Choroby sercowo-naczyniowe - dieta/dietoterapia - Testosterone Wiedza

Kategorie

Najczęściej czytane

Choroby sercowo-naczyniowe – dieta/dietoterapia

Dietoterapia chorób układu sercowo-naczyniowego

 Jednymi z najczęstszych schorzeń pojawiających się w populacji polskiej są choroby układu krążenia, na czele z dyslipidemiami oraz miażdżycą naczyń krwionośnych. Odnosząc się do danych epidemiologicznych przeprowadzonych na terenie polski oraz danych od Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego ponad połowa badanych wykazuje zaburzony obraz lipidogramu. Dane te świadczą o dużym stopniu ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych na czele z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Warto w tym momencie podjąć działania mające na celu minimalizację skutków, a także szerzące działania profilaktyczne.

W dalszej części pomówimy więcej o miażdżycy, ponieważ jest to jedna z najważniejszych jednostek chorobowych z wysokim odsetkiem przypadków śmiertelnych, jest ona wynikiem braku kontroli profilu lipidowego, a także niezdrowego stylu życia.

 

Słów kilka o miażdżycy 

 

Cholesterol

Sam w sobie cholesterol całkowity może świadczyć o wielu rzeczach w diagnostyce, np.o przeżywieniu, odpowiednim odżywieniu, zaburzeniach wchłaniania, stanach zapalnych itp. Stanowi on substrat do syntezy innych form cholesterolu, m.in. HDL, LDL. Ten pierwszy odpowiada za odprowadzanie cholesterolu z tkanek do wątroby w celu jego dalszych przemian. Ten drugi natomiast-przeciwnie, odpowiada za rozdysponowanie cholesterolu po tkankach obwodowych.

Przyjmuje się, że głównym czynnikiem bezpośrednio powiązanym z rozwojem blaszki miażdżycowej jest frakcja cholesterolu LDL. W fizjologicznych oczywiście stężeniach, frakcja ta nie stanowi wielkiego problemu, bytuje ona sobie w przestrzeniach między komórkami śródbłonka. Tutaj od razu warto wspomnieć o wieku , który także jest czynnikiem mocno predysponującym do rozwoju miażdżycy, z tego powodu że w błonie wewnętrznej wraz z wiekiem odkłada się więcej frakcji LDL. To samo zjawisko dotyczy nieprawidłowego sposobu żywienia. Tutaj istotną rolę w tym rodzaju arteriosklerozy odgrywa apolipoproteina B, która łączy się z proteoglikanami błony wewnętrznej.W tak połączonej cząsteczce LDL dochodzi z reguły do nadmiernego utleniania.

Poniżej przedstawiony jest uproszczony schemat wpływu cholesterolu LDL na tworzenie blaszki miażdżycowej:

Cholesterol LDL–>Retencja w błonie wewnętrznej–>Modyfikacja i zmodyfikowana cząsteczka LDL–>Uszkodzenie śródbłonka/stan zapalny–>Proliferacja mięśni gładkich oraz powstawanie komórek piankowatych–>włóknienie oraz powstawanie pozakomórkowych złogów lipidowych–>Powstawanie blaszki miażdżycowej[1].

Na etapie modyfikacji następuje powstawanie minimalnie zmodyfikowanych cząsteczek LDL rozpoznawanych przez receptory Apo B/E, proteoglikany błony wewnętrznej nasilają proces wspomnianej wcześniej modyfikacji. Takie zjawisko przyczynia się do aktywacji receptorów dla utlenowanych LDL, tzw. LOX-1. Ten z kolei pod wpływem wzmożonych procesów modyfikacji przez proteoglikany aktywuje NF-kB(czynnik transkrypcji jądrowej), który z kolei wpływa na pobudzenie Angiotensyny II. Potem natomiast następuje powstawanie tzw. Nadtlenku azotynu(ONOO-) uszkadzający ścianę naczyń[1].

Modyfikowane LDL przyczyniają się także do aktywacji i zwiększenia stężenia ADMA-asymetrycznej dimetyloargininy, obniżając tym samym syntazę tlenku azotu (NOS-3). Zwiększa się wytwarzanie endoteliny 1, wpływającej na skurcze naczyń krwionośnych. Endotelina oraz Angiotensyna stymulują niestety powstawanie nacieku zapalnego, prowadząc do realnego problemu zdrowotnego[1].

W samej patogenezie miażdżycy biorą też udział limfocyty, makrofagi a także niektóre antygeny bakteryjne, np. Te skierowane przeciwko Chlamydia pneumoniae.

Ureguluj lipidogram dzięki kwasom Omega-3

Cholesterol HDL[2]

Kolejnym czynnikiem ryzyka rozwoju ChSN(Chorób Sercowo-Naczyniowych) jest niskie stężenie cholesterolu HDL, co potwierdza wiele dostępnych badań epidemiologicznych jak i odwrotnie. Wysokie stężenie tej frakcji cholesterolu świadczy o zmniejszeniu ryzyka. Cząsteczki HDL podobnie jak cząsteczki LDL mają umiejętność przenikania do błony wewnętrznej, lecz te(mowa o HDL) nie wiążą się z proteoglikanami tam bytującymi. Odprowadzają stamtąd cholesterol do wątroby pod postacią chłonki, czyli limfy. Dzięki tej właściwości są jednym z najważniejszych faktorów w hamowaniu powstawania ognisk miażdżycowych.

Tutaj warto krótko wspomnieć o anty-zapalnym wpływie HDL, w związku z występowaniem w cząsteczce HDL enzymu antyoksydacyjnego-paraoksonazy. Informacja ta świadczy też o swego rodzaju konieczności utrzymania balansu między czynnikami anty i pro oksydacyjnymi. W przypadku profilaktyki ChSN, musi występować dominanta czynników przeciwmiażdżycowych.

 

 

Trójglicerydy

 Podwyższony obraz trojglicerydów (TG) stanowi marker bezpośredniego zagrożenia. Względem cholesterolu frakcji LDL TG nie występują w blaszce miażdżycowej, ale ich obecność sprzyja innym pro-zapalnym procesom, jak np.tworzenie VLDL, obniżanie stężenia HDL. Same TG wchodzą w skład chylomikronów oraz VLDL. Podlegają one działaniu enzymu lipazy lipoproteinowej (LPL). Poprzez lizę trojlicerydów w wątrobie, LPL syntetyzuje z nich swego rodzaju pozostałości-remnanty, które mogą przenikać do ściany tętnic potęgując w nich proces zapalny.

 

Docelowo w celu kontroli obrazu lipidogramu ADA(Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne) oraz PTD(Polskie Towarzystwo Diabetologiczne) ustaliły normy dla poszczególnych frakcji cholesterolu. Określono za bezpieczne stężenie cholesterolu LDL<150mg/dl i cholesterolu HDL>/= 40 mg/dl w przypadku mężczyzn oraz >/=50 mg/dl w przypadku kobiet. Normy te ustalono u osób chorych na cukrzycę[2].

 

 

Żywienie w chorobach układu krążenia

 Sposób żywienia, a także modyfikacje stylu życia oraz farmakoterapia są podstawowym rodzajem interwencji żywieniowej u osób w grupie większego ryzyka oraz u osób już borykających się z problemem. Praktycznie każda osoba, której dotyczy ten problem ma problemy z wagą. Nie ma więc co ukrywać, że podstawowym podejściem jakie powinno zostać podjęte powinna być redukcja masy ciała, a także wdrożenie aktywności fizycznej, jeśli takowa się nie pojawiała wcześniej lub jej odpowiednia modyfikacja.

Podstawowe założenia jakie zostały przyjęte dla ogółu populacji zostały zawarte w piramidzie zdrowego żywienia opublikowanej przez Instytut Żywności i Żywienia(IŻŻ).

Do zaznajomienia się z zasadami odżywiania według piramidy odsyłamy do poniższego linku na stronę NCEZ:

https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/podstawowe-zasady-zdrowego-zywienia

 

Natomiast biorąc pod uwagę poszczególne elementy żywienia i ich wpływ na gospodarkę lipidową warto przytoczyć tzw. Badanie 7 krajów (7 Countries Study), gdzie wykazano zależność wśród badanych mężczyzn pomiędzy chorobą niedokrwienną serca a nadmiernym spożyciem kwasów tłuszczowych nasyconych.

Wyciąg z zielonej herbaty jako wsparcie w chorobach serca!

Nasycone kwasy tłuszczowe[3]

 Są to kwasy tłuszczowe głównie pochodzenia zwierzęcego, są one składnikiem przyczyniającym się do wzrostu stężenia lipidów w osoczu. Są one przedmiotem wielu dyskusji  wobec ich wpływu na rozwój choroby niedokrwiennej serca. W znanych zaleceniach jednak ich eliminacja w diecie jest jednym z założeń poprawnej interwencji żywieniowej, a ich zawartość nie powinna przekraczać 10%. Warto także wspomnieć o braku konieczności dostarczania większej ilości cholesterolu niż 300mg/dzień. Wątroba człowieka dziennie produkuje jego ilości na poziomie 1500mg, co stanowi około 80% dziennej dostarczanej ilości tego składnika. Zaciekawionych tematem nasyconych kwasów tłuszczowych zachęcam do zaznajomienia się z poniższym linkiem:

https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/41753/29937

 

Tłuszcze trans

Wyższe spożycie tych kwasów tłuszczowych jest bezpośrednio powiązane z wyższym ryzykiem ChSN, poprzez pogorszenie profilu lipidowego, podniesienie stężeń cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz lipoproteiny a. Główny problem stanowi ich spora ilość w produktach gotowych. Powinny być one limitowane do maksimum, najwyższa ich zawartość w diecie nie może przekraczać 2% energii, aczkolwiek im mniejsza ich ilość, tym lepiej[4].

 

Kwasy tłuszczowe Omega w walce ChSN

 Kwasy tłuszczowe z grupy Omega 3,6,9 mają zbawienny wpływ na zdrowie osób z problemami sercowo-naczyniowymi.

 

Omega-3[5]

W ich skład wchodzą kwas eikozapentaenowy(EPA), kwas dokozaheksaeonowy(DHA) oraz kwas alfa-linolenowy pochodzenia roślinnego. Pierwsze dwa, można zmaleć m.in.w rybach oraz suplementach diety. Kwas alfa-linolenowy również jest dostępny pod postacią suplementu w postaci oleju z alg morskich. Omega-3 są w stanie obniżać stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL,TG i podwyższyć stężenie HDL. Dzienne spożycie Omega-3 powinno wynosić 250 mg EPA+DHA, co przekłada się na około 1-2 porcje ryb/tygodniowo. Można także zaopatrzyć się w preparat zawierający te kwasy tłuszczowe.

 

Omega-6

Następna grupa Omega to kwasy tłuszczowe Omega-6. Wbrew ich działaniu pro-zapalnemu(w nadmiarze), ich obecność często notuje się w produktach bogatych w inne związki o działaniu anty-zaplanym, np. Tahini, aczkolwiek w kontekście chorób sercowo-naczyniowych nie wykazano ich szkodliwego wpływu[6].

 

 

Omega-9

Jedne z mniej znanych kwasów tłuszczowych w kontekście chorób sercowo-naczyniowych. Jednym z podstawowych przedstawicieli tej grupy jest kwas oleinowy zawarty chociażby w oliwie z oliwek. Ich podaż jak się okazuje może wpływać na obniżenie stężenia trojglicerydów, cholesterolu LDL bez specjalnego wpływu na frakcję HDL czy cholesterol całkowity[7]. Zauważono także, że mogą być potencjalnym czynnikiem zwiększającym insulinowrażliwość tkanek obwodowych i obniżać istniejący w tym wypadku stan zapalny.

 

Witamina D na ratunek w chorobach sercowo-naczyniowych!

Węglowodany, a choroby sercowo-naczyniowe[8,9]

 Podstawowym źródłem energii dla człowieka jest glukoza, pochodząca z węglowodanów. W przypadku chorób metabolicznych poleca się węglowodany zawarte w warzywach, owocach, a także produktach pełnoziarnistych. Produkty te zwierają dużo substancji o charakterze odżywczym oraz anty-zapalnym, wiele z nich zawiera spore ilości błonnika pokarmowego korzystnie wpływającego na kontrolę łaknienia, hipolipemizującego, czyli obniżającego poziom cholesterolu całkowitego, LDL oraz trójglicerydów. Produkty z pełnego ziarna zawierają także spore ilości witamin i składników mineralnych wykazujących wysoką wartość odżywczą, a co za tym idzie gęstość energetyczną. Część z nich bogata jest także w prozdrowotne fitoestrogeny, np.lignany, regulujące parametry lipidogramu.

 

Białko, a choroby sercowo-naczyniowe

 Generalnie białko stanowi składnik który często współwystępuje z dodatkiem tłuszczy w postaci mięs, czy też w towarzystwie węglowodanów w przypadku roślin, najważniejszą kwestią jest ustalenie odpowiedniego bilansu azotowego dla danej osoby, w zależności czy dana osoba podejmuje aktywność fizyczną, czy też nie. Udowodniono niekorzystny wpływ nadmiary czerwonego mięsa na parametry lipidowe, co powiązane jest z wysoką towarzyszącą ilością tłuszczów nasyconych. Stosowanie chudych mięs, nabiałów i odpowiednio limitowanej ilości czerwonego mięsa  korzystnie wpływa na regulację obrazu lipidogramu, a nawet samopoczucia. Dobrym rozwiązaniem jest także stosowanie źródeł wegetariańskich w żywieniu i bilansowaniu dziennej podaży białka. Zawartość tego makroskładnika codziennej diecie powinna wynosić od 0,9g/kg masy ciała w przypadku dorosłych nie podejmujących aktywności fizycznej do 2 i nawet więcej g/kg masy ciała w przypadku osób podejmujących poszczególne rodzaje aktywności fizycznej.

 

 

Modele żywieniowe w chorobach sercowo-naczyniowych[10]

 

Znane modele żywieniowe, które wykazują wysoką skuteczność w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego to między innymi Dieta Śródziemnomorska, Dieta DASH(Dietary Approach to Stop Hypertension). Dobrą literaturą cechuje się także wegetarianizm, który odpowiednio zbilansowany, jak najbardziej korzystnie wpływa na zdrowie, szczególnie w przypadku ChSN.

 

Cechy diety śródziemnomorskiej:

  • Spora ilość oliwy z oliwek
  • Spora ilość warzyw i owoców
  • Dużo produktów zbożowych
  • Dużo nasion roślin strączkowych
  • Mała ilość nasyconych kwasów tłuszczowych
  • Duża ilość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (Omega-9)
  • Duża ilość WNKT (Wielonienasyconych kwasów tłuszczowych)
  • Optymalny stosunek Omega-3:Omega-6
  • Umiarkowane spożycie alkoholu, mleka, sera, jogurtów
  • Niewielka ilość mięsa
  • Regularne spożycie ryb
  • Wysoka ilość dzienna błonnika oraz antyoksydantów

 

Cechy diety DASH:

  • Wysoka zawartość produktów zbożowych
  • Dużo ilość warzyw i owoców
  • Umiarkowana/duża ilość niskotłuszczowych nabiałów
  • Umiarkowana ilość chudego mięsa/ryb
  • Optymalna ilość strączków
  • Optymalna zawartość tłuszczów
  • Niska ilość słodyczy
  • Ograniczona ilość soli i sodu

 

 

 

Podsumowanie

Choroby układu sercowo-naczyniowego to bardzo powszechne schorzenia w dzisiejszych czasach, problem ten dotyczy ponad połowy populacji Polski i nie tylko. Nieprawidłowa dieta i styl życia są głównymi czynnikami zwiększającymi ryzyko chorób tego układu, odpowiednia edukacja żywieniowa, podejście lekarskie, dietetyczne jest niezbędnym czynnikiem profilaktycznym, a także leczniczym w przypadku istniejącego już problemu. Zalecana jest kontrola ze strony lekarza specjalisty a także dietetyka w celu dobrania odpowiedniej interwencji dietetyczno-farmakologicznej. Aktywność fizyczna jest ogromnie istotnym czynnikiem poprawiającym parametry zdrowotne, a także ułatwiającym proces odchudzania. Znaczna większość osób z tego typu chorobami wykazuje także podwyższoną wartość BMI powiązaną z nadwagą oraz otyłością.

 

 

Źródła:

  1. http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/205970100.pdf
  2. Jarosz M.,(2010), Praktyczny Podręcznik Dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia.
  3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28635680
  4. http://www.phmd.pl/api/files/view/3553.pdf
  5. von Schacky C., Omega-3 index and cardiovascular health., Nutrients. 2014 Feb 21;6(2):799-814.
  6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26571451
  7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9497173
  8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4908315/
  9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16441941
  10. Grzymisławski M.,(2019), Dietetyka Kliniczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.

 

Dyplomowany dietetyk oraz trener przygotowania motorycznego. Na co dzień pomagam osobom z zaburzeniami hormonalnymi z naciskiem na funkcjonowanie tarczycy. Zajmuję się także żywieniem w kontuzjach. Zadbaj o swoje zdrowie i poznaj mnie dzięki specjalistycznym artykułom i pozostałych mediach, w których się udzielam :)

    Dodaj swój komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.*