źrodło zdjęcia: Obraz <a href=”https://pixabay.com/pl/users/ivabalk-782511/?utm_source=link-attribution&utm_medium=referral&utm_campaign=image&utm_content=4940388″> ivabalk</a> z <a href=”https://pixabay.com/pl//?utm_source=link-attribution&utm_medium=referral&utm_campaign=image&utm_content=4940388″> Pixabay</a>
Jak uchronić się przed inwazją wirusów, jak szybko wrócić do zdrowia – śmiało można podać setki innych nagłówków, które będą przyświecały głównym stronom gazet poruszającym chociaż w ułamku temat zdrowia, szczególnie teraz, kiedy jesteśmy narażenie na wiele patogenów i nowych wirusów, z którymi walka wydaje się bardzo nierówna. Dlatego też pora zwiększyć swój arsenał i szanse w tej walce. Sam pomysł wspierania pracy układu odpornościowego w swoim założeniu jest bardzo szlachetny, w końcu chcemy pomóc czemuś, co radzi sobie codziennie z milionami problemów.
Przede wszystkim należy pamiętać, że mówimy o całym układzie, nie o pojedynczym narządzie czy pojedynczej jednostce, co więcej o układzie, którego działanie nadal poznajemy i ciągle dowiadujemy się nowych rzeczy na jego temat oraz na temat zależności, jakie wpływają na jego funkcjonowanie oraz tego, co jesteśmy w stanie faktycznie zrobić, aby było z nim lepiej – szczególnie że to, od czego zaczniemy, jest zupełnie darmowe i będzie dawało 80% lepszy efekt, niż jakakolwiek suplementacja – dlatego zacznijmy od podstaw – szczególnie tego, co wpływa na pracę układu odpornościowego sportowców.
Stres oksydacyjny w życiu sportowca
Stres oksydacyjny jest czynnikiem wpływającym w sposób negatywny na procesy starzenia, funkcje kognitywne, możliwości regeneracyjne oraz wpływa na rozwój chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych czy neurodegeneracyjnych. Głównym postępowaniem, na jakie powinniśmy się na stawić, jest odpowiednia regulacja stresu oksydacyjnego, czyli:
- odpowiednia periodyzacja treningu,
- zbilansowana dieta,
- regeneracja,
- celowana suplementacja.
W przypadku sportowców główną przyczyną rozwoju stresu oksydacyjnego jest trening oraz dieta, szczególnie jeżeli sportowiec znajduje się w przewlekłym deficycie lub jego dieta jest niedoborowa. Wpływ ćwiczeń na bilans redox (ilość wolnych rodników i dostępnych antyoksydantów) jest sprawą skomplikowaną – zależną od wieku, płci oraz rodzaju treningu i liczby wykonywanych jednostek treningowych. O ile sam wysiłek fizyczny jest czynnikiem pozytywnie wpływającym na regulację stresu oksydacyjnego, o tyle wykonywanie wielu ciężkich jednostek aerobowych oraz anaerobowych, może już skutecznie utrudniać utrzyma nie odpowiedniego bilansu wolnych rodników oraz antyoksydantów, doprowadzając tym samym do zaburzeń regeneracji oraz zwiększenia ryzyka kontuzji. Sytuacje, w których doprowadzamy do działania „wyżej, szybciej, mocniej i więcej” mogą bardzo mocno pogarszać nasze zdolności regeneracyjne i zamiast powodować progres siłowo-kondycyjno-sylwetkowy, będą działać w drugą stronę, narażając nas tym samym na kontuzje.
Jednakże, nie możemy jednak tylko patrzeć na aktywność fizyczną jako czynnik prooksydacyjny. W badaniach, które ukazały się w „Journal of Sport and Health Science”, David C. Nieman oraz Laurel M. Wentz wykazują, że aktywność fizyczna jest jednym z niezbędnych czynników wpływających pozytywnie na pracę układu odpornościowego. Z badań tych m.in. wynika, że jednostki
szczupłe o większym poziomie muskulatury charakteryzują się sprawniejszym funkcjonowaniem układu odpornościowego, mniejszą podatnością na działanie patogenów oraz szybszą reakcją ze strony naszych naturalnych komórek przeciwzapalnych. Jednak to, co jest bardzo istotne, to fakt, że aktywność fizyczna jest adiuwantem układu odpornościowego: wpływa pozytywnie na jego aktywność obronną i zdrowie metaboliczne. Wynika to z faktu, iż podczas umiarkowanych i intensywnych ćwiczeń aerobowych trwających krócej niż 60 minut, aktywność antypatogenna (zwalczająca patogeny szkodliwe dla naszego zdrowia) makrofagów tkankowych zachodzi równolegle ze zwiększoną recyrkulacji immunoglobulin (oznacza to, że dochodzi do sprawniejszej wymiany czynników działających przeciwzapalnie w naszym organizmie), cytokin przeciwzapalnych, neutrofili, komórek NK, cytotoksycznych komórek T i niedojrzałych B komórek, z których wszystkie odgrywają kluczową rolę w aktywności obronnej układu odpornościowego i zdrowiu metabolicznym. Aktywność fizyczna o umiarkowanym bądź średnio intensywnym natężeniu preferencyjnie mobilizuje komórki NK i limfocyty T CD8 +, które wykazują wysoką cytotoksyczność i potencjał migracyjny tkanek. Hormony stresu, które mogą hamować funkcjonowanie komórek odpornościowych i cytokiny prozapalne, nie osiągają wysokich poziomów w krótkim czasie trwania umiarkowanego wysiłku fizyczne-go. Dzięki temu wywołane wysiłkiem fizycznym zwiększenieselektywnych podgrup limfocytów wzmacnia nadzór immunologiczny i obniża stan zapalny – a my sprawniej radzimy sobie z ewentualnymi patogenami oraz z hamowaniem procesów zapalnych w naszym organizmie.
Jak zatem „ugryźć” odpowiednie podejście do treningu i jego wpływu na nasz organizm?
Pomocne mogą okazać się poniższe wskazówki:
- Opracuj szczegółowy, zindywidualizowany plan treningów i planowanych startów, który zapewni wystarczającą ilość czasu na regenerację oraz sen.
- Zadbaj o odpowiedni dobór obciążeń treningowych z tygodnia na tydzień swoich przygotowań.
- Monitoruj swój kalendarz pod kątem wczesnych oznak i objawów nadmiernego przetrenowania czy choroby – dobrym pomysłem jest stała diagnostyka markerów zmęczenia, takich jak kortyzol, testosteron, LDH, CK, OB, morfologia, DHEA-SO4 czy ACTH, dobrym pomysłem jest również proteinogram.
- Unikaj intensywnego treningu, gdy jesteś chory lub doświadczasz wczesnych oznak i objawów choroby lub przetrenowania. Regeneracja jest podstawą planowania odpowiednich mikrocykli treningowych (ich zaburze- nie może spowodować, że choroba stanie się cięższa i przedłużona).
Dieta w regulacji stresu oksydacyjnego
Tutaj powinniśmy się skupić na zbudowaniu maksymalnie odżywczego planu żywieniowego. Istotnym elementem będzie utrzymywanie odpowiedniego poziomu spożycia białka, aby utrzymać sprawne procesy regeneracyjne, ponieważ aminokwasy są głównym elementem budulcowym mięśnia. Kolejnym istotnym elementem będzie odpowiednie spożycie węglowodanów – tak aby zachować maksymalnie sprawą rekuperację glikogenu mięśniowego oraz wątrobowego. Oczywiście nie możemy zapominać o tłuszczach, których odpowiedni poziom będzie zabezpieczał odpowiednią pracę błon komórkowych. W przypadku sportowców główną przyczyną rozwoju stresu oksydacyjnego jest trening oraz dieta, szczególnie jeżeli sportowiec znajduje się w przewlekłym deficycie lub jego dieta jest niedoborowa.
Czyli tak naprawdę chyba nic skomplikowanego…
No cóż, zatem skomplikujmy to nieco. W przypadku opracowywania odżywczego planu żywieniowego warto pokusić się o wdrożenie do posiłków produktów, które plasują się na
wysokiej pozycji w skali ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity) to skala produktów spożywczych, która pomaga określić potencjał danego produktu do zwalczania szkodliwych wolnych rodników). Szczególnie dobrym pomysłem będzie uzupełnienie witaminy C, niekoniecznie w postaci suplementacji. Tutaj bardzo dobrym pomysłem jest wprowadzenie do diety produktów, które charakteryzują się jej wysokim poziomem, a ponadto zawierają duże ilości antocyjanów oraz bioflawonoidów. Jakkolwiek trudno brzmią te nazwy – ich rola jest bardzo prosta: dbają o zwalczanie nadmiarów wolnych rodników, których nadmiar skutecznie zaburza pracę naszego układu odpornościowego.
TOP 5 – produktów na okres jesienno-zimowy
Nie muszą to być superfoods rodem z dorzecza Amazonii. Wystarczy, że byliśmy czujni i zaopatrzyliśmy się w produkty dostępne w całej Polsce. Zatem top 5 produktów, które zdecydowanie warto wprowadzić do swojej kuchni w okresie jesiennym, to przede wszystkim owoce sezonowe lub wszelkiego rodzaju ich
przetwory:
- aronia – nasz polski superfood zawierający cały arsenał biologiczny zwalczający wolne rodniki i wspierający układ odpornościowy,
- jagody oraz borówki – owoce bogate w antocyjany,
- czarna porzeczka – skarbnica witaminy C,
- jeżyna – antocyjany, kwas elagowy, kwasy fenolowe,
- przyprawy – kurkuma, cynamon, imbir oraz oregano mają bardzo wysoką pozycję w klasyfikacji ORAC
Suplementacja – na co zwrócić uwagę
Cynk
Cynk to jeden z najważniejszych modulatorów układu odpornościowego. Moduluje wiele aspektów pracy układu odpornościowego i jest niezbędny do jego prawidłowego funkcjonowania. Badania sugerują, że łagodny niedobór cynku w pożywieniu (zazwyczaj cynk w surowicy mniejszy niż 70 mikrogramów na decylitr) osłabia funkcje odpornościowe z powodu zmniejszonej aktywności i regulacji układu odpornościowego. Badania kliniczne i mechanistyczne wykazały, że niedobór cynku może powodować rozregulowanie komórek T i zmniejszać całkowitą liczbę komórek T. Limfocyty T są komórkami odpornościowymi, które od- grywają ważną rolę zarówno w niszczeniu patogenów, jak i w regulacji odpowiedzi immunologicznej, co więcej
odpowiednie funkcjonowanie komórek T jest częściowo regulowane przez zależny od cynku hormon tymulinę, która nasila różnicowanie limfocytów T i obniża sygnały prozapalne, jednocześnie zwiększając uwalnianie sygnałów przeciwzapalnych. Badania przewlekłego zapalenia na myszach wskazują, że u tych, które zostały poddane leczeniu tymuliną wystąpiło zmniejszenie odpowiedzi prozapalnej. W innych badaniach wskazano, że kliniczny niedobór cynku spowodowany ograniczeniem cynku do zaledwie 3 miligramów dziennie odpowiadał niższym poziomom i zmniejszonej aktywności tymuliny. Jej aktywność najlepiej reagowała na suplementację 50 miligramów cynku dziennie. Cynk jest skuteczny w zwalczaniu niektórych rodzajów bakterii, takich jak Streptococcus pneumoniae, które mogą prowadzić do rozwoju zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowych i innych poważnych chorób zakaźnych. Bakterie te wymagają manganu do prawidłowego funkcjonowania, a badanie in vitro wykazało, że cynk blokuje transporter białek bakterii, który jest odpowiedzialny za import tego mikroelementu. Liczne badania in vitro zidentyfikowały cynk i inne związki, które stymulują import cynku do komórek jako inhibitory wirusów RNA. W szczególności w jednym badaniu zidentyfikowano cynk jako inhibitor zależnej od RNA polimerazy RNA – enzymu, który kieruje replikacją RNA z matrycy RNA w wirusie SARS-CoV-1. Cynk pomaga również kontrolować infekcje, zapobiegając nadmiernym sygnałom zapalnym, w których pośredniczy wrodzony układ odpornościowy. Należy pamiętać, że proces zapalny jest naturalną odpowiedzią układu odpornościowego. Jednak nadmierne zapalenie może powodować niepożądane uszkodzenie komórek. Tymczasem badacze odkryli, że ludzkie monocyty – rodzaj komórek odpornościowych – zwiększyły import cynku po rozpoznaniu patogenu. Stwierdzono też, że wzrost komórkowego cynku reguluje odpowiedź immunologiczną poprzez hamowanie sygnałów prozapalnych, takich jak interferony lambda. Badanie przeprowadzone na myszach wykazało, że wywołana przez endotoksyny odpowiedź zapalna u myszy z niedoborem cynku spowodowała wzrost cytokin prozapalnych w porównaniu z grupą kontrolną, co oznacza, że cynk odgrywa rolę w regulacji układu odpornościowego, zapobiegając nadmiernemu zapaleniu.
Przeprowadzono również badanie z udziałem 118 osób w wieku powyżej 65. roku życia, które oceniały wpływ suplementacji cynkiem i witaminą A na odpowiedź immunologiczną. Uczestnicy otrzymywali 800 mikrogramów witaminy A i 25 miligramów siarczanu cynku (samodzielnie lub w połączeniu z witaminą A) lub placebo codziennie przez trzy miesiące. Wyniki badania wykazały, że osoby, które otrzymały sam cynk, miały znaczny wzrost w podzbiorze populacji komórek T (limfocyty T CD4 + i cytotoksyczne limfocyty T). U tych osób, które suplementowały witaminę A stwierdzono zmniejszenie ilości niektórych mierzonych komórek odpornościowych (limfocyty T CD3 + i CD4 +). Badania na myszach sugerują, że cynk jest głównie redystrybuowany do wątroby podczas infekcji. Mysie modele indukowanego zapalenia wykazały zwiększone stężenia cynku i podwyższone poziomy transportera cynku ZIP14 i wewnątrzkomórkowego białka wiążącego cynk i metalotioneinę w wątrobie. Badania na myszach pozwalają stwierdzić, że podwyższony poziom cynku w wątrobie może zapewnić ochronę przed infekcją, cynk odgrywa ochronną rolę przed
wywołaną infekcją peroksydacją lipidów (degradacja lipidów prowadząca do uszkodzenia komórek) w wątrobie. Co więcej, niektórzy badacze uznali, że redystrybucja cynku podczas sepsy przeprogramowuje układ odpornościowy w kierunku szybkiej wrodzonej reakcji immunologicznej, aby wzmocnić natychmiastową obronę gospodarza przed patogenem. Warto zatem zadbać o suplementację cynkiem w okresie dużego obciążenia układu odpornościowego – zarówno w trakcie wykonywania mocnych jednostek treningowych, jak i w trakcie sezonu grypowego.
Cynk + miedź + EGCG + kwercetyna – KUP TUTAJ
Kwercetyna a stany zapalne
Zapalenie jest krytycznym elementem odpowiedzi immunologicznej organizmu. Ostry stan zapalny występuje, gdy organizm jest narażony na szkodliwe bodźce, takie jak patogeny, uszkodzone komórki lub czynniki drażniące. Jednak przewlekłe zapalenie o niskim natężeniu nie powoduje bólu na odczuwalnym poziomie. Tylko takie, które występuje przy otyłości lub niektórych stanach chorobowych, uszkadza elementy komórkowe i przyczynia się do złego stanu zdrowia. Kwercetyna wywiera działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie enzymów zapalnych, w tym cyklooksygenazy i lipooksygenazy, a także poprzez zmniejszanie poziomu prostaglandyn i leukotrienów – dobrze znanych mediatorów zapalenia. Cynk pomaga również kontrolować infekcje, zapobiegając nadmiernym sygnałom zapalnym, w których pośredniczy wrodzony układ odpornościowy. Należy pamiętać, że proces zapalny jest naturalną odpowiedzią układu odpornościowego. Jednak nadmierne zapalenie może powodować niepożądane uszkodzenie komórek. Badania na myszach wykazały, że kwercetyna dostarczana w diecie przez 14 dni obniżyła prozapalne markery, w tym amyloid A, fibrynogen i białko C-reaktywne, czyli CRP. W serii metaanaliz obejmujących 925 uczestników w 15 randomizowanych badaniach klinicznych kontrolowanych placebo badano przeciwzapalne działanie suplementacji kwercetyny zarówno u zdrowych dorosłych, jak i u osób, u których zdiagnozowano chorobę, w tym cukrzycę typu 2, zespół metaboliczny, tętnicę wieńcową choroby, reumatoidalne zapalenie stawów i otyłość. Czas trwania różnych prób wahał się od dwóch do dziesięciu tygodni, badania wykazały zdolności kwercetyny do obniżania poziomu CRP, interleukiny 6 lub IL-6 oraz czynnika martwicy nowotworu alfa lub TNF-α. Analiza sześciu badań z udziałem 348 uczestników wykazała, że kwercetyna zmniejsza CRP u osób w wieku powyżej 40 lat, a także u tych, u których zdiagnozowano chorobę. Pięć badań z udziałem 274 uczestników sugerowało, że poziom IL-6 zmniejszył się u kobiet i osób, u których zdiagnozowano chorobę, szczególnie przy dawkach 500 miligramów dziennie lub większych. Kwercetyna nie wywierała wpływu na ogólnoustrojowe stany zapalne u osób zdrowych po podaniu małych dawek. Jednak kwercetyna obniżała stan zapalny – mierzony przez zmniejszone CRP i IL-6 – u uczestników, u których zdiagnozowano chorobę. Wyniki metaanalizy siedmiu randomizowanych, kontrolo wanych badań z udziałem zarówno zdrowych dorosłych, jak i osób z cukrzycą typu 2, reumatoidalnym zapaleniem stawów i otyłością wykazały, że kwercetyna zmniejsza CRP, szczególnie w dawkach wyższych niż 500 miligramów dziennie – co wydaje się bardzo dobrym rozwiązaniem w przypadku okresu intensywnych treningów, gdzie mamy
do czynienia z bardzo wysokim poziomem Il-6 oraz CRP jako odpowiedzi zapalnej na mocne jednostki treningowe, co w przypadku sezonu jesiennego może istotnie zmniej- szyć ryzyko złapania infekcji.
Ponad 300 mg kwercetyny w kapsułce – KUP TUTAJ
Witamina C – podwalina odporności sportowca
Witamina C wydaje się wielkim chwytem marketingowym, który jednych śmieszy, a dla innych wydaje się zbawieniem. Jaka jest prawda? No cóż, nie do końca oczywista. Witamina C ma zmienny wpływ na funkcje odpornościowe wywołane wysiłkiem fizycznym, które wszak są jedną z wielu korzystnych fizjologicznych odpowiedzi na ćwiczenia. W badaniach przetestowano stosowanie samej witaminy C oraz w połączeniu z witaminą E, jako środka zwiększającego funkcję komórek odpornościowych i zdolności oksydacyjnej w celu ochrony przed dysfunkcją immunologiczną wywołaną wysiłkiem fizycznym. Dawki samej witaminy C od 1 do 2 gramów dziennie przez jeden do dwóch tygodni rzadko wywołują poprawę funkcji odpornościowej przed lub po długotrwałym wysiłku, jednak wśród osób uczestniczących w treningu wytrzymałościowym suplementacja witaminy C wraz z dodatkowymi przeciwutleniaczami, takimi jak witamina E i beta-karoten, może poprawić funkcję odpornościową. Ponadto metaanaliza sześciu badań (opisanych powyżej) z udziałem ponad 600 maratończyków, narciarzy i żołnierzy wykazała o 50 procent mniej przeziębień, co sugeruje, że osoby, które często uczestniczą w ćwiczeniach wytrzymałościowych, mogą lepiej reagować na suplementację witaminy C. Randomizowane, kontrolowane badanie z udziałem 20 sportowców w wieku dwudziestu lat, którzy brali udział w zawodach przypominających duathlon, wykazało, że suplementacja przeciwutleniaczami zwiększyła przeciwutleniającą obronę neutrofili. Sportowcy codziennie przez 90 dni przyjmowali koktajl przeciwutleniaczy składający się z 250 miligramów witaminy E i 15 miligramów beta-karotenu lub placebo składające się z laktozy. W ciągu ostatnich 15 dni badania sportowcy przyjmowali dodatkowo 1 gram witaminy C lub placebo. Pod koniec okresu badania stężenie przeciwutleniaczy w osoczu było znacznie wyższe w grupie suplementowanej niż w grupie placebo. W neutrofilach badanych suplementowanych również wzrosła aktywność katalazy, dysmutazy ponadtlenkowej, peroksydazy glutationowej i reduktazy glutationu, w porównaniu do tych, którzy przyjmowali placebo, co wskazuje na zwiększoną funkcję neutrofili. Kilka innych badań z udziałem wytrenowanych biegaczy wykazało również, że dawki witaminy C wynoszące 150 i 900 miligramów dziennie w połączeniu z witaminą E i beta-karotenem mogą poprawiać funkcje neutrofili i zmniejszać uszkodzenia oksydacyjne limfocytów wywołane wysiłkiem fizycznym. W przypadku osób, które uprawiają aktywność fizyczną na wysokim poziomie, wydaje się, że suplementacja witaminą C to must-have, aby utrzymać odpowiedni poziom pracy układu odpornościowego.
Witamina D
Witamina D jest określeniem rozpuszczalnych w tłuszczach grupy steroidowych związków chemicznych. Znana bywa przez swoje wszechstronne działanie, znaczenie w utrzymaniu zdrowia i powszechny niedobór. Niedostateczna synteza witaminy D w skórze lub zbyt niska podaż z dietą wiąże się z licznymi konsekwencjami zdrowotnymi. Niski poziom 25-(OH)D3 (metabolitu witaminy D) jest związany z infekcją górnych dróg oddechowych. Metaanaliza autorstwa Martineau A.R. i wsp. z 2017 roku wykazała, że suplementacja ową witaminą, a zarazem jej odpowiedni poziom, wpływa ochronnie na zakażenie dróg oddechowych. Największe korzyści z suplementacji odnotowano u osób z głębokim niedoborem witaminy D.
Aż 4000 jednostek witaminy D3 w kapsułce – KUP TUTAJ
Sauna – gorące wsparcie z zimnych krajów
Bardzo dobrym wsparciem pracy układu odpornościo wego jest sauna. Stymulowanie HSP (białka szoku cieplnego) przez wystawienie naszego organizmu na działanie wysokich temperatur działa na wiele szlaków przeciwzapalnych. Stymuluje działanie NRF 2, który wpływa na produkcję oraz obróbkę glutationu, istotnie wspierając walkę z wolnymi rodnikami i wspierając naszą tarczę antyoksydacyjną, pobudza również działanie SOD, czyli drugiej tarczy antyoksydacyjnej naszego organizmu. Stymuluje FOXO3, które odgrywają ważną rolę w życiu człowieka i zdrowym
starzeniu się. FOXO3 regulują ogromną liczbę genów, które zwalczają elementy starzenia się komórek, takie jak uszkodzenie DNA, białek i lipidów oraz utrata funkcji komórek macierzystych. Zwiększają również produkcję genów, które regulują naprawę DNA, supresję guza, funkcję komórek macierzystych, funkcję odpornościową i agregację białek, aby dalej pośredniczyć w szkodliwych skutkach starzenia. FOXO3 biorą udział w autofagii, ale kiedy mechanizmy autofagiczne są zaburzone, FOXO3 wywołują uwrażliwienie komórkowe na apoptozę, rodzaj zaprogramowanej śmierci komórki. Po stresie cieplnym białka FOXO3 tworzą kompleks z sirtuiną 1 (SIRT1) – enzymem, który wpływa na starzenie się i długowieczność poprzez wiele szlaków molekularnych. Sirtuiny regulują różne procesy metaboliczne, w tym uwalnianie insuliny, mobilizację lipidów, reakcję na stres i modulację długości życia. SIRT1 zwiększa odporność FOXO3 na stres oksydacyjny i jego zdolność do wywoływania zatrzymania cyklu komórkowego.
Podsumowanie
Bardzo istotnym w modulowaniu pracy układu odpornościowego jest odpowiednie podejście do treningu, żywienia oraz suplementacji. Wydaje się, że wspieranie naszego organizmu witaminą C, cynkiem oraz odpowiednią periodyzacją treningową przy zastosowaniu odpowiedniej taktyki regeneracyjnej np. poprzez saunowanie jest optymalnym rozwiązaniem, które może istotnie zmniejszyć ryzyko infekcji w sezonie jesienno-zimowym.
Źródła
1. Valko M, Rhodes CJ, Moncol J, Izakovic M, Mazur M. Free radicals, metals and antioxidants in oxidative stress-induced cancer. Chem Biol Interact. 2006; 160:
1–40.
2. Sayre LM, Smith MA, Perry G. Chemistry and biochemistry of oxidative stress in neurodegenerative disease. Curr Med Chem. 2001; 8: 721–738.
3. Cadenas E., Davies K.J.A. Mitochondrial free radical generation, oxidative stress, and aging. Free Rad Biol Med. 2000; 29: 222–230.
4. Sata F., Yamada H., Kondo T. Glutathione S-transferase M1 and T1 polymorphisms and the risk of recurrent pregnancy loss. Mol Hum Reprod. 2003; 9: 165–169.
5. Cindrova-Davies T., Yung H.W., Johns J. Oxidative stress, gene expression, and protein changes induced in the human placenta during labor. Am J Pathol. 2007;
171: 1168–1179.
6. Kleemann, Robert, Lars Verschuren, Martine Morrison, Susanne Zadelaar, Marjan J. van Erk, Peter Y. Wielinga, and Teake Kooistra. Anti-inflammatory, anti-prolif-
erative and anti-atherosclerotic effects of quercetin in human in vitro and in vivo mod-els Atherosclerosis 218, no. 1 (September 2011): 44–52. http://sci-hub.
tw/10.1016/j.atherosclerosis.2011.04.023.
7. Murtaza, Ghulam, Abida Kalsoom Khan, Rehana Rashid, Saiqa Muneer, Syed Muhammad Farid Hasan, and Jianxin Chen. FOXO Transcriptional Factors and Long-
Term Living Oxidative Medicine and Cellular Longevity 2017 (2017): 1–8. doi:10.1155/2017/3494289.
8. A S Prasad, A S, S Meftah, J Abdallah, J Kaplan, G J Brewer, J F Bach, and M Dar-denne. Serum thymulin in human zinc deficiency. Journal of Clinical Investigation
82, no. 4 (October 1988): 1202–10. http://sci-hub.tw/10.1172/jci113717.
9. Prasad, Ananda S. Effects of Zinc Deficiency on Th1 and Th2 Cytokine Shifts The Journal of Infectious Diseases 182, no. s1 (September 2000): S62–S68. http://
sci-hub.tw/10.1086/315916.
10. Beck, F. W., A. S. Prasad, J. Kaplan, J. T. Fitzgerald, and G. J. Brewer. Changes in cy-tokine production and T cell subpopulations in experimentally induced
zinc-deficient humans American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism 272, no. 6 (June 1997): E1002–E1007. http://sci-hub.tw/10.1152/
ajpendo.1997.272.6.e1002.
11. Dardenne, M., J. M. Pleau, B. Nabarra, P. Lefrancier, M. Derrien, J. Choay, and J. F. Bach. Contribution of zinc and other metals to the biological activity of the serum
thymic factor. Proceedings of the National Academy of Sciences 79, no. 17 (Septem-ber 1982): 5370–73. http://sci-hub.tw/10.1073/pnas.79.17.5370.
12. Haddad, J., N. Saade, and B. Safieh-Garabedian. Thymulin: An Emerging Anti-Inflammatory Molecule Current Medicinal Chemistry – Anti-Inflammatory & An-
ti-Allergy Agents 4, no. 3 (June 2005): 333–38. http://sci-hub.tw/10.2174/1568014054065195.
13. Novoselova, Elena G., Sergey M. Lunin, Olga V. Glushkova, Maxim O. Khrenov, Sve-tlana B. Parfenyuk, Nadezhda M. Zakharova, and Evgeny E. Fesenko. Thymulin,
free or bound to PBCA nanoparticles, protects mice against chronic septic inflamma-tion PLOS ONE Edited by Bruno Lourenco Diaz. 13, no. 5 (May 2018):
e0197601. http://sci-hub.tw/10.1371/journal.pone.0197601.
14. Novoselova, E. G., M. O. Khrenov, O. V. Glushkova, S. M. Lunin, S. B. Parfenyuk, T. V. Novoselova, and E. E. Fesenko. Anti-Inflammatory Effects of IKK Inhibitor XII,
Thymu-lin, and Fat-Soluble Antioxidants in LPS-Treated Mice Mediators of Inflamma-tion 2014 (2014): 1–10. http://sci-hub.tw/10.1155/2014/724838.
15. Couñago, Rafael M, Miranda P Ween, Stephanie L Begg, Megha Bajaj, Johannes Zuegg, Megan L O Mara, Matthew A Cooper, et al. Imperfect coordination chem-
istry facilitates metal ion release in the Psa permease Nature Chemical Biology 10, no. 1 (November 2013): 35–41. http://sci-hub.tw/10.1038/nchembio.1382.
16. Eijkelkamp, Bart A., Jacqueline R. Morey, Stephanie L. Neville, Aimee Tan, Victoria G. Pederick, Nerida Cole, Prashina P. Singh, et al. Dietary zinc and the control of
Streptococcus pneumoniae infection PLOS Pathogens Edited by Carlos Javier Orihue-la. 15, no. 8 (August 2019): e1007957. http://sci-hub.tw/10.1371/journal.
ppat.1007957.
17. UCHIDE, N, K OHYAMA, T BESSHO, B YUAN, and T YAMAKAWA. Effect of antioxi-dants on apoptosis induced by influenza virus infection: inhibition of viral gene
repli-cation and transcription with pyrrolidine dithiocarbamate Antiviral Research 56, no. 3 (December 2002): 207–17. http://sci-hub.tw/10.1016/s0166-
3542(02)00109-2.
18. Suara, Rahaman O., and James E. Crowe. Effect of Zinc Salts on Respiratory Syncyti-al Virus Replication Antimicrobial Agents and Chemotherapy 48, no. 3
(March 2004): 783–90. http://sci-hub.tw/10.1128/aac.48.3.783-790.2004.
19. Krenn, B. M., E. Gaudernak, B. Holzer, K. Lanke, F. J. M. Van Kuppeveld, and J. Sei-pelt. Antiviral Activity of the Zinc Ionophores Pyrithione and Hinokitiol against
Picor-navirus Infections Journal of Virology 83, no. 1 (October 2008): 58–64. http://sci-hub.tw/10.1128/jvi.01543-08.
20. Lanke, K., B. M. Krenn, W. J. G. Melchers, J. Seipelt, and F. J. M. van Kuppeveld. PDTC inhibits picornavirus polyprotein processing and RNA replication by trans-
porting zinc ions into cells Journal of General Virology 88, no. 4 (April 2007): 1206–17. http://sci-hub.tw/10.1099/vir.0.82634-0.
21. Velthuis, Aartjan J. W. te, Sjoerd H. E. van den Worm, Amy C. Sims, Ralph S. Baric, Eric J. Snijder, and Martijn J. van Hemert. Zn2thplus Inhibits Coronavirus and
Arte-rivirus RNA Polymerase Activity In Vitro and Zinc Ionophores Block the Replication of These Viruses in Cell Culture PLoS Pathogens Edited by Raul Andino.
6, no. 11 (No-vember 2010): e1001176. http://sci-hub.tw/10.1371/journal.ppat.1001176.
