Zapewne każdy z Was wie jak wygląda sylwetka osoby „garbiącej się”. Odstające plecy rzucają się w oczy, tworzą negatywny aspekt estetyczny oraz zdrowotny. Otóż taki garb nosi nazwę hiperkifozy i ma duży wpływ nie tylko na kręgosłup zaburzając jego budowę, ale także ma wpływ na nasze inne tkanki, które go otaczają. Szczególnie problem dotyczy mięśni, niektóre są zbyt mocno napięte, zaś inne – zbyt mocno rozciągnięte i słabe. Jakie są przyczyny hiperkifozy i jak ją leczyć?
Czym jest hiperkifoza?
Kifozę stanowi grupa połączonych ze sobą kręgów kręgosłupowych tworzących odcinek kręgosłupa, który jest pochylony w stronę tylną. Takie łuki znajdziemy w części piersiowej oraz części krzyżowej kręgosłupa. Podczas okresu płodowego nasz cały kręgosłup był skifotyzowany, dopiero wraz z rozwojem zaczęły kształtować się inne krzywizny w poszczególnych odcinkach kręgosłupa.
Kifoza jest zatem czymś normalnym dla budowy ciała człowieka, natomiast do problemów dochodzi wtedy, kiedy taki łuk jest większy od typowych wygięć w kręgosłupie.
W jednym z wcześniejszych artykułów wspominałem o budowie kręgosłupa(dokładnie tutaj), która w przypadku pogłębionej kifozy piersiowej jest zaburzona i niesie za sobą szereg negatywnych skutków.
Hiperkifoza oznacza pogłębione wygięcie kręgosłupa w kierunku tylnym w odcinku piersiowym. Potocznie hiperkifoza nazywana jest plecami okrągłymi i należy do wad postawy ciała. W niektórych przypadkach do tyłu może być skierowany cały kręgosłup, wtedy jest to kifoza totalna[1,10].
Występowanie
W jednym z badań z 2018 roku, sprawdzono postawę studentów Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej. Prawie 9% studentów miało plecy okrągłe, natomiast zdecydowaną większością tych osób byli mężczyźni[5].
Z kolei badanie postawy u studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach wykazało, iż prawie 47% studentów i ponad 28% studentek w wieku 19-21 lat miało plecy okrągłe[8]. Z badań można wywnioskować, iż większą tendencję do postawy z kręgosłupem nadmiernie wygiętym do tyłu w odcinku piersiowym mają mężczyźni.
Świetne połączenie dla zdrowia układu ruchu – KUP TUTAJ
Przyczyny
Do pogłębiania się kifozy dochodzi zazwyczaj w okresie dojrzewania.
Przyczyny można podzielić na 2 rodzaje:
- Hiperkifoza powstaje w przebiegu jakiejś chorobym
- Ustawienie okrągłych pleców utrwala się w wyniku zaburzenia równowagi sił mięśni przez utrzymywanie określonych, długotrwałych pozycji[1].
Wśród chorób, które prowadzą do pogłębienia kifozy w kręgosłupie, jest chociażby choroba Scheuermanna, która jest jednym z najczęstszych powodów okrągłych pleców.
Po za tym na ustawienie kręgosłupa mogą mieć wpływ choroby dotyczące mięśni, układu nerwowego, zaburzeń kostnych, zaburzeń metabolicznych, a także mogą to być skutki urazu i uszkodzenia struktur narządu ruchu[2].
Po za chorobami, jedną z najczęstszych przyczyn powiększenia się kifozy piersiowej jest zaburzenie sił mięśni grzbietu i tułowia.
Niewłaściwie skorygowane lub nieskorygowane wady wzroku także mogą sprzyjać nawykowemu zwiększaniu kifozy. Sami możemy dostrzec ten mechanizm u osoby z wadą wzroku próbującej przeczytać jakiś słabo czytelny napis.
U nastolatek można także zauważyć tak zwaną „kifozę wstydliwą„, w której to dziewczęta chcą ukryć rosnące gruczoły piersiowe poprzez zwiększenie kifozy oraz wysunięcie barków do przodu. Podobną tendencję mają chłopcy z nadmierną masą ciała. Na wystąpienie wady postawy ma więc także wpływ czynnika psychicznego[10].
Ponadto występowaniu pleców okrągłych może sprzyjać niski stopień aktywności fizycznej, co zostało potwierdzone chociażby u dzieci z astmą. U mniej aktywnych pacjentów częściej występowała hiperkifoza, która mogła przyczyniać się także do pogorszenia jakości oddychania na tle choroby[6]. Dodatkowo wiele publikacji łączy otyłość oraz nadwagę z występowaniem wad postawy ciała, które występują częściej u dzieci z nadmierną masą ciała w porównaniu z ich rówieśnikami z prawidłową masą. Jedno z badań wykazało, iż wady postawy występowały znacznie częściej u dzieci, które korzystały z aktywności fizycznej rzadziej niż 3 razy w tygodniu[7].
Witamina D – niezbędny element zdrowych kości – KUP TUTAJ
Choroba Scheuermanna
Choroba Scheuermanna, która nazywana jest także kifozą młodzieńczą, ponieważ występuje ona w okresie dojrzewania. Częstość występowania choroby nie jest do końca znana ze względu na to, iż do pełnej diagnozy potrzebne jest badanie radiologiczne, po za tym wiele osób traktuje powstały w wyniku choroby garb jako nawykowe ustawienie pleców przez dziecko. Można jedynie oszacować, że problem ten dotyka od 1% do 8% społeczeństwa. Choroba dotyczy częściej chłopców. Na chorobę zapadają nastolatkowie między 12, a 17 rokiem życia. Przyczyny choroby Scheuermanna nie są znane i być może na jej wystąpienie może składać się wiele czynników[3,4].
W celu rozpoznania należy zwrócić uwagę na typowy dla choroby wiek pacjenta, bóle pleców, pogłębienie kifozy w odcinku piersiowym kręgosłupa(nadmierny łuk skierowany do tyłu) oraz obraz zdjęcia rentgenowskiego, na którym widoczne są zmiany w kręgach.
W leczeniu należy zastosować kompleksowe i indywidualnie dobrane postępowanie fizjoterapeutyczne oraz zaopatrzenie ortopedyczne. W przypadku znacznych dolegliwości bólowych należy zastosować leki. Skrajne deformacje kręgosłupa mogą być wskazaniem do leczenia operacyjnego.
Po osiągnięciu dojrzałości układu kostnego choroba ogranicza swoje działanie. W przyszłości pacjent może nadal odczuwać czasem bóle pleców[2].
Objawy
W przebiegu hiperkifozy kręgosłup, który wygina się nadmiernie ku tyłowi zmienia także położenie innych tkanek ciągnących się od szyi aż po miednicę. Od przedniej strony ciała nadmierne wygięcie kręgosłupa do tyłu powoduje zmniejszenie miejsca dla tkanek w porównaniu z prawidłowymi krzywiznami kręgosłupa. Dlatego też mówi się, że te struktury są przykurczone, można to przetłumaczyć tak, że mięśnie z przedniej strony ciała są uciśnięte. To optycznie powoduje mniejszy i zniekształcony rozmiar tych mięśni. Taki problem dotyczy głównie obszaru klatki piersiowej. Mięśnie piersiowe są tutaj jednym z największych „poszkodowanych” mięśni. Obok mięśni piersiowych do mięśni przykurczonych oraz nadmiernie napiętych należą mięśnie zębate przednie. Problem ten dotyka także więzadła podłużnego przedniego.
Z kolei od strony grzbietu dochodzi do rozciągnięcia tkanek. Rozciągnięte struktury takie jak więzadła czy mięśnie są osłabione. Do takich mięśni należy przede wszystkim mięsień prostownik grzbietu w odcinku piersiowym oraz mięśnie ściągające łopatki: równoległoboczne czy czworoboczny(część środkowa). Po za tym dochodzi do osłabienia mięśnia najszerszego grzbietu, mięśni karku oraz więzadeł: nadkolcowych, żółtych międzykolcowych oraz długich tylnych.
Ponadto w tej wadzie postawy można zauważyć wysunięcie się barków w przód wraz z głową. Takie ustawienie wpływa także na mięśnie szyi[1,10]. Pomimo istnienia wielu szczegółowych deformacji w obrębie kręgosłupa, szyi, obręczy barkowej i tułowia, w wyniku hiperkifozy, dolegliwości bólowe występują rzadziej niż w przypadku wystąpienia pleców wklęsłych i bólów w odcinku lędźwiowym kręgosłupa[8]. Po za wyżej wymienionymi wadami nadmierne wygięcie kręgosłupa do tyłu obniża także wzrost osoby mającej plecy okrągłe.
Omega-3 dla zdrowia stawów – KUP TUTAJ
Diagnostyka
W diagnostyce wykorzystuje się wzrokową ocenę budowy ciała. Wyraźne nieprawidłowości dotyczące obręczy barkowej, łopatek, klatki piersiowej czy kręgosłupa mogą stanowić podstawę do zrobienia prześwietlenia kręgosłupa. Zdjęcie rentgenowskie pozwala dokładnie ocenić zmiany w kręgosłupie. Po za tym lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby wykluczyć choroby, które mogły być przyczyną powstania hiperkifozy.
Leczenie
Przede wszystkim należy doprowadzić do równowagi sił mięśni poprzez wzmocnienie mięśni grzbietu, a także rozluźnienie oraz rozciągnięcie mięśni klatki piersiowej. Rozluźnianiu może sprzyjać masaż tkanek napiętych czy foam rolling. Należy także zadbać o przywrócenie ruchomości kręgosłupa oraz stawów obręczy barkowej. Po za tym należy zadbać o prawidłowe ustawienie kręgosłupa(z zachowaniem jego fizjologicznych krzywizn) podczas czynności życia codziennego. Trzeba także pomyśleć nad czynnościami, które mogą sprzyjać nieprawidłowemu ustawieniu, w którym odcinek piersiowy jest nadmiernie zgięty. Do takich sytuacji może dochodzić podczas siedzenia bez oparcia czy w przypadku jazdy na rowerze z nieprawidłowo dopasowaną wysokością siodełka.
Wielu osobom zaleca się pływanie na basenie, jednak należy wiedzieć jakim stylem można pływać mając plecy okrągłe. W jednym z ciekawszych badań sprawdzano style pływackie oraz ich wpływ na ukształtowanie krzywizn kręgosłupa u dziewcząt. W rekomendacjach zawarto, iż osoby z plecami okrągłymi powinny pływać kraulem na grzbiecie lub stylem klasycznym na plecach, czyli żabką[9].
Siłownia a hiperkifoza
Czy mając plecy okrągłe można ćwiczyć na siłowni? Przede wszystkim należy zadbać, aby wada postawy nie była pogłębiana. Siłownia daje wiele możliwości wzmacniania mięśni osłabionych, czyli mięśni grzbietu. Po za tym należy dbać o prawidłową elastyczność mięśni piersiowych poprzez regularne rozciąganie ich. Ćwiczenia siłowe przy jakiejkolwiek wadzie postawy należy wykonywać przed lustrem, dzięki temu widzimy, czy w wyniku obciążenia nasze ciało przyjmuje prawidłową pozycję(zwłaszcza kręgosłup).
Podsumowanie
Hiperkifoza piersiowa polega na nadmiernym wygięciu kręgosłupa w odcinku piersiowym do tyłu. Do powstania pleców okrągłych może dojść w wyniku choroby bądź chociażby zaburzenia równowagi sił mięśni. Taka wada postawy powstaje w okresie dojrzewania. Plecy okrągłe charakteryzują się nadmiernie napiętymi mięśniami klatki piersiowej, które należy rozciągnąć i rozluźnić, a także nadmiernie rozciągniętymi mięśniami grzbietu, które trzeba wzmocnić. Po za tym należy zadbać o prawidłowe ustawienie kręgosłupa podczas wykonywania czynności życia codziennego. Osoby z hiperkifozą mogą uczęszczać na siłownię, lecz muszą dbać o to, aby wada postawy nie progresowała.
Czym jest Hiperlordoza – sprawdź tutaj!
Literatura:
[1] „Wady postawy ciała” Tadeusz Kasperczyk, Kraków, 2004
[2] „Ortopedia i traumatologia Tom 2”, Tadeusz Gaździk, 2009
[3] „Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z zakresu chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy”, Kruczyński Jacek, Szulc Andrzej, Dega Wiktor, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015r.
[4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499966/
[5] „Ukształtowanie przednio – tylnych krzywizn kręgosłupa studentów filii AWF w Białej Podlaskiej”, Krystyna Górniak, Małgorzata Lichota, Rocznik Lubuski Tom 44, cz. 2a, 2018
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6408120/
[7] „Aktywność fizyczna dzieci w wieku 9-10 lat a wady postawy ciała w obrębie tułowia” Katarzyna Kleszyk, Małgorzata Sobera, Klaudia Kuc, Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 2017, 58, 12-21.
[8] „Ocena wpływu krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej na dolegliwości mięśniowo – szkieletowe u młodych osób” Anna Zwierzchowska, Jacek Tuz, Medycyna Pracy 2018;69(1):29–36
[9] „Ocena ukształtowania fizjologicznych krzywizn kręgosłupa dziewcząt trenujących sport pływacki i nie uprawiających pływania” Wioletta Izabela Łubkowska, Tomasz Zdeb, Bożena Mroczek, Family Medicine & Primary Care Review 2015; 17, 3: 189–192
[10] „Epidemiologia wad postawy u dzieci i młodzieży” Katarzyna Maciałczyk – Paprocka, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2013.
