Sporty walki to w głównej mierze dyscypliny o uderzanym charakterze. Nie jest zaskoczeniem, że powtarzające się ciosy w głowę niosą ze sobą ryzyko poważnych komplikacji neurologicznych. Według dostępnych danych, od 21 do 42 bokserów na 100 doznaje kontuzji, z czego od 27 do nawet 93% odnosi się do urazów szyi i głowy. Co więcej, w sportach walki około 25% wszystkich kontuzji odnosi się do wstrząsów mózgu, a zawodnicy płci męskiej doznają średnio 3 razy więcej urazów głowy niż kobiety, prawdopodobnie ze względu na większą siłę ciosów.
Uszkodzenia głowy są bezpośrednim skutkiem uderzeń, a wielkość szkód jest wprost proporcjonalna do wielkości i miejsca uderzenia. Siła uderzenia zależy od prędkości kończyny, którą wyprowadzane jest uderzenie, a więc generowana moc warunkuje pośrednio wielkość obrażeń ze względu na podstawowe właściwości mechaniczne zderzających się ciał. W boksie urazy występują w wyniku kontaktu głowy z pięścią zaś w mieszanych sztukach walki są to różne powierzchnie uderzające, zarówno pięści, stopy jak i kolana czy łokcie. Moc uderzenia ma główny wpływ na rodzaj urazu neurologicznego, więc wydaje się, że współzawodnictwo na wysokim poziomie sportowym będzie niosło ze sobą szczególne zagrożenie, jako że zawodnicy o wyższych umiejętnościach i klasie sportowej potrafią generować większą siłę uderzenia.
RODZAJE USZKODZEŃ GŁOWY
Możemy wyróżnić trzy kategorie uszkodzeń głowy, które odnoszą się bezpośrednio do wielkości spustoszenia spowodowanego ciosami. W sportach walki nie jesteśmy w stanie ocenić jak duże obrażenia dozna sportowiec. Zwykle związane jest to z klasą pięściarską czy umiejętnościami defensywnymi. Niemniej jednak każdy z zawodników, niezależnie od wytrenowania jest zagrożony następującymi urazami:
- Nieneurologiczny uraz głowy
- Nagły neurologiczny uraz głowy (ANI)
- Chroniczny neurologiczny uraz głowy (CNI)
Rozróżnienie poszczególnych urazów odnosi się do poszczególnych symptomów, jako że każdy z nich cechuje się inna etiologią. Uraz nieneurologiczny odnosi się do urazu głowy i twarzy, który nie wywołuje uszkodzeń na poziomie mózgu. Z natury są to więc stosunkowo delikatne lub bardziej poważne uszkodzenia powierzchni i skóry głowy i twarzy takie jak skaleczenia, otwarte rany i stłuczenia. Najpoważniejsze urazy nieneurologiczne zwykle dotyczą uszkodzeń oka i oczodołów. Uszkodzenia o charakterze okulistycznym nie są szczególnie przebadanym obszarem, jednak mogą wiązać się z poważnymi następstwami jak problemy z widzeniem, istotnie zagrażając wzrokowi zawodników sportów walki, co stwierdzono u 58% bokserów w jednej z prac naukowych [23]. Urazy oka niosą ze sobą ryzyko rozerwania siatkówki czy zaćmy, a co więcej liczba rozdarć siatkówki korelowała z całkowitą liczbą ataków i porażek pięściarzy.
Nagłe urazy neurologiczne (ANI) charakteryzują się natychmiastowymi objawami. W sportach uderzanych zwykle mówi się o wstrząsach mózgu, różnego rodzaju krwotokach śródczaszkowych lub obrzękach mózgu. Uszkodzenia te mogą wiązać się z przemijającymi zaburzeniami neurologicznymi jak utrata przytomności, amnezja czy spadek napięcia ruchowego. Najczęstszymi urazami są jednak wstrząśnienia mózgu. Są to urazy, które stosunkowo szybko przemijają i warunkują możliwość szybkiego powrotu do procesu treningowego. Niemniej jednak, każdy z nagły uraz neurologiczny jest zagrożeniem dla mózgu. Przewlekłe zmiany na poziomie układu nerwowego są bowiem wynikiem kumulacji nagłych urazów neurologicznych.
Wstrząs mózgu jest złożonym patofizjologicznym procesem negatywnie oddziałującym na mózg i wywołany jest siłami biomechanicznymi. Zjawisko to odnosi się do bezpośredniego uderzenia lub dużej siły działającej na głowę, która prowadzi do jej przyśpieszenia i wprowadzenia w ruch obrotowy. To determinuje zderzenie mózgu z wnętrzem czaszki, a więc zwykle miejsce zderzenia pięści lub innej części ciała wpływa na uraz w innej części mózgu. W większości przypadków ostre objawy kliniczne wstrząsów są przemijające i ustępują samoistnie, a co więcej, wbrew obiegowym przekonaniom utrata świadomości nie musi nastąpić i jej brak nie wyklucza rozpoznania wstrząśnienia mózgu. Dodatkowo, nagłe wstrząśnienia mózgu nie powodują nieprawidłowości strukturalnych, które można by wykryć za pomocą dostępnych metod obrazowania. Szacuje się, że 90% kontuzji związanych ze sportem występuje bez utraty przytomności. Wykrycie wstrząśnienia mózgu jest poniekąd utrudnione z powodu braku jasnych czynników diagnostycznych oraz badań laboratoryjnych. Diagnozę również komplikuje fakt, że objawy kliniczne mogą być krótkotrwałe i łatwe do zignorowania. Najczęstszymi oznakami są bóle i zawroty głowy, dezorientacja oraz niewyraźne widzenie.
KREATYNA OD TESTOSTERONE.PL – wsparcie wydolności beztlenowej i pozytywny wpływ na mózg
POWTARZANE URAZY GŁOWY JAKO DROGA DO ENCEFALOPATII POURAZOWEJ
W sportach walki największym zagrożeniem jest duża kumulacja mniejszych bądź większych urazów głowy. Odnosi się to oczywiście do samego pojedynku, ale nie tylko, bowiem przyjmowane ciosy w okresie sparingowym również wiążą się z negatywnym wpływem na tkankę mózgową. Niesie to ze sobą duże ryzyko dysregulacji mózgowego przepływu krwi, obrzęku mózgowych naczyń krwionośnych, przekrwienia żylnego i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. W najgorszym wypadku może dojść nawet do przepukliny mózgowej i uszkodzenia pnia mózgu, skutkując niewydolnością oddechową i nagłą śmiercią. Jest to bezsprzecznie najbardziej przerażająca konsekwencja urazów mózgu, która może wynikać z ich kumulacji.
Niezwykle popularnym i nieodwracalnym schorzeniem wynikającym z powtarzanych urazów głowy jest encefalopatia pourazowa. Jest to choroba związana z progresywną degradacją tkanki mózgowej. Problematykę stanowi wczesne rozpoznanie choroby, jako że silna i szybka progresja występuje zwykle w późnym okresie po zakończeniu kariery związanej ze sportami walki. Objawy obejmują między innymi splątanie, drżenie i spowolnienie mowy, a także objawy choroby Parkinsona i pogorszenie stanu psychicznego. Niezwykle często widuje się również zmiany podobne do tych w przebiegu choroby Alzheimera, jednak choć są one podobne to posiadają pewne uniwersalne i łatwe do odróżnienia zmiany. Początek choroby jest zwykle łagodny w postaci zaburzeń pamięci i koncentracji, jednak z czasem choroba postępuje przejawiając się w postaci demencji, braku umiejętności racjonalnej oceny sytuacji, irracjonalnego zachowania oraz stanów depresyjnych.
Niezwykle ciężko jest odpowiednio wcześnie diagnozować uszkodzenia mózgu, które mogłyby wcześnie dać oznaki potencjalnych problemów w przyszłości stąd niezwykle często zawodnicy „przekraczają granicę”. Wydaje się, że najlepszym leczeniem jest możliwie jak największa prewencja i zapobieganie wstrząśnieniom mózgu i jego następstwom. Wymaga to przede wszystkim edukacji, ogólnej świadomości społeczności fighterskiej i odpowiedniej współpracy między sportowcami, trenerami, pracownikami służby zdrowia i organizacjami sportowymi.
OMA OD TESTOSTERONE.PL – suplement przedtreningowy dla sportowców sztuk walk
POWRÓT DO TRENINGU PO URAZIE GŁOWY
Powrót do sportu po urazie głowy i wstrząśnieniu mózgu powinien odbywać się w trzech fazach zaproponowanych przez Nalepa i współpracowników. Każda z faz dzieli się na 3 etapy. Pierwsza faza obejmuje generalny powrót do aktywności fizycznej zaczynający się od wysiłków o charakterze aerobowym, często stacjonarnym w oparciu o cykloergometr, bieżnię czy spokojne spacery i nisko intensywne biegi. Sugeruje się również, że pierwsza faza nie powinna być rozpoczęta wcześniej niż na tydzień po doznaniu nokautu i wstrząsu mózgu. W przypadku występowania jakichkolwiek objawów wstrząśnienia podczas powrotu do aktywności należy ją niezwłocznie przerwać.
Drugi etap pierwszej fazy obejmuje uwzględnienie wysiłków o umiarkowanej i wyższej intensywności, jednakże unika się ćwiczeń specyficznych dla danej dyscypliny sportowej. Jest to okres, w którym bardziej intensywny wysiłek może być uwzględniony w oparciu o trening biegowy, pływanie, jazdę na rowerze czy inny rodzaj aktywności.
W przypadku braku przeciwwskazań, w trzecim etapie można rozpocząć trening bardziej specyficzny dla sportów walki i wysiłki o wyższej intensywności w postaci boksowania na worku, tarczowania czy innych ćwiczeń technicznych. Należy jednak unikać kontaktu i przyjmowania ciosów. Zwykle w tym okresie dochodzi do ponownej implementacji treningu oporowego.
Faza druga to powrót do ćwiczeń specyficznych dla dyscypliny sportowej. W tym okresie implementuje się większą ilość pracy typowo technicznej jak praca na worku i tarczach, większa ilość walki z cieniem oraz elementy grapplingowe. W trzeciej fazie tego etapu można powrócić do sparingów zadaniowych o niższej intensywności w celu reakcji na potencjalne uderzenia. Należy jednak mieć na uwadze, że powinny być to wysiłki typowo zadaniowe bez większego ryzyka przyjmowania silnych ciosów.
Trzeci etap obejmuje pełny powrót do wysiłków kontaktowych w sposób etapowy. W pierwszym etapie, zawodnik zaczyna odbywać sesje sparingowe obejmujące krótkie wysiłki ze stosunkowo długim czasem przerwy w celu ograniczenia potencjalnych ciosów. Z kolejnym etapem dochodzi do wydłużenia rund sparingowych z ograniczeniem czasu pomiędzy nimi. W trzecim i ostatnim etapie, zawodnik w pełni wraca do normalnych parametrów treningowych i pełnych sesji sparingowych, przy jednoczesnej ocenie potencjalnych oznak wynikających z uprzednio doznanego urazu głowy.
OMEGA -3 od AH – wsparcie mózgu po uszkodzeniach wywołanych uderzeniami
TRENINGOWE SPOSOBY PREWENCJI URAZÓW GŁOWY
Najlepszą metodą zapobiegania urazów głowy byłaby redukcja ekspozycji na sytuacje, które mogą prowadzić do przyjmowania uderzeń. Niestety, w sportach walki nie jest to możliwe. Jest to bowiem sport, w którym Twój przeciwnik chce Ci zrobić krzywdę, a więc proces przygotowania nieodłącznie wiąże się z ryzykiem przyjmowania ciosów.
Niemniej jednak, wydaje się, że istnieje sposób zmniejszania ryzyka i pewnego rodzaju prewencji, która z pewnością idealna nie będzie, ale może potencjalnie zapobiec większym uszkodzeniom w przyszłości. Pierwszym zabiegiem treningowym jest praca nad aspektem postrzegania i treningu wzroku, który powinien być implementowany w procesie przygotowania techniczno-taktycznego. Logicznie, aby zmniejszyć ilość uszkodzeń i urazów głowy należy nauczyć się unikać ciosów co wymaga odpowiedniej reakcji, która jest cechą możliwą do poprawy. Co więcej, zawodnik powinien uczyć się odpowiedniej antycypacji, która pozwoli zmniejszyć szkody wyrządzone przez ciosy. Dobrym przykładem jest pięściarz Saul Alvarez, znany z niezwykłego wyszkolenia technicznego. W jego pojedynkach możemy zauważyć nie tylko duże umiejętności unikania ciosów, ale również sposób w jaki je przyjmuje. Jeżeli jakiś z ciosów dotrze celu, jest on poprzedzony natychmiastową reakcją i ruchem mającym zmniejszyć siłę jego rażenia.
Co więcej, sam trening wzroku posiada literaturę naukową, która wskazuje pozytywny wpływ na ilość wstrząsów. Widuje się bowiem mniejszą ilość występowania wstrząsów mózgu u zawodników, którzy wykonują trening wzroku. Dodatkowo, zawodnicy sportów drużynowych, którzy posiadają większe umiejętności wizualno-sensoryczne rzadziej doświadczają zderzeń głowami. Wydaje się więc, że trening wzroku wymieszany z treningiem zwinnościowym pozwala w większym stopniu przewidywać ryzyko uszkodzeń głowy i łatwiej ich unikać.
TRENING KARKU JAKO PREWENCJA PRZED URAZAMI MÓZGU
Trening karku uważany jest jako czynnik zwiększający „odporność na ciosy”. Jest w tym trochę prawdy, jednak nadal jest to temat, którego nie da się zbadać bezpośrednio. Wymagałoby to bowiem nokautowania uczestników badania co z prostych zasad moralnych nie jest możliwe do przeprowadzenia. Można więc jedynie opierać się na badaniach obserwacyjnych.
Wydaje się, że silniejsze mięśnie okolic karku pozwalają przeciwdziałać siłom działającym na głowę w trakcie otrzymywania ciosu co warunkuje jej mniejsze przyśpieszenie i tym samym ruch obrotowy. Część badań na zawodnikach różnych sportów wskazuje, że osoby z mniejszym obwodem i siłą karku doznają częściej wstrząsów wynikających z kolizji. Co więcej, wzrost siły szyi o jeden funt wiąże się z około 5% zmniejszeniem ryzyka wstrząsu. Większa siła mięśni karku zmniejsza dynamiczną reakcję głowy na siły zewnętrzne w każdej płaszczyźnie.
Bardzo często można zauważyć pięściarzy, nawet światowej klasy jak Anthony Joshua, trzymających w zębach ręcznik z zawieszonym obciążeniem jednocześnie wykonując powtórzenia ukierunkowane na mięśnie karku. Jest to pewnego rodzaju rozwiązanie jednak niekoniecznie zdrowe dla naszego uzębienia. Istnieją bowiem specjalne kaski z możliwością zawieszenia dodatkowego obciążenia, gumy oporowej czy wyciągu, co pozwala w odpowiedni sposób kształtować siłę karku w wielu płaszczyznach. Zarówno siła w ogólnych powtórzeniach w prostowaniu i zginaniu obszaru szyi jak również siła statyczna i antyrotacyjna jest rozwiązaniem uzasadnionym w każdym sporcie, gdzie istnieje ryzyko urazów głowy, a więc sporty walki oraz inne sporty kontaktowe.
PODSUMOWANIE
Sporty walki to nieodłączne, powtarzane przyjmowanie ciosów w głowę. Fakt ten nie pozostaje bez negatywnego wpływu. O ile ciosy pozostają stosunkowo lekkie, prowadzą co najwyżej do zewnętrznych otarć i uszkodzenia naskórka. Niestety, większość silnych ciosów wiąże się z nagłymi urazami neurologicznymi oraz wstrząsami mózgu, które mogą kumulować się w czasie. Jest to niezwykle ryzykowne zjawisko, które długoterminowo może prowadzić do schorzenia nazywanego encefalopatią pourazową. Progresja ten choroby przypada zwykle w okresie po zakończeniu kariery i jej początkowe wykrycie jest niezwykle ciężkie. Objawy obejmują początkowe problemy z pamięcią i deficyty poznawcze, prowadząc ostatecznie do silnych stanów depresyjnych, splątania, choroby Alzheimera i innych zaburzeń neurodegeneracyjnych.
Każdy z zawodników, po silnych obrażeniach głowy powinien rozważyć powolny, trzyetapowy powrót do aktywności fizycznej zaczynając od wysiłków o niskiej intensywności, powoli zwiększając ciężkość jednostek treningowych. Dopiero przy braku widocznych zaburzeń, w trzecim etapie można rozważyć powrót do pełnego, kontaktowego treningu i sesji sparingowych.
Istnieje możliwość prewencji przed obrażeniami mózgu, która odnosi się do treningu percepcji wizualnej, mającej na celu w lepszy sposób przewidywać i reagować na potencjalne uderzenia. W badaniach naukowych, sportowcy praktykujący trening wzrokowy o wiele rzadziej doznają uszkodzeń głowy. Co więcej, literatura wskazuje, że trening mięśni karku pozwala na redukcję dynamicznych sił zewnętrznych działających na głowę, tym samym redukując ryzyko poważniejszych urazów głowy.
BIBLIOGRAFIA:
Nalepa B, Alexander A, Schodrof S, et al. Fighting to keep a sport safe: toward a structured and sport-specific return to play protocol. Phys Sportsmed 2017;45:1–6.
Clark JF, Colosimo A, Ellis JK, Mangine R, Bixenmann B, Hasselfeld K, Graman P, Elgendy H, Myer G, Divine J. Vision training methods for sports concussion mitigation and management. J Vis Exp 2015a;(99): e52648
Harpham JA, Mihalik JP, Littleton AC, Frank BS, Guskiewicz KM. The ef- fect of visual and sensory performance on head impact biomechanics in college football players. Ann Biomed Eng 2014;42:1-10.
Collins CL, Fletcher EN, Fields SK, Kluchurosky L, Rohrkemper MK, Comstock RD, Cantu RC. Neck strength: a protective factor reducing risk for concussion in high school sports. J Prim Prev 2014;35:309-319.
Eckner JT, Kutcher JS, Richardson JK. Pilot evaluation of a novel clinical test of reaction time in national collegiate athletic association division I football players. J Athl Train 2010;45:327-332.
Eckner JT, Lipps DB, Kim H, Richardson JK, Ashton-Miller JA. Can a clin- ical test of reaction time predict a functional head-protective response? Med Sci Sports Exerc 2011;43:382-387.
Eckner JT, Oh YK, Joshi MS, Richardson JK, Ashton-Miller JA. Effect of neck muscle strength and anticipatory cervical muscle activation on the kinematic response of the head to impulsive loads. Am J Sports Med 2014;42:566-576.
Zazryn T , Cameron P , McCrory P . A prospective cohort study of injury in amateur and profes- sional boxing . British Journal of Sports Medicine 2006 ; 40 (8) : 670 – 4
Pieter W . Martial arts injuries . In: Caine D , Muffuli N (eds) Epidemiology of pediatric sports injuries . Basel : Karger , 2005 : 59 – 73 .
Giovinazzo V , Yannuzzi L , Sorenson J , Delrowe D , Campbell E . The ocular complications of boxing . J Ophthalmology 1987 ; 94 : 587 – 96.
Jordan B . Sparring and cognitive function in professional boxers . Phys Sportsmed 1996 ; 24 (5) : 87 – 98 .
Jordan BD . (Chap 17) Neurologic injuries in boxing . Sports Neurology , 2nd ed. Philadelphia : Lippincott Williams and Wilkins , 1998 :219–28.
Warren W , Bailes J . On the field evaluation of athletic head injuries . Clin Sports Med 1998 ; 17 (1) : 13 – 27 .
McCrory P, Meeuwisse W, Johnston K, et al. Consensus Statement on Concussion in Sport: the 3rd International Conference on Concussion in Sport held in Zurich, November 2008. J Athl Train. 2009;44:434-448.
Cantu RC. Head injuries in sport. Br J Sports Med. 1996;30:289-296.
