Obraz freepik
Wiele słyszy się o chorobie Alzheimera, jednak czy słyszeliście coś o innych chorobach o podłożu neurologicznym np. chorobie Parkinsona. Jeśli nie to wato przeczytać poniższy artykuł, gdyż występowanie tej choroby jest coraz częstsze, a jedynie wczesne wykrycie daje duże szanse na utrzymanie chorego długo w dobrym stanie, gdyż nadal medycyna nie zna rozwiązania, które dawałoby pełne wyleczenia.
Choroba Parkinsona lub inaczej drżączka poraźna (używany jest skrótowiec PD od ang. Parkinson’s disease, łac. morbus Parkinsoni, paralysis agitans) to choroba neurologiczna, samoistna, postępująca powoli. Zalicza się ją do chorób układu pozapiramidowego, czyli chorób skupiających się w części ośrodkowej układu nerwowego, która wraz z układem piramidowym odpowiada za prawidłowe poruszanie się i utrzymanie właściwej pracy mięśni szkieletowych (kontroluje ich napięcie).
Pierwszy opis choroby pojawił się w 1817 roku i od nazwiska lekarza, który rozpoznał i opisał, tą chorobę pochodzi jej nazwa- Jamesa Parkinsona. Jednak podłoże anatomiczne i biochemiczne poznano dopiero w latach 60 XX wieku.
Kluczową rolę w przebiegu tej choroby odgrywa neuroprzekaźnik – dopamina. Przekazuje ona impulsy nerwowe odpowiadające za poruszanie się. W chorobie Parkinsona odnotowuje się jej spadek.
Choć nie jest znana przyczyna powstawania choroby Parkinsona, znane są czynniki predysponujące do jej powstania. Wśród nich wymienić można czynniki genetyczne, przebyte infekcje bakteryjne i wirusowe, czynniki neurotoksyczne występujące w środowisku (CO2, Fe, Mn), stres oksydacyjny, wielokrotne urazy oraz pośrednio dietę i styl życia.
Na chorobę cierpi ok. 0,15-0,3% populacji ogólnej. Najczęściej chorują osoby starsze powyżej 60 lat, choć znane są przypadki dużo wcześniejszego początku choroby.
Objawy:
Wśród objawów choroby Parkinsona przede wszystkim należy wymienić spowolnienie (tzw. bradykinezja) oraz występowanie co najmniej jednego z trzech objawów:
– sztywność mięśniowa,
– drżenie spoczynkowe,
– zaburzenia stabilności postawy.
Występują fluktuacje ruchowe, czyli naprzemienne stany zadowalającego funkcjonowania ruchowego – „ON” oraz stan znacznie utrudnionego poruszania się „OFF”.
Obserwując chorego, pierwsze co można zauważyć to pochylona postawa oraz drżenie kończyn (najczęściej początkowo jednej z rąk, kolejno dwóch i wszystkich kończyn- charakterystyczna asymetria). Ponadto po dłuższym przyjrzeniu się zauważa się powłóczenie nogami, zaczepianie nierówności podłoża jedną z nóg. Ponadto występuje mikrografia, czyli pisanie małymi (coraz mniejszymi) literami. Pismo jest zaostrzone I niewyraźne.
Jednym z częściej obserwowanych objawów jest również występowanie zaburzeń pamięci. Chorzy podobnie jak w chorobie Alzheimera zapominają o tym, co mówili, robili. Choć nasilenie tych objawów nie jest tak duże.
Wśród pierwszych alarmujących objawów wymienia się: osłabienie węchu, obniżenie nastroju, depresję, zaparcia oraz zaburzenia snu. Kolejnymi są już zazwyczaj mimowolne ruchy kończynami.
Ponadto u niektórych chorych obserwuje się:
– objawy neuropsychologiczne: apatię, lęk, otępienie, zaburzenia psychotyczne- omamy i urojenia,
-objawy autonomiczne: spadek ciśnienia krwi, częste oddawanie moczu tzw. pęcherz niecierpliwy, zaburzenia erekcji, nadpobudliwość,
-objawy zaburzenia snu: zespół niespokojnych nóg, niepokój ruchowy, nadmierną senność,
-i inne: ból barku, kręgosłupa, czy podwójne widzenie.
Przebieg choroby
Choroba nie pojawia się nagle, a powoli postępuje.
Wyróżnia się kilka okresów choroby Parkinsona:
-okres wczesny, gdy objawy są słabo nasilone, często niewyraźne i wiązane z innymi zaburzeniami, brak też objawów od strony układu ruchu,
-okres ruchowy wczesny– pojawiają się pierwsze objawy ruchowe, które przy dobrze postawionej diagnozie daje się opanować lekami, a chory prowadzi względnie komfortowe życie,
– okres zaawansowany– objawy nasilają się, coraz częściej zdążają się upadki, leki przestają przynosić zadowalające efekty,
-okres skrajnie nasilonych objawów – objawy są tak nasilone, że chory nie potrafi już samodzielnie funkcjonować, potrzebuje stałej opieki i pomocy w codziennych czynnościach, nierzadko zastosowanie znajdują laska, balkonik, wózek, a ostatecznie chory staje się przywiązany do łóżka.
Obraz storyset z freepik
Zespół parkinsonowski/ parkinsonizm, a choroba Parkinsona
Zespół parkinsonowski/ parkinsonizm to zbiór typowych objawów charakterystycznych dla choroby Parkinsona, które mogą pojawić się również w przebiegu innych chorób np. nadciśnienia, guza mózgu czy zatrucia. Do objawów tych należą: spowolnienie ruchowe, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni oraz zaburzenia postawy. Określenie to odnosi się do grupy objawów, samo w sobie nie jest osobną chorobą. Drżączka poraźniowa może być jednak przyczyną wystąpienia tego zespołu.
Leczenie
Ze względu na to, iż przyczyna choroby jest nieznana, choć podejrzewa się, że rolę odgrywają czynniki środowiskowe- nieznane jest skuteczne leczenie przyczynowe. Stosowane metody koncentrują się na łagodzeniu objawów i spowolnieniu postępu choroby, a tym samym degradacji komórek.
Podstawą leczenia niezmiennie od kilkunastu lat jest lek o nazwie lewodopa (L-DOPA), aminokwas, który w wyniku przemian metabolicznych w organizmie ulega przemianie w dopaminę. Mimo kontrowersji na temat bezpieczeństwa jej stosowania, albowiem może prowadzić do m.in. dolegliwości żołądkowo-jelitowych, pozostaje nadal stosowana.
Konkurencją dla lewodopy jest grupa leków o nazwie antagoniści dopaminy (per-
golid, ropinirol, pramipeksol, kabergolina). Działają one bezpośrednio na receptory doparminergiczne. Jednak w porównaniu ze standardowo stosowanym lekiem mają słabsze działanie.
Oba wyżej wymienione leki działają objawowo, zmniejszają częstość mimowolnych ruchów-trzęsienia rąk, nóg, czy głowy. Pozwalają choremu na względnie normalne funkcjonowanie na co dzień.
U pacjentów z zawansowaną postacią choroby, czyli w monecie, gdy mózg produkuje coraz mniej dopaminy, a fluktuacje ruchowe występują coraz częściej, wdraża się dodatkowe leki np. blokery enzymu rozkładającego dopaminę-COMT, amantadynę.
Ostateczną metodą leczenia jest głęboka stymulacja mózgu (DBS, deep brain stimulation), zmniejsza ona częstość i długość okresu „OFF”. Leczenie to jest jednak poważną ingerencją w organizm, bezpieczną, jednak nie mogą być poddani jej wszyscy chodzy. A zabieg musi być przeprowadzony bardzo precyzyjnie.
Inną metodą leczenia jest transplantacja komórek dopaminergicznych, czyli zastąpienie uszkodzonych komórek produkujących dopaminę nowymi. Metoda ta jednak jest trudna do przeprowadzenia i etycznie kontrowersyjna, stąd też rzadko stosowana.
Poza leczeniem farmakologicznym pomocna może być konsultacja z fizjoterapeutą, który przy pomocy odpowiednich ćwiczeń, nauczy częściowo kontrolować pojawiające się objawy.
Bardzo długo uważało się, iż komórki nerwowe są nieodnawialne, co oznaczało, że jeśli raz zostaną zniszczone, niemożliwe jest ich odtworzenie przez organizm, jak to się dzieje w przypadku np. komórek wątroby – hepatocytów. Jednak najnowsze doniesienia naukowe wskazują, iż twierdzenie to jest błędne, co daje ogromne szanse w przyszłości na lepsze leczenie, a może nawet całkowite wyleczenie choroby. Na ten moment prowadzone są szeroko zakrojone badania naukowe na ten temat, a więc pozostaje czekać na kolejne wyniki.
Acetylowana L-karnityna o działaniu prokognitywnym – KUO TUTAJ
Odżywianie w chorobie Parkinsona
Dieta osób z chorobą Parkinsona nie odbiega szczególnie od zaleceń standardowej diety dla osób zdrowych. Jednak ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia niedożywienia spowodowanego niewystarczającym spożyciem pokarmów, do którego przyczynia się przede wszystkim zwiększająca się trudność w utrzymaniu sztućców w dłoniach i „wcelowaniu” w jamę ustną; wprowadza się niewielkie modyfikacje. Mowa tu o zwiększeniu ilości, wielkości posiłków.
Niezmiennie konieczne jest dostarczenie wszystkich niezbędnych składników mineralnych, ze szczególnym uwzględnieniem z grupy B (szczególnie kwas foliowy, witaminę B6, B12, PP), witaminy D, oraz wapnia, żelaza, cynku.
U chorych stosujących L-DOPA, wskazane jest podawanie białka w ilości nieprzekraczającej 0,8 g/kg masy ciała. Gdyż obniża ono skuteczność leku.
Ze względu na często występujące zaparcia, zaleca się zwiększenie podaży błonnika, zwłaszcza pochodzącego z pełnych ziaren, owoców i warzyw. Poprawia o perystaltykę i ułatwia wypróżnianie.
Pomocne w codziennym spożywaniu posiłków może być zakupienie specjalnych sztućców, które mimo trzęsących się dłoni umożliwią sprawne spożywanie posiłków choremu.
Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona”
W Polsce istnieje fundacja o nazwie „Żyć z chorobą Parkinsona”, jak wiele innych ośrodków współpracujących z nią, bądź samodzielnie działających rozsianych po całej Polsce, gdzie można uzyskać wszelkie dostępne informacje na temat choroby, jak i wsparcie medyczne od lekarzy i pozostałych pracowników służby zdrowia specjalizujących się w leczeniu choroby Parkinsona. Fundacja organizuje także spotkania grupowe z innymi chorymi, gdzie można dzielić się swoimi przeżyciami i wzajemnie wspierać.
BIBLIOGRAFIA:
- http://www.parkinson.sos.pl/ 20.02.2022
- Walczak A. J. : Żywienie w chorobie Parkinsona. Praktyczny przewodnik dla pacjentów. Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona”, 2007.
- Potulska-Chromik A., Stefaniak I.: Choroba Parkinsona – najczęstsze pytania i najtrudniejsze zagadnienia.; Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona”, Warszawa, 2011
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/zalecenia-zywieniowe-i-aktywnosc-fizyczna-w-chorobie-parkinsona/ 20.02.2022
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/wazne-skladniki-diety-w-chorobie-parkinsona/ 20.02.2022
- Fundacja „Żyć z chorobą Parkinsona”: O chorobie mówią sami chorzy – http://parkinsonfundacja.pl/datastore/download/Kronika_do_internetu.pdf 20.02.2022
- https://www.wspolczesnadietetyka.pl/zywienie-osob-starszych/leczenie-zywieniowe-w-chorobie-parkinsona 20.02.2022
- Sienkiewicz K.: Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona. Fundacja” Żyć z chorobą Parkinsona”. 2007
- Sławek J., Friedman A.: Choroby układu pozapiramidowego — postępy w diagnostyce i leczeniu; Polski Przegląd Neurologiczny 2007, tom 3, 1, 11-21
- https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151060,choroba-parkinsona 20.02.2022
