Photo by Supliful – Supplements On Demand on Unsplash
Tauryna to aminokwas zawierający siarkę, który powstaje w organizmie w wyniku przemian cysteiny i stanowi aż 50–60% puli wolnych aminokwasów w ustroju. Szczególnie duże jej stężenia występują w mięśniach szkieletowych. Głównym źródłem tauryny w diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza białka zwierzęce. Tauryna odgrywa ważną rolę w wielu procesach metabolicznych i fizjologicznych, takich jak regulacja poziomu glukozy i lipidów, metabolizm energetyczny, modulacja stanów zapalnych oraz działanie antyoksydacyjne. Ze względu na te właściwości, tauryna jest badana i stosowana jako potencjalny środek ergogeniczny, czyli wspomagający wydolność fizyczną.
Suplementacja tauryną najczęściej odbywa się poprzez doustne przyjmowanie kapsułek lub napojów bogatych w ten aminokwas. Po spożyciu poziom tauryny we krwi wzrasta w ciągu około 10 minut, a swoje maksymalne stężenie (około 0,03–0,06 mmol) osiąga po około godzinie. Po tej fazie wchłaniania poziom tauryny wraca do wartości wyjściowych w ciągu około 6,5 godziny. W badaniach naukowych stosowano bardzo różne dawki tauryny – od 500 mg do nawet 10 g dziennie.
Na skuteczność tauryny jako środka wspomagającego mogą wpływać takie czynniki jak moment przyjęcia, forma podania oraz cel suplementacji. Okauzje się, że jej potencjalne działanie wykracza poza jeden element, a jest bardziej wielokierunkowe niż obiegowe przekonania.
Wpływ tauryny na procesy termoregulacji
Obciążenie cieplne (ang. thermal strain) nasila się w warunkach długotrwałego wysiłku fizycznego połączonego z wysoką temperaturą otoczenia lub dużą wilgotnością powietrza, co może prowadzić do ciągłego wzrostu temperatury wewnętrznej ciała poza zakresy homeostatyczne. Efekty netto obciążenia cieplnego można wyjaśnić poprzez tzw. równanie bilansu cieplnego, w którym ciepło jest pozyskiwane lub tracone przez parowanie, przewodzenie, konwekcję i promieniowanie. U człowieka poddanego obciążeniu cieplnemu głównym mechanizmem utraty ciepła są procesy parowania (np. pocenie się) i konwekcji, które są regulowane przez ośrodek termoregulacji w podwzgórzu.
Procesy takie jak rozszerzenie naczyń skórnych (wazodylatacja) oraz pocenie się wspomagają usuwanie nadmiaru ciepła i przeciwdziałają gwałtownemu wzrostowi temperatury wewnętrznej ciała podczas wysiłku fizycznego. W kontekście niniejszego tematu, w jednym z badań zaobserwowano mniejszy wzrost temperatury wewnętrznej u królików poddanych stresowi cieplnemu po podaniu tauryny bezpośrednio do kanału kręgowego, w porównaniu do grupy kontrolnej przebywającej w warunkach termoneutralnych. Możliwe, że podobne efekty mogłyby wystąpić również u ludzi po doustnym spożyciu tauryny, choć nie zostało to dotychczas potwierdzone badaniami.
Dodatkowo tauryna wykazuje szereg działań obwodowych – w tym właściwości wazorelaksacyjne (rozszerzające naczynia krwionośne), które mogą wspierać procesy chłodzenia organizmu przez konwekcję i parowanie. Tauryna może również wpływać na pracę serca – wykazano jej działanie inotropowe, a także potencjalny wpływ na objętość wyrzutową serca. W ten sposób mogłaby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi stresu cieplnego na efektywność pracy układu krążenia, a co za tym idzie – na wydolność tlenową podczas wysiłku.
Tauryna od Aliness – wsparcie wysiłku w gorących warunkach – KUP TUTAJ
Wyniki badań naukowych
Artykuł „Acute taurine supplementation enhances thermoregulation and endurance cycling performance in the heat” opublikowany w European Journal of Sport Science przedstawia badanie nad wpływem jednorazowej suplementacji tauryną na termoregulację oraz wydolność wytrzymałościową podczas jazdy na rowerze w warunkach wysokiej temperatury (35°C, 40% wilgotności względnej).
W badaniu wzięło udział 11 zdrowych, niezaaklimatyzowanych do ciepła mężczyzn. W randomizowanym, podwójnie zaślepionym badaniu krzyżowym uczestnicy otrzymali taurynę w dawce 50 mg/kg masy ciała lub placebo (maltodekstryna), na 2 godziny przed wysiłkiem. Zadaniem było wykonywanie jazdy na rowerze stacjonarnym na poziomie mocy odpowiadającym progowi wentylacyjnemu aż do całkowitego wyczerpania.
Wyniki badania wykazały, że suplementacja tauryną wydłużyła czas do wyczerpania o około 10% (średnio 25,16 min vs 22,43 min), zwiększyła średnie tempo pocenia się o 12,7% oraz obniżyła stężenie mleczanu we krwi po wysiłku o 16,5%. Zaobserwowano również niższą temperaturę wewnętrzną ciała (core temperature) w końcowej fazie testu u osób, które przyjęły taurynę.
Autorzy sugerują, że tauryna może wpływać na mechanizmy termoregulacyjne – poprzez działanie wazorelaksacyjne, wpływ na objętość wyrzutową serca, a także działanie jako neuromodulator w ośrodkach regulacji temperatury w mózgu. Zwiększona potliwość i niższa temperatura rdzeniowa mogą świadczyć o zmianie centralnego „punktu nastawczego” termoregulacji. Dodatkowo tauryna może poprawiać komfort fizyczny i percepcyjny wysiłku, co odzwierciedla niższy wskaźnik odczuwanego wysiłku (RPE).
Wnioski z badania wskazują, że jednorazowe przyjęcie tauryny na 2 godziny przed wysiłkiem w wysokiej temperaturze może przynieść korzyści zarówno ergogeniczne (wydolnościowe), jak i termoregulacyjne. Jest to pierwsze badanie potwierdzające takie działanie tauryny u ludzi. Autorzy sugerują, że suplementacja tauryną może być przydatna nie tylko w sporcie, ale także w zawodach wymagających ekspozycji na ciepło, np. w służbach ratowniczych czy wojsku. W przyszłości wskazane jest rozszerzenie badań o inne populacje oraz dokładniejsze poznanie mechanizmów działania tauryny.
Kolejny artykuł „The effect of 8-day oral taurine supplementation on thermoregulation during low-intensity exercise at fixed heat production in hot conditions of incremental humidity” przedstawia wyniki badania, którego celem było sprawdzenie, czy ośmiodniowa suplementacja tauryną wpływa na procesy termoregulacyjne podczas umiarkowanego wysiłku fizycznego w warunkach wysokiej temperatury i stopniowo zwiększającej się wilgotności powietrza. W badaniu wzięło udział 15 zdrowych ochotników (12 mężczyzn i 3 kobiety), którzy w ramach podwójnie zaślepionego, randomizowanego badania crossover przez 8 dni przyjmowali doustnie taurynę w dawce 50 mg/kg masy ciała lub placebo. Po okresie suplementacji uczestnicy wykonywali test marszu na bieżni przy stałym wytwarzaniu ciepła (~200 W/m²) w komorze klimatycznej o temperaturze 37,5°C – początkowo przy stałej wilgotności, a następnie przy jej progresywnym zwiększaniu.
Wyniki badania wykazały, że suplementacja tauryną wywołała istotne nasilenie procesów pocenia. Odnotowano znaczący wzrost całkowitej utraty potu (o 26,6%), miejscowego tempa pocenia (o 15,5%) oraz aktywacji gruczołów potowych (o 32,2%) w porównaniu z placebo, zwłaszcza w początkowej fazie wysiłku. To nasilenie potliwości przełożyło się na lepszą skuteczność chłodzenia organizmu – ilość odparowanego ciepła wzrosła o 27%, a całkowite magazynowanie ciepła w ustroju zmniejszyło się aż o 72%. Co więcej, tauryna opóźniła osiągnięcie punktu krytycznego (tzw. Pcrit), po którym termoregulacja staje się niewystarczająca i temperatura ciała zaczyna gwałtownie rosnąć. Oznacza to, że osoby suplementowane tauryną były w stanie dłużej utrzymywać skuteczną kontrolę nad temperaturą wewnętrzną organizmu w niekorzystnych warunkach środowiskowych.
Pomimo znaczących różnic w poceniu i chłodzeniu, nie odnotowano istotnych zmian w samej temperaturze głębokiej (Tcore) między grupą tauryny a placebo. Podobnie, tauryna nie wpłynęła na objętość osocza ani na szacowany przepływ krwi przez skórę, co sugeruje, że jej działanie koncentruje się przede wszystkim na mechanizmie pocenia.
Wnioski z badania wskazują, że suplementacja tauryną przez 8 dni może znacząco wspierać termoregulację organizmu podczas wysiłku fizycznego w gorącym i wilgotnym środowisku. Dzięki nasileniu procesów potowych tauryna poprawia efektywność chłodzenia organizmu i zmniejsza ryzyko przegrzania, nie wywołując przy tym negatywnych skutków ubocznych. Badanie to dostarcza pierwszych dowodów na to, że tauryna może być skutecznym środkiem wspomagającym tolerancję cieplną u ludzi i może znaleźć zastosowanie nie tylko w sporcie, ale również w kontekście pracy w ekstremalnych warunkach środowiskowych. Jednak, jak podkreślają autorzy, konieczne są dalsze badania w celu pełniejszego zrozumienia mechanizmów działania tauryny w warunkach stresu cieplnego.
Tauryna a stan zapalny po wysiłku
Tauryna może odgrywać ważną rolę w zmniejszaniu stanów zapalnych, szczególnie tych wywołanych wysiłkiem fizycznym. Jej pochodne – takie jak tauryno-chloramina, tauryno-bromamina i taurolidyna – pomagają ograniczyć przepuszczalność naczyń krwionośnych, która zwykle nasila się w wyniku wzmożonego napływu białych krwinek (neutrofili) i produkcji cytokin zapalnych. Tego typu reakcje zapalne są naturalną odpowiedzią organizmu na intensywny wysiłek.
Podczas ćwiczeń fizycznych dochodzi do zwiększonego krążenia leukocytów (czyli białych krwinek) oraz wzrostu poziomu substancji zapalnych we krwi, takich jak TNF-α, interleukina-6 (IL-6), interleukina-10 (IL-10) czy białko C-reaktywne (CRP). Poziom IL-6 i CRP rośnie tym bardziej, im dłuższy i intensywniejszy jest wysiłek oraz im większą masę mięśniową on angażuje – a to może mieć wpływ na tempo regeneracji i adaptacji organizmu.
Uszkodzenia mięśni powstałe podczas wysiłku uruchamiają reakcję zapalną – IL-6 i CRP „przyciągają” do miejsca uszkodzenia komórki odpornościowe (neutrofile, monocyty, limfocyty), które mają za zadanie zainicjować naprawę. Proces ten może trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni. Jednak zbyt silna lub przedłużająca się reakcja zapalna może spowolnić regenerację i utrudnić poprawę formy. Dlatego organizm stara się zachować równowagę pomiędzy czynnikami prozapalnymi (np. IL-6, CRP, TNF-α) a przeciwzapalnymi – po to, by skutecznie naprawić mięśnie, ale jednocześnie nie przeciążać układu odpornościowego.
Tauryna może pomóc w zachowaniu tej równowagi – łagodząc nadmierne stany zapalne w okresie regeneracji. W jednym z badań, mężczyźni, którzy przez 21 dni przyjmowali taurynę (50 mg na każdy kilogram masy ciała) przed wysiłkiem ekscentrycznym (czyli takim, który często prowadzi do mikrourazów mięśni), nie mieli istotnych zmian w poziomie markerów zapalnych w porównaniu do grupy placebo. Nie zaobserwowano różnic w poziomach IL-1B, TNF-α ani IL-10.
Może to oznaczać, że tauryna działa nie tyle bezpośrednio na markery zapalne, ale może brać udział w innych mechanizmach regeneracji mięśni, być może redukując stres oksydacyjny. Choć obecne wyniki badań nie są jednoznaczne, istnieją przesłanki, że tauryna może wspierać równowagę między reakcją zapalną a procesem odbudowy, co może przyspieszać regenerację i wspomagać poprawę formy po intensywnym treningu.
Tauryna i jej działanie niwelujące negatywne skutki substancji i leków
Tauryna, mimo że nie jest aminokwasem egzogennym (czyli nie musi być dostarczana z pożywieniem, bo organizm potrafi ją syntetyzować), pełni szereg niezwykle istotnych funkcji ochronnych w organizmie. W ostatnich latach coraz więcej badań wskazuje na jej potencjalne zastosowanie jako wsparcie w trakcie leczenia farmakologicznego – szczególnie w przypadku terapii z wykorzystaniem leków, które mogą wywoływać silne działania niepożądane. Dotyczy to zwłaszcza leków przeciwnowotworowych, immunosupresyjnych, przeciwbakteryjnych czy stosowanych w chorobach przewlekłych.
Najważniejsze działanie tauryny opiera się na jej właściwościach przeciwutleniających i przeciwzapalnych. Tauryna zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalaza czy peroksydaza glutationowa. Dzięki temu pomaga neutralizować nadmiar wolnych rodników, które powstają w wyniku działania toksycznych metabolitów leków. Co istotne, tauryna hamuje także powstawanie i wydzielanie cytokin prozapalnych – takich jak TNF-α, IL-1β czy IL-6 – które odpowiadają za rozwój stanów zapalnych w uszkodzonych tkankach.
Dodatkowo tauryna wpływa korzystnie na szlaki apoptotyczne, czyli mechanizmy prowadzące do zaprogramowanej śmierci komórki. W przypadku stresu oksydacyjnego wywołanego lekami, tauryna potrafi ograniczyć nadmierną aktywację tzw. szlaku mitochondrialnego, hamując ekspresję białka Bax i kaspaz (np. kaspazy-3), jednocześnie zwiększając poziom ochronnego białka Bcl-2. Dzięki temu chroni zdrowe komórki przed zbyt wczesną lub niekontrolowaną śmiercią, szczególnie w tkankach takich jak serce, nerki, wątroba czy jądra.
Badania przedkliniczne wykazały, że tauryna skutecznie łagodzi toksyczne działanie takich leków jak cisplatyna, doksorubicyna, cyklosporyna A, bleomycyna czy gentamycyna. Na przykład w przypadku cisplatyny – silnego leku przeciwnowotworowego – tauryna zmniejszała uszkodzenia nerek i serca, redukując poziom markerów stresu oksydacyjnego i poprawiając aktywność enzymów ochronnych. Podobnie, w badaniach z udziałem doksorubicyny tauryna chroniła przed kardiotoksycznością, co jest jednym z głównych ograniczeń stosowania tego leku w terapii raka. W kontekście leków immunosupresyjnych, tauryna pomagała utrzymać prawidłowe funkcjonowanie wątroby i układu rozrodczego, redukując stres oksydacyjny i zaburzenia hormonalne. Warto też zaznaczyć, że tauryna wspiera integralność błon komórkowych, reguluje przepływ jonów (np. wapnia) i osmoregulację, co ma szczególne znaczenie dla komórek wrażliwych na uszkodzenia, takich jak neurony czy komórki mięśnia sercowego.
Tauryna wykazuje bardzo obiecujące działanie ochronne wobec negatywnych skutków działania wielu leków, szczególnie tych, które wywołują stres oksydacyjny i stany zapalne. Jej wszechstronność wynika z połączenia mechanizmów biochemicznych, które chronią komórki przed uszkodzeniem, wspierają procesy naprawcze i mogą poprawiać tolerancję terapii. Choć większość dostępnych danych pochodzi z badań na modelach zwierzęcych, ich spójność i powtarzalność sugerują, że tauryna ma potencjał do zastosowania klinicznego jako suplement wspierający organizm w trakcie leczenia farmakologicznego. Niezbędne są jednak dalsze badania kliniczne, które pozwolą potwierdzić jej skuteczność i bezpieczeństwo u ludzi.
Wpływ na wydajność fizyczną
W przeglądzie badań dotyczących suplementacji tauryną analizowano wpływ różnych dawek tego aminokwasu na wydolność fizyczną – zarówno tlenową (aerobową), jak i beztlenową (anaerobową), a także na regenerację mięśni. Tauryna była podawana w różnych ilościach – od niskich, przez umiarkowane, aż po wysokie dawki – w zależności od celu badania oraz typu aktywności fizycznej.
W przypadku niskich dawek tauryny, czyli w zakresie 0,5–2 g, wykazano, że jednorazowe spożycie – zazwyczaj około 1 g, na 1–2 godziny przed wysiłkiem – może poprawiać wydolność tlenową. W badaniach wykorzystano różne modele testowe, m.in. bieg na 3 km, test VO₂max czy jazdę na rowerze do wyczerpania. Badaniami objęto zarówno osoby wytrenowane, jak i niewytrenowane, a pozytywne efekty zaobserwowano szczególnie wtedy, gdy tauryna była przyjmowana w odpowiednim momencie przed wysiłkiem. W sumie zidentyfikowano pięć badań potwierdzających korzystny wpływ niskiej dawki tauryny na wydolność tlenową. W kontekście wysiłku beztlenowego, czyli krótkich, intensywnych wysiłków jak sprint czy testy mocy (np. Wingate), także stosowano niskie dawki tauryny (0,5 g), podawane na około 1,5 godziny przed aktywnością. Wykazano, że nawet pojedyncza dawka działała równie dobrze, jak suplementacja długoterminowa. Co więcej, tauryna podawana przez dwa tygodnie (2 g trzy razy dziennie) pomogła zmniejszyć bóle mięśniowe po wysiłku ekscentrycznym. W sumie zidentyfikowano trzy badania opisujące wpływ niskich dawek tauryny na wydolność beztlenową i regenerację.
Przy umiarkowanych dawkach tauryny, czyli 3–5 g, zaobserwowano korzystne efekty głównie przy dłuższym stosowaniu. Na przykład elitarnym pływakom podawano 3 g tauryny codziennie rano przez osiem tygodni przed próbami pływackimi, a u innych badanych suplementacja 4–5 g dziennie trwała od 7 do 14 dni przed testami biegowymi lub kolarskimi. Wyniki sugerują, że umiarkowane dawki mogą zwiększać wydolność tlenową zwłaszcza przy systematycznym przyjmowaniu. W wysiłkach beztlenowych umiarkowane dawki również były skuteczne – na przykład sportowcy siłowi przyjmowali około 3 g tauryny w kapsułkach godzinę przed próbami siłowymi. W jednym badaniu mężczyźni przyjmowali około 4 g tauryny dziennie przez 3 tygodnie przed protokołem ekscentrycznym. W sumie zidentyfikowano dwa badania dotyczące wpływu umiarkowanych dawek tauryny na wydolność beztlenową.
W przypadku wysokich dawek tauryny, czyli powyżej 5 g (ale nie przekraczających 10 g), wyniki były bardziej zróżnicowane. Na przykład u pływaków, którzy przyjęli 6 g tauryny na 2 godziny przed wysiłkiem, nie odnotowano poprawy wyników sportowych, choć zauważono wzrost poziomu glicerolu we krwi – co może świadczyć o zmianach w metabolizmie tłuszczów. W innym badaniu, ochotnicy przyjęli 6 g tauryny 90 minut przed testem do wyczerpania, a kolejna grupa stosowała 6 g dziennie (po 2 g trzy razy dziennie) przez tydzień przed powtórzonym testem kolarskim. W sumie trzy badania dotyczyły wysokich dawek tauryny i ich wpływu na wydolność tlenową. Z kolei w kontekście regeneracji po wysiłku beztlenowym, wysokie dawki tauryny (np. 0,1 g na kilogram masy ciała lub 2 g trzy razy dziennie) stosowano przez 2 tygodnie przed i 3 dni po intensywnych ćwiczeniach ekscentrycznych. Wyniki wykazały wyraźne zmniejszenie bólu mięśniowego (DOMS) oraz pozytywny wpływ na markery regeneracji. Także w tej kategorii zidentyfikowano trzy badania.
Tauryna może wspierać wydolność fizyczną i regenerację, ale skuteczność zależy od dawki, czasu przyjęcia oraz rodzaju wysiłku. Niskie dawki tauryny sprawdzają się dobrze w poprawie wydolności i zmniejszeniu potreningowych dolegliwości mięśniowych, nawet po jednorazowym zastosowaniu. Umiarkowane dawki mają potencjał przy regularnym stosowaniu, szczególnie u sportowców wytrzymałościowych i siłowych. Wysokie dawki wydają się być bezpieczne i mogą korzystnie wpływać na procesy metaboliczne i regeneracyjne, choć ich bezpośredni wpływ na poprawę wyników sportowych nie zawsze jest jednoznaczny. Wybór odpowiedniej dawki tauryny powinien być dostosowany do celu – czy chodzi o zwiększenie wydolności, siły, czy przyspieszenie regeneracji po treningu.
Podsumowanie
tauryna okazuje się być znacznie bardziej wszechstronnym związkiem niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Choć najczęściej kojarzona jest jako składnik napojów energetycznych lub suplement wspierający wysiłek fizyczny, liczne badania naukowe wskazują, że jej działanie sięga dużo dalej – obejmuje bowiem obszary takie jak termoregulacja, stan zapalny, regeneracja mięśni, a nawet ochrona przed skutkami ubocznymi leków.
W kontekście termoregulacji tauryna wykazuje potencjał jako substancja wspomagająca organizm w warunkach stresu cieplnego – zarówno podczas krótkotrwałego, intensywnego wysiłku w wysokiej temperaturze, jak i przy dłuższej ekspozycji na ciepło i wilgoć. Suplementacja tauryną zwiększa potliwość, usprawnia odprowadzanie ciepła i może opóźniać moment, w którym mechanizmy chłodzenia przestają być skuteczne. Jednocześnie nie wpływa negatywnie na równowagę płynów ustrojowych, co czyni ją bezpiecznym wsparciem dla osób trenujących lub pracujących w trudnych warunkach środowiskowych.
Dodatkowo tauryna może modulować odpowiedź zapalną organizmu po intensywnym wysiłku, wspierając równowagę między procesami zapalnymi a regeneracyjnymi. Choć badania w tym obszarze nie są jeszcze jednoznaczne, istnieją przesłanki, że tauryna może wspomagać odbudowę mięśni po mikrourazach i zmniejszać stres oksydacyjny, co w dłuższej perspektywie może przyspieszać powrót do pełnej sprawności.
Warto również podkreślić działanie ochronne tauryny w kontekście farmakoterapii – szczególnie w przypadku leków obciążających układ nerwowy, krążenia czy nerki. Jej właściwości antyoksydacyjne, stabilizujące błony komórkowe i regulujące apoptozę czynią z niej potencjalne wsparcie w ograniczaniu toksyczności wielu silnych leków, co może być szczególnie cenne w medycynie onkologicznej czy immunosupresyjnej.
Na poziomie czysto sportowym tauryna wykazuje największy potencjał w zakresie poprawy wydolności i regeneracji mięśni przy niskich i umiarkowanych dawkach (0,5–5 g), przyjmowanych 1–2 godziny przed wysiłkiem. Wysokie dawki również mogą być skuteczne, zwłaszcza w kontekście redukcji bólu mięśniowego i wsparcia metabolizmu, choć ich wpływ na same wyniki sportowe jest mniej jednoznaczny.
Reasumując, tauryna to związek o szerokim spektrum działania, którego wpływ na organizm wykracza daleko poza stereotypowe skojarzenia z energetykami. Jej zastosowanie może znaleźć uzasadnienie nie tylko w sporcie, ale także w pracy zawodowej w trudnych warunkach, procesie rekonwalescencji czy nawet terapii farmakologicznej. Przed jej rutynowym stosowaniem warto jednak uwzględnić indywidualne potrzeby organizmu, cel suplementacji oraz ewentualne przeciwwskazania. Niezbędne są także dalsze badania kliniczne, które pozwolą jeszcze lepiej zrozumieć mechanizmy działania tauryny i precyzyjnie określić optymalne strategie jej wykorzystania.
Bibliografia:
Balshaw TG, Bampouras TM, Barry TJ, Sparks SA. The effect of acute taurine ingestion on 3-km running performance in trained middle-distance runners. Amino Acids. 2013;44(2):555–61. https://doi.org/10.1007/s00726-012-1372-1.
Batitucci G, et al. Effects of taurine supplementation in elite swimmers performance. Motriz: Revista de Educação Física. 2018;24(1):1-7.
Bessa AL, Oliveira VN, Agostini GG, Oliveira RJ, Oliveira AC, White GE, et al. Exercise intensity and recovery: biomarkers of injury, inflammation, and oxidative stress. J Strength Condition Res. 2016;30(2):311–9. https://doi.org/1 0.1519/JSC.0b013e31828f1ee9.
Bongiovanni T, et al. Nutritional interventions for reducing the signs and symptoms of exercise-induced muscle damage and accelerate recovery in athletes: current knowledge, practical application, and future perspectives. Eur J Appl Physiol. 2020;120(9):1–32.
Brosnan JT, Brosnan ME. The sulfur-containing amino acids: an overview. J Nutr. 2006;136(6):1636S–40S. https://doi.org/10.1093/jn/136.6.1636S.
Carvalho MB, et al. Taurine supplementation increases post-exercise lipid oxidation at moderate intensity in fasted healthy males. Nutrients. 2020; 12(5):1540.
De Luca A, Pierno S, Camerino DC. Taurine: the appeal of a safe amino acid for skeletal muscle disorders. J Transl Med. 2015;13(1):243. https://doi.org/1 0.1186/s12967-015-0610-1.
Dutka TL, Lamboley CR, Murphy RM, Lamb GD. Acute effects of taurine on sarcoplasmic reticulum Ca2+ accumulation and contractility in human type I and type II skeletal muscle fibers. J Appl Physiol. 2014;117(7):797–805. https://doi.org/10.1152/japplphysiol.00494.2014.
El Idrissi A. Taurine increases mitochondrial buffering of calcium: role in neuroprotection. Amino Acids. 2008;34(2):321–8.
Marcinkiewicz J, Kurnyta M, Biedroń R, Bobek M, Kontny E, Maśliński W. Anti- inflammatory effects of taurine derivatives (taurine chloramine, taurine bromamine, and taurolidine) are mediated by different mechanisms. In: In Taurine, vol. 6; 2006. p. 481–92
Ravnskjaer K, Madiraju A, Montminy M. Role of the cAMP pathway in glucose and lipid metabolism. Metabo Contr. 2015:29–49. https://doi.org/1 0.1007/164_2015_32.
Ribeiro RA, Vanzela EC, Oliveira CAM, Bonfleur ML, Boschero AC, Carneiro EM. Taurine supplementation: involvement of cholinergic/phospholipase C and protein kinase a pathways in potentiation of insulin secretion and Ca 2+ handling in mouse pancreatic islets. Br J Nutr. 2010;104(8):1148–55. https://doi.org/10.1017/S0007114510001820.
