Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego to coraz częstszy problem gastrologiczny. Nieprawidłowa dieta, przewlekły stres to główne czynniki przyczyniające się do powstawania zaburzeń w obrębie żołądka i jelita cienkiego. Głównymi przedstawicielami chorób w tej grupie są:
- Choroba refluksowa przełyku,
- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.
Pierwszą omawianą jednostką chorobą będzie choroba refluksowa przełyku. Inaczej GERD, czyli gastroesophageal reflux disease to patologiczne cofanie się treści pokarmowej do przełyku, powodujące objawy kliniczne i/lub powikłania z tym związane. Sam GERD stanowi jedno z najpopularniejszych zjawisk gastroenterologicznych. Przyjmuje się, że częstość występowania tej jednostki chorobowej w krajach rozwiniętych sięga około 5-10% populacji. Wbrew pozorom jest to bardzo duża wartość, niosąca ze sobą swego rodzaju komunikat odnośnie nawyków żywieniowych danych populacji. Warto tutaj także zaznaczyć, że objawy podobnej jednostki chorobowej dotykają coraz większą liczbę osób. Chodzi konkretnie o dyspepsję czynnościową, która charakteryzuje się podobnymi objawami jak choroba refluksowa, tylko w lżejszym nasileniu.
Klasyczne objawy choroby refluksowej to:
- Zgaga,
- Cofanie treści pokarmowej do przełyku – regurgitacja,
- Częste odbijanie,
- Bóle w nadbrzuszu,
- Nudności,
- Częste czkawki.
Objawy tej choroby często pojawiają się w większym nasileniu przy większych posiłkach, przy pochylaniu sylwetki w przód, czy też w pozycji leżącej bez uniesionego wezgłowia.
Choroba refluksowa ma charakter przewlekły i niestety przebiega z okresami nasilenia oraz remisji. Nieprawidłowo leczona choroba refluksowa lub nieleczona, może być przyczyną poważnych powikłań zdrowotnych. Przykładami takich powikłań są:
- Zwężanie przełyku,
- Rak gruczołowy przełyku,
- Przełyk Barreta (będący zmianą w konsekwencji prowadzącą do zmian onkologicznych),
- Krwawienia z przewodu pokarmowego itp.
- Ogólne pogorszenie jakości życia.
Wsparcie pracy żołądka i wątroby dzięki NAC i karczochowi – KUP TUTAJ
Przed przystąpieniem do działań polegających na dobrze odpowiedniej strategii żywieniowej, należy odpowiednio zdefiniować daną przypadłość poprzez dobrze dobrane metody diagnostyczne. Podstawowym badaniem diagnostycznym w kierunku choroby refluksowej jest badanie endoskopowe – gastroskopia wraz z biopsją błony śluzowej. Dodatkową wartość diagnostyczną mają badania biochemiczne, zlecone przez odpowiedniego specjalistę. Po zdiagnozowaniu jednostki chorobowej, następuje nieodzowne leczenie farmakologiczne, polegające m.in. na podawaniu inhibitorów pompy protonowej, blokerach receptora histaminowego i np. leki prokinetyczne w przypadku współwystępujących problemów z motoryką przewodu pokarmowego.
Jednym z najważniejszych uzupełnień kompleksowej terapii refluksu, jest dobór odpowiedniego sposobu żywienia i aktywności. Nawiązując do tej drugiej, a więc aktywności fizycznej. Odpowiednio dobrana, ma korzystny efekt na stan zdrowia pacjentów z chorobą refluksową. Ze względu na dodatkowy element wydatku energetycznego – przyczynia się ona do regulacji masy ciała pacjentów z nadwagą, jako czynnikiem towarzyszącym GERD (u niektórych osób). Pondato odpowiednio dobrany trening CORE, jest w stanie przywrócić właściwe funkcjonowanie gorsetu mięśniowego i mięśni przepony, co ma nieobojętne znaczenie w przypadku aktywności dolnego zwieracza przełyku.
Aspekty dietetyczne w chorobie refluksowej przełyku odnoszą się do zmian w codziennym menu, polegających na wykluczeniu z niego produktów nasilających wydzielanie soku żołądkowego. Tutaj mała uwaga, ponieważ refluks może wynikać w przypadku niektórych osób z niedokwaszenia żołądka co wymaga odpowiedniej interwencji gastrologa i dietetyka. Celem leczenia dietetycznego jest odpowiednio dobrana dieta na bazie produktów zalecanych i niezalecanych, bazująca na tabelach przedstawionych na przykład przez Polski Instytut Żywności i Żywienia. Dodatkowym elementem ze strony specjalistów żywieniowych jest indywidualne dobranie produktów spożywczych wedle preferencji pacjenta oraz indywidualnych potrzeb organizmu popartych wykonanymi badaniami. Nie mniej ważna jest obróbka termiczna, która powinna uwzględniać techniki kulinarne wchodzące w charakterystykę diety łatwostrawnej i ubogoresztkowej.
Metodyka planowania diety w przypadku GERD polega na dostarczeniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych, przy symultanicznym ograniczeniu produktów niezalecanych. Eliminacja, czy też rozszerzanie menu jest kwestią bardzo osobniczą i zależy od indywidualnej tolerancji danego produktu u pacjenta, stąd też interwencja ze strony dietetyka jest jak najbardziej uzasadniona.
Podstawowe zasady planowania diety u pacjentów z chorobą refluksową:
- Spożywanie regularnych posiłków w równych odstępach czasowych (około 4-5 posiłków),
- Stosowanie mniejszych objętościowo posiłków,
- Spożywanie dań bez pośpiechu,
- Stosowanie odpowiednich technik kulinarnych (np. gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez użycia tłuszczu, pieczenie w folii bez dodatku tłuszczu),
- Unikanie tłustych potraw,
- Odpowiednia modyfikacja podaży dziennej błonnika pokarmowego i jego formy.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to schorzenie, w przypadku którego dochodzi do powstawania ubytków błony śluzowej, których penetracja przechodzi przez warstwę mięśniową ściany żołądka. Są to ogniska zapalne, zwane wrzodami. Pacjenci cierpiący na tą przypadłość mogą przechodzić chorobę bezobjawowo lub w nasileniu. Nieleczona choroba wrzodowa może prowadzić do perforacji obszaru wrzodu i krwawień wewnętrznych, czy też zmian nowotworowych.
Ważnym czynnikiem zapewniającym balans i zdrowie w przypadku tej przypadłości jest równowaga między czynnikami prozapalnymi, a antyzapalnymi. Do czynników prozapalnych należą m.in.:
- Nadmiar kwasu solnego,
- Zakażenie bakterią H. pylori,
- Używki typu alkohol, tytoń,
- Nadmiar stresu,
- Poparzenia termiczne i chemiczne,
- Dieta prozapalna, wysokoprzetworzona,
- Długie stosowanie niektórych leków (np. NLPZ, leki przeciwzakrzepowe).
Do czynników antyzapalnych należą:
- Czynniki buforujące (ślina, odpowiednia dieta),
- Odpowiednia regeneracja nabłonka,
- Czynniki wzrostu,
- Prostaglandyny (np. Omega-3,Omega-6)
- Dwuwęglany,
- Zbilansowana i antyzapalna dieta.
Natomiast do najczęstszych przyczyn występowania choroby wrzodowej zaliczamy:
- Zakażenie H.pylori,
- Długie stosowanie NLPZ,
- Zespół Zollingera-Ellisona,
- Choroba Leśniowkiego-Crohna,
- Zakażenie HSV, CMV,
- Nadmierne stosowanie glikokortykosteroidów,
- Chemioterapia (powikłanie).
Najczęstsze objawy choroby często pokrywają się z tymi występującymi w przypadku choroby refluksowej przełyku, stąd też diagnostyka różnicowa polega głównie na wykonaniu badania endoskopowego, czyli gastroskopii.W przypadku najczęstszej przyczyny, czyli zakażenia bakterią Helicobacter pylori stosuje się terapię eradykacyjną, składającą się z inhibitorów pompy protonowej, wymiennego stosowania odpowiednich 2 antybiotyków. Czasami rozważa się także stosowanie terapii poczwórnej z wykorzystaniem preparatów bizmutu.
Więcej o Pepzin przeczytasz w artykule Oskara Hejmowskiego
Niewątpliwie jednym z najważniejszych elementów w trosce o zdrowie pacjenta jest jego zmiana stylu życia. Zaleca się odpowiednie zmiany polegające m.in. na ograniczeniu stosowania używek jak alkohol, tytoń itp. oraz odpowiednich modyfikacji żywieniowych, mających na celu wyciszenie objawów choroby i wprowadzenie jej w stan remisji. Interwencja dietetyczna, podobnie jak w przypadku choroby refluksowej powinna zakładać ograniczenie produktów przyczyniających się do zaostrzenia objawów i skupić się na wspomaganiu wyciszenia stanu zapalnego. Dieta powinna być lekkostrawna, niejednokrotnie uwzględniająca elementy diety low FODMAP, ze względu na większą wrażliwość przewodu pokarmowego na produkty ze wspomnianej grupy FODMAP. Poniżej zostaną załączone linki do tabel zaczerpnięte z IŻŻ (Instytut Żywności i Żywienia).
Dieta łatwostrawna: https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/dieta-lekkostrawna
Dieta low FODMAP: https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-fodmap—zasady-i-zastosowanie
W przypadku braku zbilansowania diety pod pacjenta, ze względu chociażby na jego preferencje żywieniowe i wskazania do eliminacji poszczególnych grup produktów spożywczych, należy uzupełnić dietę, poprzez odpowiednio dobraną suplementację, która wspomoże etap łagodzenia choroby.
Podsumowanie
Choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego stanowią coraz częściej występującą grupę chorób, których leczenie wymaga indywidualnego podejścia do pacjenta i wykwalifikowanego specjalisty lekarza, który po trafnej diagnostyce, będzie w stanie zaproponować skuteczny sposób leczenia. Dieta powinna w tych chorobach zakładać lekkostrawny styl żywienia, niejednokrotnie łącząc ze sobą elementy diety low FODMAP w celu całkowitego wyeliminowania objawów, które można załagodzić dietą. Suplementacja w przypadku niedoborów jest oczywiście wskazana, niejednokrotnie może się okazać bardzo pomocna w łagodzeniu przebiegu choroby.
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4952306/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15591498/
- Jarosz M. (red.), Taraszewska A.:Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa. Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
- https://journals.lww.com/ajg/Fulltext/2013/03000/Guidelines_for_the_Diagnosis_and_Management_of.6.aspx
- http://www.czytelniamedyczna.pl/3697,znaczenie-diety-w-profilaktyce-i-leczeniu-choroby-wrzodowej-zodka-i-dwunastnicy.html
- https://www.termedia.pl/Choroba-refluksowa-przelyku-8211-zalecenia-dla-praktyki-klinicznej,58,13387,1,1.html
