Obraz Wiroj Sidhisoradej z freepik
Aby poradzić sobie z chorobą, organizm bardzo często potrzebuje większej ilości składników odżywczych. Rozwiązaniem stają się żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, która pozwala w stosunkowo prosty sposób uzupełnić owe braki.
Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego (zgodnie z definicją ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku) produkty, które ze względu na specjalny sposób przygotowania lub skład różnią się od powszechnych środków spożywczych i są przeznaczone do zaspokojenia potrzeb życiowych.
Jest to żywność specjalnie przygotowywana z myślą o specyficznych wymaganiach różnych grób ludności.
Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego to nazwa ogromnej grupa preparatów spełniających różne wymagania (więcej w dalszej części artykułu) nie należy mylić tej nazwy z “żywność specjalnego przeznaczenia medycznego” jest to jedna z podgrup.
Dokumenty prawne regulujące środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego
Do dokumentów prawnych, które w szczegółowy sposób regulują zarówno definicję, dystrybucję, jak i przeznaczenie omawianej żywności należą:
Wspomniana wcześniej Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) Nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009
Dodatkowo na podstawie powyższych dokumentów zostały opracowane dwa dokumenty, które w jednolity i jasny sposób regulują sprawę żywności specjalnego przeznaczenia medycznego:
- Przewodnik naukowo–techniczny Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w sprawie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego z 2015 r.;
- Zawiadomienie Komisji w sprawie kwalifikacji żywności specjalnego przeznaczenia medycznego z 2017r.
90% białka serwetkowego w produkcie i praktycznie brak laktozy i tłuszczu!
Podział środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego
Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 roku do środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego zaliczamy:
– preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe, oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne,
– środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat,
– środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała,
Takie środki spożywcze zastępują całodzienną dietę (800-1200 kcal) lub jeden posiłek (200-400 kcal). Zwiększony jest w nich udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych i witamin. Zawierają od 25 do 50% białka i maksymalnie 30% tłuszczów. Dedykowane są osobom, które ze względów medycznych muszą obniżyć masę ciała.
– dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego,
Są to środki zastępujące całkowicie lub w części żywienie. Skonstruowane tak, by zapewnić przede wszystkim odpowiednią kaloryczność, ale i podaż składników odżywczych dostosowany do grupy jakiej są dedykowane. Najczęściej bywa stosowana w szpitalach i domach opieki.
– środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców,
Są to produkty zawierające wysoką zawartość białka, węglowodanów, składników mineralnych i witamin, dostosowane do zwiększonych potrzeb fizjologicznych organizmu podczas wykonywania intensywnej aktywności fizycznej. Wymienić tu można m. in. odżywki o charakterze białkowym, węglowodanowym lub białkowo-węglowodanowym. Preparaty takie wzbogacane są dodatkowo o karnitynę, taurynę, lecytynę.
– środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzyca),
Charakteryzują się zmniejszoną zawartością sacharozy (cukru) oraz niskim indeksem glikemicznym.
– środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu lub bezsodowe,
Przeznaczone są one głównie dla osób chorych na nadciśnienie tętnicze, czy inne choroby układu krążenia oraz choroby nerek.
– środki spożywcze bezglutenowe.
Są to produkty nieróżniące się znacznie wyglądem od standardowego żywienia, jednak są one pozbawione glutenu.
-środki spożywcze bezlaktozowe
Są to produkty nieróżniące się znacznie wyglądem od standardowego żywienia, jednak są one pozbawione laktozy.
-środki spożywcze bez fruktozy
Są to produkty nieróżniące się znacznie wyglądem od standardowego żywienia, jednak są one pozbawione fruktozy.
Obraz DCStudio z freepik
Dla kogo żywność specjalnego przeznaczenia medycznego ?
Żywność medyczna tak naprawdę nie ma jednej określonej grupy docelowej. Preparaty specjalnego przeznaczenia, zostały stworzone z myślą o pacjentach, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie pokryć swojego zapotrzebowania energetycznego. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być bardzo wiele. Stąd też do wśród grup, którym najczęściej zaleca się, takie preparaty są:
- osoby starsze, dorosłe oraz dzieci,
- pacjenci w trakcje powrotu do zdrowia i rekonwalescencji,
- pacjenci niedożywieni i zagrożeni wystąpieniem niedożywienia,
- pacjenci po zabiegach operacyjnych, ale również przed samym zabiegiem,
- chorzy poddawani chemioterapii i radioterapii,
- pacjenci onkologiczni,
- pacjenci neurologiczni (po udarze),
- diabetycy,
- osoby cierpiące na choroby nerek,
- osoby z zaburzeniami smaku i zapachu,
- pacjenci z zaburzeniami żucia i połykania.
Pamiętać należy jednak, że jak w przypadku wszystkich wyrobów medycznych, taki sposób odżywiania należy skonsultować z lekarzem. To on powinien zdecydować czy w danym przypadku wdrożenie takiego żywienie jest korzystne.
Preparat na przewlekłe zmęczenie i nie tylko
Rodzaje żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Omawiane preparaty dzieli się na trzy grupy:
- diety standardowe – zawierają białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały we wzorcowych ilościach, czyli pokrywających standardowe zapotrzebowanie organizmu. Preparaty te w specyficznych warunkach mogą zastąpić całkowicie pokarm. Przykładem takiego produktu są preparaty z linii Nutridrink, czy NESTLE Resource.
- diety specjalistyczne – zawierają wszystkie składniki odżywcze, jednak w różnych proporcjach. Skład danego preparatu zależy od jednostki chorobowej, w której jest stosowany, może być to zwiększona ilość białka, zmniejsza ilość cukru czy potasu itp. Preparaty te nie mogą całkowicie zastąpić standardowej diety.
- środki spożywcze niekompletne – nie zawierają wszystkich składników odżywczych, tylko wybrane z nich lub pojedyncze substancje. Przeznaczone są dla osób, które potrzebują uzupełnić dietę w konkretny składnik. Preparaty te nie mogą całkowicie zastąpić standardowej diety.
Czym różni się żywność specjalnego przeznaczenia medycznego od suplementu i leku ?
Zarówno suplementy, jak i leki to specyficzne substancje lub wyciągi umożliwiające uzupełnienie codziennej diety (w przypadku suplementów) i wywołujące określone reakcje organizmu. Nie mogą one jednak zastąpić całkowicie lub w części pokarmu, jak jest to w przypadku omawianych preparatów.
Wszystkie jednak powinny mieć potwierdzone badaniami naukowymi działanie, w przypadku powyższych preparatów, jak i leków jest to nawet obligatoryjne.
Gdzie kupić żywność specjalnego przeznaczenia medycznego?
Kupno środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego możliwe jest jedynie w aptekach i hurtowniach medycznych.
W internecie możliwe jest również kupno tych produktów od pośredników i przedstawicieli medycznych.
Omawianych produktów nie znajdziemy jednak w standardowych sklepach spożywczych.
Lekarz może wypisać receptę na te preparaty, jednak kupno ich możliwe jest przez wszystkich i w większości przypadków nie wymaga specjalnych pozwoleń.
Wegańskie uzupełnienie białka
Jaki jest koszt takich produktów?
Produkty te kupimy, jedynie w czteropakach ich cena w zależności od rodzaju waha się w przedziale od 20 do 35 zł.
Niektóre preparaty objęte są refundacją Narodowego Funduszu Zdrowia.
PODSUMOWANIE
Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego to niezwykłe produkty, które pomagają utrzymać odpowiednie odżywienie wielu grupom społecznym. Gdyby nie one prawdopodobnie część osób nie mogłaby utrzymać prawidłowego odżywienia organizmu.
BIBLIOGRAFIA:
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/LSU/?uri=CELEX:32016R0128 (dostęp 19.08.2022)
- https://www.gov.pl/web/gis/szczegolowe-wymagania-prawne-dotyczace-zywnosci-dla-okreslonych-grup (dostęp 19.08.2022)
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/srodki-spozywcze-specjalnego-przeznaczenia-zywieniowego-17646139 (19.08.2022)
- https://ncez.pzh.gov.pl/informacje-dla-producentow/zywnosc-specjalnego-przeznaczenia-medycznego-kryteria-kwalifikacji-na-podstawie-przepisow-unijnych/ (dostęp 19.08.2022)
- Pląsek A., Piecyk M.: Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego – zastosowanie i wymagania prawne.; Przemysł spożywczy 2020, 74 (11): 20-24
- Baraniak J., Małgorzata K.: Suplementy diety, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego a lek roślinny w świetle współczesnej fitoterapii.; Postępy fitoterapii 2015, 3: 177- 183
- https://www.gov.pl/web/gis/sytuacja-prawna-zywnosci-dla-okreslonych-grup (dostęp 19.08.2022)
- Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku
- Przewodnik naukowo–techniczny Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w sprawie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego z 2015 r.;
- Zawiadomienie Komisji w sprawie kwalifikacji żywności specjalnego przeznaczenia medycznego z 2017 r.
