Wokół wpływu alkoholu na zdrowie od wielu lat toczą się dyskusje naukowe. Z jednej strony bowiem, istnieją dane wskazujące na korzystny wpływ na choroby układu sercowo-naczyniowego, a z drugiej strony problemy medyczne i psychiczne, związane z nadużywaniem alkoholu.
Alkohol, a zdrowe serca
Badania obserwacyjne epidemiologiczne, a także metaanalizy, wykazują rozbieżne wyniki odnośnie związku pomiędzy spożyciem alkoholu, a występowaniem choroby wieńcowej (ChW), w tym zawału serca i zgonów wieńcowych. Pozytywne korzyści związane są głównie ze zmniejszonym prawdopodobieństwem wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i miażdżycy. Jednakże, wszystko zależy od dawki spożywanego alkoholu. Wysokie spożycie alkoholu – 30 do 40 g czystego etanolu dziennie, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej!
W niektórych przypadkach systematyczna konsumpcja małych dawek może być korzystna dla serca, ale nieregularne spożywanie dużych ilości może zwiększać ryzyko ChUK, zwłaszcza ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Umiarkowane spożycie to 10 g na dobę dla kobiet i 20 g na dobę dla mężczyzn czystego alkoholu (etanolu). Puszka piwa (330 ml) zawiera około 12 g etanolu. Kieliszek wina (140 ml) – około 14 g. Jednak kieliszek wódki (50 ml) to około 20 g etanolu.
Standardowa porcja to 10-12 g czystego alkoholu, co odpowiada:
- 150-180 ml szampana
- 100-120 ml czerwonego wina
- 280-330 ml piwa
- 60-80 ml likeru
- 30-40 ml wódki
Należy pamiętać, iż alkohol również ma kalorie, co ma szczególne znaczenie dla osób z nadwagą.
- 500 ml piwa to ok 250 kalorii,
- 40 ml wódki to 111 kalorii,
- kieliszek czerwonego wytrawnego wina to 68 kalorii.
Należy zwrócić uwagę na to, iż nie przeprowadzono długo trwającego badania klinicznego, w dwóch grupach ludzi, jednej z zaleceniem spożywania alkoholu i drugiej bez, w którym obserwowano wpływ alkoholu na występowanie choroby wieńcowej i ryzyko zgonu. Związane jest to ze względami etycznymi i możliwością rozwoju uzależnienia, a także znaną szkodliwością alkoholu związaną z ryzykiem rozwoju innych chorób. W związku z tym wpływ alkoholu na ryzyko choroby wieńcowej jest oceniany na podstawie badań epidemiologicznych.
Są również badania, które poddają w wątpliwość jakikolwiek korzystny efekt umiarkowanego spożywania alkoholu. W badaniu z randomizacją, obejmującym analizy z 59 badań epidemiologicznych, zasugerowano, iż najniższe ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych występuje u abstynentów, a każda ilość alkoholu wiąże się z podwyższonym ciśnieniem krwi i wskaźnikiem masy ciała. Ze względu na to, że ryzyko jest większe niż korzyści, rekomendacje dotyczące konsumpcji alkoholu w chorobach sercowo-naczyniowych są formułowane bardzo ostrożnie.
Korzystny mechanizm działania alkoholu
Do fizjologicznych mechanizmów ochronnego oddziaływania niewielkich ilości alkoholu na serce, zalicza się jego wpływ na czynniki ryzyka tych chorób.
Najważniejsze z nich to:
- zmiana profilu lipidowego – alkohol podnosi stężenie cholesterolu frakcji HDL („dobrego” cholesterolu), a obniża poziom cholesterolu frakcji LDL ( „złego” cholesterolu). Jednak należy pamiętać, iż niekorzystnie oddziałuje na poziom trójglicerydów, gdyż podnosi ich poziom. Umiarkowane spożycie alkoholu jest dopuszczalne w przypadku osób, u których stężenie trójglicerydów nie jest zwiększone.
- korzystne działanie na aktywność antyoksydacyjną;
- wpływ na układ krzepnięcia – zmniejsza agregację płytek krwi, a także obniża stężenie fibrynogenu. Może wykazywać działanie hamujące tworzenie się skrzepów w naczyniach wieńcowych;
Omega-3, znacznie lepszy sposób na podbicie HDL i dbanie o kondycję układu sercowo-naczyniowego
Zagrożenia związane ze spożyciem alkoholu
Przewlekłe picie alkoholu może sprzyjać rozwojowi chorób serca, takich jak kardiomiopatia alkoholowa, zaburzenia rytmu serca. Wszystko to może zwiększyć ryzyko zawału serca i udaru spowodowanego alkoholem. Alkohol stanowi również przyczynę wielu nowotworów, m.in. jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, wątroby. Nie należy również zapominać o problemach gastrologicznych, takich jak marskość wątroby, zapalenie trzustki czy chorobie wrzodowej. Ponadto, konsumpcja alkoholu wiąże się z uzależnieniem i jego następstwami, jak agresja, czy samobójstwa. Alkohol jest substancją psychoaktywną, czyli taką która wywiera bezpośredni wpływ na funkcjonowanie mózgu, czego efektem są zmiany w myśleniu i funkcjonowaniu społecznym. Nadmiernej konsumpcji alkoholu często towarzyszy deficyt wielu składników pokarmowych, co może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.
Choroby serca spowodowane alkoholem:
- Choroba wieńcowa serca
- Niewydolność serca
- Migotanie przedsionków
- Nadciśnienie tętnicze
- Udar mózgu
- Zawał serca
Należy podkreślić, iż, nadużywanie alkoholu jest związane ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej i jej powikłaniami, a także z zagrożeniem udarem krwotocznym mózgu. Przyczyną jest działanie aterogenne (alkohol przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych w tętnicach) i hipertensyjne (wzrost ciśnienia tętniczego). Związek pomiędzy spożyciem alkoholu i chorobami sercowo-naczyniowymi jest złożony. Małe i umiarkowane picie alkoholu może mieć korzystny wpływ na zachorowalność i umieralność z powodu choroby wieńcowej i udaru niedokrwiennego mózgu. Jednak korzystny efekt picia alkoholu znika w przypadku jego zbyt dużego spożywania.
Czy czerwone wino jest dobre dla serca?
Kto z nas nie słyszał, że czerwone wino służy sercu. Czerwone wino składa się z ponad 500 związków, najważniejszymi składnikami są woda, alkohol (etanol) i polifenole. Warto zwrócić uwagę, iż wino czerwone ma 10-krotnie wyższą zawartość polifenoli, niż białe. Posiadają one właściwości biologiczne i kardioprotekcyjne (ochronnie w chorobach układu krążenia). Jednakże stanowią jedynie ułamek całkowitej zawartości wina. Wśród polinfenoli jako najistotniejszy związek wymieniany jest resweratrol. Udokumentowano wiele badań wskazujących jego pozytywny wpływ na nadciśnienie, miażdżycę tętnic, udar mózgu, zawał mięśnia sercowego i niewydolność serca. Zawartość antyoksydantów w czerwonym winie, wypijanym w bezpiecznej dawce jest zdecydowanie za mała, aby mówić o hamującym działaniu rozwoju miażdżycy, a w tym choroby wieńcowej. Są zdecydowanie lepsze źródła polifenoli w diecie, jak owoce. Należy pamiętać, iż każda ilość alkoholu zwiększa ryzyko rozwinięcia się nowotworu, gdyż alkohol jest substancją rakotwórczą.
Resveratrol w postaci 98% ekstraktu to bezapelacyjnie lepszy wybór, niż wino
Jakie są zalecenia?
Mimo iż niektóre badania przemawiają za korzystnym wpływem alkoholu na układ sercowo-naczyniowy, to należy mieć na uwadze, że są to tylko badania epidemiologiczne. Naukowcy sugerują konieczność prowadzenia dalszych badań klinicznych z uwzględnieniem stylu życia. Nie bez znaczenia jest wpływ stylu życia i sposobu żywienia na występowanie wielu chorób, a alkohol jest tylko jednym z elementów. Umiarkowane, przewlekłe spożywanie alkoholu może prowadzić do uzależnień i jego konsekwencji.
Obecne zalecenia odnoszą się bardzo ostrożnie do korzystnej roli alkoholu, spożywanego nawet w umiarkowanej ilości, w odniesieniu do działania kardioprotekcyjnego. W zaleceniach dotyczących zdrowych wyborów żywności w celu zmniejszenia ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, zaleca się tym, którzy piją napoje alkoholowe, aby spożywali je w umiarkowanych ilościach (10 g/dzień dla kobiet i 20 g/dzień dla mężczyzn). Pacjenci, którzy mają zwiększone stężenie triglicerydów, powinni unikać alkoholu. Natomiast abstynenci nie powinni spożywać alkoholu w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.
W związku z większą możliwością negatywnego działania niż potencjalnych korzyści, napoje alkoholowe nie są zalecane, a co najwyżej dopuszczone w ograniczonej ilości dla osób, które zwyczajowo je spożywają.
Podsumowanie
Wokół tematu dotyczącego umiarkowanego picia alkoholu i chorób serca, jest wiele kontrowersji i wciąż toczą się dyskusje naukowe. W tym zakresie niezbędne są jeszcze dalsze badania kliniczne. Alkohol w umiarkowanych ilościach, u osób zdrowych może zmniejszać ryzyko chorób układ sercowo-naczyniowego. Jednakże nawet umiarkowane jego ilości mogą zwiększać ryzyko innych chorób, w tym wątroby, trzustki i nowotworów. Dodatkowo może dojść do zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, a także istnieje niebezpieczeństwo uzależnienia. Zdecydowanie zdrowszym i bezpieczniejszym pomysłem na dbanie o serce jest prawidłowa dieta i codzienna aktywność fizyczna.
Bilbiografia:
- Holmes M.V., et. al.: Association between alcohol and cardiovascular disease: Mendelian randomisation analysis based on individual participant data. BMJ, 2014, 349, g4161.
- Klatsky A.L., Alcohol and cardiovascular diseases: where do we stand today. J. Intern. Med., 2015, 278, 238-250.
- Fernandes I., et. al.: Wine flavonoids in health and disease prevention. Molecules, 2017, 22, 292, doi: 10.3390/molecules22020291
- Stockley C.S., The relationship between alcohol, wine and cardiovascular diseases – a review. Nutr. Aging, 2015, 3, 55-88.
- Roercke M., Rhem J., Alcohol consumption, drinking patterns and ischemic heart disease: a narrative review of meta-analyses and a systematic review and meta-analysis of the impact of heavy drinking occasions on risk for moderate drinkers. BMC Medicine, 2016, 12, 182.
- Kłosiewicz-Latoszek L.: Spożycie alkoholu a ryzyko przewlekłych chorób niezakaźnych. Żyw. Człow. i Metab., 2018, 45, 3, 198-207.
- Piepoli M.F., Hoes A.W., Agewall S. i wsp. ,Task Force Members, 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: the Six Joint Task Force of European Society of Cardiology and other Societies on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur. Heart J., 2016, 37, 2315-2381.
- Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej w 2016 roku. Kardiol. Pol., 2016, 74, 9, 821-936.
- Holmes M.V., Dale C.E., Zuccolo L. i wsp. Association between alcohol and cardiovascular disease: Mendelian randomisation analysis based on individual data. Brit. Med. J., 2014, 349, 41-46.
