zdjęcie główne: https://pixabay.com/illustrations/blood-cells-red-medical-medicine-1813410/
W życiu codziennym badania krwi są bardzo ważne, zarówno jeśli chodzi o diagnostykę, jak i we wczesnym wykrywaniu chorób. Do badania krwi konieczne jest pobranie odpowiedniej jej ilości. Kiedy pobierana jest krew, prawie zawsze pobiera się kilka probówek. Są one różnej wielkości. W zależności od tego, jakie i ile analiz laboratoryjnych ma zostać wykonanych, laboratorium potrzebuje określonej ilości krwi. Do probówki zbiorczej mieści się około czterech do ośmiu mililitrów krwi. W przypadku dzieci stosuje się znacznie mniejsze probówki do pobierania krwi. Przed pobraniem krwi pacjent powinien mieć czas na odpoczynek przez około kwadrans, na przykład może usiąść. Sama próbka krwi jest pobierana w pozycji siedzącej lub leżącej. W przypadku niektórych badań, krew w probówce nie może krzepnąć, dlatego dodaje się do nich substancje przeciwzakrzepowe (heparynę lub cytrynian). W innych badaniach krew ma krzepnąć i w takich przypadkach dodaje się substancje przyspieszacze krzepnięcie. Badania dostarczają ważnych informacji na temat metabolizmu oraz zdrowia danej osoby. Należy więc pamiętać o systematyczności.
Co bada się we krwi?
Krew jest bardzo złożonym płynem. Składa się z następujących elementów: składniki komórkowe: czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi, osocze krwi.
W zależności od problemu, podczas badania można zbadać wszystkie składniki krwi.
Czerwone krwinki (erytrocyty):
Liczba erytrocytów (RBC) określa ilość czerwonych krwinek w jednostce objętości krwi. Pomaga w diagnozie anemii lub poliglobulii.
Hemoglobina (Hb) to ilość hemoglobiny, białka transportującego tlen, w jednostce objętości krwi.
Hematokryt (Hct) to procent objętości krwi zajmowany przez czerwone krwinki.
Białe krwinki (leukocyty):
Liczba leukocytów (WBC) określa ilość białych krwinek w jednostce objętości krwi. Wzrost liczby leukocytów może wskazywać na infekcję lub stan zapalny.
Badanie różnicowe krwi bada procentowy udział różnych typów białych krwinek, takich jak granulocyty, limfocyty i monocyty.
Formuła leukocytarna to procentowy udział poszczególnych typów białych krwinek.
Płytki krwi (trombocyty):
Liczba płytek krwi (PLT) określa ilość płytek krwi w jednostce objętości krwi. Pomaga w ocenie procesu krzepnięcia i ryzyka krwawienia.
Choroby
Hematokryt to stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości całej krwi. Związki ze schorzeniami:
Anemia: niski hematokryt może wskazywać na niedobór czerwonych krwinek. Jest to charakterystyczne dla różnych rodzajów anemii, takich jak niedokrwistość z niedoboru żelaza czy niedokrwistość aplastyczna. W przypadku utraty płynów organizm zareaguje zwiększeniem stężenia czerwonych krwinek, co może prowadzić do wzrostu hematokrytu.
Hemoglobina to białko zawarte w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen z płuc do tkanek.
Niski poziom hemoglobiny jest charakterystyczny dla różnych rodzajów anemii, takich jak niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa czy megaloblastyczna. Wzrost hemoglobiny może wystąpić w przypadku poliglobulii, co jest związane z chorobą, w której organizm produkuje nadmiar czerwonych krwinek.
Liczba retikulocytów (młode, niedojrzałe czerwone krwinki). Niski ich poziom może wskazywać na problemy z produkcją czerwonych krwinek, co często występuje w anemii. Wzrost retikulocytów może być odpowiedzią organizmu na zwiększone zapotrzebowanie na czerwone krwinki, jak to ma miejsce po krwiaku, poparzeniu lub transfuzji krwi.
Leukocyty (liczba białych krwinek) to komórki odpornościowe zaangażowane w obronę organizmu przed infekcjami. Wzrost liczby leukocytów (leukocytoza) może wskazywać na obecność infekcji. W niektórych rodzajach białaczek występuje nadmierna produkcja białych krwinek (leukemia).
Trombocyty (liczba płytek krwi) są zaangażowane w proces krzepnięcia.
Niska liczba płytek krwi może prowadzić do trudności w krzepnięciu krwi i zwiększać ryzyko krwawień (trombocytopenia).
Wzrost liczby płytek może zwiększać ryzyko zakrzepów krwi (trombocytoza).
Badania biochemiczne
Są one kluczowym narzędziem diagnostycznym, pozwalającym na ocenę funkcji różnych narządów w organizmie.
ALT (Alaninaminotransferaza) i AST (Asparaginianaminotransferaza) to enzymy wątrobowe, które biorą udział w procesie przemiany aminokwasów. Wyższe niż normalne ich poziomy mogą świadczyć o uszkodzeniu wątroby, na przykład w wyniku zapalenia wątroby, toksyczności leków czy alkoholizmu.
Bilirubina to produkt rozpadu hemoglobiny, którą wątroba przekształca i usuwa z organizmu. Wzrost jej poziomu może wskazywać na problemy z wątrobą, takie jak żółtaczka czy uszkodzenie hepatocytów.
Albuminy są głównym białkiem syntetyzowanym przez wątrobę i pełnią funkcję transportową. Niski ich poziom może sugerować problem z syntezą białek wątrobowych (choroby wątroby).
Kreatynina to produkt, który jest głównie eliminowany z organizmu przez nerki. Wzrost poziomu kreatyniny może wskazywać na zmniejszoną funkcję nerek, co może być związane z przewlekłą niewydolnością nerek.
Mocznik to produkt przemiany białek, który również jest usuwany z organizmu przez nerki. Podobnie jak kreatynina, podwyższony poziom mocznika może sugerować problem z funkcją nerek, choć może być również związany z innymi schorzeniami, takimi jak odwodnienie czy niewłaściwa dieta.
NAC + ekstrakt z karczocha – wsparcie kondycji wątroby oraz wspieranie detoksykacji – KUP TUTAJ
Aldosteron
Aldosteron to hormon steroidowy produkowany przez nadnercza, a konkretnie przez ich warstwę zewnętrzną. Jego główną funkcją jest regulacja równowagi elektrolitowej i ciśnienia krwi poprzez wpływ na retencję sodu (Na+) i wydalanie potasu (K+) w nerkach. Zwiększa on wchłanianie sodu z kanalików nerkowych do krwi, co w rezultacie zwiększa się ilość sodu w organizmie, zwiększa również wydalanie potasu przez nerki, co prowadzi do utrzymania równowagi elektrolitowej, poprzez kontrolę ilości sodu i wody w organizmie, aldosteron wpływa na objętość krwi, a w konsekwencji – jej ciśnienie.
Kiedy bada się poziom aldosteronu?
- U osób z nadciśnieniem tętniczym, zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie nadmiernego działania tego hormonu.
- W przypadku nieprawidłowości w równowadze elektrolitowej, zwłaszcza związanej z niewłaściwą retencją sodu i wydalaniem potasu.
- Podczas hiperaldosteronizmu, kiedy nadnercza produkują zbyt dużo aldosteronu. Może to być spowodowane np. guzem nadnercza.
- W schorzeniu Zespołu Conna, gdzie nadnercza produkują nadmiar aldosteronu niezależnie od regulacji normalnego układu renina-angiotensyna-aldosteron.
- Badanie aldosteronu może być również przydatne w ocenie funkcji nerek, zwłaszcza w kontekście zaburzeń elektrolitowych.
Jak przeprowadza się badanie aldosteronu?
Typowe badanie to pomiar poziomu aldosteronu we krwi, często w połączeniu z pomiarem reniny. Badanie to pomaga ocenić, czy poziom aldosteronu jest proporcjonalny do poziomu reniny, co jest ważne w diagnozie różnych schorzeń.
Jeśli wyniki sugerują nieprawidłowości, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak testy obrazowe (np. rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa) w celu zidentyfikowania ewentualnych guzów nadnerczy lub innych zmian strukturalnych.
Nowoczesne technologie w badaniach krwi
- Analiza genetyczna – badania genetyczne krwi wykorzystują techniki sekwencjonowania DNA do identyfikacji genetycznych markerów związanych z chorobami genetycznymi, predyspozycjami do chorób, a także indywidualnym odpowiedziom na leki. Zastosowania: diagnoza dziedzicznych chorób krwi (np. hemofilii, talasemii), określenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, personalizacja terapii na podstawie genotypu pacjenta.
- Spektroskopia – wykorzystuje pomiar promieniowania elektromagnetycznego pochłanianego lub rozpraszającego się przez komórki krwi. Spektrum otrzymane z próbki pozwala na analizę składu chemicznego.
Zastosowania: ocena stężenia różnych składników krwi, takich jak hemoglobina, cholesterol czy glukoza, identyfikacja biomarkerów związanych z chorobami, takimi jak nowotwory czy cukrzyca. - Mikroskopia obrazowa – zaawansowane technologie, takie jak mikroskopia konfokalna czy mikroskopia wielofotonowa, pozwalają na uzyskiwanie wysokiej rozdzielczości obrazów strukturalnych komórek krwi.
Zastosowania: badanie morfologii komórek krwi, diagnoza schorzeń związanych z deformacjami komórek krwi (np. sferocytoza).
Perspektywy rozwoju badań krwi obejmują coraz bardziej precyzyjne, zautomatyzowane i dostępne technologie, które mogą rewolucjonizować dziedzinę diagnostyki i leczenia chorób krwi. W związku z tym, rozwój badań krwi powinien uwzględniać zarówno aspekty naukowe, jak i społeczne.
Podsumowanie
Badanie pełnej morfologii krwi jest często wykonywane w rutynowych badaniach profilaktycznych, zarówno jeśli chodzi o medycynę pracy jak i nawet dostanie się na uczelnie wyższe, a także w diagnostyce różnych schorzeń, takich jak anemia, infekcje, choroby krwi czy zaburzenia układu immunologicznego. Interpretację wyników powinien przeprowadzić lekarz, biorąc pod uwagę całościowy stan zdrowia pacjenta. Badania biochemiczne w ocenie funkcji wątroby i nerek są niezwykle istotne, ponieważ pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych problemów oraz monitorowanie skuteczności leczenia. Regularne monitorowanie tych parametrów jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i prewencji poważniejszych schorzeń.
Źródła:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35854666/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27068991/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37509248/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2263/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31618457/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30592636/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31773757/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1997799/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11850323/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470339/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24944029/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24018605/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24152362/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25606173/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482489/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31708357/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29083605/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459198/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34181998/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18433389/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34181998/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21250147/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1093306/
https://www.cdc.gov/ncbddd/blooddisorders/index.html
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36416634/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10905258/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8435185/
