Photo by Scott Webb on Unsplash
W kontekście treningu sportowego i aktywności fizycznej intuicyjnie symetria wydaje się być koncepcją, do której dążą praktycy w nadziei, że może poprawić wyniki lub zmniejszyć ryzyko kontuzji. Siła tego przekonania jest taka, że w kilku badaniach powiązano obustronne asymetrie kończyn dolnych (np. siły reakcji podłoża i analizy kinematyczne) ze zwiększonym ryzykiem urazów, mimo że w rzeczywistości nie dokonano oceny żadnego rzeczywistego ryzyka. Taki bezpodstawny dyskurs wprowadza nierzadko w błąd. Programy treningowe są często zaprojektowane tak, aby zmniejszać asymetrię międzykończynową. Jeżeli takim programom uda się osiągnąć zamierzony cel, tj. zmniejszyć asymetrię międzykończynową, autorzy mogą błędnie założyć, że zwiększona symetria jest korzystna, bez faktycznej oceny wpływu tych zmian na ryzyko urazów.
Poszukiwanie dwustronnej symetrii (która obejmuje obustronną asymetrię tułowia, a także asymetrię międzykończynową) wydaje się wywodzić bardziej z głęboko zakorzenionych przekonań niż z ustaleń empirycznych i stwarza ryzyko skierowania programów wydajności i zapobiegania kontuzjom na niewłaściwy tor.
Człowiek jako struktura nieasymetryczna
Z biologicznego punktu widzenia zdrowy rozwój ludzkich organizmów wymaga złamania podstaw symetryczności, w tym grzbietowo-brzusznej i czaszkowo-ogonowej. Nic więc dziwnego, że prawidłowy rozwój wymaga również złamania symetrii lewo i prawostronnej. W związku z tym anatomia człowieka jest bogata w dwustronne asymetrie. Pomimo pozornej symetrii zewnętrznej, występuje znaczna asymetria w narządach klatki piersiowej i jamy brzusznej. Na przykład przepona jest asymetryczna, zwykle sięgająca o jedno żebro wyżej po prawej stronie (ze względu na wpływ wątroby) i o jeden kręg lędźwiowy niżej po prawej stronie. Aorta (która jest również asymetryczna) naciska na kręgosłup i zwykle powoduje nieznaczną krzywiznę klatki piersiowej z wypukłością w kierunku prawej strony. Można wskazać wiele innych asymetrii w odniesieniu do narządów wewnętrznych (np. wątroby, serca, płuc, jelita grubego, trzustki itp.), które są powszechnie znane. Istnieje jednak wiele dodatkowych obustronnych asymetrii w sieciach naczyniowych, układzie drenażu limfatycznego i drogach nerwowych. W niektórych przypadkach nerwy nie tylko przebiegają odrębnymi drogami po prawej i lewej stronie ciała, ale także wykazują różnice histologiczne, jak w przypadku nerwu krtaniowego wstecznego u ludzi.
Co ważne, obustronne asymetrie anatomiczne u człowieka obejmują także kończyny górne i dolne (np. szerokość, długość, ścieżki nerwowo-mięśniowe, różna liczba brzuszków mięśniowych i wiele innych cech) i zostały szeroko opisane w literaturze. W niedawnym przeglądzie dokonano analizy asymetrii międzykończynowych w strukturze i funkcjonalności ścięgien podkolanowych, podkreślając, że mogą istnieć istotne asymetrie wewnątrzosobnicze, a niektórych z nich nie można zmienić podczas treningu. Naturalnie lateralizacja (tj. boczna preferencja używania jednej kończyny nad drugą w niektórych zadaniach) w połączeniu z asymetrią anatomiczną między kończynami sugeruje, że typowe czynności, takie jak chodzenie i bieganie, powinny skutkować znacznymi asymetriami międzykończynowymi w chodzie (kinetycznymi i kinematycznymi) w zdrowych populacjach i pośród sportowców oraz że sport może w rzeczywistości wymagać powiększania pewnych asymetrii (np. sporty, w których działania są wysoce jednostronne).
Kreatyna od Testosterone.pl – poprawia zdolności wysiłkowe i regeneracyjne – KUP TUTAJ
Występowanie asymetrii w sporcie
Lateralizacja i kwestia dominacji jednostronnej są dobrze ugruntowaną cechą zarówno wśród zwierząt jak i u ludzi, i wykazano, że jest powiązana ze zwiększoną wydajnością funkcjonalną. Co ważne, zarówno dominacja, jak i preferencje kończyn mogą być również zależne od zadania. Dlatego asymetrie międzykończynowe nie powinny być automatycznie wiązane z upośledzeniem sprawności. Sporty zespołowe, takie jak koszykówka, piłka ręczna czy siatkówka, mogą zwiększać asymetrię kończyn górnych ze względu na ich wysoce wyspecjalizowane i zróżnicowane wymagania. To samo można powiedzieć o sportach rakietowych, takich jak tenis, padel czy badminton. W przypadku kończyn dolnych obustronne asymetrie są normą zarówno w populacji ogólnej, jak i u sportowców. Na przykład u 38 dorosłych piłkarzy płci męskiej ocena tensiomiografii spoczynkowej wykazała istotne asymetrie międzykończynowe.
Co więcej, należy wziąć pod uwagę „zaszumiony” charakter asymetrii i niespójność wyników, przez co w badaniach asymetria średniej grupowej często wydaje się stosunkowo stabilna, ale odchylenie standardowe średniej jest prawie zawsze bardzo duże. W przeciwieństwie do średniej, przy uwzględnieniu poszczególnych punktów zmiany wielkości i kierunku asymetrii są zwykle dość duże co sugeruje zachowanie ostrożności przy interpretacji danych. Aby naprawdę wyjaśnić znaczenie asymetrii w wynikach sportowych, musimy zrozumieć występowanie i związek obustronnej asymetrii z wynikami sportowymi oraz wpływ interwencji treningowych na asymetrie międzykończynowe.
Asymetrie a wydajność sportowa
Niedawny przegląd systematyczny wykazał, że w kilku populacjach (w tym 17 badaniach z udziałem sportowców) asymetrie siły między kończynami wahały się od niemal symetrii do asymetrii większych niż 15%, bez wyraźnych powiązań z niezależnymi zadaniami ruchowymi. Ponadto dodatkowe badania wykazały, że w badaniach sportowych nie ma jednoznacznych powiązań pomiędzy obustronnymi asymetriami a wynikami sportowymi. Ponadto wszelkie wyniki badań przekrojowych należy traktować z przymrużeniem oka, ponieważ związki między asymetrią międzykończynową (wielkość i kierunek) a wynikami niekoniecznie są spójne w całym sezonie sportowym.
W jednym badaniu oceniano siły reakcji podłoża u 13 osób przeszkolonych w zakresie plyometrii po skoku z wysokości 45 cm, podczas którego badani musieli zmienić nogę dominującą. Podczas lądowania noga dominująca generowała większe siły niż noga przeciwna. Co ciekawe, porównania parami wykazały, że znaczące różnice między kończynami wystąpiły tylko wtedy, gdy ruch prowadziła prawa noga, przy czym prawa noga miała wcześniejszy kontakt z podłożem i generowała większą siłę i impuls niż lewa noga. Wskaźniki symetrii kończyn (LSI) generalnie wykazały asymetrię ≥10%. To pokazuje, że nawet w prostym zadaniu jak drop jump sportowcy wykazują wyraźną asymetrię międzykończynową w swoich wynikach.
U wysoko wytrenowanych judoków i kobiet maksymalna siła izometryczna rotatorów zewnętrznych barku była istotnie większa po stronie dominującej w porównaniu ze stroną niedominującą, ale nie zaobserwowano tego samego w przypadku rotacji wewnętrznej. Dominacja kończyny górnej (tj. obustronna asymetria) wydawała się wpływać na wykonanie rotacji zewnętrznej barku i jednostronnego pchnięcia kulą w pozycji siedzącej, ale efekty były bardzo małe.
W badaniu z udziałem młodych elitarnych tenisistek oraz grupy kontrolnej dobranej pod względem płci i wieku zarejestrowano istotne asymetrie w obu grupach we wszystkich siedmiu testach kończyn górnych i dolnych. Chociaż tenisiści wykazali się znacznie bardziej asymetryczni niż grupa kontrolna pod względem siły uścisku dłoni, byli mniej asymetryczni niż grupa kontrolna w testach skoku i skoku na jednej nodze. Asymetrie te były specyficzne dla testu, a ponieważ nie zbadano różnych testów pod kątem możliwych korelacji, nie jest jasne, w jaki sposób asymetryczne wyniki w jednym teście mogły wpłynąć na inny test. Stwierdzono również znaczące asymetrie morfologiczne międzykończynowe zarówno u tenisistów, jak i w grupie kontrolnej, chociaż były one znacznie wyższe u tenisistów w przypadku kończyn górnych, czego można się spodziewać, biorąc pod uwagę charakter sportu. Co więcej, dane z tego badania sugerują, że zarówno asymetrie morfologiczne, jak i funkcjonalne nie są ze sobą istotnie powiązane i najlepiej je interpretować niezależnie.
Asymetrie w sportach drużynowych
W sportach drużynowych również obserwowane jest powszechne występowanie asymetrii. Przykładowo w piłce nożnej w analizie 68 piłkarzy, zaobserowano asymetrie międzykończynowe w zakresie od –11,01 ± 12,38% do –18,43 ± 12,11% w różnych grupach wiekowych. Ponadto w piłce nożnej badanie przeprowadzone na 46 zawodowych zawodnikach płci męskiej potwierdziło asymetrię międzykończynową wynoszącą 8,4 ± 6,6% i 9,0 ± 7,1% w testach siły izometrycznej. W innym z badań na 16 piłkarzach nie zaobserwowano istotnych zależności pomiędzy asymetrią kończynową a wynikami testów wydajności sportowej.
W innym badaniu związanym z piłką nożną obserwowano 18 zawodników płci męskiej do lat 23 przez jeden sezon. Zarówno w okresie przygotowawczym, jak i w środku sezonu nie stwierdzono istotnych związków między asymetrią międzykończynową a wynikami w testach sprintu, ani też nie stwierdzono znaczących korelacji między zmianami asymetrii a zmianami wyników sprintu w ciągu całego sezonu. Jak mówią autorzy, „nie można formułować sugestii dotyczących redukcji asymetrii, które mogłyby pośrednio poprawić wyniki sportowe”.
U młodych koszykarek stwierdzono istotne różnice międzykończynowe dla wszystkich zadań nerwowo-mięśniowych. Wystąpiła słaba zgodność (35–52%) pomiędzy bardziej sprawną kończyną dolną a kończyną subiektywnie identyfikowaną jako kończyna dominująca, co potwierdza wcześniejsze sugestie dotyczące różnic między dominacją kończyny a preferencją kończyny. Chociaż wskaźniki obustronnej asymetrii pomiędzy mniej i bardziej sprawnymi kończynami wahały się od 3,33 ± 2,49%, autorzy nie oceniali korelacji pomiędzy wielkościami asymetrii i wydajnością sportową. Dlatego, mimo że w każdym teście występowały dwustronne asymetrie w wykonaniu, nie wiadomo, czy asymetrie w jednym teście korelują z wynikami w innym, tj. czy asymetrie były specyficzne dla zadania, czy też przełożyły się na bardziej ogólne wyniki.
W innym badaniu z udziałem 11 koszykarek (U19) przeprowadzono kilka testów sprawnościowych. We wszystkich badaniach wykazano istotne asymetrie międzykończynowe, wahające się od 1,26 ± 0,94% do 11,75 ± 7,79%. Autorzy skorelowali wyniki asymetrii międzykończynowej w ćwiczeniach na kole zamachowym z wydajnością w odniesieniu do innych testów i nie stwierdzono istotnych korelacji. Ogólnie rzecz biorąc, asymetrie międzykończynowe nie były zatem skorelowane z testami wydolnościowymi.
W jednym badaniu porównano 18 zawodowych piłkarzy płci męskiej z 23 zawodowymi graczami krykieta pod względem wykonywania wyskoku dosiężnego na jednej nodze i skoków z wysokości, sprintu na 10 m i zmian kierunków. Zawodnicy krykieta mieli znacznie większe asymetrie międzykończynowe pod względem wysokości skoku (11,49% w porównaniu z 6,51%) i wskaźnika siły reaktywnej (RSI; 10,37% w porównaniu z 5,95%) niż piłkarze, co sugeruje, że asymetrie międzykończynowe mogą być również specyficzne dla danego sportu. Niektóre sporty mogą powodować zwiększone asymetrie ze względu na ich specyficzne wymagania dotyczące wydajności.
Czynności „symetryczne” a asymetrie
Kinetyczne i kinematyczne asymetrie międzykończynowe są częste nawet podczas cyklicznych, obustronnych czynności, takich jak bieganie i jazda na rowerze. U pływaczek do lat 15 kierunek asymetrii (tj. faworyzowanie jednej lub drugiej kończyny) rzadko był spójny pomiędzy wynikami CMJ na jednej nodze i skokami w dal na jednej nodze z miejsca. Oznacza to, że ocena asymetrii międzykończynowych może być wysoce specyficzna zadaniowo. Wyniki asymetrii nie różniły się istotnie pomiędzy mężczyznami i kobietami i nie były powiązane z wynikami pływania w kraulu na dystansie 25 m i 50 m. Biorąc pod uwagę średnie i odchylenia standardowe, poziomy asymetrii mieściły się w przybliżeniu w przedziale 10–15%. Warto wspomnieć, że w jednym przeglądzie naukowym podkreślono duże odchylenia występujące w wielu badaniach związanych z symetrią, co sugeruje, że prawie zawsze istnieje istotna zmienność międzyosobnicza. Może to częściowo wyjaśniać, dlaczego relacje między dwustronną asymetrią a wydajnością są często słabe lub nieistotne.
W innej pracy oceniono parametry kinematyczne i kinetyczne u 10 elitarnych wioślarzy płci męskiej na ergometrze wioślarskim. Oceniając parametry kinematyczne stawu skokowego oraz parametry kinetyczne stawów biodrowych i kolanowych obserwowano średnio 5–10% asymetrii międzykończynowej. Asymetrie > 10% zaobserwowano dla parametrów kinetycznych stawu skokowego. W tym badaniu asymetrie kinetyczne nie były skorelowane z asymetrią kinematyczną i asymetrią długości kończyn dolnych, co dodatkowo przyczyniło się do poglądu, że ocena asymetrii może być zależna od zadania ruchowego. Autorzy zaproponowali, że niska zmienność asymetrii między skokami może zapewnić bardziej stabilną i wydajną pracę.
W gimnastyce artystycznej analizie poddano wszystkie układy z rundy kwalifikacyjnej (19 zawodniczek) Pucharu Świata. Prawa kończyna dolna inicjowała 42,3% wszystkich czynności, lewa kończyna 29,1%, a obie kończyny 28,6% , oznaczające asymetryczne/boczne preferencje gimnastyczek najwyższego poziomu. Co więcej, 60% oddziaływań na belkę wiązało się z jednostronnym startem lub lądowaniem. Analiza sześciu wysokiej klasy gimnastyczek artystycznych wykazała znaczne asymetrie kinetyczne i kinematyczne kończyn górnych w kontakcie z podłogą podczas wykonywania kon kretnych czynności ruchowych. Jednak w obu badaniach nie podano, w jaki sposób te asymetrie są powiązane z wynikami.
Wpływ treningu na asymetrie
Jedno z badań miało na celu zmniejszenie asymetrii międzykończynowej u 24 dorosłych zawodników piłki nożnej. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do 6-tygodniowego jednostronnego programu treningu siłowego do grupy kontrolnej. Pomimo poprawy wyników grupy eksperymentalnej, asymetria międzykończynowa pozostała niezmieniona w teście zmian kierunków i dwóch z trzech testów skocznościowych. W innym randomizowanym badaniu porównywano 8-tygodniowy program treningu siłowego koncentrujący się na kończynach dolnych tułowiu u 37 zawodniczek piłki nożnej do lat 17. Interwencja nie spowodowała znaczących różnic w asymetrii międzykończynowej w porównaniu z badaniem przed i po badaniu. Podobne wyniki uzyskano w przypadku porównywalnej próby piłkarzy, aczkolwiek przy nieco dłuższej interwencji (dwa razy w tygodniu przez 10 tygodni).
W badaniu z udziałem 20 dorosłych piłkarzy płci męskiej porównywano 6-tygodniowy schemat treningu stabilizacyjnego z grupą kontrolną wykonującą „standardową” rozgrzewkę, składającą się z joggingu, dynamicznego rozciągania i mobilności. Asymetrie międzykończynowe w wyskoku dosiężnym jednej nogi uległy zmniejszeniu po programie treningowym dla głównej grupy treningowej, ale wzrosły w grupie kontrolnej, natomiast nie zaobserwowano różnic w asymetrii międzykończynowej w przypadku izokinetycznego testu siły stawu kolanowego. Biorąc pod uwagę szczegóły faktycznie wdrożonego programu treningu można spekulować, że zmniejszenie asymetrii w testach skoków mogło wynikać z przyrostu siły słabszej kończyny i nie mieć nic wspólnego ze stabilnością tułowia. Co więcej, odchylenia standardowe są zaskakująco małe w porównaniu z większością innych badań na ten temat.
W innym 8 tygodniowym badaniu na 34 zawodnikach piłki ręcznej porównywano wpływ treningu izoinercyjnego i treningu oporowego na asymetrie międzykończynowe, a wyniki wskazały, że asymetria międzykończynowa została zmniejszona tylko w jednym z ośmiu testów sprawnościowych. W innym, randomizowanym badaniu obejmującym 22 koszykarzy w wieku od 16 do 19 lat porównywano jednostronny i obustronny trening oporowy przez 6 tygodni. Obie grupy poprawiły się m.in. w testach wydolnościowych, takich jak CMJ i sprint na 25 m. Jedynie w grupie jednostronnej wykazano zmniejszoną asymetrię międzykończynową co oceniono na podstawie obustronnej różnicy w mocy maksymalnej.
Ogólnie rzecz biorąc, skuteczność programów treningowych mających na celu zmniejszenie asymetrii międzykończynowej jest niejednorodna. Nawet jeśli programy treningowe zmniejszają asymetrię międzykończynową przy jednoczesnym zwiększeniu wydajności w wybranych testach (np. CMJ i sprint na 10 m), wyniki często są mieszane. Możliwe jest również, że w ustaleniach pominięto ważny czynnik związany z punktem wyjściowym słabszej kończyny. Może być ona dalej od swojej maksymalnej wydajności, stąd prawdopodbnie jest bardziej wrażliwa na bodźce treningowe i wykazuje większą poprawę niż kończyna „silniejsza”. Może więc to skutkować zmniejszeniem asymetrii międzykończynowej. Dodatkowo we wspomnianych programach szkoleniowych w większości wykorzystywano standaryzowane testy fizyczne. Nieliczne oceny specyficzne dla sportu przeprowadzono w bardzo analitycznych warunkach. Dlatego nie jest jasne czy jakiekolwiek zmniejszenie asymetrii międzykończynowej było pozytywne i pożądane w celu poprawy wyników sportowych.
Występowanie asymetrii a ryzyko kontuzji
U koszykówki z jednostronną przewlekłą niestabilnością stawu skokowego (CAI) występowała asymetria międzykończynowa między stopami kontuzjowanymi i zdrowymi, ale nie u zawodników piłki nożnej. Autorzy doszli do wniosku, że sportowcom koszykówki należy zapewnić ćwiczenia równoważące asymetrię, aby zmniejszyć nawracające skręcenia stawu skokowego. Nie przedstawiono jednak żadnej oceny ponownego wystąpienia szkody, w związku z czym sugestie te mają charakter wyłącznie spekulacyjny. W badaniu wysokiej klasy judoków i kobiet asymetrie międzykończynowe w zakresie siły rotacji zewnętrznej były prawidłowe i nie oceniano występowania urazów. Autorzy stwierdzili jednak, że programy profilaktyczne powinny zakładać podobne obciążenia obu kończyn górnych i dążyć do uzyskania większej symetrii. W badaniu obejmującym 33 graczy w badmintona oceniano asymetrie międzykończynowe w kończynach górnych i dolnych za pomocą inercyjnych jednostek pomiarowych i porównywano asymetrie z historią urazów. W grupie osób z urazem obustronnym nie wykryto żadnych znaczących asymetrii kończyn górnych i dolnych. Chociaż wykazano istotne asymetrie w grupie bez obrażeń (<10%) i w grupie z jednostronnym urazem (>10%), różnica między grupami w wielkości asymetrii nie była statystycznie odstająca. Wyniki te sugerują, że zawsze należy spodziewać się pewnego stopnia asymetrii międzykończynowej i niekoniecznie jest ona związana z wystąpieniem urazu.
W przypadku osób po rekonstrukcji ACL wykazywano większą asymetryczność pod względem maksymalnej siły zgięcia kolana niż u sportowców bez kontuzji (odpowiednio ~17% vs. ~9% asymetria międzykończynowa). W pozostałych trzech testach nie stwierdzono różnic międzygrupowych w zakresie asymetrii międzykończynowej. Rzeczywiście, tylko niewielka część sportowców (24% w grupie bez kontuzji i 17% w grupie kontuzjowanej) wykazała symetryczne (tj. <10% asymetrii) wyniki we wszystkich czterech testach. Tych asymetrii nie zaobserwowano w 15 dopasowanych grupach kontrolnych. Mimo że autorzy powiązali takie asymetrie z ryzykiem urazów stresowych, nie podjęto bezpośredniej oceny występowania urazów. W badaniu z udziałem 159 zawodowych piłkarzy wykazano, że asymetrie międzykończynowe w izokinetycznym zgięciu i wyproście stawu kolanowego nie miały związku z poziomem rywalizacji ani przebytymi kontuzjami. Mimo to autorzy zaproponowali przepisanie ćwiczeń korygujących zaobserwowane asymetrie.
Podsumowanie
Podsumowując, istnieje powszechne zainteresowanie symetrią w kontekście treningu sportowego i aktywności fizycznej, zakładając, że może poprawić wyniki sportowe i zmniejszyć ryzyko kontuzji. Jednakże, ludzkie ciało jest naturalnie nieasymetryczne, zarówno pod względem anatomii, jak i funkcji, co wynika z rozwoju biologicznego.
Asymetrie międzykończynowe są powszechne w różnych grupach populacyjnych i wśród sportowców, zarówno w kontekście siły, jak i sprawności ruchowej. Badania nad wpływem asymetrii na wydajność sportową i ryzyko kontuzji przynoszą mieszane rezultaty. Niektóre badania sugerują, że asymetrie międzykończynowe mogą być specyficzne dla danej dyscypliny sportowej i związane z wymaganiami funkcjonalnymi, podczas gdy inne badania nie wykazują jednoznacznych związków między asymetriami a wynikami sportowymi.
Programy treningowe skoncentrowane na redukcji asymetrii nie zawsze prowadzą do pozytywnych rezultatów, a skuteczność tych programów może zależeć od wielu czynników, takich jak specyfika dyscypliny sportowej, długość i intensywność treningu, a także indywidualne cechy sportowca. Co więcej, brak jednoznacznych dowodów na to, że asymetrie międzykończynowe automatycznie prowadzą do zwiększonego ryzyka kontuzji. W niektórych badaniach asymetrie występowały zarówno u sportowców z kontuzjami, jak i bez nich, co sugeruje, że inne czynniki, takie jak technika, biomechanika czy historia urazów, mogą odgrywać równie istotną rolę w ryzyku kontuzji.
W związku z tym, podejście do asymetrii w treningu sportowym powinno być bardziej zindywidualizowane i uwzględniać specyfikę danej dyscypliny oraz indywidualne cechy sportowca. Badania nad tym obszarem są nadal potrzebne, aby lepiej zrozumieć złożone relacje między asymetriami a wydajnością sportową oraz ryzykiem kontuzji.
Bibliografia:
Lawson, D.; Jordan, M.J.; Herzog, W. Effects of lead leg selection on bilateral landing force-time characteristics: Return to sport testing implications. Scand. J. Med. Sci. Sports 2022, 32, 1192–1200.
Fallah Mohammadi, M.; Dashti Rostami, K.; Shabanzadeh, S.; Hosseininejad, S.E.; Ghaffari, S.; Thomas, A. Does core stabil- ity training improve hopping performance and kinetic asymmetries during single-leg landing in anterior cruciate ligament reconstructed patients? Res. Sports Med. 2022, 1–11.
Yalfani, A.; Raeisi, Z. Bilateral symmetry of vertical time to stabilization in postural sway after double-leg landing in elite athletes with unilateral chronic ankle sprain. J. Foot Ankle Res. 2022, 15, 43.
Delorme, J.; Blache, Y.; Degot, M.; Rogowski, I. Factors affecting the shoulder functional profile in elite judo athletes. Eur. J. Sport Sci. 2022, 1–8.
McGrath, T.M.; Waddington, G.; Scarvell, J.M.; Ball, N.B.; Creer, R.; Woods, K.; Smith, D. The effect of limb dominance on lower limb functional performance—A systematic review. J. Sports Sci. 2016, 34, 289–302.
Azevedo, R.R.; da Rocha, E.S.; Franco, P.S.; Carpes, F.P. Plantar pressure asymmetry and risk of stress injuries in the foot of young soccer players. Phys. Ther. Sport 2017, 24, 39–43.
Bettariga, F.; Maestroni, L.; Martorelli, L.; Jarvis, P.; Turner, A.; Bishop, C. The effects of a unilateral strength and power training intervention on interlimb asymmetry and physical performance in male amateur soccer players. J. Sci. Sport Exerc. 2022, in press.
Maloney, S.J. The Relationship Between Asymmetry and Athletic Performance: A Critical Review. J. Strength Cond. Res. 2019, 33, 2579–2593.
Afonso, J.; Rocha-Rodrigues, S.; Clemente, F.M.; Aquino, M.; Nikolaidis, P.T.; Sarmento, H.; Fílter, A.; Olivares-Jabalera, J.; Ramirez-Campillo, R. The Hamstrings: Anatomic and Physiologic Variations and Their Potential Relationships with Injury Risk. Front. Physiol. 2021, 12, 694604.
Fort-Vanmeerhaeghe, A.; Montalvo, A.M.; Sitjà-Rabert, M.; Kiefer, A.W.; Myer, G.D. Neuromuscular asymmetries in the lower limbs of elite female youth basketball players and the application of the skillful limb model of comparison. Phys. Ther. Sport 2015, 16, 317–323.
Dos’Santos, T.; Thomas, C.; Jones, P.A.; Comfort, P. Asymmetries in Isometric Force-Time Characteristics Are Not Detrimental to Change of Direction Speed. J. Strength Cond. Res. 2018, 32, 520–527.
Heil, J.; Loffing, F.; Büsch, D. The Influence of Exercise-Induced Fatigue on Inter-Limb Asymmetries: A Systematic Review. Sports Med. Open 2020, 6, 39.
Bishop, C.; Perez-Higueras Rubio, M.; Gullon, I.L.; Maloney, S.; Balsalobre-Fernandez, C. Jump and Change of Direction Speed Asymmetry Using Smartphone Apps: Between-Session Consistency and Associations with Physical Performance. J. Strength Cond. Res. 2022, 36, 927–934.
Bishop, C.; Abbott, W.; Brashill, C.; Loturco, I.; Beato, M.; Turner, A. Seasonal Variation of Physical Performance, Bilateral Deficit, and Interlimb Asymmetry in Elite Academy Soccer Players: Which Metrics Are Sensitive to Change? J. Strength Cond. Res. 2022
Bishop, C. Interlimb Asymmetries: Are Thresholds a Usable Concept? Strength Cond. J. 2021, 43, 32–36.
Bishop, C.; Read, P.; Chavda, S.; Jarvis, P.; Turner, A. Using Unilateral Strength, Power and Reactive Strength Tests to Detect the Magnitude and Direction of Asymmetry: A Test-Retest Design. Sports 2019, 7, 58.
Fort-Vanmeerhaeghe, A.; Benet-Vigo, A.; Montalvo, A.; Arboix, A.; Buscà, B.; Arboix-Alió, J. Relationship between Performance and Inter-Limb Asymmetries Using Flywheel Resistance Device in Elite Youth Female Basketball Players. Biology 2022, 11, 812.
Bishop, C.; Read, P.; Stern, D.; Turner, A. Effects of Soccer Match-Play on Unilateral Jumping and Interlimb Asymmetry: A Repeated-Measures Design. J. Strength Cond. Res. 2022, 36, 193–200.
Blagrove, R.C.; Bishop, C.; Howatson, G.; Hayes, P.R. Inter-limb strength asymmetry in adolescent distance runners: Test-retest reliability and relationships with performance and running economy. J. Sports Sci. 2021, 39, 312–321.
Bishop, C.; Turner, A.; Gonzalo-Skok, O.; Read, P. Inter-limb asymmetry during rehabilitation. Understanding formulas and monitoring the “magnitude” and “direction”. Aspetar Sports Med. J. 2020, 9, 18–22.
Carey, D.P.; Johnstone, L.T. Quantifying cerebral asymmetries for language in dextrals and adextrals with random-effects meta analysis. Front. Psychol. 2014, 5, 1128.
Brandler, W.M.; Morris, A.P.; Evans, D.M.; Scerri, T.S.; Kemp, J.P.; Timpson, N.J.; St Pourcain, B.; Smith, G.D.; Ring, S.M.; Stein, J.; et al. Common variants in left/right asymmetry genes and pathways are associated with relative hand skill. PLoS Genet. 2013, 9, e1003751.
Afonso, J.; Bessa, C.; Pinto, F.; Ribeiro, D.; Moura, B.; Rocha, T.; Vinícius, M.; Canário-Lemos, R.; Peixoto, R.; Clemente, F.M. Asymmetry as a Foundational and Functional Requirement in Human Movement: From Daily Activities to Sports Performance; Springer: Singapore, 2020.
Bahr, R. Why screening tests to predict injury do not work-and probably never will . . . : A critical review. Br. J. Sports Med. 2016, 50, 776–780.
Ruddy, J.D.; Cormack, S.J.; Whiteley, R.; Williams, M.D.; Timmins, R.G.; Opar, D.A. Modeling the Risk of Team Sport Injuries: A Narrative Review of Different Statistical Approaches. Front. Physiol. 2019, 10, 829.
Opar, D.A.; Ruddy, J.D.; Williams, M.D.; Maniar, N.; Hickey, J.T.; Bourne, M.N.; Pizzari, T.; Timmins, R.G. Screening Hamstring Injury Risk Factors Multiple Times in a Season Does Not Improve the Identification of Future Injury Risk. Med. Sci. Sports Exerc. 2022, 54, 321–329.
Kotsifaki, A.; Van Rossom, S.; Whiteley, R.; Korakakis, V.; Bahr, R.; Sideris, V.; Jonkers, I. Single leg vertical jump performance identifies knee function deficits at return to sport after ACL reconstruction in male athletes. Br. J. Sports Med. 2022, 56, 490–498.
Kotsifaki, A.; Korakakis, V.; Whiteley, R.; Van Rossom, S.; Jonkers, I. Measuring only hop distance during single leg hop testing is insufficient to detect deficits in knee function after ACL reconstruction: A systematic review and meta-analysis. Br. J. Sports Med. 2020, 54, 139.
Kotsifaki, A.; Van Rossom, S.; Whiteley, R.; Korakakis, V.; Bahr, R.; Sideris, V.; Smith, P.G.; Jonkers, I. Symmetry in Triple Hop Distance Hides Asymmetries in Knee Function After ACL Reconstruction in Athletes at Return to Sports. Am. J. Sports Med. 2021, 50, 441–450.
Carvalho, A.; Brown, S.; Abade, E. Evaluating injury risk in first and second league professional Portuguese soccer: Muscular strength and asymmetry. J. Hum. Kinet. 2016, 51, 1
