04- 0,22%.
Jednak zaleca się niestosowanie żywokostu dłużej niż 10 dni, a po tym czasie zaleca się przerwę między kolejnym okresem stosowania.
Na rynku zagranicznym można spotkać również preparaty o standaryzowanej ilości alkaloidów pirozydowych, dzięki czemu prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych objawów jeszcze mniejsze. Mimo to nie wyklucza to przeciwwskazań do stosowania go wewnętrznie. Określa się jednocześnie, iż osoba stosująca preparaty z żywokostem nie powinna być narażona na dawkę większą niż 0,35 mikrogramów na dobę i 0,007 μg/kg.
Warto zaznaczyć, iż więcej toksycznych związków zawiera żywokost rosyjski (Symphytum x uplandicum) czy żywokost szorstki (Symphytum asperum) w porównaniu z żywokostem lekarskim (Symphytum officinale).
MSM z dodatkiem boswelli, lizyny i witaminy C – wsparcie regeneracji tkanek
Żywokost jako roślina ozdobna
Żywokost kwitnie na fioletowopurpurowo lub rzadziej biało, lub kremowo. Jego kwiaty zebrane są w zwisające kwiatostany typu sierpik, które następnie przeradzają się w czarne owoce typu rozłupki. Liście natomiast pokryte są delikatnymi włoskami i mogą osiągać do ok. 25 cm, tworzyć wokół łodygi swoisty baldachim. Dzięki tak okazałemu wyglądowi i postawnym rozmiarom, bo dorasta do ok. 30-80 cm wysokości i ok. 40 cm szerokości żywokost niekiedy uprawiany jest jako roślina ozdobna.
PODSUMOWANIE:
Żywokost to fantastyczna roślina działająca korzystnie przede wszystkim na układ kostno-stawowy i mięśniowy, chodź znane są również jej korzyści na stan skóry. Działa głównie przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, sprzyja zwiększeniu ruchomości stawów, zmniejszeniu odczuwania i natężenia bólu. Głównym substancjami czynnymi w żywokoście są: alantoina, kwas rozmarynowy, glikopeptydy, śluzy i związki garbnikowe. Przeciwskazane jest stosowanie żywokostu wewnętrznie ze względu na obecność alkaloidów pirozydowych wywołujących silne działanie hepatotoksyczne. Na obecną chwilę na rynku Polskim brakuje preparatów z żywokostem o statucie leku, spotkać go można natomiast w sklepach zielarskich najczęściej w postaci suszonego korzenia lub maści.
BIBLIOGRAFIA:
- Braun L., Cohen M.: Herbs and natural supplements. An evidence based guide 4th edition, vol. 2. 2015. ISBN: 9780729541725
- https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-european-union-herbal-monograph-sisymbrium-officinale-l-scop-herba_en.pdf European Union herbal monograph on Sisymbrium officinale (L.) Scop., herba, dostęp: 18.09.2021
- https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-summary/comfrey-root-summary-public_pl.pdf dostęp 18.09.2021
- Kimel K., Krauze-Baranowsk M.: Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania korzenia Symphytum officinale L. – przegląd danych literaturowych; Post Fitoterapi 2021; 22(1): 23-31
- Jedlinszki N, Balazs B, Csanyi E i wsp. Penetration of lycopsamine from a comfrey ointment through human epidermis. Regul Toxicol Pharmacol 2017; 83:1-4.
- Cameron M., Chrubasik S.: Topical herbal therapies for treating osteoarthritis. Cochrane Database Syst Rev., 2013; doi: 10.1002/14651858.CD010538
- Koll R., Buhr M., Dieter R. i wsp.: Efficacy and tolerance of a comfrey root extract (Extr. Rad. Symphyti) in the treatment of ankle distorsions: results of a multicenter, randomized, placebo controlled, double blind study. Phytomedicine, 2004; 11: 470–477
- Oltean H., Robbins C., van Tulder M.W. i wsp.: Herbal medicine for low back pain. Cochrane Database Syst Rev., 2014; doi: 10.1002/14 651 858.CD004 504.pub4
- Nastic N, Borras-Linares I, Lozano-Sanchez J i wsp. Comparative assessment of phytochemical profiles of comfrey (Symphytum officinale L.) root extracts obtained by different extraction techniques. Molecules 2020; 25
- Sarniak A., Lipińska J., Tytman K., Lipińska S.: Endogenne mechanizmy powstawania reaktywnych form tlenu (ROS); Postepy Hig Med Dosw (online), 2016; 70: 1150-1164
- Skórka K., Giannopoulos K.: The structure and the role of NF-κB proteins and their significance in chronic lymphocytic leukemia.; Acta Haematologica Polonica 2012, 43 (1): 54-62
