Schorzenia, które charakteryzują się procesem zapalnym w obrębie przewodu pokarmowego, w szczególności jelita cienkiego i jelita grubego charakteryzują się bardzo podobnymi objawami. Zarówno w przypadku IBS jak i przy nieswoistych chorobach zapalnych jelit, jednoznaczne postawienie diagnozy jest dużym wyzwaniem.
Zespół jelita drażliwego
Zespół jelita nadwrażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) jest przewlekłą chorobą jelit, objawiającą się dyskomfortem i/lub bólem brzucha związanym z defekacją czy zmianą rytmu wypróżnień. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłych i nawracających wzdęć oraz występowaniem biegunek, zaparć, bez współistniejącej przyczyny organicznej czy biochemicznej. Zaobserwowano również powiązanie objawów z obniżonym stanem psychicznym, w tym depresją. Jedną z głównych przyczyn powstawania IBS jest stres. To coraz powszechniejszy problem, który występuje u około 10–20% całej populacji.
Nieswoiste choroby zapalne jelit
Do głównych typów chorób zapalnych jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) należą choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Są to dużo groźniejsze jednostki chorobowe, które przy zbyt późno postawionej diagnozie lub braku właściwego leczenia, mogą prowadzić do ciężkich powikłań zagrażających życiu pacjenta, w tym do raka jelita grubego. Poszczególne jednostki chorobowe różnią się lokalizacją zmian zapalnych. W ChLC zmiany mogą obejmować każdy odcinek przewodu pokarmowego, a w WZJG występują wyłącznie w jelicie grubym.
Diagnostyka markerów stanu jelit
W diagnostyce laboratoryjnej poszukuje się substancji będących wskaźnikami funkcjonowania poszczególnych układów w organizmie człowieka. W ocenie funkcjonowania przewodu pokarmowego wykorzystuje się markery stanu jelit, przede wszystkim badania z krwi i kału. Oznaczenia stężenia markerów jelitowych z próbki kału są pomocne w postawieniu wstępnego rozpoznania i skierowaniu na dalsze postępowanie. Diagnostyka markerów stanu jelit może być bardzo przydatna w przypadku osób cierpiących z powodu dolegliwości ze strony układu pokarmowego niewiadomego pochodzenia. Warto wiedzieć, poziom których markerów i w jakich schorzeniach należy zbadać.
Wsparcie kondycji przewodu pokarmowego – Maślan Sodu
Diagnostyka IBS
Spektrum objawów IBS jest bardzo szerokie i obejmuje wiele dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jedyną możliwością postawienia właściwej diagnozy jest wyeliminowanie występowania innych chorób o zbliżonych objawach. Obecnie w celu rozpoznania IBS wyznaczono IV kryteria rzymskie, które mówią, że jeżeli w ciągu ostatnich 3 miesięcy, przez co najmniej 1 dzień w tygodniu występował ból brzucha związany z defekacją, wraz ze zmianą konsystencji stolca i/lub ze zmianą częstości wypróżnień (wystarczą 2 z tych kryteriów) – to możemy rozpoznać zespół jelita drażliwego. Rozszerzenie diagnostyki występuje w przypadku zaobserwowania objawów dodatkowych np. nagły spadek masy ciała, niedokrwistość z niedoboru żelaza, krwawienie z odbytu. Dobierając odpowiednie badania, trzeba podchodzić do pacjenta indywidualnie. Proces diagnostyki w dużej mierze zależy od czasu trwania choroby, nasilenia objawów, wieku pacjenta i wywiadu rodzinnego.
Diagnostykę najczęściej poszerza się badaniami:
- morfologia krwi obwodowej,
- białko C-reaktywne (CRP) – jest nieswoistym markerem stanu zapalnego w organizmie, wywołanego przez zakażenia bakteryjne, wirusowe bądź zapalenia jelit i trzustki.
- oznaczanie przeciwciał niezbędnych do diagnostyki celiakii – częstość występowania celiakii u osób z zespołem jelita drażliwego jest wielokrotnie wyższa i wynosi od 3 do 11% w porównaniu do populacji ogólnej, w której choroba pojawia się u 0,02–0,65%. Objawy obu chorób są podobne, stąd ważna jest diagnostyka w kierunku celiakii, aby wykluczyć występowanie choroby trzewnej.
U niektórych osób objawy IBS są spowodowane niezdiagnozowaną nietolerancją laktozy, która daje podobne objawy.
Panel badań dodatkowych może obejmować również badania z kału:
- kalprotektyna
- badanie w kierunku pasożytów – wykonanie badania parazytologicznego stolca, pozwala wykluczyć obecność pasożytów
- krwi utajonej – jest często wykonywana w diagnostyce różnych chorób przewodu pokarmowego, a zwłaszcza jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Ma to na celu wykrycie krwi niewidocznej gołym okiem w próbce kału.
Bifido Forte – wsparcie osób z IBS
Nieswoiste choroby zapalne jelit – diagnostyka
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (Colitis Ulcerosa, CU) i choroba Leśniowskiego-Crohna (Crohn’s disease, CD), czyli nieswoiste choroby zapalne jelit, należą do chorób o przewlekłym przebiegu. Ze względu na różną patogenezę i przebieg kliniczny ich diagnostyka jest trudna. Złotym standardem jest badanie endoskopowe z pobraniem wycinka jelita do oceny histopatologicznej – kolonoskopia oraz gastroskopia. Badania te pozwalają na rozpoznanie stanu zapalnego, ale także na różnicowanie pomiędzy chorobami. Obraz endoskopowy może wykazać obrzęk, przekrwienie błony śluzowej, owrzodzenia i nadżerki, które występują we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Natomiast w chorobie Leśniowskiego-Crohna widoczne są zmiany w wielu miejscach, a także odmienny wygląd śluzówki jelita na całej długości przewodu pokarmowego. Nieinwazyjną metodą diagnostyczną służącą różnicowaniu są markery serologiczne: przeciwciała skierowane przeciwko neutrofilom (ANCA, pANCA) oraz przeciwko drożdżom – Saccharomyces cerevisae (ASCA). U 40–80% chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w surowicy występują przeciwciała przeciwko granulocytom (pANCA), natomiast w chorobie Leśniowskiego-Crohna około 60% chorych posiada przeciwciała przeciwko drożdżom Saccharomyces cerevisiae (ASCA). Jednakże mimo uzyskania dodatniego wyniku testu na przeciwciała pANCA u większości chorych, czułość i specyficzność testu nie wystarcza do rozpoznania schorzenia.
Dodatkowo warto wykonać badania z krwi: morfologia krwi obwodowej, CRP, OB, badania w kierunku niedoborów witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza. Ponadto wykonuje się oznaczenie przeciwciał endomysialnych (IgA-EMA) oraz przeciwciał przeciwko tkankowej transglutaminazie (IgA-tTG) w celu wykluczenia celiakii. W diagnostyce nieswoistych chorób zapalnych jelit korzysta się również z USG oraz badań kału: kalprotektyny, krwi utajonej.
Diagnostyka różnicowa IBD i IBS
Różnicowanie pomiędzy nieswoistymi zapaleniami jelit, a chorobami czynnościowymi, jak zespół jelita drażliwego, wymaga często wykonania wielu procedur diagnostycznych. Z danych literaturowych wynika, iż pomiar stężenia kalprotektyny w kale jest jednym z nieinwazyjnych markerów stanu zapalnego stosowanych w diagnostyce. Rekomendacje wskazują, aby w celu rozpoznania wykonać to badanie u osób z początkiem objawów klinicznych, u których nie podejrzewa się procesu nowotworowego. Dodatkowo kalprotektyna jest bardzo dobrym markerem monitorowania przebiegu IBD i skuteczności leczenia. Wynik w zakresie normy wyklucza proces zapalny w jelicie. W tym przypadku przyczyną dolegliwości prawdopodobnie jest zespół jelita drażliwego. Przy wyniku podwyższonym (50 – 150ug/g) lekarz powinien zdiagnozować przyczynę stanu zapalnego, przykładowo zakażenia bakteryjne i pasożytnicze, nietolerancje pokarmowe, działania niepożądane leków oraz powtórzyć badanie. Kalprotektyna powyżej 150 ug/g wskazuje na aktywny proces zapalny i wymaga szybkiego poszerzenia diagnostyki – kolonoskopii i dalszych badań laboratoryjnych.
Drożdżak wspierający kondycję jelit (enterol)
Podsumowanie
Zespół jelita drażliwego, a także nieswoiste choroby zapalne jelit stanowią duży problem zarówno dla diagnostów, lekarzy jak i dietetyków. W procesie diagnostycznym warto sprawdzić jednocześnie kilka parametrów, ponieważ każdy z nich będzie wskazywał specjaliście szerszy obraz stanu pacjenta. Diagnostyka pacjenta powinna być dobrana oraz przeprowadzona w sposób indywidualny, pod okiem lekarza.
Bibliografia:
- Simren M., Palsson O.S., Whitehead W.E., Update on Rome IV Criteria for Colorectal Disorders: Implications for Clinical Practice, „Curr. Gastroenterol. Rep.” 19(4), 2017.
- Jarosz M., Dzieniszewski J., Zespół jelita nadwrażliwego: porady lekarzy i dietetyków, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017.
- Thoua N., Emmanuel A., Treating functional lower gastrointestinal symptoms, „Clin. Med.” 6, 2006.
- Kosińska B., Diagnostyka laboratoryjna nieswoistych zapaleń jelit, „Nowiny Lekarskie” 75(4), 2006.
- Olender K., Bergmann K., Odrowąż-Sypniewska G., Kalprotektyna w kale jako marker zapalny w nieswoistych zapaleniach jelit. Diagnostyka Laboratoryjna 2012.
- Jadallah K.A., Khader Y.S., Celiac disease in patients with presumed irritable bowel syndrome: a case-finding study, „World J. Gastroenterol.” 15, 2009.
- Szachta P., et al., Nieinwazyjne markery zapalne w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit, „Gastroenterologia Polska”, 2009.
- Fengming Y., Jianbing W., Biomarkers of Inflammatory Bowel Disease. Disease Markers 2014; 109(5).
- Rheenen P.F. et al., Faecal calprotectin for screening of patients with suspected inflammatory bowel disease: diagnostic meta-analysis, „BMJ” 341, 2010.
- Wojtuń S. et al., Podstawowe objawy i różnicowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 10(1), 2014.
misia
27 maja 2020 o 22:00zespół jelita drażliwego to coś strasznego. to bardzo niemiłe jak własne jelita nie chcą z tobą współpracować. ja tak miałam i długo z tym walczyłam. na szczęście pomoc przyniósł mi maślan sodu, który zawarty jest w kapsułkach Debutir. dzięki nim po prostu jelita działają jak należy. nie mam już wstydliwych problemów.
Olga Białas
22 czerwca 2020 o 11:53Zgadza się, to problem, który bardzo utrudnia funkcjonowanie. Maślan sodu w wielu wypadkach jest bardzo pomocny, tak jak Pani napisała. Pozdrawiam serdecznie