Obraz avitalchn z Pixabay
Posiadanie niejatka to zmora dużej części rodziców. Małe dzieci nie są stworzone do jedzenia, tylko parówek, kanapek z dżemem czy nutellą i zupy pomidorowej. Takie zachowania wynikają często z nieprzyzwyczajenia ich do urozmaiconej diety. Często już na początku dziecko jest uprzedzone do jedzenia czegoś nowego, innego niż do tej pory. Jednak zachęcanie ich, zamiast przymusu w dłuższej perspektywie przyniesie wiele korzyści i pozwoli im zachować zdrowie na dłużej.
Niejadek (ang. picky eater, fussy eater) według ogólnie przyjętej definicji to dziecko, które spożywa małą ilość pokarmów, odrzucając pokarmy znane i nieznane.
Neofobia– to długotrwała niechęć widoczna już od okresu niemowlęcego do pokarmów o konkretnej strukturze, zapachu, smaku. Jedzenie nowych pokarmów wywołuje w dziecku lęk i panikę. Zaburzenie to jednak rozpatrywane jest jako jeden z etapów naturalnego rozwoju dzieci. Nie należy jej jednak bagatelizować, a znaleźć sposób by dziecko chętniej jadło.
Niechęć do niejedzenia małych dzieci to fizjologiczny objaw
Po ok. 1 roku życia spada zainteresowanie jedzenie, a wzrasta zainteresowanie otaczającym je światem. Taki okres trwa do ok. 5 roku życia. Stąd też w tym okresie ważne jest zachęcenie dziecka do jedzenia i niezmuszanie go.
Photo by AMSW Photography -Alisha Smith Watkins from Pexels
Jak zachęcić dziecko do jedzenia?
Różnorodnie
Na codzień nie tylko w posiłkach dzieci, ale i dorosłych warto dbać o różnorodność. Zaproponowany niedawno przez Instytut Żywności i Żywienia Talerz Zdrowego żywienia w obrazowy sposób przedstawia, z czego powinien składać się pełnowartościowy posiłek. W dużym skrócie ½ talerza powinny stanowić warzywa i owoce, z przewagą dla tych pierwszych. Kolejna ¼ talerze to białko zarówno w postaci mięs (najlepiej białych), jak i nabiału. Ostatnią ¼ talerza stanową pełnoziarniste produkty zbożowe. Całość warto uzupełniać o dobrej jakości tłuszcze, np. podając garstkę orzechów lub polewając całość niewielka ilością oleju roślinnego tłoczonego na zimno lub oliwy z oliwek.
Kolorowo i smacznie
Kolorowe posiłki wzbudzają apetyt i wyglądają smakowiciej. Ponadto część składników odżywczych związana jest z barwnikami roślinnymi, a więc dbając o to, by posiłek był kolorowy, zapewniamy również możliwość uzupełnienia organizmu o cenne składniki mineralne i witaminy.
Dzieci nie powinny spożywać mocno przyprawionych potraw, ale nie wyklucza to stosowania ziół zwłaszcza świeżych do posiłków, takich jak bazylia, oregano, rozmaryn, tymianek. Nie tylko nadadzą one lepszego smaku, ale i wzbogacają posiłek w cenne polifenole i antyoksydanty.
Omega-3 – niezbędny element diety w każdym wieku
Pozwól cieszyć się jedzeniem
W internecie krąży wiele pomysłów na dania przypominające misie, kotki, samochodziki itp. Jest to dość pracochłonne jednak często skuteczny sposób zachęcenia malucha do posiłku. Jeśli nie masz na tyle czasu, by przygotować np. rakietę z kanapki, podaj posiłek na kolorowym talerzyku, dodaj łyżeczkę czy serwetkę z ulubionym zwierzakiem i gotowe.
Pozwól, by dziecko jadło, jak mu się podoba. Co mam na myśli? Jeśli ma ochotę zjeść twarożek, a dopiero potem chleb pozwól mu zrzucić wszystko na talerz i zjeść je osobno, jeśli chce wymieszać składniki to nich miesza. Ważne jest by zjadło to co zostało mu podane.
Spróbuj zanim odejdziesz od stołu
Nie zmuszaj dziecka do jedzenia, ale nie pozwól też by nie ruszyło posiłku, oceniając go jako niesmaczny jedynie ze względu na wygląd. Pozwól, by spróbowało danej potrawy nawet, gdy zje niewiele. Nie smakuje? Nie musi jeść. Jednak często dzieje się tak, że po spróbowaniu lub też w połączeniu z kolejnym punktem (jedzenie z rodzicami), dziecko wraca bądź kontynuuje posiłek, który po spróbowaniu uznało jednak za smaczny. Pozwól wziąć dziecku jedzenie do ręki, jeśli to ma pomóc, w tym by spróbowało danej potrawy.
Z rodzicami
Dzieci uczą się przez naśladowanie. Nie tylko zachęcaj dziecko do jedzenia, ale pokaż mu, że i Ty odżywiasz się zdrowo. Jeśli dziecko jest już na tyle duże, że może jeść wszystkie produkty, to nie ma sensu szykować mu osobnego dania, tylko dlatego, że “ono nie zje tego”. Pozwól dziecku jeść samodzielnie a nie samotnie.
Stałe pory
Nie tylko wspólny posiłek ma znaczenie, ale także jego pora. Stałe godziny pozwolą unormować pracę organizmu, zniwelują błagania o słodycze i przyzwyczaja dziecko do posiłków. Ponadto wpływają one na zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia otyłości u dzieci i dorosłych. Nie chodzi też, by były to sztywne godziny, a bardziej zakresy w których należy usiąść do posiłku.
Wyznacz czas na przekąski
Często dzieci spożywają spore ilości kalorii wraz ze smakołykami, a więc siłą rzeczy, gdy przychodzi czas na posiłek, nie są zwyczajnie głodne. Najlepiej, gdy dziecko ma wyznaczoną godzinę i ilość przekąsek. Jednocześnie warto pilnować, by przekąski pojawiały się jedynie po posiłkach nie tuż przed. W ten sposób pociecha zje mniej przekąsek, bo zdążyła się najeść skrupulatnie przygotowanym przez rodzica posiłkiem. Zwróć uwagę również na podawane soki, nawet jeśli nie zawierają one cukru w składzie, są dość kaloryczne, a więc jeśli dziecko wypije sok, może nie chcieć zjeść całej zaplanowanej przez Ciebie porcji.
Witamina D3 – niezbędna do prawidłowej pracy organizmu
Małe porcje
Zaburzenia odczuwania sytości i głodu występują rzadko u dzieci. Za to problem przekarmienia zwłaszcza niemowląt to już duży problem i zaburza system samoregulacji. Większość dzieci potrafi określić, kiedy jest głodna, a kiedy nie. Pozwól dziecku samemu poprosić o posiłek. Jeśli dziecko nie jest w stanie zjeść całej przygotowanej porcji, pozwól mu dokończyć później. Możesz też od razu nałożyć nieco mniejsza porcję taką, która na pewno zje, a podać dokładkę lub odłożyć resztę porcji na później. Małe porcje są również niezwykle ważne przy wprowadzaniu nowych potraw.
Zwróć uwagę na sygnały wysyłane przez dziecko
Starsze dzieci są w stanie powiedzieć, czy chcą jeść, co chcą jeść, ile chcą zjeść. W przypadku młodszych dzieci ten kontakt jest utrudniony. Dlatego warto nauczyć się rozpoznawać sygnały wysyłane przez dzieci. I tak w przypadku głodu dziecko m.in. płacze, jest pobudzone ruchowo zwłaszcza na widok pokarmu, otwiera usta i podąża wzrokiem za jedzeniem. Najedzone/syte jest wtedy, gdy zaczyna grymasić, zwalnia tempo przyjmowania pokarmu, zasypia, wypluwa, odmawia wzięcia porcji pokarmu do ust, odpycha łyżeczkę, zaciska usta, gdy zbliża się łyżeczka z jedzeniem. Chce kontynuować jedzenie, gdy m.in. uśmiecha się, gaworzy, wpatruje się opiekuna, wskazuje jedzenie palcem.
Przygotujcie razem posiłek
Pozwól przypatrywać się dziecku w przygotowaniu dania lub/i zaangażuj je w przygotowanie. Może być to np. tarcie marchewki, obieranie jajek, mieszanie, trudność dostosuj do wieku. Przy młodszych dzieciach, gdy bezpośrednie uczestniczenie może być niebezpieczne, wykorzystaj do tego zabawki. Najprościej w świecie pobaw się z nimi i opowiedz co dzieje się po kolei, gdy przygotowuje się dane danie.
Miłe słowa i nagrody
Chwal dziecko za to, że spróbowało, czegoś co wcześniej nie chciało nawet ruszyć. Pochwal je także za to, że ładnie posługuje się sztućcami, nie nabrudziło, że wszystko zjadło, za to, co akurat było dobre. Chwal za małe rzeczy. Możesz też przygotować specjalne nagrody za spróbowanie nowej rzeczy, zjedzenie posiłku. Ważne by nagrody te nie zawsze były słodkimi przekąskami. Mogą być to np. naklejki, małe figurki czy możliwość obejrzenia ulubionej bajki.
Skup uwagę dziecka na posiłku
Wiele rodziców w trakcie posiłku włącza dziecku ulubione bajki. Jest to proste rozwiązanie, ale nie uczy zdrowych nawyków żywieniowych. Jedząc wspólnie, a do tego łącząc jedzenie z zabawą np. poprzez wymyślanie bajek, pozwoli nauczyć się dziecku, że jedzenie nie jest przymusem. Nie musisz wyłączać wszystkich urządzeń elektrycznych przy posiłku, ale zadbaj, by nie było to traktowane jako odwrócenie uwagi, a jako dodatek do posiłku.
Kompleks witaminowo-mineralny do ssania stworzony z myślą o najmłodszych
Wykorzystaj dziwne upodobania
Dzieci często nie jedzą danego produktu, ale jeśli przygotuje się go w inny sposób, np. marchewka w całości jest “be’ ale tarta już ok. Nie należy walczyć z takimi upodobaniami, a wykorzystać je, by zachęcić dziecko do jedzenia. Jednocześnie co wiąże się z tym punktem, zawsze warto spróbować podać jeszcze raz dany produkt w innej formie, może akurat w taki sposób Twoje dziecko polubi dane danie. Należy też pamiętać, że jeśli pół roku temu dziecko nie chciało papryki, to nie oznacza, że nie zje jej teraz. Upodobania dzieci bardzo szybko się zmieniają, stąd też zawsze trzeba próbować.
Nie okłamuj dziecka
Bardzo, bardzo często rodzice próbują ukrywać produkty, których dziecko nie chce jeść pod tymi, które je chętnie. Nie ma to większego sensu, bo nawet jeśli raz czy dwa razy się uda to, w którymś momencie dowie się prawdy, a reakcja będzie całkowicie odwrotna od zamierzonej. Nie uczy to jednocześnie dziecka zdrowych nawyków i chęci do próbowania nowych rzeczy. Nie oznacza to jednak, że np. do kotletów mielonych nie można dodać marchewki, chodzi bardziej o to, by jawnie powiedzieć co czym jest. Jednocześnie można wykorzystywać określenia, mile się kojarzące dziecku np. ryba jest niedobra, ale kotlety rybne już tak.
Photo by Gustavo Fring from Pexels
Zainteresuj dziecko jedzeniem nie tylko przy stole
Wspólne przygotowywanie posiłków to jedno, ale kolejnym sposobem na zainteresowanie dziecka jedzeniem jest jego uczestniczenie w zakupach. Pokazuj mu produkty w sklepach, tłumacz “czym jest ten dziwnie wyglądający owoc”. Jeśli tylko potrafisz, naucz dziecko czytać składy produktów i porównywać je. Pokaż, gdzie są daty ważności i wytłumacz inne oznaczenia na opakowaniach. Pokaż mu jak wybierać dobrej jakości owoce i warzywa. Możesz również założyć razem z dzieckiem ogródek przydomowy i razem z nim go pielęgnować.
Moc wyboru i tworzenia pytań
Dzieci w pewnym wieku lubią decydować o sobie, pozwól mu to robić. Jednak ważne, by zadawane pytania nie brzmiały ogólnie, a szczegółowo. Nie zadawaj pytanie “co będziesz jeść?”, tylko “czy zjesz kanapkę z twarogiem, czy szynką?”. W ten sposób pozostawiamy dziecku wybór, jednocześnie kontrolując to, by dostało pożywny posiłek. Pytania zadawane w pierwszy sposób kończą się zazwyczaj tą samą odpowiedzią i ostatecznie dziecko je codziennie to samo, co w żaden sposób nie zachęca go do próbowania nowych rzeczy i nie uczy zasad zdrowego żywienia.
BIBLIOGRAFIA:
- Addessi E., Galloway A.T., Visalberghi E., Birch L.L.: Specific social influences on the acceptance of novel foods in 2-5-year-old children. Appetite 2005; 45 (3): 264-271 —https://libres.uncg.edu/ir/asu/f/Galloway_Amy_2005_Specific_Social_Influences.pdf (dostęp 12.04.2022)
- Babicz-Zielińska E., Jeżewska-Zychowicz M.: Wpływ czynników środowiskowych na wybór i spożycie żywności; Handel Wewnętrzny 2015;2(355):5-18
- Woś H., Staszewska-Kwak A.: Żywienie dzieci; PZWL Warszawa 2008, wyd 1.
- Sajewska H., Socha P., Horvath A. i inni: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; Standardy Medyczne/Pediatria 2021 T. 18 DOI:10.17444/SMP2021.18.02
- A. Harton, J. Myszkowska-Ryciak: “By niejadek chciał jeśc-porady dietetyka”, prezentacja z prelekcji Katedra Dietetyki, SGGW w Warszawie, Wszechnica Żywieniowa, dn. 15 kwietnia 2015 r.
- Talaga – Duma M.: Gdy przedszkolak nie chce jeść; Wychowanie w przedszkolu 2019, 46 (https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/gdy-przedszkolak-nie-chce-jesc)
- https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/jak-zachecic-male-dzieci-do-probowania-nowych-produktow/ (dostęp 12.04.2022)
- Badania na ten temat: Fisher JO, Birch LL. Eating in the absence of hunger and overweight in girls at 5 and 7 years. American Journal of Clinical Nutrition. 2002.
- Batsell RW, Brown AS, Ansfield ME, Paschall GY. You will eat all of that!: A retrospective analysis of forced consumption episodes. Appetite. 2002
- Facilitating or undermining? The effect of reward on food acceptance. A narrative review. Cooke LJ, Chambers LC, Añez EV, Wardle J.
- https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/talerz-zdrowego-zywienia/ (dostęp 12.04.2022)
