W ostatnim czasie profesja trenera stała się na tyle rzowinięta, że mamy coraz więcej spacjalizacji. Często nie do końca wiadomo, czym się różnią i czym sę zajmują. Przyjrzyjmy się bliżej, czym zajmuje się dany trener i instruktor.
Trener personalny/osobisty
Z założenia trener osobisty jest osobą, mającą za zadanie kompleksowo zając się klientem (podopiecznym) od określenia jego możliwości, celów, potrzeb i upodobań; poprzez zaplanowanie i kontrolę całego procesu treningowego, aż po prowadzenie treningów (chociaż doskonale wiemy, że nie każda osoba, nazywająca siebie trenerem osobistym tudzież personalnym, będzie te wszystkie założenia spełniać). Jak sama nazwa wskazuje, „personalny” tudzież „osobisty” zakłada indywidualizację wszystkich składowych procesu. Masz czas ćwiczyć dwa razy w tygodniu? A może pięć? Nie lubisz wykonywać treningu cardio? A może nie lubisz ciężkich ćwiczeń siłowych? Bolą Cię plecy albo kolana? Zadaniem trenera jest dobranie odpowiednich środków i metod treningowych, żebyś mógł osiągnąć wspólnie określone, a przede wszystkim rozsądne i realne cele (nie oszukujmy się – zrzucenie 15kg w miesiąc o ile będzie wykonalne z pewnością będzie niosło za sobą konsekwencje zdrowotne). Dodatkowo, wykwalifikowany trener powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu dietetyki i fizjoterapii. Dlaczego? W dalszym ciągu mówimy tutaj o kompleksowej opiece trenerskiej. Jeśli Twoim celem jest redukcja masy ciała, sam trening nie wystarczy. Należy też zadbać o odpowiednią dietę (deficyt kaloryczny) i suplementację. Jeżeli zmagasz się z na przykład z cukrzyca, nietolerancjami pokarmowymi, chorobami ze strony układów hormonalnych itp. wtedy warto zastanowić się, do którego momentu Twój trener jest kompetentny i czy nie należy udać się do sprawdzonego dietetyka. Idąc dalej, jeśli miałeś kontuzje lub cierpisz na chroniczne bóle aparatu ruchu, Twój trener powinien znać anatomię oraz fizjologię, żeby poznać przyczynę występowania tych dolegliwości. Pozwoli to odpowiednio dobrać środki i metody treningowe, oraz zniwelować występujący ból. Kiedy dolegliwości wykraczają poza kompetencje trenera, warto udać się do sprawdzonego fizjoterapeuty i razem we współpracy z trenerem pracować nad dysfunkcjami.
Oficjalnie trenerem osobistym może nazwać się osoba, która ukończyła kurs Trenera Personalnego. Z racji, że jest to zawód nieregulowany prawnie, każdy może pracować w tym zawodzie.
Silny antyoksydant o wielokierunkowym działaniu
Trener medyczny
Jest osobą, która najczęściej pomaga rozpocząć lub wrócić do zdrowej oraz regularnej aktywności fizycznej lub sportu. Z założenia powinien posiadać szerszą od trenera personalnego wiedzę z zakresu anatomii, biomechaniki, fizjologii i diagnostyki. Celem jego pracy będzie szeroko pojęta rehabilitacja – czyli w skrócie poprawa jakości i efektywności ruchów, która przełoży się na przywrócenie prawidłowego funkcjonowania ciała oraz zmniejszenie i docelowo eliminacja dolegliwości bólowych.
Jego praca ukierunkowana jest na bardziej skomplikowane przypadki u podopiecznych (pacjentów), przykładowo z występującymi schorzeniami układu ruchu, układu krążenia, układu nerwowego, układu oddechowego.
Do jego zadań należy odpowiednia ocena jakości wykonywanych wzorców ruchowych, a następnie programowanie i modyfikowanie środków i metod treningowych, w oparciu o indywidualnie potrzeby i możliwości. Przychodząc do trenera medycznego, dobór celu treningowego spoczywa bardziej po stronie trenera – chyba że jesteś na tyle świadomy, lub po konsultacji z wykwalifikowanym fizjoterapeutą wiesz, nad czym musicie pracować – dlatego również w tym przypadku przydatna będzie współpraca z mającym Cię pod opieką fizjoterapeutą. Po dokonaniu trafnej diagnozy, Waszym celem będzie naprawa występującej dysfunkcji lub schorzenia.
Trener motoryczny/trener przygotowania motorycznego
Jest osobą, która współpracuje ze sportowcami różnych dyscyplin. Jego zadaniem jest poprawa zdolności motorycznych i cech fizycznych zawodnika danej dyscypliny, aby możliwie zmaksymalizować jego możliwości i efektywność podczas uprawiania sportu. Po raz kolejny, jak poprzedni trenerzy, powinien indywidualnie dobrać metody i środki treningowe do możliwości i celu postawionego przez trenera głównego. Dlaczego głównego? Prawie zawsze trener motoryczny współpracuje z trenerem głównym, który po wnikliwej analizie zawodnika podczas treningów i rywalizacji sportowej, wyznacza cele treningowe. Trening motoryczny nie powinien w żaden sposób przeszkadzać zawodnikowi w treningach i wysiłku startowym, dlatego tak istotny jest dobór celów i stały kontakt z głównym trenerem. Zawodnik za wolno się regeneruje między akcjami? Może nie ma wystarczająco mocy, żeby wyskoczyć do bloku? Po analizie zawodnika i wyłapaniu braków w przygotowaniu wszechstronnym przez trenera głównego, zadaniem trenera motorycznego będzie odpowiednio zaplanować w czasie cały cykl trenngowy, począwszy od markocyklu aż po pojedynczą jednostkę treningową i każdą jej składową (ćwiczenia, serie, powtórzenia, tempo, przerwy wypoczynkowe itd.). Dopiero synergistyczna współpraca trenerów i zawodnika umożliwi poprawę wyznaczonych parametrów.
Trenerem Przygotowania Motorycznego może zostać osoba, która ukończyła odpowiedni kurs lub studia wyższe o tej specjalności.
Wsparcie pracy układu nerwowego a co za tym idzie zdolności motorycznych
Trener sportowy
W zawodzie trenera sportowego istnieją ścisłe specjalizacje i jest ich tyle, ile dyscyplin w sporcie. Możemy również w obrębie dyscypliny wyróżnić trenerów zajmujących się sportem na różnych poziomach zaawansowania, czyli dla osób zajmujących się sportem: zawodowym, profesjonalnym, rekreacyjnym. Różny będzie tytuł i proces przyznawania kwalifikacji zawodowych trenerów – wyróżniamy II klasę trenerską, I klasę trenerską oraz mistrzowską klasę trenerską.
Klasę II trenera otrzymuje absolwent Akademii Wychowania Fizycznego, który ukończył studia dzienne w zakresie wychowania fizycznego lub sportu ze specjalizacją trenerską lub zaoczne studia trenerskie, lub trenerskie studium podyplomowe. Osoba ta musi mieć I klasę instruktora w określonej dyscyplinie sportu lub sportową klasę mistrzowską; 2-letni staż pracy w charakterze instruktora sportu, oraz zostały skierowane przez właściwy Polski Związek Sportowy w celu uzyskania uprawnień. Trenerskie studium podyplomowe trwa od 10 do 12 miesięcy i obejmuje co najmniej 200 godzin zajęć programowych zakończonych egzaminem.
Trenerem I klasy może być osoba, która posiada 3-letni staż pracy w charakterze trenera II klasy, a trenerem klasy mistrzowskiej – osoba, która ma 5-letni staż pracy w charakterze trenera I klasy.
Klasę I i klasę mistrzowską trenera nadaje Przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu na wniosek Centralnej Komisji.
Dodatkowo w niektórych dyscyplinach sportowych, np a przykład w piłce nożnej, wykształcone zostały niezależne ramy kwalifikacji dla trenerów i instruktorów. Celem jest gwarancja dostosowania procesu szkolenia trenerów do faktycznych oczekiwań stawianym przez pracodawców. Przykładem może być Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) lub Union of European Football Associations (UEFA).
Idąc dalej, zróżnicowane będą też cele treningowe oraz poziom zaawansowania trenujących, tj.: początkujący, średnio-zaawansowani, zaawansowani. Dodatkowo kolejnym podziałem będzie wiek osób trenujących: dzieci, młodzież, dorośli, seniorzy. Oczywiście każda dyscyplina ma inne podziały wiekowe dla startujących grup, nie mniej można je poglądowo podzielić ze względu na biologiczny rozwój organizmu w tych przedziałach. Przykładowo możemy spotkać trenera mającego pod opieką grupę początkującej młodzieży rekreacyjnie uprawiającą boks na poziomie rekreacyjnym. Jaki będzie ich cel? Prawdopodobnie wszechstronny rozwój, aktywne spędzanie czasu w gronie rówieśników i nauka podstaw dyscypliny. Z drugiej strony możemy mieć trenera zaawansowanej, profesjonalnej grupy dorosłych w szermierce. Jaki będzie ich cel? Prawdopodobnie trening nastawiony na rywalizację sportową i maksymalizację osiąganych przez grupę wyników na zawodach. I jeden i drugi trener są trenerami sportowymi – jednak ich dyscypliny, cele i podopieczni będą zupełnie inne. Nie mniej, będą mieli bardzo zbliżone zadania, które dostosują do wspomnianych wcześniej parametrów/cech?. Będzie to przede wszystkim analiza grupy, a następnie wyznaczenie celów treningowych. Następnie trener powinien dostosować i zaplanować cykl treningowy dla swoich podopiecznych. Idąc dalej do szczegółów powinien zaplanować pojedyncze jednostki treningowe, których suma w ciągu mikrocyklu, mezocyku i makrocyklu przyniesie oczekiwany efekt sportowy.
Kreatyna – wsparcie zdolności treningowych oraz regeneracyjnych
Instruktor
Celem instruktora sportu jest podniesienie ogólnej sprawności fizycznej podopiecznych, lub specjalistyczne przygotowanie do uprawiania określonej dyscypliny sportu. Najczęściej taka osoba pracuje w szkole lub w klubie sportowym. W szkole prowadzi zajęcia sportowe, realizując program nauczania. Natomiast w klubie sportowym instruktor prowadzi treningi danej dyscypliny. W środowisku siłownianym możemy też spotkać instruktora siłowni. Jego zadaniem jest utrzymanie porządku na siłowni, udzielanie wszelakich porad treningowych oraz zadbanie o bezpieczeństwo na terenie centrum sportowego.
Instruktorem sportu może zostać osoba, która posiada wykształcenie średnie i pomyslnie zakończyła 65 godzinny kurs zorganizowany przez: polskie związki sportowe; centralne instytucje i zarządy główne stowarzyszeń zajmujących się rekreacją ruchową, ratownictwem lub rozwojem sportów obronnych i technicznych; lub wojewódzkie federacje sportu. W pracy instruktora sportu wyróżniamy również I klasę instruktorską. Na taki kurs instruktorów I klasy mogą być przyjęte osoby, które: mają klasę instruktora; przepracowały w charakterze instruktora okres co najmniej 2 lat; w przypadku gdy w danej dyscyplinie występują stopnie szkoleniowe – mają stopnie określone przez polski związek sportowy. Kandydat na instruktora I klasy jest zobowiązany do napisania pracy kontrolnej i zdania egzaminu końcowego przed komisją egzaminacyjną powołaną przez organizatora kursu.
Instruktorem siłowni może zostać praktycznie każda osoba bez uprawnień, oraz osoby które ukończyły kurs na instruktora siłowni.
- ZARZĄDZENIEPRZEWODNICZĄCEGO GŁÓWNEGO KOMITETU KULTURY FIZYCZNEJ I SPORTU z dnia 1 października 1985 r. w sprawie zasad i trybu uzyskiwania klas trenera i instruktora, trybu przeprowadzania egzaminów, zasad działania Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Trenerów oraz zasad i trybu przeprowadzania okresowej oceny trenerów i instruktorów. Na podstawie art. 34 ust. 2 i art. 40 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. Nr 34, poz. 181)
