Słowem wstępu

Nielegalny doping jest jednym z wielu problemów, które związane są ze współczesnym sportem. Wraz z biegiem lat w mediach pojawiają się coraz to nowe informacje o kolejnych sportowcach, u których zostały wykryte niedozwolone środki. Kwestie prawne związane z dopingiem w sporcie uregulowane są na gruncie wielu aktów prawnych. Akty prawne  o charakterze międzynarodowym (takie jak np. Konwencja Antydopingowa, sporządzona  w Strasburgu dnia 16 listopada 1989 roku) regulują kwestie związane z dopingiem w sporcie w sposób bardziej ogólny, wyznaczając Państwom-stronom Konwencji ogólne ramy tego, w jaki sposób powinny zwalczać zjawisko nielegalnego dopingu w sporcie. Państwom-sygnatariuszom pozostawiono natomiast wprowadzenie do ich porządku prawnego odpowiednich aktów prawnych (takich jak m.in. w Polsce ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zwalczaniu dopingu w sporcie), instrumentów oraz organizacji, które będą miały na celu wyeliminowanie środków dopingujących ze sportu.

Przykłady

Trudno nie odnieść wrażenia, iż w ostatnim czasie wraz ze wzrostem imprez sportowych na świecie oraz rozwojem medycyny, coraz częściej poruszana jest problematyka dopingu w sporcie. Kolejne mistrzostwa o charakterze krajowym, europejskim czy międzynarodowym, niezależnie od dyscypliny sportowej, coraz częściej prowadzą do sytuacji, w których media informują społeczeństwo o kolejnych aferach dopingowych. Nie trzeba szukać daleko, nawet w ciągu ostatnich kilku miesięcy, zdyskwalifikowany za zażywanie środków dopingujących został kenijski biegacz, Felix Kirwa. Organizacja Athletics Integrity postanowiła ukarać go zawieszeniem aż do dnia 14 listopada 2019 roku, a także unieważniła jego wynik w maratonie w Singapurze w zeszłym roku, podczas którego to biegu Kenijczyk uzyskał drugą pozycję. Środkiem, który został wykryty w organizmie sportowca była strychnina, która bardzo często bywa używana jako trutka na szczury, natomiast przyjmowana przez ludzi w odpowiedni niskich dawkach potrafi działać pobudzająco oraz redukować poczucie zmęczenia.

Poza tym, w trakcie ostatnich lat zostało ujawnione także o wiele więcej afer dopingowych, których ,,bohaterami” zostali tacy sportowcy jak Danił Siergiejewicz Łysienko (rosyjski lekkoatleta specjalizujący się w skoku wzwyż), Max Hauke (austriacki biegacz narciarski) czy też Lance Armstrong (amerykański kolarz szosowy). Środki dopingowe przede wszystkim działają w sposób pobudzający na układ nerwowy oraz pomagają zwiększyć wytrzymałość, koncentrację oraz siłę. Wzrost liczby sportowców, którzy w ostatnim czasie zaczęli wspomagać swoje osiągi za pomocą niedozwolonych środków spowodowany jest głownie rozwojem medycyny oraz ciągłym pojawianiem się nowych, ulepszonych specyfików. Można także zaryzykować stwierdzenie, że rozwój medycyny spowodował również coraz częstsze wykrywanie stosowania dopingu u sportowców, gdyż  w dalszym ciągu powstają coraz to nowe, bardziej dokładne metody badań, które pozwalają na ujawnienie tego – kto, kiedy i w jakich ilościach zażył środki określonego rodzaju. Celem niniejszego opracowania jest natomiast przedstawienie kwestii prawnych związanych  z dopingiem w sporcie, a także wskazanie na to, jakie akty prawne w polskim prawie regulują tę problematykę oraz jakie są zagrożenia karne dla sportowców stosujących niedozwolone środki. Pomimo uregulowania wielu kwestii w aktach o randze międzynarodowej, to krajowym ustawodawcom pozostawiono wprowadzenie w ramach własnych systemów prawnych odpowiednich przepisów, które pozwolą na ograniczenie i wyeliminowanie dopingu w sporcie.

Wsparcie zdolności treningowych

Jak to wygląda w sferze międzynarodowej?

Pomimo tego, iż na pierwszy rzut oka kwestie reakcji karnej na doping w sporcie oraz opracowania listy zakazanych środków nie powinny stanowić problemu oraz zostać uregulowane w ramach jednego aktu prawnego, sprawa ta wygląda nieco bardziej skomplikowanie. Istnieje bowiem wiele aktów prawnych zarówno o randze krajowej, jak  i międzynarodowej, które regulują kwestie dopingu w sporcie, a przepisy o charakterze antydopingowym są tworzone na prawie każdym możliwym szczeblu, w niektórych wypadkach nawet w ramach wewnętrznych regulaminów tworzonych przez określone organizacje.

Na wstępie należy wskazać przede wszystkim na akty prawne o charakterze międzynarodowym, które obowiązują wszystkich zawodowych sportowców np. w trakcie Igrzysk Olimpijskich. Związane jest to z zasadą równości, zgodnie z którą każdy  ze sportowców powinien być traktowany w ten sam sposób, poddany tym samym badaniom, na obecność w organizmie tych samych środków. Jednym z tego typu aktów jest Konwencja Antydopingowa Rady Europy sporządzona w Strasburgu w dniu 16 listopada 1989 roku. Według preambuły w/w Konwencji, Państwa-strony zobowiązały się do prowadzenia dalszej i bardziej skutecznej współpracy w celu ograniczenia i wyeliminowania dopingu ze sportu,  a jednym z powodów uchwalenia tego aktu prawnego było zaniepokojenie Państw-sygnatariuszy wzrostem używania środków dopingujących oraz stosowaniem metod dopingowych przez sportowców, a także konsekwencjami dla zdrowia tych osób i przyszłości sportu na świecie. Przepisy zawarte we wspomnianej Konwencji mają jednak dość ogólne przepisy, w ramach których Państwa-strony zobowiązują się np. do powoływania  i koordynowania odpowiednich wewnątrzkrajowych organów zwalczających doping  w sporcie (art. 3 Konwencji), wprowadzenia odpowiednich regulacji zmierzających do ograniczenia stosowania niedozwolonych środków (art. 4) czy też zorganizowania na swoich terytoriach laboratoriów kontroli dopingowych (art. 5). Dla celów niniejszej Konwencji został powołany także Zespół kontrolny, który czuwa nad realizacją postanowień wskazanego aktu prawnego.

Poza tym, jeżeli chodzi o inne akty prawne o charakterze międzynarodowym, warto także wskazać na Międzynarodową Konwencja UNESCO o Zwalczaniu Dopingu w Sporcie sporządzona w Paryżu w dniu 19 października 2005 roku, która zawiera nieco bardziej szczegółowe regulacje aniżeli jej poprzedniczka. Celem tej Konwencji jest również promowanie zapobiegania oraz walki z dopingiem w celu wyeliminowania go ze sportu. Państwa-strony Konwencji mają natomiast za zadanie podejmowanie stosownych działań, które przyczynią się do osiągnięcia tego celu oraz rozwijanie współpracy międzynarodowej pomiędzy państwami w tejże kwestii.

Czym jest naruszenie przepisów antydopingowych?

Kluczowe jest także wskazanie na art. 2 Konwencji, w której zostały wprowadzone tzw. definicje legalne i pojawiło się w nich np. wskazanie wprost tego, czym jest naruszenie przepisów antydopingowych. I tak, jest to m.in. zdarzenie takie jak:

• obecność substancji zabronionej lub jej metabolitów albo markerów w próbce fizjologicznej sportowca,

• użycie lub próba użycia substancji zabronionej lub metody zabronionej,

• niewyrażenie zgody lub bez ważnego uzasadnienia niezgłoszenie się
  na pobranie próbki po powiadomieniu zgodnie z obowiązującymi przepisami antydopingowymi lub w inny sposób unikanie pobrania próbki,

• naruszenie odpowiednich wymogów określających dostępność sportowca
  do kontroli poza zawodami, w tym nieprzedstawienie wymaganych informacji na temat miejsca pobytu oraz niepoddanie się badaniom ogłoszonym w oparciu o rozsądne zasady,

• manipulowanie lub próba manipulowania jakąkolwiek częścią kontroli antydopingowej,

• posiadanie substancji lub metod zabronionych,

• handel dowolną substancją zabronioną lub metodą zabronioną,

• podanie lub próba podania sportowcowi substancji zabronionej lub metody zabronionej lub pomaganie, zachęcanie, ułatwianie, podżeganie, ukrywanie lub każdy inny rodzaj współdziałania wiążący się z naruszeniem przepisów antydopingowych lub próbą ich naruszenia.

Definicja ta stała się kluczowa dla określenia tego, na czym polega doping w sporcie  i została ona zaimplementowana m.in. do Światowego Kodeksu Antydopingowego czy też polskiej ustawy dotyczącej dopingu w sporcie. Omawiana Konwencja w dalszej części również wskazuje na sposoby, w jakie Państwa-sygnatariusze mogą i powinny dążyć do wyeliminowania dopingu ze sportu, jednakże poszczególne przepisy mają o wiele bardziej szczegółowy charakter, wskazując na konkretne działania oraz konieczność powołania określonych organizacji i zespołów.

Doskonałe wsparcie wytrzymałości B-alanina

Światowy Kodeks Antydopingowy

W praktyce ogromne znaczenie mają także postanowienia zawarte w Światowym Kodeksie Antydopingowym z 2015 roku, który został uchwalony przez Międzynarodową Agencję Antydopingową (World Anti-Doping Agency). Kodeks określa m.in. katalog kar, które mogą być nałożone na sportowców stosujących doping, a także na ich trenerów oraz osoby, które w inny sposób naruszyły przepisy antydopingowe. W Światowym Kodeksie Antydopingowym karami indywidualnymi są np. unieważnienie wyników zawodów sportowych, w których doszło do naruszenia przepisów antydopingowych, kara zakazu startów z powodu obecności, użycia lub próby użycia lub posiadania substancji zabronionych i metod zabronionych, wykluczenie za naruszenie innych przepisów antydopingowych czy też podanie orzeczenia do publicznej wiadomości. Możliwe jest także ukaranie osób, które handlują/podają środki dopingujące zawodnikom i np. zastosowanie wobec nich kary dożywotniego zakazu uczestnictwa w zawodach sportowych.

Nadto, kwestie antydopingowe uregulowaną są również w ramach wewnętrznych regulaminów, które są tworzone i uchwalane przez podmioty organizujące określone wydarzenia sportowe i obowiązują sportowców biorących udział np. w Mistrzostwach Świata w piłce nożnej. Światowa Agencja Antydopingowa (WADA) od 2004 roku corocznie publikuje także listę, która zawiera zabronione dla sportowców środki, a wszelkie aktualizacje poprzedzane są konsultacjami z reprezentantami środowiska sportowego oraz medycznego.

Mocne doładowanie przed treningiem – Stim Punch

Jak to wygląda w Polsce?

Mając na uwadze powyższe uregulowania o charakterze międzynarodowym, państwa muszą w ramach własnych porządków prawnych wprowadzić odpowiednie regulacje, które zapewnią właściwe przestrzeganie przepisów Konwencji. Wskazane przepisy zawarte
w aktach prawnych o randze międzynarodowej nie mogą być bowiem stosowane bezpośrednio. W polskim porządku prawnym największe znaczenie w tej kwestii ma ustawa  z dnia 21 kwietnia 2017 roku o zwalczaniu dopingu w sporcie.

Zgodnie z art. 1 ustawy, wspomniany akt prawny reguluje zagadnienia dotyczące zwalczania dopingu w sporcie, a także organizację i zakres działania Polskiej Agencji Antydopingowej oraz Polskiego Laboratorium Antydopingowego. Poza tym, w art. 3 zostało także wyszczególnione to, jakie działania uważane są za stosowanie dopingu. Zakres tych czynności zbliżony jest do definicji wskazanej w Międzynarodowej Konwencji UNESCO
o Zwalczaniu Dopingu w Sporcie, jednakże jest on nieco szerszy i dotyczy także m.in. pomocnictwa, podżegania lub innego współdziałania wiążącego się z zachowaniem uznawanym za doping w sporcie lub usiłowania takiego zachowania lub naruszenia warunków kary dyskwalifikacji przez inną osobę (pkt 3).

W ramach wspomnianej ustawy, określone są także np. zadania Polskiej Agencji Antydopingowej (POLADA), do których należy np. określanie zasad i przebiegu kontroli antydopingowej, prowadzenie czynności wyjaśniających zmierzających do ustalenia odpowiedzialności dyscyplinarnej za doping w sporcie zawodnika czy też prowadzenie czynności wyjaśniających zmierzających do ustalenia odpowiedzialności dyscyplinarnej  za doping w sporcie zawodnika. Poza tym, w art. 21 ustawodawca nakłada na zawodników obowiązek poddawania się kontrolom antydopingowym przeprowadzanym przez Agencję. Jeżeli wynik takiej kontroli na obecność niedozwolonych środków w organizmie okaże się być pozytywny, wówczas wszczyna się postępowanie, które zmierza do ukarania sportowca. Sprawa jest rozpatrywana przez Panel Dyscyplinarny, według zasad zawartych w Światowym Kodeksie Antydopingowym oraz Konwencji UNESCO (art. 35 ust. w/w ustawy).

Co ciekawe, ustawa w rozdziale 7 zawiera także Przepisy karne, które dotyczą odpowiedzialności karnej sportowców za złamanie określonych przepisów. I tak, w art. 48  i 49 wskazane jest, iż karalne jest podawanie małoletnim zawodnikom oraz dorosłym zawodnikom bez ich wiedzy substancji zabronionych, a sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 3. Nadto, karze podlega także sprawca, który nie posiada pozwolenia na dopuszczenie do obrotu wydanego na podstawie art. 3 ust. 1 lub ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne i udostępnia osobom trzecim, odpłatnie lub nieodpłatnie, substancję zabronioną, lub przechowuje ją w celu udostępnienia osobom trzecim, odpłatnie lub nieodpłatnie. Zagrożenie karne jest identyczne jak w poprzednim przypadku.

Poza wspomnianą wcześniej ustawą, w polskim porządku prawnym należy wskazać także na powszechnie obowiązujące rozporządzenia, takie jak np. rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 19 czerwca 2017 roku w sprawie szkoleń kontrolerów antydopingowych Polskiej Agencji Antydopingowej, które określa m.in. programy szkolenia kontrolerów przy badaniach antydopingowych, tryb przeprowadzania egzaminu czy też wzory certyfikatów kontrolerów. Innymi aktami prawnymi są np. Przepisy Antydopingowe Polskiej Agencji Antydopingowej z dnia 1 lipca 2017 roku (opracowane na podstawie Światowego Kodeksu Antydopingowego z 2015 roku) czy też regulaminy wewnętrzne opracowywane przez poszczególne krajowe komitety czy też federacje.

http://esplatform.pl/zasady-odpowiedzialnosci-dyscyplinarnej-pilkarzy-za-doping/

Podsumowanie

Reasumując, widoczne jest to, jak szerokim i szczegółowo uregulowanym zagadnieniem jest kwestia dopingu w sporcie. Przepisy prawne dotyczące dopingu zawarte są nie tylko w aktach prawnych o charakterze krajowym, ale także w wielu aktach rangi międzynarodowej. Akty prawne o charakterze międzynarodowym regulują kwestie związane z dopingiem w sporcie w bardziej ogólny sposób, wyznaczając Państwom-stronom Konwencji ogólne ramy tego, w jaki sposób powinny działać oraz zwalczać zjawisko nielegalnego dopingu w sporcie. Natomiast to właśnie Państwom-sygnatariuszom pozostawiono wprowadzenie do ich porządku prawnego odpowiednich aktów prawnych, instrumentów oraz organizacji, które będą miały na celu ograniczanie i całkowite wyeliminowanie środków dopingujących ze sportu.

Ponadto, należy podkreślić, że wraz z rozwojem medycyny oraz wobec pojawiania się nowych środków dopingujących, akty o randze międzynarodowej oraz ustawodawstwo krajowe może być w dalszym ciągu poszerzane o kolejne przepisy prawne, które będą regulowały tę materię. Konieczne jest również jak najczęstsze aktualizowanie list zawierających katalog środków niedozwolonych, gdyż coraz częściej dochodzi do sytuacji,
w której pojawiają się na rynku nielegalnego dopingu nowe środki, które do tej pory nie zostały zabronione bądź ich wykazanie w organizmie w trakcie kontroli antydopingowej staje się coraz mniej prawdopodobne. Walka z dopingiem w sporcie może zatem w kolejnych latach jeszcze bardziej przybrać na sile i stanowić wyzwanie nie tylko dla całej społeczności międzynarodowej, ale także dla walczących z nim organizacji oraz dla ustawodawstwa krajowego.

Źródła: