To chyba jedno z najbardziej znanych ziół w kuchni i jednocześnie jedna z najłatwiejszych w uprawie roślin doniczkowych. Jednocześnie jest to jedna z najczęściej używanych przypraw, w postaci świeżych liści zrywanych prosto z „krzaczka”.
Bazylia znana była już w starożytności. Używano jej zarówno w kuchni, jak też jako roślinę ozdobną, z której pleciono przepiękne zielone wianki. Teraz używa się jej szczególnie do przyprawiania wytrawnych dań na bazie pomidorów. Któż wyobraża sobie spaghetti bolognese bez uwieńczenia go małą zieloną gałązką bazylii. Jednak to nie jedyne rozwiązanie, gdzie można wykorzystać bazylię, gdyż na rynku znajdziemy nawet syropy cukrowe z bazylią, polecane do koktajli, lemoniad czy deserów. Jednak zacznijmy od początku..
Czym jest bazylia?
Bazylia Ocimum basilicum L. to jednoroczna roślina zielna po raz pierwszy opisana przez Karola Lieneusza, osiągająca od 30 do 60 cm wysokości. Kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia. Kwiaty tej rośliny to drobne zazwyczaj różowe kielichy zebrane po 6 w nibyokółki, z których wytwarza się olejki eteryczne o działaniu terapeutycznym. Owoce natomiast to małe 15 mm brązowe niełupki. Na co dzień używa się jej liści (szerokie gładkie i lśniące) dorastające do 5 cm.
Źródło: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=55879
Nazwa bazylia wywodzi się od greckiego „βασιλεύς” oznaczającego król, gdyż wierzono, że tylko król może zerwać tę roślinę. Inną wersją pochodzenia nazwy jest rzymskie „Basilessus” odwołujące się do ziejącego ogniem bazyliszka. Ziele traktowane było jako talizman chroniący przed bestią.
Zastosowanie bazylii w lecznictwie
W lecznictwie znane są szczególnie dwa gatunki bazylii: bazylia pospolita, bazylia euganolowa. W obydwóch możemy znaleźć takie substancje czynne jak: linalol, metylochawikol, eugenol, monoterpeny. Obecność tych składników sprawia, że spożywanie bazylii wpływa pozytywnie na trawienie, pobudzając wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego oraz żółci. Ponadto działa rozkurczowo i lekko wiatropędnie. Jednocześnie ziele to poprawia apetyt.
Olejek uzyskiwany z kwiatów lub całej rośliny- olejek bazyliowy- ma bardzo silny korzenno – kwiatowy zapach i lekko żółtawy kolor oraz gorzki smak. Działa przeciwbólowo i bywa szczególnie pomocny w migrenowych bólach głowy, nerwobólach, bólach reumatycznych oraz wzmacnia i pobudza po wysiłku fizycznym i umysłowym. Olejek ten poprawia pamięć, koncentrację i jakość snu. Między innymi ze względu na te właściwości, olejek bazyliowy wykorzystywany jest w aromaterapii, jako substancja poprawiająca nastrój oraz działająca antydepresyjnie.
Dodatkowo bazylia pospolita zawiera duże ilości wolnego kwasu salicylowego, dzięki któremu stosowanie jej bywa pomocne w terapii trądziku pospolitego. W przypadku bazylii eugenolowej substancją warunkujące działanie terapeutyczne w terapii trądziku jest eugenol. Wykazuje on silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Połączenie olejku z bazylii eugenolowej z żelem aloesowym, doprowadza do większej koncentracji olejku eterycznego w miejscu działania. Ponadto udowodniono, że olejek z bazylii eugenolowej jest skuteczniejszy, niż klindamycyna oraz nadtlenek benzoilu stosowane powszechnie w leczeniu trądziku.
Bazylia zawiera także związki o działaniu antyoksydacyjnym, dzięki temu regularne stosowanie jej jako dodatek do potraw zmniejsza ryzyko zachorowania m. in. na nowotwory.
Bacopa – adaptogen wspierający pamięć
Bazylia jako roślina przyprawowa
Jako przyprawy używa się głównie liści bazylii. Powszechnie spotyka się bazylię w dwóch formach: świeżych liści oraz suszu. Bazylia ma korzenny, słodki i lekko pikantny smak i zapach. Idealnie sprawdza się jako dodatek do sałatek, zup, duszonych warzyw oraz mięs. Szczególnie smaczna jest w połączeniu z pomidorami. Jako przyprawa wyjątkowo często spotykana jest w kuchni włoskiej, gdzie dodaje się ją prawie do wszystkich dań. Stąd też pochodzi szczególne danie, a mianowicie makaron z zielonym pesto. Jest to sos na bazie świeżej bazylii, oliwy z oliwek, parmezanu, czosnku, orzeszków pinii, soli oraz pieprzu.
Bazylia zachowuje świeżość i aromat zarówno po zamrożeniu jaki i zakonserwowaniu w oleju, dlatego gdy „nie wychodzi” nam uprawa ziół w formie doniczkowej, możemy przy użyciu foremki do lodu zrobić kostki ze świeżą bazylią. Wystarczy, że do otworów foremki włożymy całe lub pocięte na mniejsze części listki bazylii i zalejemy je wodą mineralną lub oliwą/olejem.
Źródło: https://bibaba.pl/moj-sposob-na-mrozenie-ziol/
Bazylia wspaniale komponuje się także z innymi ziołami takimi jak: szałwia, estragon czy rozmaryn
W zależności od gatunku, smak i aromat samej bazylii może się nieco różnić. Bazylie o ciemnofioletowym zabarwieniu są nieco wyrazistsze i ostrzejsze w smaku od popularnej bazylii pospolitej. Wyróżnia się także bazylie o bardzo specyficznym i nietypowym smaku np. bazylia cytrusowa o lekko cytrusowym aromacie, idealna do przyprawiania np. ryb; bazylia cynamonowa ze sztywniejszymi i matowymi lekko pomarszczonymi liśćmi, z wyczuwalną cynamonową nutą, używa się jej szczególnie do przyprawiania ciast i deserów.
Bazylia w domowym ogródku
Bazylię można uprawiać, siejąc ją wprost do gruntu lub z rozsad. Optymalny czas na sianie tej rośliny to marzec. Po upływie 2 tygodni uszczykuje się wierzchołki by uzyskać większe rozgałęzienie rośliny a tym samym większe plony. Ostatecznie rozsady sadzi się do gruntu w maju na odległość 40×30 cm. Bez względu na to, czy bazylia rośnie w ogródku czy w doniczce, w domu powinna zajmować stanowisko ciepłe, słoneczne, osłonięte od wiatru. Roślina ta potrzebuje jednocześnie dużo wilgoci. Łatwo zauważyć, kiedy wody w doniczce jest za mało, gdyż natychmiast listki bazylii stają się oklapnięte i wiotkie, ale ostrożnie, podobnie wygląda to, gdy ilość wody jest zbyt duża. Nie trzeba długo czekać, by cieszyć się świeżymi listkami ziela – gdy tylko osiągnie 10-15 centymetrów można obrywać jej listki.
Kurkumina o silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwbólowym
Bazylia i owady
Bazylia odstrasza owady szczególnie komary, wydzielając substancje lotne, głównie terpenoidy i niektóre fenylopropanoidy na skutek podrażnienia liści lub rozpoczęcia żerowania. Dlatego, gdy doskwierają nam przelatujące owady, postawmy niedaleko bazylię, jej działanie nie spowoduje, że owady nagle znikną, ale na pewno zmniejszy ich ilość. A my jednocześnie będziemy mieli ładną, pełniącą rolę ozdobną, ochronną, przyprawową oraz leczniczą rolę roślinę.
Dodatkowo aplikowanie olejku bazyliowego bezpośrednio na skórę, powoduje łagodzenie skutków ukąszeń przez owady.
PODSUMOWANIE
Bazylia to roślina przyprawowa; odstraszająca owady i łagodząca ich ukąszenia; lecznicza- poprawia trawienie, pamięć i koncentrację; działa przeciwbólowo oraz jest pomocna w leczeniu trądziku. Roślina ta może być także stosowana jako ozdobna czy aromatyczna.
Bibliografia:
- Magdalena Wyszkowska-Kolatko, Paulina Koczurkiewicz, Katarzyna Wójcik, Elżbieta Pękala: Rośliny lecznicze w terapii chorób skóry; Postępy Fitoterapi 2015, 3
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylia_pospolita 07.01.2021
- https://panacea.pl/articles.php?id=188 07.01.2021
- https://dietetycy.org.pl/bazylia-wlasciwosci/ 07.01.2021
- Danuta Nowak: Uprawiamy rośliny zielarskie; Centrum doradztwa rolniczego w Brwinowie oddział w Poznaniu; Poznań 2016
- https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/bazylia-cytrynowa-czerwona-cynamonowa-ciekawe-odmiany-ziol-do-ogrodu-aa-jMNP-ejgd-XP2q.html 07.01.2021
- https://panacea.pl/articles.php?id=3306 07.11.2021
- Renata Nurzyńska-Wierdak: Ocimum basilicum L. – wartościowa roślina przyprawowa, lecznicza i olejkodajna. Praca przeglądowa; Annalies Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia, Sectio eee 2012; XXII (1)
- Anna Szakiel: Roślinne substancje lotne – budowa, biosynteza i rola w oddziaływaniu środowiska; Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2015, tom 64, 3(308): 501-511
Zobacz też:
Zioła – dobro w naturze
Adaptogeny – ranking 2020
