Nawracające infekcje intymne – jak z nimi walczyć?

 

Zdrowie intymne to bardzo ważny aspekt w życiu, który wymaga szczególnej uwagi. Nawracające infekcje to zdecydowanie jeden z poważniejszych problemów współczesnej ginekologii, a samo stosowanie leków przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych, często nie wystarcza i problem powraca. Wydaje się, iż warunkiem skutecznego leczenia jest przywrócenie homeostazy immunologicznej nie tylko w układzie moczowo-płciowym, ale także w przewodzie pokarmowym, czyli centrum odporności.

Mikrobiota pochwy

Zachowanie równowagi mikrobiologicznej ekosystemu pochwy jest głównym elementem obrony przed rozwojem potencjalnie chorobotwórczych drobnoustrojów. Fizjologiczna mikroflora pochwy  jest bardzo zróżnicowana, występują m.in.

• Staphylococcus spp.,
• Corynebacterium spp.,
• Streptococcus spp.,
• Enterococcus spp.,
• Porphyromonas spp.,
• Bifidobacterium spp.,
• Fusobacterium spp.

Natomiast kluczową rolę odgrywają pałeczki kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus. Bakterie te pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji. Najważniejszą z nich jest wytwarzanie kwasu mlekowego, co pozwala zachować odpowiednie pH pochwy (odczyn kwaśny). Ponadto pałeczki Lactobacillus charakteryzują się zdolnością do produkcji nadtlenku wodoru, który ma  silne właściwości bakteriobójcze. Produkcja H₂0₂ jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na utrzymanie równowagi mikroflory pochwy. Dodatkowo bakterie kwasu mlekowego wytwarzają inhibitory proteaz, które hamują rozwój grzybów Candida albicans. Poprzez wszystkie pełnione funkcje, bakterie te przyczyniają się do stabilizowania mikrobioty pochwy. Ich liczba jest zależna od poziomu hormonów. Najsilniejsze działanie wykazuje estrogen, który najbardziej stymuluje wzrost bakterii. Zmiany liczebności bakterii kwasu mlekowego zachodzą w trakcie cyklu miesiączkowego i w okresie ciąży. Mikrobiom pochwy dziewczynki  po urodzeniu, jest zbliżony do mikrobiomu pochwy matki, ze względu na utrzymujący się (do trzech tygodni) poziom estrogenu. Prawidłowy rozwój układu immunologicznego zależy od bakterii zasiedlających przewód pokarmowy (mikroflory jelitowej), zwłaszcza w okresie noworodkowo-niemowlęcym. Natomiast w okresie pomenopauzalnym wraz ze spadkiem estrogenu, dochodzi do zmniejszenia ilości bakterii kwasu mlekowego.

Bifidobacterium od Apollo’s Hegemony

Objawy i czynniki ryzyka

Najczęstszymi objawami infekcji intymnych jest ból, pieczenie, swędzenie oraz upławy. Większość zakażeń można wyleczyć skutecznie i efektywnie. Jednakże w wielu przypadkach czas kuracji jest długi, a dodatkowo infekcje dróg rodnych potrafią nawracać. Warto zaznaczyć, iż nie zawsze występują wyraźne objawy, stąd nie wprowadzane jest leczenie, co może mieć negatywny wpływ na zdrowie, w tym także płodność.

Czynniki wywierające wpływ na kształt mikrobioty pochwy to:

• stosowanie antybiotyków,
• antykoncepcja dopochwowa,
• wysoka aktywność seksualna.
• brak odpowiedniej higieny,
• zaburzenia hormonalne,
• długotrwałe palenie papierosów,
• zaburzenia odporności,
• źle zbilansowana dieta.

Kurkumina z dodatkiem piperyny – wsparcie układu odpornościowego

Najczęściej występujące infekcje intymne

Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni cierpią na dolegliwości i infekcje w obrębie układu płciowego. Predysponuje je do tego budowa anatomiczna, czyli krótsza cewka moczowa, której ujście znajduje się bardzo blisko wejścia do pochwy. Źródłem niekorzystnych drobnoustrojów jest często jelito grube, skąd na drodze zjawiska cross-colonization dochodzi do kolonizacji patogenami cewki moczowej i pochwy. Najczęstsze problemy zdrowotne, z jakimi borykają się kobiety to kandydoza, stany zapalne i infekcje w obrębie miejsc intymnych.

Waginoza bakteryjna (BV – Bacterial Vaginosis) – to  najczęściej przyczyna wielobakteryjnych zakażeń pochwy. W przypadku zakażenia dochodzi do namnożenia bakterii: Gardnerella vaginalis, Prevotella, Peptostreptococcus, Mycoplasma hominis, Ureaplasma spp. Wymienione gatunki zastępują prawidłową mikroflorę pochwy, która naturalnie składa się z pałeczek kwasu mlekowego. Wówczas stosunek bakterii tlenowych do beztlenowych wynosi wówczas 1:10. Najbardziej charakterystycznym objawem są występujące szarobiałe upławy o specyficznej woni. Jednakże  często  zakażenie przebiega bezobjawowo.

Do innych infekcji należą zakażenia grzybicze pochwy i sromu, które występują u 20–25% kobiet w wieku rozrodczym. U większości dochodzi do rozwoju tej przypadłości przynajmniej raz w życiu. Drożdżaki z rodzaju Candida są najczęstszą przyczyną zakażenia. Mogą one pochodzić z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, pojawiające się w wyniku przeniesienia ich z okolic odbytu do pochwy. Najczęstsze objawy to  pieczenie, uporczywy świąd, bolesność w trakcie współżycia i przy oddawaniu moczu. Do rozwoju zakażenia grzybami szczególnie predysponują czynniki takie jak: przewlekła antybiotykoterapia, obniżona odporność, cukrzyca, przyjmowanie leków sterydowych, ciąża. Ponadto czynnikiem sprzyjającym kolonizacji grzybów z rodzaju Candida są nieprawidłowe nawyki żywieniowe, czyli dieta bogata w cukry proste, alkohol, spożywanie dużej ilości produktów wysoko przetworzonych, a także zbyt mała ilość błonnika w diecie.

Nawracanie grzybiczych i bakteryjnych infekcji pochwy, wynika z dużej zdolności drobnoustrojów do tworzenia biofilmu. Jest to linia obrony organizmów chorobotwórczych przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych. Wytworzenie biofilmu decyduje o zjadliwości drobnoustrojów i ich zdolności do nawracania infekcji.

Diagnostyka infekcji intymnych

W celu zdiagnozowania przyczyny zakażenia pochwy należy dokonać mikroskopowej oceny preparatów wydzieliny pochwowej, a także jakościowego i ilościowego posiewu mikroflory pochwy. Pozwala on ocenić mikroorganizmy patogenne, a także prozdrowotne bakterie kwasu mlekowego. Ponadto  w przypadku mikroorganizmów, które trudno jest wyhodować w warunkach in vitro, jak Chlamydia trachomatis, Mycoplasma hominis, wirusów, jak: HPV, HSV należy zastosować metody molekularne, które umożliwiają detekcję poszczególnych sekwencji DNA patogenu. Rozszerzona diagnostyka polecana zalecana jest głownie kobietom z problemem nawracających infekcji dróg rodnych.

Odpowiedni poziom witaminy D – niezbędny we wspieraniu pracy układu odpornościowego

Leczenie infekcji intymnych

Leczenie nawracających infekcji pochwy, w zależności od czynnika etiologicznego polega głównie na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych lub przeciwbakteryjnych. W przypadku nawracających infekcji w terapii wspomagającej standardowe leczenie warto zastosować probiotykoterapię. Preparaty te są coraz powszechniej stosowane w profilaktyce i leczeniu nawracających infekcji. Głównymi bakteriami stosowanymi są: Lactobacillus oraz Bifidobacterium. Probiotyki ginekologiczne mają postać preparatów dopochwowych lub doustnych. Produkty dopochwowe charakteryzuje szybkość ich działania, która związana z miejscową aktywnością. Wysoka koncentracja bakterii działa na nabłonek pochwy i odbudowuje bezpośrednio równowagę bakteryjną. Natomiast preparaty doustne, oprócz częściowej kolonizacji pochwy, dodatkowo oddziałują na mikrobiotę jelitową, wzmacniając układ immunologiczny. Według badań obecność Lactobacillus produkujących H₂O₂w pochwie i odbycie obniża częstość występowania BV.

LGG od Swansona

W badaniu  podzielono kobiety z BV na grupy:

• pierwsza przyjmowała antybiotyk metronidazol wraz z probiotycznym szczepem Lactobacillus rhamnosus GR-1 i Lactobacillusreuteri RC-14,
• druga – identyczny antybiotyk i placebo.

W grupie kobiet, które suplementowano probiotykiem zaobserwowano istotnie wyższą częstotliwość wyleczeń (88% vs. 40%)i większy wzrost liczebności pałeczek kwasu mlekowego w pochwie (96% vs. 53%), w porównaniu do grupy przyjmującej antybiotyk i placebo. Należy zwrócić uwagę iż jednym z kryteriów przy doborze probiotyków jest zastosowanie w preparacie co najmniej 2 szczepów stwierdzanych w  fizjologicznym ekosystemie pochwy w populacji, w której ma być zastosowany. Różnorodność szczepów Lactobacillus w pochwie jest ograniczona do 3-7 gatunków i ściśle zależna od badanej populacji kobiet.

Na biocenoza pochwy Polek składają się:

• kompleks L. acidophilus (35%), w tym L. gasseri
• fermentum (30%)
• plantarum (30%)
• delbrueckii, L. rhamnosus (5%)

Pałeczki „obcego szczepu” nie są w stanie kolonizować nabłonka pochwy na stałe i po zaprzestaniu ich stosowania są z organizmu usuwane. Nie istnieje więc „uniwersalny” probiotyk dla wszystkich populacji. Według zaleceń PTG istotne jest, by składniki preparatu odpowiadały naturalnej florze populacji kobiet, do których są skierowane.

Czy dieta ma wpływ na mikroflorę pochwy?

Warunkiem zachowania równowagi mikrobiologicznej pochwy jest odpowiedni skład jakościowy i ilościowy mikrobiomu przewodu pokarmowego. Mikrobiota jelitowa ma bardzo dużo znaczenie dla funkcjonowania odporności śluzówkowej, która pełni niebagatelną rolę w przypadku infekcji intymnych. Częstym rezerwuarem patogenów, które przyczyniają się do rozwoju infekcji płciowych są bakterie i grzyby kolonizujące końcowy odcinek przewodu pokarmowego. Poprzez modyfikacje mikrobioty jelitowej możemy zmniejszyć prawdopodobieństwo przedostania się patogenów do pochwy. W związku z tym odpowiednie zadbanie o mikrobiotę jelitową może być zasadniczym elementem profilaktyki  przy nawracających infekcjach pochwy. Czynnikiem, który może wspomóc ochronne mikrobioty pochwy przed nadmiernym namnażaniem bakterii i grzybów jest odpowiednio skomponowana dieta. Filarami powinno być nieprzetworzone jedzenie, ubogie w cukry i tłuszcze trans. Należy stawiać przede wszystkim na  żywność naturalną, bez konserwantów. Dieta powinna zawierać produkty pełnoziarniste, chude mięso, nabiał, a także kiszonki. Produkty fermentowane obecne w jadłospisie mają na celu dostarczenie do organizmu naturalnych bakterii probiotycznych w celu wsparcia mikrobioty. Ponadto należy zadbać o wzmocnienie układu immunologicznego, gdyż u kobiet z osłabionym układem odpornościowym prawdopodobieństwo pojawienia się infekcji wzrasta. W celu wsparcia procesów ochronnych, dieta powinna być obfita w produkty zawierające witaminę C (papryka, cytrusy, czarna porzeczka, aronia) i polifenole (owoce jagodowe). W terapii przeciwgrzybiczej warto wykorzystać naturalne składniki, jak np. aloes. Roślina ta zawiera substancje aktywną mannoze, która przynosi korzystne efekty w zwalczaniu drożdżaków. Ponadto antraglikozydy obecne w liściach aloesu wykazują działanie grzybobójcze .Warto również wspomnieć o witaminie D, której poziom może mieć wpływ na wystąpienie nawracających infekcji pochwy. W jednym z badań wykazano, że gdy poziom witaminy D osiągał wartość równą lub większą 80 nmol/l, prawdopodobieństwo wystąpienia BV (bakteryjnej waginozy) spadało u kobiet w ciąży.

Kiedy należy stosować probiotyki ginekologiczne?

• w trakcie i po kuracjach antybiotykowych,
• w takcie i po leczeniu miejscowym zakażeń pochwy,
• przy wtórnych i nawracających zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych układu moczowo-płciowego,
• po połogu,
• w okresie około i pomenopauzalnym,
• przed i po zabiegach chirurgicznych w obrębie układu moczowo-płciowego,
• u kobiet często korzystających z basenów, sauny, jacuzzi oraz często podróżujących.

Podsumowanie

Oprócz leczenia farmakologicznego zarówno stosowanie szczepów probiotycznych, jak i prawidłowo skomponowanej diety, może wspierać  naturalną odporność człowieka. Opisane działania stanowią bezpieczną i efektywną metodę walki z nawracającymi infekcjami dróg rodnych.

Bibliografia:

1. Heczko P.B., Tomusiak A., Adamski P., Jakimiuk A.J., Stefański G. i wsp., Supplementation of standard antibiotic therapy with oral probiotics for bacterial vaginosis and aerobic vaginitis: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial, „BMC Womens Health” 25, 2015 115.
2. Johansson M., Lycke N.Y., Immunology of the human genital tract, „Cur Opin Infect Dis” 16(1), 2003, 43–49.
3. Strus M., Brzychczy-Włoch M., Kucharska A., Gosiewski T., Heczko P.B., Działanie in vitro bakterii z rodzaju Lactobacillus izolowanych z pochwy na grzyby wywołujące kandydozę sromu i pochwy, „Med Dośw Mikrobiol” 55, 2005, 7–17.
4. Anukam K., Osazuwa E., Ahonkhai I. et al., Augmentation of antimicrobial metronidazole therapy of bacterial vaginosis with oral probiotic Lactobacillus rhamnosus GR-1 and Lactobacillus reuteri RC-14: randomized, double-blind, placebo controlled trial, „Microbes Infect” 8(6), 2006, 450–1454.
5. Reid G., Charbonneau D., Erb J. Oral use of Lactobacillusrhamnosus GR-1 and L. fermentum RC-14 significantly alters vaginal _oral randomized, placebo controlled trial in 64 healthy women. FEMS Immunol Med Microbiol 2003.
6. Petricevic L., Witt A. The role of Lactobacillus casei rhamnosus Lcr35 in restoring the normal vaginal flora after antibiotic treatment of bacterial vaginosis. BJOG. 2008; 115: 1369–74.
7. Gałęcka M., Bartncka A., Szachta P., Bioróżnorodność mikroflory pochwy. Rola probiotyków ginekologicznych w utrzymaniu równowagi ekosystemu pochwy, „Forum Zakażeń” 6(2), 2015, 139–143.
8. Samet A., Arłukowicz E., Nowicki R., Barańska-Rybak W., Emerich J., Wpływ leków przeciwbakteryjnych na florę bakteryjną i grzybiczą pochwy, „Ginek Prakt” 76(1), 2004, 34–36.
9. Haberek M., Mierzyński R., Leszczyńska-Gorzelak B., Oleszczuk J., Kandydoza pochwy i sromu, „Zakażenia” 7(2), 2007, 78–81.
10. Perenc M., Zakażenia grzybicze pochwy i sromu w praktyce lekarza rodzinnego, „Lekarz Rodzinny” 12(3), 2007, 316–322.