Najpopularniejsze zaburzenia hormonalne u kobiet

 

Bardzo często dziś występujące zaburzenia odżywiania, niepoprawne relacje z pożywieniem, uwarunkowania wiekowe oraz niepoprawna jakość żywienia doprowadzają do wielu zaburzeń metabolicznych, prowadząc np. do chorób przewlekłych, jednymi z częstszych zaburzeń są te z grupy hormonalnej. Kobiety ze względu na delikatność swojego układu hormonalnego są bardziej podatne na wahania m.in. estrogenów, które wykazują nieobojętny wpływ na funkcjonowanie organizmu.

 

PCOS

 

Zespół policystycznych jajników jest jednym z najpopularniejszych zaburzeń hormonalnych u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Zaburzenie to często współwystępuje z otyłością, insulinoopornością, cukrzycą a także zaburzeniami lipidowymi. PCOS jest diagnozowany na podstawie tzw. kryteriów rotterdamskich, gdzie występowanie 2 z 3 niżej wymienionych sytuacji ma miejsce.

 

• Rzadkie owulacje lub ich brak
• Hiperandrogenizm (wynikający z badań)
• Cechy policystycznych jajników lub zwiększona ich objętość w badaniu USG

 

 

DO najważniejszych klinicznych zaburzeń w PCOS należy hiperinsulinizm, nadmiar androgenów, insulinooporność i towarzyszące jej zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej. U pacjentek z zespołem policystycznych jajników notuje się wysokie stężenie wolnych kwasów tłuszczowych oraz cytokin o charakterze prozapalnym IL-6, IL-18, TNF-alfa. Tlący się stan zapalny skutkuje nieprawidłowościami w metabolizmie tkanki tłuszczowej. Idąc tematem tkanki tłuszczowej, jest ona bardziej oporna na lipolizę, czyli proces rozkładu tłuszczu. Ze względu na towarzyszące zaburzenia w odczuwaniu sytości, często kobiety spożywają nadmierną ilość kalorii, która skutkuje zwiększaniem masy ciała i pogłębieniem problemu otyłości. Jest to czynnik który napędza stan zapalny i powoduje jego nasilenie, prowadząc do powstawania błędnego koła. Towarzyszące zwiększenie stężenia hormonów płciowych skutkuje gorszą syntezą globuliny wiążącej hormony płciowe. Mowa tutaj o SHBG. Idąc drogą hormonów i białek uczestniczących w ich przemianach, nie można nie wspomnieć o stężeniu LH, które w wynikach laboratoryjnych charakteryzuje się wynikiem zdecydowanie podwyższonym ponad normy laboratoryjne, a do tego ratio prawie lub 2x większym niż stężenie FSH à LH (2): (1) FSH. Nadmierna ilość LH stymuluje proces steroidogenezy, czyli procesu syntezy hormonów steroidowych, m.in. testosteronu. Towarzysząca temu zjawisku hiperinsulinemia powoduje zwiększenie odpowiedzi komórek ziarnistych w jajnikach na działanie lutropiny (LH). Stan ten skutkuje zwiększonym dojrzewaniem tych komórek, przez krwawienia są rzadkie. Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest swego rodzaju ostrzeżeniem, ponieważ źle leczony lub niepodjęte działania mogą skutkować w przyszłości cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym i tendencją do większego wapnienia tętnic, skutkując zawałem/miażdżycą i innymi powikłaniami związanymi z chorobami cywilizacyjnymi.

 

PCOS jest stanem na który mamy nieobojętny wpływ poprzez nasze działania. Dieta jednym z najważniejszych elementów przywracających pierwotne zdrowie pacjentka. Podstawowym założeniem dietoterapii PCOS jest przede wszystkim unormowanie masy ciała, której powinno towarzyszyć takie zbilansowanie diety, które pozwoli na uzupełnienie niedoborów składników odżywczych, zapewni sytość i ureguluje chęć do podjadania, zapewni stały dopływ energii umożliwiający prowadzenie dodatkowo dopasowanej indywidulanie aktywności fizycznej. W ramach praktycznej ciekawostki warto dodać, że w ramach wyliczania podstawowej przemiany materii (PPM), która potem będzie wykorzystana w celu ustalenia CPM, czyli całkowitej przemiany materii, warto użyć wzoru Mifflina, jest oficjalne zalecenie Polskiego Stowarzyszenia Diabetologicznego.

 

SWE = (10*W) + (6,25*H) – (5*A) – 161

 

SWE – spoczynkowy wydatek energetyczny

W – masa ciała

H – wzrost

A – Wiek

 

Otrzymany wynik mnoży się przez wskaźnik PAL (wskaźnik aktywności fizycznej) i w ramach konsultacji czy też współpracy z dietetykiem ustala się zakres deficytu energetycznego oraz resztę specyfikacji, jaką ma zawrzeć jadłospis, aby był skuteczny i możliwy do utrzymania względem aktywności i rytmu dnia.

Skuteczny suplement przy problemach z PCOS

 

Endometrioza

 

Coraz większa ilość kobiet dotknięta jest rozwojem tkanki endometrium, która w perspektywie czasu może doprowadzić do bardzo niebezpiecznych powikłań zdrowotnych. Staje się ona coraz bardziej polarnym zaburzeniem hormonalnym, gdzie nawet do 15% kobiet w wieku rozrodczym może być nią dotkniętych. Częściowo postuluje się, że endometrioza mogłaby być klasyfikowana jako jednostka autoimmunologiczna, ze względu na powiązanie występującej dominacji ramienia Th2 limfocytów, które w dużej ilości występują także w przypadku tocznia oraz twardziny układowej.

 

Sama patogeneza choroby pomimo dosyć znacznego rozwoju medycyny nie została do końca wyjaśniona. Jednak podstawowym i dobrze udokumentowanym aspektem jest obecność stanu zapalnego w postaci nadmiaru wolnych rodników w tkankach, do których nastąpił rozrost tkanki endometrialnej. Jak nietrudno się domyślić, głównym problemem jest rozwój endometrium poza macicę, co związane jest ze zjawiskiem dominacji estrogenowej. Podstawowym estrogenem jest estradiol, który dzieli się na podgrupy estriolu i estronu, które odgrywają swoją rolę w przebiegu menopauzy, natomiast w grupie estrogenów istnieje także podział na te bardziej i mniej zapalne. Jednym z tych prowadzących do stanów zapalanych m.in. w przebiegu endometriozy jest 16-beta hydroksyestrogen, będący formą dominującą przy rozroście endometrium.

Charakterystyczne dla objawów endometriozy są bóle w okolicy miednicy, obfite miesiączki, przewlekłe zmęczenie, niepłodność.

 

W ramach podejścia dietetycznego przede wszystkim należy rozważyć odpowiednią ilość białka na cele immunomodulujące, jak podają oficjalne zalecenia ilość ta powinna wynosić przynajmniej 0,9g/kg m.c. W praktyce jednak, jeśli celem jest regulacja masy ciała, stopień dziennej podaży białka powinien oscylować w granicach 1,5g/ kg m.c. w zależności czy podejmowana jest aktywność fizyczna i oczywiście od indywidualnych zaleceń dietetyka.

 

Tłuszcze nie powinny stanowić więcej niż 30% dziennej podaży energii, warto również zadbać o jakość dostarczanych tłuszczy, gdzie bardzo mile widziane są formy Omega-3  oraz zdrowe źródła Omega-6(np. olej z wiesiołka/ogórecznika/pestek dyni itp.).

 

W przypadku węglowodanów warto zadbać o właściwy ich balans w ramach form łatwo-przyswajalnych oraz tych pełnoziarnistych. Ciekawym sposobem może być zastosowanie sprawdzonych systemów żywieniowych charakteryzujących się niskim stopniem przetworzenia oraz dobrym bilansem składników odżywczych. Tutaj warto wymienić system diety śródziemnomorskiej, DASH oraz diety o niskim IG, a właściwie o zbalansowanym ŁG.

Ureguluj stany zapalne wątroby dzięki NAC!

 

Menopauza

 

Ostatnim omawianym zagadaniem będzie menopauza, można byłoby wymienić także niepłodność, jednak temat ten jest bardzo obszerny i pośrednio zahacza także o aspekty PCOS, endometriozy czy zaburzeń odżywiania.

 

Menopauza to stan który czeka każdą kobietę. Stanem menopauzy określa się sytuację, w której cykle miesiączkowe ustają na okres przynajmniej 12 miesięcy. Jest to stan niedoczynności jajników, który nie dotyczy zabiegów chirurgicznych, aczkolwiek w medycynie występuje stan permanentnej menopauzy, która występuje po zabiegach chirurgicznych takich jak wycięcie macicy/jajników. Okres naturalnej menopauzy dzieli się na premenopauzę, perimenopauzę oraz okres pomenopauzalny. W premenopauzie notuje się wysokie stężenia LH oraz FSH, w perimenopauzie obserwuje się zmniejszenie liczby pęcherzyków jajnikowych i obniża się wrażliwość jajników na hormony podwzgórza, obniża się także stężenie estrogenów i progesteronu, dodatkowo często występują cykle bezowulacyjne. We właściwym okresie menopauzy całkowicie ustępuje krwawienie miesięczne. Po okresie menopauzalnym notuje się podwyższenie wartości FSH oraz LH i jednoczesne obniżenie stężeń progesteronu i estrogenów. W ramach zespołu klimakteryjnego, występuje szereg objawów somatycznych oraz psycho-somatycznych takich jak uderzenia gorąca, depresja, zmiany nastroju, zaburzenia snu, suchość pochwy, ból stawów, nocne poty, nietrzymanie moczu, zatrzymanie wody w organizmie, bezsenność, zaburzenia pamięci, brak libido, spadek zdolności kognitywnych, zmęczenie, zawroty głowy.

 

Menopauza i jej wpływ na zmiany hormonalne ma częściowo wpływ na występowanie różnych schorzeń. Wzrost LH oraz gonadoliberyny, czyli GnRH a także spadek estrogenów i towarzyszący temu wzrost zawartości tkanki tłuszczowej powodują obniżenie przemiany materii wraz z wiekiem i tendencją do zachcianek żywieniowych. Może się to okazać zgubne, ponieważ zaburzenia percepcji łaknienia mogą powodować przybieranie na wadze. Niedobór estrogenów, który stanowi swego rodzaju przeciwwagę dla insuliny, powoduje że jej stężenia stają się wyższe, co także przyczynia się zmęczenia. Dosyć istotnym problemem wynikającym z niedoboru estrogenów jest słaba gęstość mineralna kości oraz podatność na złamania, dlatego też okres menopauzy powinien być czasem, w którym szczególna dbałość o podaż wapnia, uzupełnianie niedoborów magnezu i innych kluczowych składników mineralnych jest bardzo istotna w celach profilaktycznych. Przypominam, efekty osteoporozy są nieodwracalne!

 

Podstawowym elementem dietoterapii jest podaż fitoestrogenów, wśród których wyróżnia się izoflawony, lignany, stilbeny i kumestany. Fitoestrogeny są podobnymi strukturalnie formami do estradiolu, dzięki czemu mogą wykazywać efekt zarówno estrogenowy jak i antyestrogenowy oraz nieobojętnie wpływać na samopoczucie o komfort funkcjonowania kobiet. Dieta oparta o fitoestrogeny w okresie menopauzalnym przyczynia się do poprawy komfortu życia, zmniejszenia charakterystycznych objawów menopauzy i przede wszystkim zmniejszenia ryzyka chorób takich jak rak piersi, nadciśnienie tętnicze czy osteoporoza. W ramach zaspokojenia głody pytań, chciałbym od razu uspokoić, ponieważ randomizowane badania nie wykazały związku miedzy spożyciem, czy podażą izoflawonów sojowych a rozrostem tkanki endometrialnej, czy pracą tarczycy.

 

Jednym z ważniejszych czynników do uzupełnienia w okresie menopauzy jest niewątpliwie kwas foliowy. Jest to witamina, która silnie przyczynia się do poprawy komfortu funkcjonowania kobiet na co dzień oraz obniża incydenty uderzeń gorąca. W innych badaniach wykazano ponadto regulację parametrów lipidogramu oraz gęstości mineralnej kości. Dosyć ciekawym i interesującym genem, którego polimorfizm może silnie wpływać na stężenia kwasu foliowego jest gen SLC25A32. Zaciekawionych zachęcam do poczytania na jego temat.

 

Wszystkie powyższe stany metaboliczne, powinny zostać indywidualnie rozpatrzone w celu dobrania odpowiedniej diety i jej modyfikacji. Można także w niektórych przypadkach pokusić się o dodatkową suplementację uwydatniającą funkcjonowanie na co dzień, podstawą jednak we wszystkich wyżej wymienionych stanach byłoby uzupełnienie i kontrola witaminy D w organizmie oraz Omega-3. Reszta przydatnej suplementacji powinna być ustalona wraz z dietetykiem, tak żeby uzupełnić niedobory substancji, które ciężko byłoby dostarczyć z dietą chociażby ze względu na preferencje żywieniowe.

Omega 3 oraz witamina D, K oraz E w jednej kapsułce!

 

Źródła:

1. Azziz R, Woods KS, Reyna R, et al. The prevalence and features of the polycystic ovary syndrome in an unselected population. J Clin Endocrinol Metab. 2004; 89(6): 2745–2749, doi: 10.1210/jc.2003-032046, indexed in Pubmed: 15181052.
2. Mlinar B, Marc J, Janez A, et al. Molecular mechanisms of insulin resistance and associated diseases. Clin Chim Acta. 2007; 375(1-2): 20–35, doi: 10.1016/j. cca.2006.07.005, indexed in Pubmed: 16956601.
3. . Gajewska D, Myszkowska-Ryciak J, Lange E, et al. Standardy leczenia dietetycznego otyłości prostej u osób dorosłych. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2015. Dietetyka. 2015; 8.
4. Moran LJ, Pasquali R, Teede HJ, et al. Treatment of obesity in polycystic ovary syndrome: a position statement of the Androgen Excess and Polycystic Ovary Syndrome Society. Fertil Steril. 2009; 92(6): 1966–1982, doi: 10.1016/j.fertnstert.2008.09.018, indexed in Pubmed: 19062007.
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23419794/
6. .Shou Ch, Li J, Liu Z. Complementary and Alternative Medicine in the Treatment of Menopausal Symptoms. Chin J Integr Med. 2011; 17(12): 883–888.
7. World Health Organization Scientific Group. Research on the menopause in the 1990s. WHO Technical Services Department series no. 866. Geneva, Switzerland: WHO, 1996.
8. Greendale GA, Lee NB, Arriola ER. The menopause. Lancet. 1999; 353(9152): 571–580.
9. Zhou J, Qu F, Nan R, i wsp. The effect of chinese medicinal herbs in relieving menopausal symptoms in ovariectomized chinese women. Explore. 2007; 3(5): 478–484
10. Davis SR, Castelo-Branco C, Chedraui P, i wsp. Understanding weight gain at menopause. Climacteric. 2012; 15(5): 419–429.
11. Koszowska A, Dittfeld A, Puzoń-Brończyk A, i wsp. Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Post Fitoter. 2013; 3: 263–266.
12. Alekel D, Genschel U, Koehler K, i wsp. Soy Isoflavones for Reducing Bone Loss Study: effects of a 3-year trial on hormones, adverse events, and endometrial thickness in postmenopausal women. Menopause. 2015; 22(2): 185–197