Photo by Jr Korpa on Unsplash<
Kreatywność to temat, który przyciąga uwagę ze wszystkich obszarów społeczeństwa i dziedzin, tym dziedzinie sportu. Dietrich i Haider opisują ją jako „źródło naszych cywilizacji i cechę definiującą to, co czyni nas ludźmi”. Badania nad kreatywnością w ostatnich latach dramatycznie wzrosły, choć nie do poziomu, który odzwierciedlałby „jej znaczenie zarówno dla dziedziny psychologii, jak i dla świata”. W ciągu ostatnich siedmiu dekad eksplorowano wiele różnych kierunków badań – m.in. myślenie dywergencyjne i inteligencja oraz wiele ujęć, wywodzących się głównie z psychologii poznawczej, próbowało wyjaśnić mechanizmy procesu twórczego – m.in. ślepa zmienność i selektywna retencja, teorie asocjacyjne, modele sceniczne, modele składowe, modele inwestycyjne oraz modele kontekstowe. W sporcie kreatywność również spotkała się ze wzrostem zainteresowania badaczy i praktyków a jej gwałtowny wzrost nastąpił w ciągu ostatnich dwóch dekad. Pojawienie się analizy wyników i powszechna dostępność informacji na temat zachowań drużyn i zawodników oznaczają, że kreatywność w sporcie nigdy nie była bardziej konieczna. Nie jest zatem zaskakujące, że wiele trenerów próbuje opracować alternatywne podejścia, które zwiększają nieprzewidywalność zachowań indywidualnych i zbiorowych, aby zapewnić większą skuteczność.
Definiowanie kreatywności
Wstępne badania nad kreatywnością sportową opierały się na wcześniejszych pracach psychologów poznawczych. Runco argumentuje, że powszechność poznawczych teorii kreatywności można wytłumaczyć „intuicyjnym powiązaniem poznania z kreatywnością oraz faktem, że badania kognitywne mają często charakter bardzo naukowy”. Do chwili obecnej zbadano wiele różnych kierunków badań – inteligencję, uzdolnienia, myślenie rozbieżne (zdolność do generowania różnych możliwych rozwiązań problemu) i tak dalej. Te nurty badawcze zainspirowały także prace nad kreatywnością sportową. Zaproponowano wiele definicji kreatywności. Sternberg i Lubart sugerują, że aby działanie było twórcze, musi być nowatorskie i użyteczne. Boden i Simonton dodali trzecie kryterium jakim jest zaskoczenie. W odniesieniu do oceny kreatywności jednostki wprowadzono trzy podstawowe wymiary: płynność (zdolność do generowania kilku reakcji), elastyczność (zdolność do generowania różnych kategorii odpowiedzi) i oryginalność (zdolność do generowania nietypowe reakcje).
Kreatywność taktyczna
Memmert zaadaptował model inwestycyjny Sternberga i Lubarta, aby ułożyć definicję kreatywności taktycznej, która odnosi się do „tych różnorodnych, rzadkich i elastycznych decyzji, które odgrywają ważną rolę w zespołowych sportach związanych z piłką, takich jak piłka nożna, koszykówka, hokej na trawie i piłka ręczna”. Kreatywność taktyczna (czyli rozbieżne myślenie taktyczne) różni się od inteligencji czy konwergentnego myślenia taktycznego, które dotyczą wyłącznie wyboru najskuteczniejszych rozwiązań danego problemu. Kreatywność taktyczna kładzie raczej nacisk na zdolność graczy do generowania możliwie największej liczby różnych rozwiązań motorycznych problemu. Ponadto sugeruje się, że kreatywność taktyczna może pojawiać się jedynie w ofensywnej fazie gry, a nie w obronie. Na przeprowadzone badania wpłynęło skupienie się na atakowaniu i generalnych akcjach ofensywnych. Na przykład w ramach selekcji uczestników Memmert i współpracownicy poprosili trenerów o wskazanie najbardziej kreatywnych napastników i najmniej kreatywnych obrońców. W innym badaniu Kempe i Memmert skupili się na kreatywności ośmiu ostatnich akcji prowadzących do bramki zdobytej w grze otwartej w Pucharze Świata i Mistrzostwach Europy w piłce nożnej. Na podstawie swoich ustaleń doszli do wniosku, że kreatywność jest szczególnie ważna dla napastników i że kreatywność jest „decydującym czynnikiem sukcesu w piłce nożnej”.
Z kolei zawodowy trener piłki nożnej Jose Tavares, w wywiadzie dla Tamarit twierdzi, że wszyscy gracze mogą wykazać się kreatywnością w dowolnej fazie gry, z piłką i bez niej. Tę kreatywność należy kształtować i oceniać w oparciu o specyficzne wymagania pozycji każdego gracza. Na przykład obrońcy mogą podejmować kreatywne działania w ramach specyfiki swojej roli, podczas gdy skrzydłowy może to zrobić, być może za pomocą innych strategii, bardziej dostosowanych do wymagań pozycji i zależnych od nadrzędnego modelu gry zespołu – sposobu na grę. Zależność pomiędzy napastnikami i obrońcami potwierdzają prace Aggerholma, Jespersena i Ronglana, którzy przeprowadzili analizę kontekstową zwodów w piłce nożnej federacyjnej. W konsekwencji pojawienie się twórczości taktycznej może zależeć nie tylko od wysiłków indywidualnych lub zespołowych, ale także od rodzaju przeciwnika.
Problematyka kreatywności
Aspektem konceptualizacji kreatywności, w którym brakuje konsensusu, jest rola wydajności. Niektórzy sugerują, że kreatywność zależy od produktu końcowego, twórczego wykonania, inni podkreślają zdolność do generowania pomysłów, nawet jeśli nie są one wyrażone w sposób materialny. Brown i Gaynor zaproponowali, że kreatywność sportowa powinna wyrażać się poprzez niewerbalne umiejętności motoryczne. Te twórcze zdolności motoryczne mogą być wyrażane indywidualnie lub zbiorowo, a poziom twórczego potencjału działania zależy od jego złożoności. Na przykład przebiegnięcie 100 m po linii prostej ma mniejszy potencjał twórczy (tzn. mniej różnorodnych możliwości działania) niż gra w koszykówkę. W swoim modelu hipofrontalności aktywującej siateczkę (RAH) podczas ostrych ćwiczeń Dietrich i Audiffren argumentują, że mózg wykorzystuje dwa różne systemy poznawcze do zdobywania i reprezentowania informacji: ukryte i jawne. System jawny zajmuje się abstrakcją i złożonym rozwiązywaniem problemów, powiązany z bardziej tradycyjnymi formami twórczej ekspresji – m.in. pisanie, komponowanie. Opiera się na regułach, wiąże się ze świadomością i można ją wyrazić werbalnie. Z drugiej strony system ukryty, z którym powiązane są umiejętności motoryczne, opiera się w dużej mierze na wiedzy proceduralnej, której nie da się zwerbalizować, a zatem zależnej od wykonania zadania, które ma zostać wyrażone. Dlatego też kreatywność sportowa może po części działać inaczej niż kreatywność w innych dziedzinach, ponieważ kreatywność wyraża się poprzez działanie, a nie wyrażanie werbalne. Co więcej, nieustrukturyzowany charakter wielu sportów, zwłaszcza zespołowych, wymaga ciągłej reakcji i dostosowywania się do różnych bodźców. Kreatywność w czasie rzeczywistym jest ograniczona czasowo i z konieczności ma charakter spontaniczny. Ma to konsekwencje dla konceptualizacji i oceny kreatywności sportowej, a także projektowania interwencji ułatwiających kreatywność w sporcie.
Kreatywność sportowa
Idea integracji ciała i umysłu ma istotne implikacje dla konceptualizacji i rozwoju kreatywności sportowej. Kwestionując ugruntowane koncepcje mózgu jako czynnika wyzwalającego wszelkie działania, Gibson argumentował, że informacja, tj. przepływ energii ze środowiska wynikający z czasoprzestrzenności, jest kluczowym elementem poruszania się i manipulacji oraz że interakcja między jednostką a środowiskiem ma kluczowe znaczenie. W tym systemie znaczenie wynika ze zdolności jednostki do wykrywania informacji w otoczeniu. Co więcej, fizyczna eksploracja otoczenia daje możliwości działania i może skutkować odkryciem lub pojawieniem się nowego działania. Pojawienie się wysoce nowatorskich form ruchu wymaga samoorganizującego się systemu, który w odpowiednich warunkach może tworzyć nowe struktury behawioralne. Kreatywność sportowa jest swego rodzaju połączeniem podświadomej analizy otoczenia i reakcji na bodźce z świadomym wykonaniem czynności ruchowej.
Co determinuje wysoką kreatywność sportową?
Zgodnie z tradycją psychologii poznawczej, wcześniejsze badania kreatywności sportowej próbowały zidentyfikować izolowane zmienne, które przyczyniają się do zwiększonej kreatywności. Naukowcy zbadali stosunkowo ograniczony zakres zmiennych takich jak ogólna zdolność, uwaga i rozpoznawania wzorców oraz innych cech i umiejętności.
Badania dotyczące uzdolnień i kreatywności wykazały, że uzdolnione dzieci (IQ > 130) wykazują tendencję do wyrażania twórczych zachowań wcześniej niż ich zdrowi rówieśnicy. Na przykład Memmert badał twórcze osiągnięcia dzieci, które raz w tygodniu i przez sześć miesięcy uczestniczyły w programie sportowym, który składał się głównie z różnorodnych ćwiczeń w grze w piłkę zespołową (z użyciem stóp, rąk i kija hokejowego). Odkrył om, że chociaż w grupie kontrolnej uzdolnionych dzieci nie nastąpiła znacząca poprawa, w grupie eksperymentalnej uzdolnionych osób wykazano znaczny wzrost wydajności twórczej po sześciu miesiącach. W grupie eksperymentalnej nieutalentowanej nie zaobserwowano znaczącej poprawy w wyniku interwencji. Jednakże w innym badaniu przeprowadzonym na dzieciach nieuzdolnionych Memmert i Roth wykazali 40% poprawę wydajności twórczej po 15-miesięcznym okresie szkolenia. Memmert wyjaśnił, że przyspieszone doskonalenie grupy uzdolnionej w krótszym programie było wynikiem „szybszej automatyzacji indywidualnych procesów myślowych. Zatem kreatywność nie jest cechą tylko dzieci zdolnych, inni mogą ją rozwijać, ale może to zająć więcej czasu.
Uważność i rozpoznawanie bodźców
Brown i Gaynor (1967) podkreślili kluczową rolę skrajnej świadomości w kreatywności, sugerując, że sportowiec, który jest najbardziej kreatywny, jest najbardziej świadomy i najlepiej dostrojony do istniejącej rzeczywistości. Mając świadomość pojedynczego dużego problemu, potrafi on rozpoznawać i reagować na mniejsze problemy, które stale się pojawiają. Być może nie jest więc zaskoczeniem, że najwięcej uwagi poświęcono szerokiemu zakresowi uwagi jako korelatowi kreatywności. Praca ta skupiła się szczególnie na ślepocie nieuwagi, która wiąże się z odwróceniem uwagi w sytuacji, gdy ludzie nie zauważają czegoś nieoczekiwanego, nawet jeśli znajduje się to w ich polu widzenia.
W serii eksperymentów Memmert i Furley badali ślepotę nieuwagi u młodych zawodników piłki ręcznej, za pomocą zadania wideo. Interesowała ich zdolność uczestników do zauważenia nieoznakowanego gracza, który niespodziewanie pojawił się w grze oraz wpływ różnych instrukcji i działań nieoznakowanego gracza. Ustalili, że w przypadku braku innych warunków 45% uczestników nie zauważyło nieoznakowanego gracza, natomiast gdy jednej grupie podano instrukcje o charakterze zamkniętym, 83% uczestników nie zauważyło nieoznakowanego gracza. Dla porównania, tylko 17% uczestników, którzy nie otrzymali tych instrukcji, nie zauważyło gracza. Co więcej, gdy nieoznaczony gracz machał rękami, tylko 6% uczestników go nie zauważyło. Łącząc ślepotę nieuwagi z występami twórczymi, Memmert zbadał związek pomiędzy uwagą i doświadczeniem zarówno w występach twórczych ogólnych, jak i sportowych. W badaniu uczestniczyli wykwalifikowani, posiadający wcześniejszy stopień doświadczenia w zespołowych sportach inwazyjnych i niewykwalifikowani, bez wcześniejszego doświadczenia gracze piłki ręcznej w wieku od 7 do 13 lat. Odkrył, że ślepota nieuwagi była częstsza u najmłodszych dzieci (w wieku 7 lat), a wykonywanie zadań związanych z uwagą poprawiło się u dzieci w wieku od 8 do 13 lat. Memmert zauważył również wyraźne plateau u dzieci w wieku od 10 do 13 lat, co przypisano spadkowi bezwzględnej liczby i gęstości synaps w miarę starzenia się, co utrudnia poprawę twórczego myślenia.
Dodając dalsze dowody na związek między uwagą a wydajnością twórczą, Moraru i wspólpracownicy manipulowali szerokością uwagi uczestników. Uczestnicy szerokiej grupy byli bardziej skłonni do korzystania z większej liczby różnych sposobów poruszania się, ale nie poświęcali tyle czasu na znajdowanie rozwiązań w ramach określonego sposobu poruszania się. Szersze skupienie nie wpłynęło znacząco na oryginalność, co kontrastuje z wynikami wcześniejszych badań nad myśleniem dywergencyjnym. Można to wytłumaczyć zwiększoną trudnością w wykonywaniu szerszego zakresu umiejętności motorycznych, który jest w dużej mierze ograniczony przez istniejące zdolności motoryczne, w porównaniu z umiejętnościami myślenia.
Co więcej, Memmert wykazał, że sześciomiesięczny program szkoleniowy poszerzający uwagę ma pozytywny wpływ na zdolności twórcze dzieci. Porównał grupę zawężającą uwagę, w której nauczyciele udzielają wyraźnych instrukcji taktycznych i stale poprawiają podczas zabawy z grupą poszerzającą uwagę (w której nauczyciele udzielają jedynie ogólnych porad na temat gier i ich zasad, nie przekazując żadnej informacji zwrotnej podczas gry. Memmert odkrył, że jedynie grupa skupiająca uwagę na sobie znacznie poprawiła swoją ogólną wydajność twórczą.
Związek między kreatywnością a zachowaniami związanymi z wyszukiwaniem wizualnym wykazali także Roca, Ford i Memmert, którzy wykorzystali przenośny system rejestracji ruchów gałek ocznych do zbadania kreatywności w podejmowaniu decyzji i zachowaniach związanych z wyszukiwaniem wizualntym graczy podczas symulowanych meczów 11-osobowych. Odkryli, że bardziej kreatywni gracze, w porównaniu do swoich mniej kreatywnych odpowiedników, wykazywali szersze skupienie uwagi, które obejmowało większą liczbę fiksacji, ale trwało to krócej. Byli także w stanie wcześniej rozpoznać lokalizację nieoznaczonych członków drużyny i przeciwników.
Inne umiejętności
Zbadano związki pomiędzy kreatywnością a niewielką liczbą innych cech i umiejętności. Należą do nich: pamięć robocza, osobowość poranna i wieczorna, radzenie sobie ze stresem oraz koncentracja. Badacze badali rolę pamięci roboczej w kreatywności sportowej – zarówno twórczego myślenia, jak i twórczego działania, jednak nie znaleziono dowodów na to, że pamięć robocza wpływa na zdolności twórcze. Jeśli chodzi o osobowość poranną i wieczorną, Cavallera, Boari, Labbrozzi i Del odkryli, że uczestnicy o pośrednim typie osobowości (nie zorientowanym na poranek ani wieczór) wykazali istotne dodatnie korelacje między liczbą godzin spędzonych na aktywność sportowa tygodniowo a wynikami w opracowaniu (mierzone za pomocą Testu Kreatywnego Myślenia Torrance’a. Wydajność kreatywnego myślenia była jednak niezależna od płci i typologii osobowości. W swoim badaniu młodszych zawodniczek piłki ręcznej Igorov i Predoiu odkryli istotną pozytywną korelację między płynnością a pozytywną reinterpretacją jako strategią radzenia sobie, ale związek między radzeniem sobie a elastycznością nie był istotny. Spekulowali, że ustalenia te odnoszą się do sytuacji, w których sportowcy próbują znaleźć pozytywne aspekty w niepożądanych sytuacjach, często poprzez wspominanie udanych występów z przeszłości. Jeśli chodzi o koncentrację Memmert, Hüttermann odkryli, że dorośli piłkarze płci męskiej skupiający się na aspiracjach radzili sobie lepiej w zadaniu wideo dotyczącym dywergencyjnego myślenia specyficznego dla danego sportu niż ci, którzy skupiali się na profilaktyce, co potwierdza powtarzane twierdzenia, że podejmowanie ryzyka i otwartość umysłu umożliwiają twórcze zachowania, a koncentracja na unikaniu może ograniczać twórcze zachowania. Hüttermann, Nerb i Memmert powtórzyli niedawno wcześniejsze badanie Memmerta i współpracowników w celu zbadania związku pomiędzy ukierunkowaniem organów regulacyjnych, oczekiwaniami i wynikami na bardziej doświadczonej próbie. Chociaż gracze skupieni na awansie po raz kolejny wykazali znacznie wyższe wartości w zakresie kreatywności, nie zaobserwowano żadnego głównego wpływu na oczekiwania ani żadnej znaczącej interakcji.
Podsumowanie
Kreatywność jest tematem o rosnącym znaczeniu, przyciągającym uwagę z różnych obszarów społeczeństwa, w tym świata sportu. Badacze, tak jak Dietrich i Haider, opisują kreatywność jako fundament cywilizacji i istotny element ludzkiej tożsamości. W ostatnich latach zauważalny jest dramatyczny wzrost zainteresowania badaniami nad kreatywnością, zarówno w dziedzinie psychologii, jak i w sporcie.
Definicje kreatywności ewoluują, przyjmując różne kryteria, takie jak nowatorstwo, użyteczność i zaskoczenie. W kontekście sportu, kreatywność taktyczna odnosi się do zdolności graczy do podejmowania różnorodnych i elastycznych decyzji, szczególnie w zespołowych dyscyplinach sportowych. Badania skupiają się głównie na aspektach ofensywnych gry, gdzie kreatywność jest kluczowym czynnikiem sukcesu. Rozważania nad kreatywnością sportową uwzględniają również specyfikę różnych pozycji i wymagań taktycznych. W związku z tym, kreatywność może przybierać różne formy w zależności od roli gracza w drużynie.
Kwestią kontrowersyjną jest rola wydajności w kreatywności sportowej. Niektórzy badacze skupiają się na produkcie końcowym, podczas gdy inni zwracają uwagę na zdolność generowania pomysłów. Ponadto, kreatywność sportowa często wyraża się poprzez działanie, a nie werbalne wyrażenie, co sprawia, że jej ocena i badanie są bardziej wyzwaniem. Badania sugerują, że uwaga i zdolność do rozpoznawania bodźców są istotne dla kreatywności sportowej. Świadomość otoczenia i zdolność do szybkiego reagowania na zmienne sytuacje są kluczowe w tworzeniu kreatywnych rozwiązań. Inne czynniki, takie jak pamięć robocza, osobowość, radzenie sobie ze stresem i koncentracja, również wpływają na kreatywność sportową, choć ich rola może być bardziej złożona i zależeć od kontekstu.
Warto również podkreślić, że rozwijanie kreatywności sportowej jest możliwe zarówno u dzieci zdolnych, jak i tych o mniejszych umiejętnościach. Programy szkoleniowe i specjalne zajęcia mogą przyczynić się do poprawy kreatywności sportowej u młodych zawodników. Podsumowując, kreatywność sportowa jest obszarem badawczym o rosnącym znaczeniu, który uwzględnia różnorodne aspekty twórczego myślenia i działania w kontekście sportowym. Badania nad kreatywnością sportową pozostają dynamiczne i dają możliwość lepszego zrozumienia tego, co determinuje kreatywność oraz jak ją rozwijać u sportowców na różnych poziomach zaawansowania.
Bibliografia:
Lacerda, T., & Mumford, S. (2012). The genius in art and in sport: A contribution to the investigation of aesthetics of sport. Journal of the Philosophy of Sport, 37(2), 182–193. doi:10.1080/00948705.2010. 9714775
Launder, A., & Piltz, W. (2013). Play practice (2nd ed.). Champaign: Human Kinetics. Leso, G., Dias, G., Ferreira, J., Gama, J., & Couceiro, M. S. (2017). Perception of creativity and game intelligence in soccer. Creativity Research Journal, 29(2), 182–187. doi:10.1080/10400419.2017. 1302779
Martin, J., & Cox, D. (2016). Positioning Steve Nash: A theory-driven, social psychological, and biogra- phical case study of creativity in sport. The Sport Psychologist, 30(4), 388–398. doi:10.1123/tsp. 2016-0002
Mednick, S. (1962). The associative basis of the creative process. Psychological Review, 69(3), 220–232. doi:10.1037/h0048850
Memmert, D. (2006). Developing creative thinking in a gifted sport enrichment program and the crucial role of attention processes. High Ability Studies, 17(1), 101–115. doi:10.1080/ 13598130600947176
Memmert, D. (2007). Can creativity be improved by an attention-broadening training program? An exploratory study focusing on team sports. Creativity Research Journal, 19(2-3), 281–291. doi:10. 1080/10400410701397420
Memmert, D. (2010). Testing of tactical performance in youth elite soccer. Journal of Sports Science and Medicine, 9(2), 199–205. Memmert, D. (2011). Creativity, expertise, and attention: Exploring their development and their relationships. Journal of Sports Sciences, 29(1), 93–102. doi:10.1080/02640414.2010.528014
Memmert, D. (2015). Teaching tactical creativity in sport: Research and practice. Routledge studies in physical education and youth sport. Abingdon: Routledge.
Memmert, D. (2017). Tactical creativity in sport. In J. C. Kaufman, V. P. Glăveanu, & J. Baer (Eds.), The Cambridge handbook ofcreativity across domains (pp. 479–491). Cambridge: Cambridge University Press.
Memmert, D., Baker, J., & Bertsch, C. (2010). Play and practice in the development of sport-specific creativity in team ball sports. High Ability Studies, 21(1), 3–18. doi:10.1080/13598139.2010.488083
Memmert, D., & Furley, P. (2007). “I spy with my little eye!”: Breadth of attention, inattentional blind- ness, and tactical decision making in team sports. Journal ofSport & Exercise Psychology, 29(3), 365– 381. doi:10.1123/jsep.29.3.365
Memmert, D., Hüttermann, S., & Orliczek, J. (2013). Decide like Lionel Messi! The impact of regulatory focus on divergent thinking in sports. Journal of Applied Social Psychology, 43(10), 2163–2167. doi:10.1111/jasp.12159
Memmert, D., & Perl, J. (2009a). Game creativity analysis using neural networks. Journal of Sports Sciences, 27(2), 139–149. doi:10.1080/02640410802442007
Memmert, D., & Perl, J. (2009b). Analysis and simulation of creativity learning by means of artificial neural networks. Human Movement Science, 28(2), 263–282. doi:10.1016/j.humov.2008.07.006
Memmert, D., & Roth, K. (2003). Individualtaktische Leistungs- diagnostik im Sportspiel [Diagnostics of individual tactical performance in sports games]. Spektrum Der Sportwissenschaft [Spectrum of Sport Science], 15,44–70.
Memmert, D., & Roth, K. (2007). The effects of non-specific and specific concepts on tactical creativity in team ball sports. Journal of Sports Sciences, 25(12), 1423–1432. doi:10.1080/ 02640410601129755
Moraru, A., Memmert, D., & van der Kamp, J. (2016). Motor creativity: The roles of attention breadth and working memory in a divergent doing task. Journal of Cognitive Psychology, 28(7), 856–867. doi:10.1080/20445911.2016.1201084
Oh, J., Joung, K., Kim, H.-K., Choi, H., Kim, N., & Sung, J. (2010). Coaches’ views on the development of creativity of Korean football. Research Consortium Conference, Indianapolis, March 2010.
Santos, S. D. L., Memmert, D., Sampaio, J., & Leite, N. (2016). The spawns of creative behavior in team sports: A creativity developmental framework. Frontiers in Psychology, 7,1–14. doi:10.3389/fpsyg. 2016.01282
Schöllhorn, W. I., Mayer-Kress, G., Newell, K. M., & Michelbrink, M. (2009). Time scales of adaptive behavior and motor learning in the presence of stochastic perturbations. Human Movement Science, 28(3), 319–333. doi:10.1016/j.humov.2008.10.005
Simonton, D. K. (2012). Taking the U.S. patent office criteria seriously: A quantitative three-criterion creativity definition and its implications. Creativity Research Journal, 24(2–3), 97–106. doi:10.1080/ 10400419.2012.676974
Smith, W. (2014). Fundamental movement skills and fundamental games skills are complementary pairs and should be taught in complementary ways at all stages of skill development. Sport, Education and Society, 21(3), 431–442. doi:10.1080/13573322.2014.927757
Sternberg, R., & Lubart, T. (1999). The concept of creativity: Prospects and paradigms. In R.
Sternberg (Ed.), Handbook of creativity (pp. 3–15). Cambridge: Cambridge University Press.
Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1991). An investment theory of creativity and its development. Human Development, 34,1–31. doi:10.1159/000277029
