zdjęcie: https://spinemobility.com/practitioners/practitioner-fibromyalgia/
Fibromialgia.. co to właściwie jest? Tak zareagowałaby większość ludzi gdybym spytał ich czym jest fibromialgia. Wbrew pozorom możliwe, że Ty też dopiero dzisiaj słyszysz pierwszy raz o tej chorobie. Nic straconego, napisałem ten artykuł w celu poszerzenia Twojej wiedzy z zakresu fibromialgii. Zrozumie go każda osoba bez względu na poziom zaawansowania.
Fibromialgia to zaburzenie charakteryzujące się rozległym bólem mięśniowo-szkieletowym, któremu towarzyszą zmęczenie, problemy ze snem, pamięcią i nastrojem. Naukowcy uważają, że fibromialgia wzmacnia bolesne odczucia, wpływając na sposób, w jaki mózg i rdzeń kręgowy przetwarzają bolesne i niebolesne sygnały [1]. Fibromialgia była wcześniej klasyfikowana jako zapalna choroba układu mięśniowo-szkieletowego, ale obecnie jest uważana za chorobę, która wpływa przede wszystkim na ośrodkowy układ nerwowy.
Największą wadą tej choroby jest to, że większość ludzi nigdy nie dowie się co jest jej prawdziwą przyczyną. Fibromialgia bardzo negatywnie wpływa na samopoczucie i zdecydowanie obniża jakość życia. Dodatkowo często towarzyszy ona takim schorzeniom jak zespół jelita drażliwego, migreny i zaburzenia nastroju.
Może wydawać Ci się, że jest to niezwykle rzadka choroba, na którą cierpią tylko pojedyncze jednostki. Niestety – to nieprawda. Fibromialgia dotyka około 1-2% populacji, a to naprawdę duża liczba [2].
Skoro problem jest tak powszechny, to logiczne wydaje się, że na pewno mamy świetnych specjalistów, którzy się tym zajmują i dokładnie wiedzą jak leczyć tą chorobę. Niestety, kolejne pudło. Nie ma konsensusu medycznego co do tego, jak należy leczyć fibromialgię i nikt nie powinien czuć się źle, nie wiedząc, jak sobie z nią radzić: to dosłownie jeden z najtrudniejszych problemów w medycynie. Co więcej, żadna specjalizacja medyczna nie specjalizuje się w leczeniu tej choroby. Stwarza to naprawdę duży problem dla osób z tą przypadłością [3].
Jakie są najczęstsze oznaki i objawy fibromialgii?
Należą do nich:
- Ból i sztywność całego ciała
- Zmęczenie i znużenie
- Depresja i niepokój
- Problemy ze snem, albo ciągłe uczucie zmęczenia
- Problemy z myśleniem, pamięcią i koncentracją
- Bóle głowy, w tym migreny [4]
Jak widzisz oznaki fibromialgii są bardzo nieprecyzyjne, a same objawy bez kłopotu można przypisać do co najmniej kilku różnych chorób. To duża przeszkoda i utrudnienie w precyzyjnym diagnozowaniu fibromialgi. To trochę jak sporadycznie występujący ból głowy – często nie ma określonej przyczyny. Diagnozę fibromialgii można traktować poważnie tylko wtedy, gdy jest ona skupiona i utrzymuje taką samą siłę przez dłuższy czas.
Ból w naszym ciele dzieli się na dwie główne kategorie:
1. Nocyceptywny
To rodzaj bólu, który jest ostry, bolesny lub pulsujący. Ból nocyceptywny odnosi się do bólu wyraźnie związanego z uszkodzeniem tkanki lub stanem zapalnym [5]. Zwykle jest spowodowany urazem zewnętrznym. Na przykład kontuzja piłkarza w wyniku wślizgu wykonanego przez innego zawodnika, albo uderzenie się w palec o kant stołu. Stricte układ nerwowy nie odgrywa tutaj dużej roli w dodatkowej modulacji bólu. Oczywiście to informacje mocno skrótowe, bo temat bólu jest bardziej złożony.
2. Neuropatyczny
Ból neuropatyczny jest obecnie definiowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu (IASP) jako „ból spowodowany uszkodzeniem lub chorobą somatosensorycznego układu nerwowego”. Około 7-8% dorosłych odczuwa ból o charakterze neuropatycznym, a jedna czwarta osób z cukrzycą i 35% osób z HIV cierpi na ból neuropatyczny. Ten rodzaj bólu jest dość powszechnym schorzeniem. W tym wypadku układ nerwowy odgrywa dużo większą rolę w modulacji bólu. Wszelkie problemy na tle nerwowym np. uszkodzenia nerwu kwalifikują się właśnie pod ból neuropatyczny.
No dobra, ale jak to się ma do fibromialgii? A no tak, że jak podają autorzy jednej z prac naukowych: fibromialgia nie spełnia obecnych kryteriów definicji bólu neuropatycznego [6]. Ta choroba wiąże się bardziej z nieprawidłowym działaniem układu nerwowego. W takim razie może można zaklasyfikować ją jako ból nocyceptywny? Tym bardziej nie. Fibromialgia nie powstaje w wyniku jednorazowego uszkodzenia. Widzimy więc, że ta choroba zdecydowanie jest czymś odmiennym od “klasycznych” schorzeń bólowych. Na obecną chwilę nie jesteśmy w stanie zaklasyfikować fibromialgii jako konkretny typ bólu. Niektórzy eksperci spekulowali, że prawdopodobnie największą rolę odgrywa tutaj układ nerwowy i osobiście podpisuję się pod tym.
Fibromialgia a inne choroby
Fibromialgia to dość “cwana bestia”. Bardzo często może współistnieć z podobnymi schorzeniami i niekiedy może być trudno wykrywalna i maskować się pod inną chorobą. W odwrotny sposób, lekarz może wykluczyć daną chorobę tłumacząc, że objawy wskazują na fibromialgię. Z jakimi chorobami najczęściej może być mylona fibriomialgia?
1. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest chorobą autoimmunologiczną i zapalną, co oznacza, że układ odpornościowy przez pomyłkę atakuje zdrowe komórki w organizmie, powodując stan zapalny (bolesny obrzęk) w dotkniętych częściach ciała. RZS atakuje głównie stawy, zwykle wiele stawów jednocześnie. Często może być mylona z fibromialgią, ponieważ ból przy RZS ból ciała także zwykle jest “całościowy”.
2. Zespół bólu mięśniowo-powięziowego
Zespół bólu mięśniowo-powięziowego to blisko spokrewniona diagnoza, która ma za zadanie wyjaśnić powszechny ból mięśni. Tak czy inaczej dość łatwo ją odróżnić od fibromialgii, ponieważ całkowicie nie wyjaśnia ona zmęczenia i złego samopoczucia, które fibromialgia również wyraźnie obejmuje.
3. Niektóre nowotwory we wczesnym i środkowym stadium
Tak naprawdę objawy niektórych nowotworów będą miały prawdopodobnie najbardziej zbliżone objawy do fibromialgii. Często objawy nowotworu powodują ogólne osłabienie organizmu, kiepskie samopoczucie i niewyjaśniony ból mięśniowy. To, co zwykle sprawia, że rak staje się oczywisty, to guzki, utrata masy ciała i rozwój innych ostrych objawów.
Istnieją też oczywiście inne schorzenia, które łatwo pomylić z fibriomialgią. Tak jak już wspominałem, ta choroba pociąga za sobą dość popularne objawy, które są charakterystyczne dla bardzo wielu innych chorób.
Co może powodować fibromialgię?
W badaniach wyróżnia się czynniki środowiskowe i genetyczne. Fibromialgia ma tendencję do występowania w rodzinach, więc czynniki genetyczne prawdopodobnie przyczyniają się do tego zaburzenia, ale niewiele wiadomo o konkretnych zaangażowanych genach. Naukowcy uważają, że czynniki środowiskowe (niegenetyczne) odgrywają rolę w dalszym ryzyku rozwoju choroby u danej osoby [7].
Co może nasilać ból u pacjentów z fibromialgią?
Obecne badania sugerują, że pewne zachowania mogą bardziej nasilać ból u pacjentów z fibromialgią. Dr Bradley opisał czynniki środowiskowe, które mogą być również zaangażowane w patofizjologię fibromialgii. Mogą one nasilać ból szczególnie w połączeniu z innymi czynnikami ryzyka, które obejmują urazy mechaniczne lub fizyczne oraz stresory psychospołeczne.
Szereg zmiennych związanych z pracą fizyczną, takie jak podnoszenie ciężkich przedmiotów, powtarzalne ruchy lub kucanie przez dłuższy czas, było istotnie powiązanych z występowaniem kilku dolegliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowego, w tym bólu rozległego [8]. Jednak zgłaszane przez pracowników niezadowolenie z ilości wsparcia psychospołecznego, jakie otrzymywali w miejscu pracy, a także opisy pracy jako monotonnej, również wiązały się z wyższym ryzykiem wystąpienia bólu rozległego. Kilka innych czynników środowiskowych, takich jak praca w gorących warunkach, także zwiększało ryzyko wystąpienia bólu rozległego (choć nieznacznie).
Te wiadomości sugerują, że chociaż powtarzające się narażenie na stresory psychospołeczne w miejscu pracy zwiększa ryzyko wystąpienia rozległego bólu, to zarówno negatywny nastrój, jak i narażenie na stresory psychospołeczne także mogą zmienić postrzeganie nasilenia bólu u pacjentów z fibromialgią
Co ciekawe nawet krótkotrwałe stresory psychospołeczne mogą wpływać na odczuwanie bólu przez pacjentów z fibromialgią. W jednym z badań zrekrutowano i podzielono na dwie grupy kobiety z chorobą zwyrodnieniową stawów i fibromialgią [9]. Zmierzono odpowiedź obu grup na krótkotrwały stres w postaci czytania smutnego tekstu i opowiadania stresującej historii ze swojego życia. Wyniki wykazały, że kobiety z fibromialgią zgłaszały większy wzrost nasilenia bólu niż kobiety z chorobą zwyrodnieniową stawów. Nawet w okresie powrotu do zdrowia po stresorze, oceny nasilenia bólu pozostawały podwyższone u kobiet z fibromialgią.
Jak leczy się fibromialgię?
Mówi się o tym, że leczenie fibromialgii jest najtrudniejszym problemem w całej medycynie. Osoby, które próbują uporać się z tą chorobą powinny być świadome, że obecne dowody dotyczące większości dostępnych terapii w leczeniu fibromialgii są ograniczone do małych badań o niskiej jakości metodologicznej.
Pewien przegląd z 2020 wziął pod uwagę aż 220 badań z udziałem prawie 30 000 osób. Autorzy piszą w swojej pracy, że dysponujemy wysokiej jakości dowodami na to, że terapia poznawczo-behawioralna… ledwo działa. Czyli mamy dobre dowody na niewielki efekt [10]. W jeszcze skromniejszym zakresie potwierdzono, że dwie klasy leków; leki przeciwdepresyjne i leki używane do walki z depresją na ośrodkowy układ nerwowy – przynoszą niewielkie korzyści. Niestety żaden z wyników nie osiągnął istotności klinicznej.
Inny badacz, (Dr Arnold) opisał niefarmakologiczne metody leczenia fibromialgii. Jedną z nich była właśnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT). CBT wykazała pozytywny wpływ na zdolność pacjentów do radzenia sobie z bólem związanym z fibromialgią i poczuciem kontroli nad bólem.
Tak jak już wspomniałem, terapia nie jest żadnym “game changerem”, ponieważ badania wykazały, że edukacja pacjenta w zakresie choroby przynosi podobne efekty. Sugeruje to, że sama edukacja może być w pewien sposób terapeutyczna. Dr Arnold stwierdził, że dowody potwierdzają również stosowanie ćwiczeń aerobowych w leczeniu fibromialgii oraz w leczeniu łagodnej do umiarkowanej depresji [11].
A co z terapiami biernymi takimi jak; akupunktura, zastrzyki w punkty spustowe, chiropraktyka, hipnoterapia, biofeedback itd? Póki co nic – zbyt mało wiemy, żeby wyciągać konkretne wnioski. Na pewno dane o skuteczność jednej z terapii byłyby niesamowicie przydatna dla osób chorych.
Lecytyna – wsparcie pracy mózgu oraz wątroby – KUP TUTAJ
Więcej na temat lecytyny przeczytasz – TUTAJ
Do jakiego specjalisty warto się zgłosić?
Tak jak już wspomniałem – nie ma obecnie specjalistów specjalistycznie od fibromialgii. Jednak niewykluczone jest, że dany klinicysta może być zainteresowany tematem i będzie wiedział jak sobie z nią radzić. Omówmy teraz po kolei potencjalnych specjalistów, do których osoba z fibromialgią może się zgłosić.
1. Masażysta
Zdecydowana większość masażystów nie będzie miała specjalistycznej wiedzy z zakresu omawianej choroby, ale masaż może dać coś bardzo wartościowego dla ludzi z fibromialgią. Chodzi tutaj o tymczasową ulgę od bólu, która wystąpi po masażu. Dodatkowo jak wiadomo masaże są po prostu relaksujące i pomagają w walce z depresją, dlatego dla takich osób masaż może okazać się bardzo wartościowy.
2. Ortopeda
Ortopeda w tym przypadku prawdopodobnie nie będzie wyborem pierwszego rzędu. Ortopedzi są zwykle bardziej skupieni na operacjach niż na rehabilitacji tego typu schorzeń.
3. Psycholog/psychiatra
Biorąc pod uwagę, że terapia poznawczo-behawioralna może być w pewnym stopniu pomocna przy leczeniu fibromialgii, to pomoc odpowiedniego terapeuty może być wartościowe. Ważniejsze od terapii (ponieważ przynosi ona dość mały efekt) wydaje się wsparcie psychologiczne, które może być bardzo pomocne dla ludzi z tą chorobą.
4. Neurolog
Udanie się do neurologa może być dobrym pomysłem zważając na to, że fibromialgia ma podłoże głównie na tle układu nerwowego. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że neurolodzy specjalizują się często w jednej dziedzinie i zdecydowanie mniejszość z nich będzie miała szersze pojęcie na temat fibromialgii.
5, Fizjoterapeuci i inii specjaliści od bólu
Tak jak wspomniałem, niektórzy terapeuci mogą, (a jeśli chcą leczyć to wręcz powinni) na własną rękę interesować się fibromialgią. Na pewno przy pracy ze specjalistą, nieoceniony będzie obszerny wywiad wstępny, dzięki któremu terapeuta podejmie decyzję czy jest w stanie pomóc osobie.
Fibrofog
Fibrofog jest subiektywnie odczuwaną dysfunkcją poznawczą związaną z fibromialgią. Jest on klinicznie ważnym, ale stosunkowo słabo zbadanym aspektem tego zaburzenia. Obejmuje on utratę jasności umysłu (zamglenie umysłu), a także zaburzenia uwagi i pamięci, czy nawet częściową utratę słownictwa [12]. Pacjenci opisują ten stan jako „patrzenie na życie jak przez mgłę” lub „funkcjonowanie jak przez mgłę”, albo “utratę jasności umysłu”.
Wspomniane objawy poznawcze mogą być bardziej niepokojące niż rozległy ból i mogą zmienić życie tych pacjentów, czasami dramatycznie. Podczas gdy rozległy ból mięśniowo-szkieletowy, tkliwość i zmęczenie mogą być charakterystycznymi objawami fibromialgii, to pacjenci wysoko oceniają zaburzenia funkcji poznawczych pod względem negatywnego wpływu choroby. Osoby z fibromialgią częściej skarżą się właśnie na objawy poznawcze, które mają tendencję do nasilania się w środowisku pracy.
Niepokój związany z upośledzeniem funkcji poznawczych, szczególnie w średnim wieku, prowadzą wielu z pacjentów do strachu, że rozwinie się u nich wczesna demencja. Na szczęście na obecny stan wiedzy literatura nie potwierdza takowych obaw. Co więcej w jednym z badań wykazano, że u pacjentów zgłaszających fibrofog, dane z testów neurokognitywnych nie wskazywały na przejście od fibrofogii do choroby Alzheimera [13]. Potrzebujemy więcej danych!
Prawidłowo rozpoznany fibrofog jest przydatny z perspektywy diagnozy fibriomialgi i ewentualnego odrzucania innych chorób, które mogą dawać zbliżone objawy. W jednym z badań autorzy mówią, że objawy, które daje fibrofog (słabsza pamięć, koncentracja i niezdolność do wielozadaniowości) odróżnia pacjentów z fibromialgią od tych z zespołem bólu mięśniowo-powięziowego.
Praktyczne informacje na temat leczenia fibromialgii
- Trening siłowy działa tak samo skutecznie jak cardio w zmniejszaniu dolegliwości bólowych. Innymi słowy; rób to co lubisz. Ćwiczenia mogą być skuteczne w przypadku fibromialgii nie ze względu na znane efekty biologiczne, ale bardziej jako narzędzie odczulające, które poprawi samopoczucie, zmniejszy ryzyko depresji i pozwoli wyrwać się od części objawów.
- Wykorzystaj lepsze dni. Bardzo mało prawdopodobnie, że ból będzie utrzymywał się cały czas na tym samym poziomie, dlatego staraj wdrożyć się ćwiczenia. Pamiętaj tylko, żeby dawka była odpowiednia. Ćwiczenia niosą też szereg innych benefitów, z których zdecydowanie warto korzystać.
- Przykładaj wielką uwagę do snu. Jedno z badań mówi, że fibromialgia często wiąże się z zaburzeniami snu, takimi jak sen nieregenerujący, bezsenność, wczesne budzenie się rano i niska jakość snu. Zaburzenia snu mogą przyczyniać się do bólu odczuwanego przez pacjentów z fibromialgią. Z tego powodu regeneracja powinna być u Ciebie na najwyższym możliwym poziomie. Postaraj się dowiedzieć jak najwięcej na temat zwiększania jakości snu.
- Suplementuj witaminę D. Szacuje się, że ok. 95% Polaków ma niedobór witaminy D, który jest silnie skorelowany z przewlekłym bólem w ogóle, a w szczególności fibromialgią. Dodatkowo witamina D ma szereg innych zalet i jest całkiem bezpieczna w suplementacji.
- Spróbuj pracy oddechowej. Szybkie głębokie ćwiczenia oddechowe (tzw. hiperwentylacja) to bardzo łatwa, bezinwazyjna metoda, która zmniejsza ogólnoustrojowy stan zapalny. Zdecydowanie warto spróbować pracy oddechowej, ponieważ próg wejścia jest praktycznie zerowy, a efekty mogą być zadowalające.
Podsumowanie
Fibromialgia to niezwykle skomplikowana choroba, która niesie za sobą wiele nieprzyjemnych objawów. Niestety na obecną chwilę nie mamy konkretnego leczenia, które jest w stu procentach skuteczne dla tego schorzenia. Co więcej obecnie trudno znaleźć specjalistę, który mógłby pomóc nam w walce z tą chorobą. Fibromialgia dotyka aż 1-2% populacji, co jest dość dużym wynikiem. Mam nadzieję, że tym artykułem skutecznie zwiększyłem Twoją świadomość na temat tej choroby.
Źródła:
[1] – https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fibromyalgia/symptoms-causes/syc-20354780
[2] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25323744/
[3] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28034828/
[4] – https://www.cdc.gov/arthritis/basics/fibromyalgia.htm
[5] – https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/nociceptive-pain
[6] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2292439/
[7] – https://www.niams.nih.gov/health-topics/fibromyalgia
[8] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15146437/
[9] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21692974/
[10] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33104162/
[11] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27402412/
[12] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25583051/
[13] – https://journals.lww.com/jclinrheum/Abstract/2015/03000/Cross_sectional_Neurocognitive_Data_Do_Not_Support.5.aspx
