Obraz SHVETS production z Pexels
Chyba wszyscy słyszeli o takich zaburzeniach odżywiania jak anoreksja i bulimia, niektórym obiło się o uszy określenie ortoreksja, bigoreksja czy kompulsywne objadanie się. Jednak niewiele osób kojarzy określenie “pica”. Choć samo występowanie tego zjawiska nie jest tak rzadkie, jak mogłoby się wydawać. Albowiem na przypadłość może cierpieć ok. 10-30% dzieci, 1,3% osób leczonych z powodu zaburzeń odżywiania, 21,8% osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz 48% dzieci z autyzmem.
Na czym polega zespół pica
Zespół pica (F50.8 w klasyfikacji ICD-10) bądź również syndrom łaknienia spaczonego to schorzenie zaliczane do spektrum zaburzeń psychicznych, objawiające się na świadomym spożywaniu produktów nienadających się do jedzenia np. węgiel, kreda, farba, bądź ogromny apetyt na półprodukty np. surowy makaron, kostki lodu, surowe ziemniaki.
Nazwa tego zespołu pochodzi od łacińskiego słowa “pica” = sroka, czyli ptaka, który słynie ze zbierania niejadalnych rzeczy.
Objawy i rodzaje zespołu pica
Z potrzeby ułatwienia i usystematyzowania wiedzy o schodzeniu wyróżniono i nazwano poszczególne formy tego zespołu. Do najczęściej spotykanych i wymienianych zaliczyć możemy:
- geofagia (spożywanie ziemi, gliny, kredy albo brudu),
- trichofagia (zjadanie włosów lub wełny),
- hialofagia (zjadanie szkła)
- ksylofagia (spożywanie drewna).
- koniofagia (spożywanie kurzu),
- ryzofagia (spożywanie surowego ryżu),
- pagofagia (spożywanie lodu),
- amylofagia (spożywanie surowej skrobi),
- litofagia (zjadanie kamieni),
- koprofagia (konsumpcja kału),
- emitofagia (konsumpcja moczu),
- urofagia (wypijanie moczu),
- mukofagia (zjadanie wydzielin z nosa).
Wielu pacjentów podporządkowuje swoje życie zaburzeniu i twierdzi, iż odczuwa przyjemność z zapachu, konsystencji i smaku spożywanych przedmiotów. Często czują się oni zawstydzeni i niechętnie przyznają się do swoich zachowań.
Magnesium Citrate + P-5-P (wit. B6)
Przyczyna występowania zespołu pica
Dokładna przyczyna powstania zespołu pica nie jest znana, jednak sugeruje się, iż powodem występowania są niedobory żywieniowe (niedobór soli mineralnych, żelaza, cynku, wapnia, tiaminy), problemy żołądkowo-jelitowe, wrażliwość na patogeny, bądź że ma ono powiązanie odczuwaniem głodu i chorobami psychicznymi.
Restrykcyjna dieta i niedożywienie również może przyczynić się do rozwinięcia zespołu pica. W tych przypadkach zjadanie niejadalnych rzeczy ma zapewnić choremu uczucie pełności.
Do czynników ryzyka łaknienia spaczonego zalicza się m.in. stres, niski status społeczno-ekonomiczny, zaniedbywanie dzieci, nieprawidłowości w środowisku rodzinnym oraz uwarunkowania kulturowe.
Obserwuje się również częstsze występowanie syndromu łaknienia spaczonego u osób różnego rodzaju uzależnieniami. Niejasne jest jednak, czy sam zespół stanowi uzależnienie, czy wyuczony wzorzec zachowania.
Zespół pica u dzieci
Przez bardzo długi czas zespół pica diagnozowana praktycznie wyłącznie wśród dzieci, dopiero z biegiem czasu rozszerzono skalę potencjalnie chorych. Zakłada się, iż na tę chorobę może cierpieć znaczna ilość małych dzieci.
Obserwuje się zwiększoną skłonność do omawianego zespołu u dzieci z zaburzeniami rozwojowymi takimi jak autyzm, schizofrenią, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi czy zespół Aspergera.
Aby dokonać diagnozy zespołu pica, zachowania charakterystyczne dla tego zaburzenia muszą trwać co najmniej miesiąc, a dziecko powinno być w wieku, w którym próbowanie jedzenia ziemi, błota itp. jest uznawane za niedostosowane do poziomu rozwoju człowieka.
Gotu Kola (ekstrakt)
Zespół pica u dorosłych
Występowanie tego zaburzenia wśród dorosłych jest znacznie rzadziej diagnozowane niż u dzieci i obejmuje głównie osoby z wcześniej rozpoznanymi innymi chorobami psychicznymi, zaniżonym poczuciem własnej wartości i pewności siebie oraz problemami z samokontrolą. Podejrzewa się, iż może być to związane z niedoborami dopaminy.
Zespół pica u kobiet w ciąży
U ciężarnych występowanie zespołu pica związane jest najczęściej z przyczynami somatycznymi, a dokładnie z niedoborem żelaza. Wśród chorych obserwuję się najcześciej geofagia (najczęściej kredy), pagofagia, amylofagia, ryzofagia. Podobne powikłania mogą pojawić się w wyniku niedoboru cynku, wapnia lub innego składnika odżywczego.
Zespół pica w wieku podeszłym
Diagnozy zespołu pica u starszych osób dokonuje się niezwykle rzadko i związane jest on zazwyczaj z powstałymi wcześniej niedoborami żywieniowymi, bądź postępująca demencją.
Zespół PICA u naszych pupili
Co ciekawe omawiana przypadłość może dotyczyć nie tylko ludzi, ale i zwierząt. Zjawisko to najlepiej zbadane jest w przypadku kotów i psów. Obserwuje się wtedy zjadanie m.in. własnych odchodów, kamieni, papierów. Leczenie przebiega natomiast z zastosowaniem właściwych narzędzi behawioralnych, odpowiedniej diety oraz zachowywania właściwej higieny w otoczeniu zwierzęcia.
Fitness Thermal Meal Bag – SMALL
Leczenie
Jeśli powodem wystąpienia zespołu jest inna choroba, zaleca się najpierw wyleczenie choroby podstawowej. Zazwyczaj po wdrożeniu takiego leczenia pica samoistnie ustępuje. W trudniejszych przypadkach wskazane może być wdrożenie psychoterapii i/lub leczenia szpitalnego. Terapia powinna opierać się na działaniach edukacyjnych ukierunkowanych na zmianę zachowań oraz prewencji. Można też przekierować zachowania na inne niezagrażające zdrowiu- jest tzw. leczenie awersyjne.
W leczeniu wykorzystuje się wyniki laboratoryjne, radiogramy jamy brzusznej oraz obserwację próbek kału.
Z farmaceutycznych środków mających zastosowanie w leczeniu zespołu pica wykorzystuje się te same leki co w przypadku leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. A mianowicie inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny: sertralin i fluoksetyna. Nie są to jednak leki skuteczne we wszystkich rodzajach łaknienia spaczonego.
Opisywana choroba jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, dlatego w kontekście jej leczenia konieczna jest współpraca pomiędzy specjalistami z dziedziny psychologii, chirurgii czy gastrologi.
Powikłania zespołu pica
Opisywane zaburzenie przeze wszystkim powoduje problemy w codziennym funkcjonowaniu, jednak może prowadzić również do zaburzeń somatycznych. Wśród nich wymienić można wrzody żołądka, perforacja lub niedrożność przewodu pokarmowego, anemię, infekcje, zaburzenia elektrolitowe, czy zatrucia.
Ponadto samo występowanie niedoborów żywieniowych w wyniku spożywania przedmiotów niejadalnych, zamiast pożywienia może być powikłaniem omawianego syndromu.
Niejednokrotnie obserwuje się również zaburzenia w sferze zdrowia jamy ustnej. W wyniku jedzenia twardych przedmiotów dochodzi przede wszystkim do ścierania tkanek zęba. Co w konsekwencji prowadzi do nadwrażliwości na bodźce termiczne i chemiczne oraz zwiększoną podatnością na próchnicę. W ciężkich przypadkach może dochodzić do pęknięć, czy złamań koron zębów, w ostateczności grożąc ekstrakcją uszkodzonego zęba.
Ze względu na to, iż pacjenci rzadko zgłaszają się bezpośrednio z objawami zespołu pica, diagnoza stawiana jest często właśnie na podstawie powikłań.
PODSUMOWANIE
Zespół pica to niezwykle zagrażające zdrowiu zaburzenie, objawiające się jedzeniem niejadalnych przedmiotów bądź niezdatnych do spożycia półproduktów. Choć najczęściej diagnozowane jest u dzieci, dotyczyć może każdych grób wiekowych, także kobiet w ciąży. Dokładna przyczyna występowania nie jest znana, jednak podejrzewa się, iż największą rolę odgrywają niedobory żywieniowe i powiązanie z innymi zaburzeniami psychicznymi.
BIBLIOGRAFIA:
- Ziółkowska B.: Nieprawidłowe zachowania jedzeniowe u osób niepełnosprawnych fizycznie; Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej 2017, 26: 179-197
- Michalska A., Szejko N., Jakubczyk A., Wojnar M.: Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd; Psychiatr. Pol. 2016; 50(3): 497–507
- Janeczek A., Kurosad A.: Od koprofagii do długowieczności?; Weteriary life 2020, 5: 18-20
- Ziaja D.: Odżywianie a stan zdrowia psychicznego; Farmacja Krakowska 2018, 3: 46-53
- Kubiak B., Bodziony J., Dulska A.: Dentist as a part of the early detection of nutrition disorders at children and adults in the course of mental diseases.; MONOGRAFIA NAUKOWA „Psychodietetyka – nierozerwalne połączenie między mózgiem a żywieniem”; Łódź 2021:51-57
- Singh H, Agarwal S, Singh V, Rehman R, Patwardahan: N. PICA Disorder with Autism: Intervention In Dental; Settings, J Res Adv Dent 2015;4(3):281-291.
- Kołodziejczyk A.: Dental management of children with autism in the dental setting; Nowa Stomatol 2019; 24(4): 144-148
- https://food-forum.pl/artykul/zaburzenia-laknienia-od-czego-zalezy-nasz-apetyt (dostęp 29.05.2022)
- Mishori, R., Mc Hale, C.: Pica: an age-old eating disorder that’s often missed. J Fam Pract. 2014, 63(7), E1-4.
- https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/zaburzenia-odzywiania-wsrod-dzieci-i-mlodziezy (dostęp 29.05.2022)
