Obraz Серый z Pixabay
Wiele osób kojarzy np. acerolę, jagody goji. Są to rośliny niezwykle bogate w witaminę C, ale niewiele kojarzy rokitnik. Pospolitą roślinę występująca w Polsce o mniejszej, ale znacznej zawartości tej witaminy- średnio 200-600 mg w 100g soku (acerola- 1678 mg/100g; jagody goji ok. 2500 mg/ 100 g owoców). Jednak to nie wszystko co do zaoferowania ma ta niezwykła roślina.
Rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwnikowatych. Rosnący na górskich stokach, w dolinach rzek i wzdłuż wybrzeży mórz. W Polsce naturalne jego stanowiska znajdują się na wybrzeżu Bałtyku.
Morfologia rokitnika
Rokitnik jest krzewem osiągającym średnio od 1,5 do 6 metrów wysokości, choć zdarzają się okazy dorastające do 10 metrów wysokości. Posiada wąski pień z ciernistymi pędami i wąskimi liśćmi o jajowatej blaszce liściowej z lekko podwiniętym brzegiem. Rokitnik jest rośliną dwupienną, czyli posiada zarówno kwiaty żółte żeńskie, jak i zielonkawe zebrane w kuliste kwiatostany kwiaty męskie. Kwitnienie przypada na koniec kwietnia, wcześniej niż rozwijają się liście. Z kwiatów żeńskich rozwijają się pomarańczowe lub żółte mięsiste owoce osiągające od 0,5 do 0,9 g. Za zapach owoców w około 70% odpowiadają estry: octan etylu, heksan etylu, 3-metylobutylu, heksan, estry etylowe kwasów 2- i 3 metylobutanowego. Natomiast w około 1 % tworzą go terpeny: limonen, α-terpinen oraz izomery cis i trans ocimenu. Zapach ten porównywany jest z aromatem egzotycznego owocu, cytrusów, ananasa lub jagody. Korzenie natomiast to odrosty korzeniowe zdolne do symbiozy z promieniowcami (Actinomycetes frankia), które przyswajają wolny azot. Co umożliwia rokitnikowi wzrost na ubogim i piaszczystym terenie.
Na terenie Polski rokitnik objęty jest częściową ochroną gatunkową, a w Unii Europejskiej ochroną Natury 2000. Oznacza to, że nie można samodzielnie pobierać sadzonek. Możliwe jest jednak zbieranie owoców, jednak w taki sposób, by nie doprowadzić do uszkodzenia rośliny.
Wykorzystanie rokitnika
Rokitnik uprawiany jest często w celach ozdobnych i użytkowych, ze względu na małe wymagania i niezwykle pomocną właściwość, a mianowicie na łatwość w osadzaniu się na skarpach, hołdach i wydmach oraz tworzenie odrostów korzeniowych, które umożliwiają umocnienie ziemi i zapobieganie się jej osuwaniu.
Jednakże wykorzystuje się go również w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym oraz kosmetycznym.
Obraz Silvia z Pixabay
Wartość odżywcza i zdrowotna rokitnika
Oprócz wspomnianej na wstępie znacznej zawartości witaminy C, charakteryzującej się wysoką stabilnością termiczną, (dla porównania: rokitnik: 200-600 mg/100 g owoców, dzika róża: 250-800 mg/100 g owoców), owoce rokitnika zawiera jeszcze duże ilości wielu innych składników aktywnych biologicznie. Mowa tu o: witaminie A (z czego karotenoidów jest 26,3 mg/100 g), C i E, K1, B1, B2, B6 czy B9, składnikach mineralnych (Ca, Fe, P, K), flawonoidach (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna, katechiny), wielonienasyconych kwasach tłuszczowych (kwas oleinowy, linolowy, linolenowy) oraz aminokwasach egzogennych (walinę, izoleucynę, leucynę, lizynę, metioninę, treoninę i fenyloalaninę), które stanowią 31% aminokwasów.
W liściach rokitnika znajdziemy natomiast dużo składników odżywczych oraz bioaktywnych: leukoantocyjanidy, epikatechiny, gallokatechiny. Co więcej, świeże liście rokitnika zwyczajnego zawierają duże ilości karotenoidów (26,3 mg/100 g) oraz chlorofilu (98,8 mg/100 g).
Ze względu na zawartość tak wielu znacznych dla zdrowia składników, rokitnik zaliczany jest do żywności funkcjonalnej.
WITAMINA C w proszku (z lizyną) 300g
Działanie rokitnika na układ krwionośny
Dzięki zawartym w rokitniku związkom biologicznie czynnym wpływa on na obniżenie poziomu cholesterolu, trójglicerydów i cukru we krwi (wpływ na poprawę wrażliwości organizmu na insulinę); agregację płytek krwi oraz normalizację ciśnienia (dzięki blokowaniu szlaku angiotensyny II). Co więcej, dzięki m.in. dużej zawartości witaminy C, E wpływa na poprawę stanu mikronaczyń, co pośrednio przyczynić się może do zmniejszenia ryzyka, chociażby udaru mózgu.
Przeciwzapalne działanie rokitnika
Olej z omawianej rośliny przyczynia się do normalizacji wydzielania kwasu żołądkowego oraz zmniejszenia aktywności mediatorów prozapalnych w tym cytokiny prozapalnej. Właściwości te szczególnie korzystne są w przypadku leczenia wrzodów żołądka.
W dodatku olej z rokitnika działa silnie antyoksydacyjnie oraz ochronie przeciw CCl4, wywołującej oksydacyjne uszkodzenie wątroby.
Przeciwbakteryjne działanie rokitnika
Wodne ekstrakty z rokitnika zwyczajnego działa na bakterie Listeria monocytogenes (jeden z najbardziej zjadliwych patogenów) i Yersinia enterocolitica (wywołującej jersiniozę), a wodny i wodno-alkoholowy wyciąg z liści hamuje wzrost Bacillus cereus (laseczka woskowa), Pseu-
domonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej), Staphylococcus ureus (gronkowiec złocisty) i Enterococcus faecalis (paciorkowiec kałowy). Właściwości te można wykorzystać nie tylko w leczeniu, ale i w celach konserwacji żywności.
Otyłość i rokitnik
Na ten moment są to jedynie badania na myszach, jednak okazuje się, iż rokitnik może być pomocny w leczeniu otyłości. W badaniach Guo i współaut. (2020) [12] zauważono, iż podawanie preparatów z rokitnika, przyczynia się do zmniejszenia akumulacji tkanki tłuszczowej u myszy. Co w połączeniu z działaniem obniżającym cholesterol i trójglicerydy, daje duże możliwości.
Obraz Аля Тон z Pixabay
Rokitnik w kosmetologii
Związki zawarte w rokitniku z są jednymi z ważniejszych w kosmetologii. Mowa tu o głównie o witaminie C, E, cynku, ale i o flawonoidach oraz kwasach wielonienasyconych. Związki te są niezwykle przydatne w wielu problemach skórnych, w tym oparzeniach, egzemie i urazach popromiennych. Na co dzień natomiast wpływają na uelastycznienie i wyrównanie kolorytu skóry; wzmacniają włosy i paznokcie.
Patentowany kolagen rybi wspierający kondycję: włosów, skóry, paznokci oraz aparatu ruchu
Rokitnik w walce z nowotworami
Ostatnie badania dowodzą, że może być on skuteczny w walce z nowotworami. W Instytucie Gansu Cancer [10] przeprowadzono badania na myszach, którym przeszczepiono mięsaka (S180), białaczkę limfatyczną (P388) i czerniaka (B16), a następnie podawano olej i sok z rokitnika zwyczajnego. Co doprowadziło do zahamowania syntezy kancerogennych enzymów N-nitrozowych oraz rozwoju nowotworu. Działanie to okazało się skuteczniejsze niż podanie czystego kwasu askorbinowego (witaminy C). Ponadto podanie soku z rokitnika zwiększało odporność i powodowało szybszy powrót do zdrowia zwierząt poddanych chemioterapii. Podobne eksperymenty prowadzone są także przez innych badaczy m.in. badające właściwości antyoksydacyjne rokitniaka. Na razie są to wstępne badania i wymagają potwierdzenia w badaniach klinicznych, jednak dają duże nadzieje na rozwój tej dziedziny medycyny.
Rokitnik jako produkt spożywczy
Zarówno owoce, jak i liście rokitnika są jadalne. Najczęściej jednak rokitnik spotkać można w postaci soku lub oleju. Inną formą spożycia tej rośliny mogą być marmolady, dżemy, galaretki, przyprawy do mięs, czy też nalewki i likiery.
- Olej z rokitnika
Olej z rokitnika można uzyskiwać w procesie ekstrahowania zarówno z drobnych nasion, jak i pulpy owocowej. Ilość uzyskanego oleju uzależniona jest od cech morfotycznych organów, z których był uzyskiwany. Oba oleje są niezwykle korzystne dla zdrowia, chociaż różnią się nieco właściwościami i składem chemicznym. Olej z nasion zawiera przede wszystkim kwas linolowy i alfa-linolenowy, w oleju z pulpy dominuje natomiast kwas palmitooleinowy.
- Sok z rokitnika
Sok z rokitnika ze względu na dużą zawartość witaminy C jest kwaśny, ale też nieco cierpki w smaku. Mimo to warto go pić, gdyż wpływa pozytywnie na perystaltykę i regulację pracy przewodu pokarmowego, m.in. poprzez pobudzanie wydzielania soku żołądkowego i innych enzymów trawiennych.
Antyoksydanty prosto z zielonej herbaty standaryzowane na EGCG
Rokitnik a zwierzęta
Nie tylko ludzie mogą skorzystać ze zdrowotnych właściwości tej rośliny. Już w starożytnej Grecji podawano liście rokitnika zwierzęta, w celu szybkiego przybrania na wadze i poprawienia jakości sierści- stawała się zdrowsza i bardziej lśniąca, zwłaszcza u koni. Ponadto owoce rokitnika stosowano jako lek przeciwko robaczycą u koni.
PODSUMOWANIE
Cudze chwalicie, a swego nie znacie. Rośliny o niezwykłych właściwościach zarówno uprawnych, użytkowych, jak i zdrowotnych są na wyciągnięcie ręki. Rokitnik jest jedną z takich roślin, zawiera on wiele substancji biologicznie czynnych, przede wszystkim: witaminę C, flawonoidy (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna, katechiny) oraz nienasycone kwasy tłuszczowe.
BIBLIOGRAFIA:
- Bieniek A., Kawecki Z., Szałkiewicz M.: Plonowanie kilku odmian rokitnika zwyczajnego (HIPPOPHAE RHAMNOIDES L.) w warunkach Warmii; Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 2017, Ogrodn. 41: 275-278
- Malinowska P., Olas B.: Rokitnik-roślina wartościowa dla zdrowia.; KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2016, 65(2), 311: 285–292
- Ulanowska K., Skalski B., Olas B.: Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) jako źródło związków o aktywności przeciwnowotworowej i radioprotekcyjnej.; Postepy Hig Med Dosw (online), 2018; 72: 240-252
- Białecki J., Skalski B., Olas B.: Rokitnik zwyczajny [ELAEAGNUS RHAMNOIDES (L.) A. NELSON] jako źródło związków prozdrowotnych. ; KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych 2021, 70(1), 330: 121–129
- Urbaniak S., Kaźmierczak- Barańska J., Karwowski B. T.: Rokitnik zwyczajny (Hippophaë rhamnoides L.) jako skarbnica witaminy C; Postępy Biochemii 2019, 65 (3)
- Resich-Kozieł L., Kornelia Niemyska K.: Zastosowanie oleju z rokitnika w kosmetologii; Kosmetologia Estetyczna 2020, 2(9)
- Bośko P., Biel W.: Właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego (Hippophaë rhamnoides L.); Post Fitoter 2017; 18(1): 36-41
- Piłat B., Zadernowski R.: Rokitnik zwyczajny (Hippophaë rhamnoides L.) w profilaktyce nowotworowej.; Post Fitoter 2019; 20(2): 111-117
- Niesteruk A., Lewandowska H., Golub Ż., Świsłocka R., Lewandowski W.: Zainteresujmy się rokitnikiem. Preparaty z rokitnika zwyczajnego (Hippophae rhamnoides L.) jako dodatki do żywności oraz ocena ich rynku w Polsce.; Komos. Problemy Nauk Biologicznych. 2013, 4: 571-581.
- Xu M., Sun S., Cui J.: The medicinal re- search on seabuckthorn. Proc. Int. Workshop Seabuckthorn. New Delhi, India, 2001: 18-21.
- Li T. S. C., Beveridge T. H. J.: Sea Buckthorn: A new medicinal and nutritional botanical. Pacific Agri-Food Res. Centre, Saint-Jeansur-Richelieu, Quebec, Canada.2007
- Guo C., Han L., Li M., Yu L.:Seabuckthorn (Hippophaë rhamnoides) freeze-driedpowder protects against high-fat diet-induced obesity, lipid metabolism disorders by modulating the gut microbiota of mice. Nutrients 2020, 12,
