Obecność izomerów trans w żywności ma swoje uzasadnienie pod względem technologicznym, natomiast mają one niekorzystny wpływ na zdrowie. Produkt z tłuszczami trans charakteryzuje się stałą konsystencją, a także dłuższym okresem przydatności do spożycia oraz wyższą temperaturą dymienia. Jednakże biorąc pod uwagę negatywny wpływ zdrowotny, warto dostarczać ich jak najmniej w swojej diecie poprzez świadome wybory zakupowe produktów o niskiej ich zawartości.
Co to są izomery trans?
Izomery trans kwasów tłuszczowych (TFA –Trans Fatty Acids, tłuszcze trans) są to wszystkie izomery geometryczne jednonienasyconych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają w swojej budowie niesprzężone (rozdzielone przez przynajmniej jedną grupę metylową) podwójne wiązanie w konfiguracji trans.
Czy tłuszcze trans są szkodliwe?
Kwasy tłuszczowe typu trans są składnikami diety mającymi wpływ przede wszystkim na ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych i chorób układu sercowo-naczyniowego. Przyczyniają się one do wzrostu poziomu cholesterolu LDL („złego cholesterolu”) oraz obniżenia poziomu HDL („dobrego cholesterolu”). Badania naukowe dowodzą, że izomery trans podnoszą ryzyko zawału serca czy udaru. Nasilają również ryzyko przewlekłych stanów zapalnych, będących podłożem do rozwoju chorób takich jak miażdżyca, nowotwory złośliwe czy cukrzyca typu 2. Przy wysokim spożyciu izomerów trans ryzyko cukrzycy może wzrastać nawet o 40%.
Zgodnie z rekomendacją Instytutu Żywności i Żywienia w każdym przypadku spożycie izomerów trans powinno być tak niskie, jak to tylko możliwe. WHO zaleca, aby maksymalna zawartość izomerów trans w całodziennej diecie nie przekraczała 1% energii dostarczanej z pożywieniem. Dostępne badania są niewystarczające do wprowadzenia rozróżnienia między izomerami trans pochodzenia naturalnego i przemysłowego.
Prozdrowotne omega-3, aż 750 mg EPA i DHA w kapsułce – KUP TUTAJ
W jakich produktach znajdziemy izomery trans?
Izomery trans występują naturalnie w niektórych produktach spożywczych (np. w przetworach mlecznych, wołowinie), lecz rozwój technologii spowodował zwiększenie ich spożycia, gdyż powstają również w procesie utwardzania tłuszczów roślinnych.
Kwasy tłuszczowe typu trans powstają w wyniku przemysłowego, częściowego uwodornienia/utwardzenia olejów roślinnych. Poprzez ten zabieg przechodzą one z konsystencji płynnej w stałą. Naturalnie oleje roślinne nie zawierają tłuszczów trans. W naturze występują w produktach takich jak mleko, śmietana, tłuste sery, masło i mięso pochodzące od zwierząt przeżuwających.
Producenci żywności nie mają obowiązku umieszczania na opakowaniach informacji o zawartości izomerów trans. Jednak przepisy prawa obligują do deklarowania stopnia utwardzenia użytego do produkcji wyrobów tłuszczu. W związku z tym powinniśmy dokładnie czytać etykiety produktów i zwrócić uwagę na informację o zawartości „częściowo uwodornionych/częściowo utwardzonych olejów roślinnych”. To właśnie częściowo utwardzony olej jest źródłem kwasów tłuszczowych typu trans. To najbardziej niekorzystny sposób utwardzania tłuszczów. Oleje całkowicie utwardzone (w odróżnieniu od tych częściowo utwardzonych), nie posiadają wiązań podwójnych w cząsteczkach kwasów tłuszczowych, więc nie dostarczają kwasów tłuszczowych typu trans. Natomiast przy reakcji całkowitego uwodorniania powstają kwasy tłuszczowe nasycone.
Silny antyoksydant – kurkumina – z dodatkiem piperyny usprawniającej wchłanianie – KUP TUTAJ
Należy czytać etykiety produktów i wybierać produkty, które nie zostały wyprodukowane na bazie częściowo utwardzonych olejów roślinnych. W produktach, do wyprodukowania których użyto całkowicie uwodornionych olejów, znajdziemy wyłącznie nasycone kwasy tłuszczowe (nie są one źródłem izomerów trans). W momencie, gdy na etykiecie brak jest informacji na temat stopnia utwardzenia (uwodornienia) olejów, wskazuję to na to, że do jego wyprodukowania zastosowane wyłącznie nieuwodornione, „naturalne” tłuszcze, a więc produkt taki jest praktycznie pozbawiony izomerów trans. Warto zajrzeć do -eBazy IŻŻ, gdzie zawartość tłuszczów trans jest prezentowana w sposób czytelny i praktyczny, co umożliwia przeliczenie ilości izomerów trans, zawartych w konkretnym posiłku czy codziennej diecie.
Podsumowanie
Warto dokonywać świadomych wyborów zakupowych sięgając po produkty, które w swoim składzie nie zawierają częściowo uwodornionych/częściowo utwardzonych olejów roślinnych.
Bibliografia:
- EFSA, Scientific Opinion on Dietary Reference Values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol, EFSA Joumal, 2010.8,3,1461. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 26 października 2016 r. w sprawie tłuszczów trans (2016/2637(RSP). Wanders WJ., Zock R, Brouwer I., Trans fat intake and its dietary sources in generał populations worldwide: a systematic review. Nutrients 2077, 9(8), 840.
- Baza danych nt. tłuszczów trans IŻŻ
- Hanna Mojska i inn. Izomery trans – warto wiedzieć, NCEZ, 08.01.2019.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 7169/2017 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 7925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 7999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004
- Rozporządzenie (WE) Nr 7924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 707/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 7924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności w odniesieniu do uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji.
