Żywienie w chorobie uchyłkowej jelit grubego

Obraz Elionas2 z Pixabay

 

Chorobę uchyłkową jelita grubego uznaje się za jedną z chorób cywilizacyjnych i nie bez przyczyny. Albowiem uważa się, iż powodem jej powstania jest zbyt mała ilość błonnika w diecie oraz słabą strukturę warstwy mięśniowej ściany przewodu pokarmowego. Brak błonnika prowadzi do powstania małych objętościowo stolców o zbitej konsystencji. Który zbyt szybko przemieszcza się przez okrężnicę i doprowadza do wzrostu ciśnienia w jej świetle. Pod wpływem tych warunków powstają uchyłki, czyli zagłębienia i uwypuklenia błony śluzowej jelita w warstwie mięśniowej. Tworzą się w ten sposób swego rodzaju kieszonki, w których może zatrzymywać się treść pokarmowa.

 

Objawy i powikłania choroby uchyłkowej jelit

Choroba ta często zostaje niezauważona i wykrywa się ja przypadkowo przy okazji robienia innych badań. Nazywa się to uchyłkowatością bezobjawową.

Czasami pojawiają się dolegliwości w postaci: nieokreślonych bólów brzucha, zaburzeń wypróżniania (zarówno biegunki, jak i zparcia), uczucia pełności, krótkotrwałe epizody zatrzymania wiatrów i stolca. Wtedy nazywa się ten stan objawowa choroba uchyłków jelita.

Pojawienie się podwyższonej temperatury, ostrego bólu w lewym dole biodrowym oraz podwyższony poziom białych krwinek w badaniach laboratoryjnych, świadczy o powstaniu stanu zapalanego uchyłków.  Długo utrzymujący się taki stan może doprowadzić do ostrego stanu zapalnego uchyłków i spowodować ich perforację (pęknięcie).  W ten sposób zgromadzona w uchyłkach treść pokarmowa przedostaje się do jamy brzusznej. A to  z kolei może przyczynić się do powstania ropnego bądź kałowego zapalenia otrzewnej.    Jest to bardzo ciężkie powikłanie, którego śmiertelność przekracza 45%.   Ponadto nierzadko dochodzi do powstania ropnia w jamie brzusznej lub przetok. Wszystkie te stany prowadza do niedrożności przewodu pokarmowego i konieczności leczenia również dietetycznego.

Maślan sodu wspierający kondycję przewodu pokarmowego – KUP TUTAJ

Leczenie

Leczenie uchyłków jelita grubego zależy od tego, czy występują objawy i czy doszło już do powikłań, można podzielić je na dwa rodzaje: zachowawcze i operacyjne.    

 

• Leczenie uchyłkowatości bezobjawowej

W tym przypadku stosuje się jedynie leczenie zachowawcze, polegające na stosowaniu diety wysokoresztkowej, dbaniu o właściwe nawodnienie organizmu oraz zwiększeniu aktywności fizycznej.

 

• Leczenie uchyłkowatości objawowej bez powikłań

W takim przypadku stosuje się dietę bogtoresztkową oraz wdraża się większą aktywność fizyczną. Ponadto czasami dodatkowo zaleca się  leki zwiększające objętość stolca lub zmiękczające jego konsystencję oraz leki prokinetyczne (czyli pobudzających ruchy perystaltyczne jelit i ułatwiające wydalanie) i rozkurczowe.

 

• Leczenie uchyłków objawowych z powikłaniami o charakterze zapalnym

To najcięższy przypadek tej choroby. Konieczna jest hospitalizacja chorego, antybiotykoterapia. Z diet stosuje się dietę płynną bezresztkową o całkowicie odmiennych zasadach od diety stosowanej w powyższych przypadkach. Gdy te działania nie przynoszą poprawy, konieczne może być zastosowanie leczenia operacyjnego. Podkreślić jednak należy, iż uchyłków jelita nie da się wyleczyć, one pozostają i mogą tworzyć się nowe. Operacja pozwala jedynie pozbyć się fragmentu jelita z największą ich liczbą, co w rezultacie przynosi poprawę, ale nie daje wyleczenia. Żywienie natomiast jest zaliczane do tzw. metod zachowawczych (nieinwazyjnych) w leczeniu uchyłków jelita grubego i stanowi podstawę.

 

Photo by Krishnajith from Pexels

 

Żywienie w chorobie uczynkowej jelita grubego

Ze względu na to, iż większość chorych dowiaduje się o uchyłkach jelita przypadkowo i często, gdy już doszło do stanu zapalnego, omawianie żywienia powinno rozpocząć się od diety bezresztkowej, stosowanej również w trakcie hospitalizacji poprzez stopniowe rozszerzanie jej wraz z ustępowaniem objawów do diety bogatoresztkowej.

Omega-3, D3 oraz K2MK7 w jednej kapsułce, wygoda dla osób nie lubiących dużej ilości kapsułek – KUP TUTAJ

 

1 ETAP Dieta bezresztkowa w trakcie hospitalizacji i tuż po

Celem jest oszczędzenie jelit i umożliwienie organizmowi zwalczania stanu zapalnego.  Jest to niezwykle trudna dieta do utrzymania w domowych warunkach i wymaga dużego zaangażowania. Jednak jej zasady nie są tak trudne,  jakby mogło się wydawać.

 

Najważniejszą zasadą diety bezresztkowej jest ograniczenie błonnika lub zwiększenie jego strawności, można to zrobić na kilka sposobów:

– używając produktów z naturalnie małą zawartością błonnika, a więc m.in. jasnego niepełnoziarnistego pieczywa i produktów pszennych z tzw. oczyszczonego ziarna, warzyw z niską zawartością błonnika: pomidorów, ogórków, ziemniaków, sałat oraz owoców: jabłek, bananów,

– pozbawiając mechanicznie produktów błonnika: obierając ze skórki; trąc i przecierając przez sito, miksując,

– stosując obróbkę technologiczną: poddając produkty gotowaniu  lub/i blanszowane (czyli poddawaniu krótkotrwałym działaniu wysokiej temperatury, najczęściej poprzez zanurzenie na kilka chwil w gorącej wodzie) zmniejsza się ilość błonnika poprzez jego rozkład.  Część włókien błonnika pod wpływem temperatury ulega przemianie w krótsze (łańcuchy cukrowe), które są lepiej strawne w przewodzie pokarmowym . Smażenie nie jest zalecane. Natomiast duszenie i pieczenie obniża ilość błonnika, jednak nie jest tak skuteczne jak gotowanie

– używając produktów o konkretnej dojrzałości, a więc delikatnych, młodych warzyw oraz mocno dojrzałych owoców

 

Poza wyżej wymienionymi sposobami na zmniejszenie ilości błonnika dieta opiera się na zasadach zdrowego żywienia ze szczególnym  uwzględnieniem różnorodność, smakowitość i kaloryczność. Ze względu na występujące objawy zwłaszcza biegunki oraz zmniejszenie apetytu u chorych, niezwykle ważne jest zadbanie o dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiedniej kaloryczności. Pomocne może być zmniejszenie objętość posiłków na rzecz ilości.  Najlepiej podawać kilka małych posiłków zamiast 3 dużych. Chorzy zazwyczaj nie są w stanie zjeść jednorazowo dużych porcji. Równie często konieczne może być podawanie ich w postaci płynnej zmiksowanej. Jednocześnie nie należy zapominać o odpowiednim nawodnieniu, czyli ok. 1,5l płynów dziennie.

 

Ważne! Diet bezresztkowa jest rozwiązaniem krótkoterminowym. Nie należy jej przedłużać. W dłuższej perspektywie nawet wyjątkowo dobrze przestrzegana może doprowadzić do niedoborów.

 

 

2 ETAP Dieta ubogoresztkowa, gdy objawy ustępują

Dieta ta to rozszerzenie poprzedniej. Etap pomiędzy etapem objawowym a bezobjawowym. Różnica pomiędzy tym, a wcześniej omawianym sposobem żywienia to przede wszystkim mniejszy rygol w odniesieniu do ograniczeń błonnika. Dopuszczalne są produkty o średniej zawartości błonnika pokarmowego. Pokarmy w większości są zmiksowane, papkowate lub podawane w postaci stałej niż płynnej.

 

Niezmiennie oprócz małej ilości błonnika dieta powinna być wysokobiałkowa i niskotłuszczowa. Większe ilości białka przyczyniają się do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia niedożywienia oraz szybszego powrotu do zdrowia.

 

Warzywa i owoce powinny być obrane ze skórki i w postaci gotowanej, duszonej bądź tartę przed spożyciem. Owoce zawierające duże ilości pestek np. maliny, jagody najlepiej podawać przetarte przez sito, w ten sposób pozbawia się ich pestek, a tym samym zmniejsza się ilość spożywanego błonnika.

 

Zrezygnować należy z roślin strączkowych, cebulowych i zawierających duże ilości kwasu szczawiowego (m.in. szpinak, rabarbar, szczaw). Wykazują one działanie wzdymające i zapierające, co w warunkach podrażnienia ścian jelit korzystnie wpływa na funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

 

Produkty mleczne są mile widziane na diecie bezresztkowej i ubogoresztkowej. Ograniczyć jednak należy sery żółte, ser feta, mascarpone, gdyż zawierają spore ilości tłuszczy, a ponadto soli (w przypadku fety). Ostrożnie również z mlecznymi produktami fermentowanymi. Wpływają one dobrze na pracę jelit, jednak mogą również powodować odwrotną reakcję od zamierzonej, zwłaszcza w trakcie nasilenia objawów. Stąd też zaleca się spożywanie ich w ograniczonej ilości.

 

Bez obaw można spożywać chude mięsa takie jak kurczak, indyk, cielęcina. Nie zalecane jest jedzenie: wołowiny, wieprzowiny, kaczki, gęsi. Mięsa te charakteryzują się sporą zawartością tłuszczu w porównaniu do białych mięs.

 

Do przyprawiania używa się łagodnych przypraw np. koperku, natki pietruszki, bazyli, oregano. W niewielkich ilościach można stosować pieprz. Jednak ostre przyprawy takie jak chili, czosnek, musztarda nie są zalecane.

 

Pepzin, specjalistyczna forma cynku dla zdrowia jelit – KUP TUTAJ

Więcej informacji o karnozynianie cynku przeczytasz TUTAJ

 

 

2 ETAP Dieta bogatoresztkowa- etap bezobjawowy

Dieta ta znajduje zastosowanie w momencie braku objawów i powikłań choroby uchyłków jelita grubego. Jej główne zasady są całkiem odmienne od diet wcześniej omawianych. Podstawowym założeniem zwiększenie ilości błonnika w diecie.

 

Jak zwiększyć ilość błonnika pokarmowego w diecie?

• spożywając pełnoziarniste produkty zbożowe tzw. nieoczyszczone,
• jedząc surowe, wraz ze skórką (skórkę należy umyć przed zjedzeniem) warzywa i owoce lub w postaci al dente,
• wprowadzając do diety otręby, płatki owsiane w postaci owsianek lub dodatku do potraw,
• uzupełniając dietę o nasiona takie jak siemię lniane, słonecznik, pestki dyni, chia, czarnuszka, sezam,
• zjadając garść orzechów Dostarczą one nie tylko błonnika, ale i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pozytywnie wpływających na organizm,
• wprowadzając do diety kiełki nasion. Ilość błonnika w nich zawartego nie jest bardzo duża, jednak jest to błonnik dobrze przyswajalny. A ponadto występuje w nich wiele prozdrowotnych substancji, wśród których wymienić można polifenole oraz antyoksydanty,
• korzystając z warzyw strączkowych. Dostarczają one nie tylko błonnika, ale i dodatkowego białka.

 

Dieta bogatoresztkowa jest zalecana jako podstawowa w leczeniu uchyłków jelit. Poza zwiększeniem błonnika pokarmowego opiera się ona o podstawowe zasady zdrowego żywienia. A więc rezygnację z wysoko przetworzonych produktów zwłaszcza typu fast food, umiarkowane stosowanie soli i cukru, dbanie o odpowiednie nawodnienie oraz jak najczęstsze korzystanie z gotowania na parze, gotowania w wodzie, pieczenia bądź duszenia zamiast smażenia zwłaszcza na głębokim oleju.

 

PODSUMOWANIE

Głównym zaleceniem żywieniowym w chorobie uchyłkowej jelita grubego jest dieta bogatoresztkowa. Choć w momencie pojawienia się objawów lub powikłań, zaleca się całkowicie odmienną dietę bezresztkową, bądź ubogoresztkową. Wszystkie te sposoby żywienia charakteryzują się podobnymi zasadami z wyjątkiem ograniczeń w odniesieniu do błonnika, a co za tym idzie po części także wybieranych produktów i stosowanych metod obróbki technologicznej.

 

BIBLIOGRAFIA

1. Tylec-Osóbka E., Wojtuń S. , Gil J., Dyrla P.: postępowanie z pacjentem z uchyłkami jelita grubegow zależności od postaci klinicznej choroby; Pediatr Med Rodz 2013, 9 (3):256–262
2. https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/76-ds-02-dieta-w-uchylkowosci-jelita-grubego/file dostęp 02.04.2022
3. Ciborowska H.: Dieta bogatoresztkowa; Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2021
4. Pietrzak A., Bartnik W., Szczepkowski M, Dziki A., Reguła J., Wallner G.: Polski konsensus interdyscyplinarny dotyczący diagnostyki i leczenia choroby uchyłkowej okrężnicy (2015); Gastroenterologia Kliniczna 2015, 7(1): 1–19
5. Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, 2012
6. Neubauer K., Poniewierka E.: Błonnik w wybranych chorobach układu pokarmowego; Piel. Zdr. Publ. 2013, 3(3): 299–302