Photo by Scott Webb on Unsplash
W zawodach lekkoatletycznych i sportach wymagających wytrzymałości, siły mięśni, szybkości i mocy mężczyźni zazwyczaj osiągają lepsze wyniki od kobiet ze względu na podstawowe różnice między płciami, podyktowane chromosomami płciowymi i hormonami płciowymi w okresie dojrzewania, w szczególności testosteronem. Różnice między płciami w wynikach sportowych i zadaniach fizycznych jest konsekwencją różnicy w czasie i działaniu steroidowych hormonów płciowych podczas dojrzewania i rozwoju oraz ich zróżnicowanego wpływu na różne układy biologiczne, które są najczęściej wykorzystywane podczas zawodów sportowych, czyli aparat mięśniowy i układ nerwowy.
Różnice płci w wydajności fizycznej
Różnice między płciami w wynikach sportowych, które obejmują siłę lub wytrzymałość są znaczne i zdeterminowane biologicznymi różnicami między mężczyznami i kobietami. Dorośli mężczyźni są przeciętnie silniejsi i szybsi na krótkich i długich dystansach niż kobiety w podobnym wieku i o podobnym statusie wytrenowania. Różnice między płciami pojawiają się wraz z początkiem dojrzewania, zbiegając się ze wzrostem endogennych hormonów płciowych, w szczególności testosteronu u mężczyzn. Różnica między płciami w rekordach świata i najlepszych wynikach w wielu wydarzeniach lekkoatletycznych opierających się na wytrzymałości i sile mięśni waha się od ~10% do 30%.
Największe różnice między płciami są widoczne w przypadku sportów i wydarzeń opierających się w większym stopniu na sile mięśni, takich jak podnoszenie ciężarów, skoki i pływanie na krótkich dystansach. W takich przypadkach mężczyźni osiągają lepsze wyniki od kobiet, nawet jeśli masa ciała jest jednakowa dla obu płci. W pływaniu największa różnica między płciami występuje w najkrótszych konkurencjach (50m), a najmniejsza w przypadku dłuższych konkurencji. Różnice te dotyczą przede wszystkim fizycznych i anatomicznych możliwości oraz ograniczeń mężczyzn i kobiet, w dużej mierze niezależnych od motywacji oraz możliwości do szkolenia na elitarnym poziomie.
W przypadku zawodów ultrawytrzymałościowych, które są wykonywane przy stosunkowo niskim procencie wykorzystania tlenu, różnica w wynikach biegowych ze względu na płeć jest nadal widoczna w przypadku większości konkurencji. Jedynie w otwartych zawodach pływackich na ultradystansach kobiety osiągały lepsze wyniki niż mężczyźni, gdy temperatura wody była niska (<20°C) i dystans przekraczał 30 km. W długodystansowych zawodach pływackich na wodach otwartych na dystansie krótszym niż 30 km najlepsi mężczyźni zazwyczaj osiągają lepsze wyniki niż najlepsze kobiety. Na przykład mężczyzna, który zajął pierwsze miejsce, był o 10,4% szybszy od kobiety, która zajęła pierwsze miejsce w biegu na 10 km. Jednakże w sportach opierających się głównie na umiejętnościach technicznych, takich jak łucznictwo i strzelectwo, różnice w wynikach między płciami są minimalne. Zatem w sportach wyczynowych i wydarzeniach lekkoatletycznych, w których dominującym czynnikiem wydajności są umiejętności, różnice między mężczyznami i kobietami są niewielkie, podczas gdy w innych sportach, w których dominującymi czynnikami są parametry wydolności, różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami są znaczące.
Fizjologiczne czynniki warunkujące wydajność płci w sporcie
Wyniki sportowe zarówno mężczyzn, jak i kobiet zależą przede wszystkim od kilku głównych atrybutów, a dominacja każdego atrybutu będzie się różnić w zależności od wymagań konkretnej dyscypliny sportowej. Na przykład wyniki w sportach wytrzymałościowych, takie jak biegi długodystansowe, prognozuje się na podstawie maksymalnego poboru tlenu (VO2max) oraz maksymalnej intensywności biegu (lub procentu VO2max), którą można utrzymać podczas długiego okresu czasu oraz ekonomią biegu. Spośród tych trzech głównych czynników, większą prędkość biegu dystansowego u mężczyzn w porównaniu z kobietami można przede wszystkim wytłumaczyć większym VO2max. Natomiast w sportach takich jak podnoszenie ciężarów wyniki zależą przede wszystkim od beztłuszczowej masy ciała i siły mięśni, przy czym w obu przypadkach występują duże różnice między płciami.
Siła i moc mięśniowa
Mężczyźni na ogół posiadają więcej masy mięśniowej i przejawiają korzystniejsze paramtery generowania siły i mocy mięśniowej. Siła mięśni zależna jest także od układu nerwowego i jego zdolności do aktywowania dostępnych mięśni szkieletowych poprzez neurony ruchowe alfa oraz szybkości aktywacji tychże neuronów. Zdolność do optymalnej aktywacji dostępnych neuronów ruchowych, czyli jednostek motorycznych i unerwianych przez nie włókien mięśniowych podczas skurczu o maksymalnej sile nie różnią się u mężczyzn i kobiet. Zatem różnice między płciami w sile i mocy mięśni wynikają przede wszystkim z większej masy mięśni szkieletowych i szybszego kurczenia się mięśni szkieletowych u mężczyzn w porównaniu z kobietami.
Mężczyźni posiadają większy przekrój poprzeczny mięśni szkieletowych, szczególnie w kontekście włókien szybkokurczliwych typu II. Należy zauważyć, że siła właściwa i moc (siła lub moc znormalizowana do rozmiaru włókna) zarówno włókien MHC typu I, jak i typu II są podobne u mężczyzn i kobiet. Jednakże włókna MHC typu II charakteryzują się nawet dwukrotnie większą szybkością skracania niż włókna MHC typu I u obu płci. Chociaż mężczyźni mają większą ilość włókien typu II niż podobnie trenujące lub prowadzące siedzący tryb życia kobiety, kluczowym pytaniem jest, czy różnice między płciami w proporcjonalnym obszarze typów włókien obserwuje się również wśród elitarnych sportowców w danym sporcie. Analiza ograniczonych danych sugeruje, że nawet wśród wyczynowych sportowców mężczyźni nadal posiadają większą powierzchnię włókien typu II w porównaniu z kobietami, włączając w to sportowców wytrzymałościowych i siłowych oraz kulturystów. Co więcej, komórki satelitarne, które biorą udział w naprawie włókien mięśniowych, a także wspomagają przerost włókien, są liczniejsze u mężczyzn niż u kobiet, ale tylko w przypadku włókien typu II.
Masa mięśni i siła kończyn u mężczyzn mogą być dwukrotnie większe niż u kobiet w wielu grupach wiekowych, przy czym różnice w masie i sile mięśni górnej części ciała są większe w porównaniu z dolną częścią ciała. Siła mięśni ramion u kobiet waha się od 50% do 60% siły mięśni zginaczy łokcia u mężczyzn i od 60% do 80% mięśni kończyn dolnych, takich jak mięśnie czworogłowe uda.
Różnice w generowaniu mocy mięśni kończyn ze względu na płeć są nawet większe niż różnice w maksymalnej sile izometrycznej, prawdopodobnie dlatego, że maksymalna prędkość skurczu jest zazwyczaj wolniejsza u kobiet przy danym obciążeniu. Przykładowo, maksymalna moc podczas jazdy na rowerze i ćwiczeń prostowników jednej kończyny stawu kolanowego u kobiet wynosiła od 63% do 67% mocy u mężczyzn. Zatem różnica między płciami w sportach wymagających mocy może być znaczna, szczególnie w przypadku siły górnej części ciała.
Kompleksowy intra-workout wspierający zdolności treningowe – KUP TUTAJ
Wydolność tlenowa
Moc aerobowa jest głównym czynnikiem prognostycznym wytrzymałości sportowej w sportach długodystansowych. Wysoki poziom wydolności tlenowej jest powiązany z wysokim VO2max. Jest on zależny od całkowitej objętości krwi, wielkości serca, objętości wyrzutowej oraz maksymalnej częstości akcji serca, a na obwodzie od przepływu krwi w mięśniach szkieletowych, gęstości naczyń włosowatych i zawartości mitochondriów. Mężczyźni mają średnio większy rozmiar serca, a co za tym idzie większą objętość wyrzutową, większe stężenie i masę hemoglobiny we krwi, większą masę mięśniową oraz mniejszą zawartość tkanki tłuszczowej do udźwigu.
Bioenergetyka wysiłku
Zapasy substratów energetycznych (tj. trójglicerydy domięśniowe, wolne kwasy tłuszczowe, glikogen, glukoza w osoczu, białko, ATP+PCr) odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu podczas ćwiczeń i są czynnikiem nierzadko decydującym o zdolnościach wysiłkowych. Względny udział tych źródeł energii zależy przede wszystkim od intensywności i czasu trwania ćwiczeń, ale wpływa na niego także dieta, warunki środowiskowe, status wytrenowania i płeć. Krótkotrwałe i intensywne ćwiczenia beztlenowe, takie jak sprint, będą opierać się głównie na energii zgromadzonej w ATP, fosfokreatynie i glukozie. W przypadku dłuższych ćwiczeń aerobowych źródłem energii w dużym stopniu są węglowodany i tłuszcze (. Podczas ćwiczeń o niskiej intensywności (<40% VO2max) tłuszcze są głównym źródłem paliwa, ale wraz ze wzrostem intensywności energia ze źródeł tłuszczowych maleje, a wzrasta ze źródeł węglowodanów.
Osoby wytrenowane wykorzystują substraty efektywniej niż nowicjusze, przy czym osoby niewytrenowane w większym stopniu opierają się na węglowodanach przy umiarkowanej i wyższej intensywności niż osoby o wysokim stopniu wytrenowania. Jednakże przy tej samej względnej intensywności ćwiczeń istnieją różnice między płciami w wykorzystaniu substratów podczas ćwiczeń wytrzymałościowych. Kobiety utleniają więcej tłuszczu, a mniej węglowodanów i aminokwasów niż mężczyźni podczas ćwiczeń wytrzymałościowych o podobnej intensywności. Różnice pochodzą częściowo z typologii mięśni. Mężczyźni mają większą zdolność glikolityczną niż kobiety, które wykazują większą niż mężczyźni zdolność oksydacyjną całych mięśni. Ta różnica płci w metabolizmie energetycznym całych mięśni jest związana z różnicami w proporcjonalnej powierzchni włókien typu II i I w mięśniach szkieletowych, wpływających zarówno na moc tlenową, jak i beztlenową.
Beta-alanina od Testosterone.pl – poprawa wysiłków o wysokiej intensywności – KUP TUTAJ
Ekonomia ruchu
Bardziej wydajne wzorce ruchu podczas występów sportowych skutkują niższymi kosztami metabolicznymi przy danej prędkości wysiłku i przyczyniają się do korzydstniejszych wyników sportowych. Ekonomię biegania lub jazdy na rowerze ocenia się ilościowo poprzez określenie poboru tlenu przy ustalonej prędkości. Ekonomia biegania i w mniejszym stopniu jazdy na rowerze, różni się znacznie u poszczególnych osób (30–40% w bieganiu i 20–30% na rowerze), a u niektórych sportowców może się poprawić dzięki treningowi. Niezależnie od różnic indywidualnych, ekonomia biegu nie różni się znacząco pomiędzy wytrenowanymi biegaczkami i biegaczami. Natomiast w przypadku biegaczy rekreacyjnych kobiety zużywały nieco mniej tlenu brutto podczas biegania z prędkościami submaksymalnymi. Podczas pływania kobiety wykazują większą oszczędność ruchu niż mężczyźni. Wyższy procent tkanki tłuszczowej u kobiet i niższy opór ze względu na mniejszą powierzchnię mogą być korzystne w porównaniu z mężczyznami, umożliwiając mniejszy opór i mniejszy opór w wodzie oraz mniejsze zużycie tlenu przy danej prędkości. Większa ekonomiczność pływania w przypadku kobiet w porównaniu z mężczyznami może częściowo wyjaśniać zmniejszenie różnic między płciami w wynikach pływania podczas długodystansowych zawodów na basenie (>400 m) i ultradystansowego pływania w wodach otwartych.
Przewaga kobiet
W przypadku ćwiczeń izometrycznych pojedynczej kończyny kobiety mają wyższy krytyczny próg intensywności ćwiczeń niż mężczyźni. Wyniki te są zgodne z dużą liczbą badań, które wykazują większą odporność na zmęczenie kobiet w porównaniu z mężczyznami podczas izometrycznych skurczów mięśni kończyn górnych i dolnych dla intensywności znormalizowanych do siły maksymalnej. Odporność na zmęczenie u kobiet odzwierciedla różnice w proporcjonalnej powierzchni włókien typu I, która jest większa u niektórych mięśni kończyn u kobiet w porównaniu z mężczyznami. Dlatego podczas wybranych ćwiczeń obejmujących ćwiczenia izometryczne kobiety często osiągają lepsze wyniki niż mężczyźni.
Wydaje się, że kobiety szybciej regenerują się po męczących ćwiczeniach dynamicznych i izometrycznych niż mężczyźni ze względu na szybszy powrót funkcji skurczowej związanej z beztlenowym metabolizmem. Kobiety wykazują mniejsze zmęczenie mięśni podczas lub po seriach ćwiczeń oraz po ćwiczeniach wielokrotnych sprintów. Istnieją pewne przesłanki sugerujące wpływ większego poziomu estradiolu jako czynnika warunkującego szybszą regenerację.
Adaptacje treningowe kobiet i mężczyzn
Zarówno kobiety i mężczyźni skutecznie reagują na trening fizyczny. Istnieją jednak pytania odnoszące się do różnic w odniesieniu do procesu adaptacyjnego na różne rodzaje aktywności fizycznej.
Adaptacje w treningu oporowym
Wysiłek wpływa na produkcję steroidowych hormonów płciowych, a niektóre badania wskazują na wzrost całkowitego i wolnego poziomu testosteronu po serii ćwiczeń oporowych u mężczyzn, podczas gdy reakcje u kobiet nie są jasne. Efekt ten różni się w zależności od wieku, wytrenowania, intensywności i objętości treningu fizycznego. Zwiększony poziom testosteronu nie jest jednak niezbędny do przerostu mięśni i może być ważniejszy u mężczyzn w warunkach niskiego poziomu testosteronu. Zgłaszano jednak większy całkowity poziom testosteronu u kobiet po 24 tygodniach treningu oporowego. Zatem u mężczyzn i kobiet może wystąpić zwiększone wydzielanie hormonów anabolicznych w odpowiedzi na trening o wysokim oporze, jednakże ich rola w konsekwentnym promowaniu przerostu mięśni jest prawdopodobnie mniejsza niż mogłoby się wydawać.
Pump od Testosterone.pl – Suplement przedtreningowy zwiększający pompę mięśniową – KUP TUTAJ
Adaptacje w treningu wytrzymałościowym
Zarówno mężczyźni, jak i kobiety wykazują podobny względny wzrost czynności układu sercowo-naczyniowego (VO2max) i wydolności tlenowej po krótkotrwałym treningu, ale długoterminowe adaptacje serca mogą być większe u mężczyzn niż u kobiet, prawdopodobnie regulowane przez endogenny testosteron. U młodych dorosłych zwiększenie objętości wyrzutowej było podobne u obu płci 3 miesiące po treningu wytrzymałościowym. Natomiast, później mężczyźni nadal poprawiali VO2max przez okres do 9 miesięcy po rozpoczęciu treningu wysiłkowego, podczas gdy u kobiet stabilizacja nastąpiła po 3 miesiącach treningu.
U mężczyzn również wykazano wzrost masy lewej komory serca (LV) do 6 miesięcy od rozpoczęcia treningu wytrzymałościowego, natomiast u kobiet po 3 miesiącach zauważono maksymalny wzrost i plateu. Kobiety konsekwentnie mają mniejszą masę LV w następstwie wielu metod i rodzajów treningowych treningowych niż mężczyźni. U mężczyzn roczny trening wytrzymałościowy spowodował zrównoważony wzrost zarówno masy, jak i objętości LV, w związku z czym stosunek masy do objętości LV był podobny do wartości wyjściowych. Jednakże u kobiet objętość wzrosła bardziej niż masa LV, tak że stosunek masy do objętości LV był niższy od stosunku początkowego. Ten stosunkowo większy wzrost objętości w porównaniu z masą wskazuje na większy udział ekscentrycznej przebudowy u kobiet w porównaniu z mężczyznami. Co ważne, mężczyźni mają większy wzrost objętości wyrzutowej przy danym ciśnieniu napełniania lewej komory serca niż kobiety. Chociaż adaptacje objętości końcowo-rozkurczowej LV podczas treningu wysiłkowego są podobne u młodych mężczyzn i kobiet, u mężczyzn obserwuje się większe nasilenie mechanizmu Franka–Starlinga, który jest cechą charakterystyczną sportowców wytrzymałościowych.
Przyczyna różnic między płciami w adaptacji układu sercowo-naczyniowego w strukturze LV nie jest do końca poznana, ale prawdopodobnie mają one związek z różnicami w zakresie steroidowych hormonów płciowych. Wyższy poziom stężenia krążącego testosteronu może przyczyniać się do wzrostu masy LV ze względu zarówno na działanie anaboliczne, jak i antykataboliczne. U kobiet krążące estrogeny mogą osłabiać wzrost masy LV podczas treningu wysiłkowego poprzez przekazywanie sygnałów przez receptor estrogenowy β i przeciwprzerostowe działanie przedsionkowego czynnika natriuretycznego. Co więcej, estrogen prawdopodobnie wpływa na szlak Akt/PI3K, który blokuje przerost komór związany z treningiem fizycznym. Testosteron u mężczyzn i estrogen u kobiet mogą również wpływać na przerost LV wywołany wysiłkiem fizycznym poprzez przeciwstawny wpływ na układ renina–angiotensyna w sercu. Ta adaptacja niekoniecznie jest korzystna i w połączeniu z większą adaptacją układu sercowo-naczyniowego u trenujących, częstość nagłych zgonów sercowych u mężczyzn podczas ćwiczeń jest znacznie większa w porównaniu z kobietami.
U starszych osób dorosłych VO2max wzrasta podobnie podczas treningu wytrzymałościowego u mężczyzn i kobiet, chociaż adaptacje układu sercowo-naczyniowego różnią się w zależności od płci. Starsi mężczyźni zwiększali objętość wyrzutową podczas maksymalnego wysiłku połączonego z treningiem wytrzymałościowym. Różnica w adaptacjach nie jest poznana, ale brak przebudowy komór i zwiększenia objętości krwi może być odpowiedzialny za zmniejszoną adaptację serca do wysiłku fizycznego u starszych kobiet. W grę może wchodzić także spadek poziomu estrogenów związany z menopauzą.
Rozwój i dojrzewanie jako przyczyna różnic w dyspozycji fizycznej
Od okresu dziecięcego do okresu dojrzewania stężenia testosteronu są podobne u obu płci, a następnie zaczynają się różnić, osiągając nawet 30-krotny wzrost u chłopców do 18. roku życia. Początek dojrzewania płciowego przypada zwykle na około 10 lat w przypadku dziewcząt (zakres 8–13 lat) i w wieku 11,5 lat u chłopców (zakres 9–14 lat). Dojrzewanie charakteryzuje się wzrostem stężenia hormonów płciowych, dojrzewaniem rozrodczym i psychicznym, rozwojem wtórnych cech płciowych, gwałtownym wzrostem, zmianami w budowie ciała i wzrostem siły u chłopców. Różnice w budowie ciała między płciami pojawiają się we wczesnym i środkowym okresie dojrzewania, przy czym kobiety mają większą masę tłuszczową, a mężczyźni większą masę beztłuszczową.
Rozwój dojrzewania wymaga koordynacji różnych hormonów, w tym hormonu wzrostu (GH), insulinopodobnego czynnika wzrostu typu I, gonadotropin, a także hormonów płciowych. Początek dojrzewania wiąże się z dużymi różnicami w wynikach sportowych ze względu na płeć, różnicami zazwyczaj niewidocznymi lub które przed okresem dojrzewania są minimalne. Rosnące różnice między płciami w bieganiu, skakaniu, pływaniu i sile uścisku dłoni pojawiają się w wieku 12–13 lat i towarzyszą wzrostowi poziomu testosteronu w surowicy u chłopców w okresie dojrzewania. Tę różnicę między płciami wyraźnie widać w elitarnym pływaniu młodzieżowym, gdzie udział obu płci jest wysoki. Różnica w wynikach pływania między płciami jest silnie skorelowana ze wzrostem całkowitego testosteronu u chłopców (wyjaśniając 98% zmienności różnicy w wynikach pływania między 11 a 17 rokiem życia). Inne sporty opierające się na sile, mocy lub wytrzymałości wykazują podobną rozbieżność wyników między chłopcami i dziewczętami na początku okresu dojrzewania. W związku z tym równowaga dynamiczna, która w minimalnym stopniu zależy od siły i wytrzymałości mięśni, nie różni się między chłopcami i dziewczętami po okresie dojrzewania. Zatem jasne jest, że rozbieżności w wynikach sportowych, które obejmują siłę, moc i wytrzymałość, są ściśle powiązane ze zwiększonym poziomem testosteronu u mężczyzn w okresie dojrzewania, zwłaszcza u elitarnych pływaków.
Hormonalne różnice i ich potencjalny wpływ
Główną przyczyną dużych różnic w wynikach sportowych między płciami jest wysoki poziom endogennego testosteronu u mężczyzn na początku okresu dojrzewania. Testosteron jest syntetyzowany z cholesterolu w gonadach i innych tkankach, takich jak nadnercza, prostata i wątroba. Testosteron pośredniczy w swoim działaniu poprzez wiązanie się z receptorem androgenowym, a kompleks hormon-receptor służy jako czynnik transkrypcyjny modulujący ekspresję genów. Stężenie krążącego testosteronu wzrasta u mężczyzn, ponieważ jądra wytwarzają od 20 do 30 razy więcej testosteronu niż przed okresem dojrzewania, a krążący testosteron jest ponad 15 razy większy niż u kobiet w dowolnym wieku dorosłym.
U kobiet zakres krążącego testosteronu wynosi 0,1–1,8 nmol·L−1, a u mężczyzn 7,7–29,4 nmol·L−1. Na zmierzone stężenie testosteronu w surowicy może wpływać wiek, rytm dobowy, położenie geograficzne, uwarunkowania genetyczne, styl życia, choroby współistniejące i zmienność dzienna. W przypadku kobiet znacznie mniej wiadomo na temat roli ich prawidłowego stężenia endogennych androgenów i wydolności fizycznej. Jednym z powodów może być konieczność uwzględnienia wahań hormonalnych cyklu miesiączkowego i stosowania antykoncepcji hormonalnej.
Warto zwrócić uwagę, że sprinterki i zawodniczki uprawiające sporty zespołowe na poziomie krajowym i międzynarodowym wykazały lepsze wyniki, które korelowały z poziomem testosteronu w surowicy. Wykazano, że prekursory androgenów są powiązane ze zwiększoną wydajnością zawodniczek olimpijskich w testach sprawności fizycznej. Co więcej, w dużym badaniu z udziałem ponad 1000 zawodniczek lekkoatletycznych kobiety z najwyższym tercylem testosteronu osiągnęły znacznie lepsze wyniki w określonych konkurencjach niż te z najniższym tercylem testosteronu. Zatem łagodne wahania endogennego testosteronu w zakresie normy dla kobiet mogą być korzystne dla wyników sportowych. Do pozostałych ważnych pytań należy zrozumienie wrażliwości różnych zakresów stężeń endogennego testosteronu u kobiet oraz wpływu na różne aspekty sprawności fizycznej i układy organizmu, na które wywierany jest największy wpływ.
Warto również wspomnieć o kwestii estrogenów. Istnieją cztery główne estrogeny: estron, 17-β-estradiol, estriol i estetrol, które różnią się między sobą liczbą grup hydroksylowych lub ketonów, sposobem działania i miejscem działania. U ludzi wszystkie cztery estrogeny są syntetyzowane z cholesterolu w kilku tkankach oprócz gonad, w tym w wątrobie, nadnerczach, macicy, gruczołach sutkowych, mózgu, tkance tłuszczowej, skórze i łożysku. Estrogeny związane ze swoimi receptorami jądrowymi ERα/β służą jako czynniki transkrypcyjne modulujące ekspresję genów. Stężenie krążącego estradiolu, głównego żeńskiego steroidowego hormonu płciowego, wzrasta w okresie dojrzewania i do menopauzy jest średnio około 4-krotnie wyższe u dorosłych kobiet niż u mężczyzn. U kobiet wahania poziomu występują co miesiąc podczas cyklu menstruacyjnego, podobnie jak LH, hormon folikulotropowy, progesteron i inne hormony. Choć istnieją pewne sugestie mówiące o różnicach w dyspozycji sportowej względem fluktuacji hormonalnych to dane są zbyt mało przkeonujące.
Podsumowanie
Podsumowując, różnice w osiągach sportowych między mężczyznami a kobietami wynikają głównie z biologicznych różnic płciowych, związanych z hormonami płciowymi, chromosomami oraz procesem dojrzewania. W sporcie wymagającym siły, mocy i wytrzymałości, mężczyźni zazwyczaj dominują, wykazując lepsze wyniki niż kobiety. Różnice te są szczególnie zauważalne w dyscyplinach opartych na sile mięśniowej, takich jak podnoszenie ciężarów czy sprinty, gdzie testosteron odgrywa kluczową rolę w rozwijaniu fizycznych zdolności. Jednakże, w dyscyplinach opartych na umiejętnościach technicznych, jak łucznictwo czy strzelectwo, różnice między płciami są minimalne. Warto również podkreślić, że adaptacje treningowe, bioenergetyka wysiłku i ekonomia ruchu również wpływają na różnice w wydajności płciowej w sporcie. Zrozumienie tych aspektów może przyczynić się do lepszej oceny i równości szans w dziedzinie sportu, uwzględniając zarówno różnice biologiczne, jak i indywidualne predyspozycje.
Bilbliografia:
Giersch GEW, Charkoudian N,McClungHL. The rise ofthe female warfighter: physiology, performance, and future directions. MedSci Sports Exerc. 2022;54(4):683–91.
Hilton EN, Lundberg TR. Transgender women in the female category of sport: perspectives on testosterone suppression and perfor- mance advantage. Sports Med. 2021;51(2):199–214.
BloodgoodAM,Dawes JJ,OrrRM, et al. Effects ofsex and age on physical testing performance for law enforcement agency candidates: implica- tions for academy training. JStrengthCondRes. 2021;35(9):2629–35.
Xu J, Haigney MC, Levine BD, Dineen EH. The tactical athlete: definitions, cardiovascular assessment, and management, and “fit for duty” standards. Cardiol Clin. 2023;41(1):93–105.
Bhargava A, Arnold AP, Bangasser DA, et al. Considering sex as a biological variable in basic and clinical studies: an endocrine society scientific statement. Endocr Rev. 2021;42(3):219–58.
O’Bryan SM, Connor KR, Drummer DJ, et al. Considerations for sex-cognizant research in exercise biology and medicine. Front Sports Active Living. 2022;4:903992
Bui HN, Sluss PM, Blincko S, et al. Dynamics ofserum testosterone during the menstrual cycle evaluated by dailymeasurements with an ID-LC-MS/MSmethod and a 2nd generation automated immunoas- say. Steroids. 2013;78(1):96–101.
Bui HN, Sluss PM, Hayes FJ, et al. Testosterone, free testosterone, and free androgen index in women: reference intervals, biological variation, and diagnostic value in polycystic ovary syndrome. Clin Chim Acta. 2015;450:227–32.
Doehnert U, Bertelloni S, Werner R, et al. Characteristic features of reproductive hormone profiles in late adolescent and adult females with complete androgen insensitivity syndrome. Sex Dev. 2015; 9(2):69–74.
Fanelli F, Gambineri A, Belluomo I, et al. Androgen profiling by liquid chromatography–tandem mass spectrometry (LC-MS/MS) in healthy normal-weight ovulatory and anovulatory late adolescent and young women. JClin Endocrinol Metab. 2013;98(7):3058–67.
Fénichel P, Paris F, Philibert P, et al. Molecular diagnosis of 5α- reductase deficiency in 4 elite young female athletes through hor- monal screening for hyperandrogenism. JClin Endocrinol Metab. 2013;98(6):E1055–9.
Haring R, Hannemann A, John U, et al. Age-specific reference ranges for serum testosterone and androstenedione concentrations in women measured by liquid chromatography–tandem mass spec- trometry. JClin Endocrinol Metab. 2012;97(2):408–15.
Hart RJ, Doherty DA, McLachlan RI, et al. Testicular function in a birth cohort ofyoung men. Hum Reprod. 2015;30(12):2713–24.
Hellmann P, Christiansen P, Johannsen TH, et al. Male patients with partial androgen insensitivity syndrome: a longitudinal follow-up of growth, reproductive hormones and the development of gynaeco- mastia. Arch Dis Child. 2012;97(5):403–9.
Imperato-McGinley J, Gautier T, Cai LQ, et al. The androgen con- trol of sebum production. Studies of subjects with dihydrotes- tosterone deficiency and complete androgen insensitivity. JClin Endocrinol Metab. 1993;76(2):524–8.
Imperato-McGinley J, Peterson RE, Gautier T, Sturla E. Androgens and the evolution of male-gender identity among male pseudo- hermaphrodites with 5alpha-reductase deficiency. N Engl J Med. 1979;300(22):1233–7.
Janse F, Eijkemans MJ, Goverde AJ, et al. Assessment ofandrogen concentration in women: liquid chromatography–tandem mass spectrometry and extraction RIA show comparable results. Eur J Endocrinol. 2011;165(6):925–33.
Hunter SK, Joyner MJ, Jones AM. The two-hour marathon: what’s the equivalent for women? JAppl Physiol. 2015;118(10):1321–3.
Hunter SK, Stevens AA, Magennis K, et al. Is there a sex difference in the age of elite marathon runners? Med Sci Sports Exerc. 2011; 43(4):656–64.
Institute of Medicine (US) Committee on Understanding the Biology ofSex and Gender Differences. Exploring the Biological Contributions to Human Health: Does Sex Matter? Wizemann TM, Pardue M-L, editors.Washington (DC):National Academy Press; 2001.
Rosenfeld CS. Sex-dependent differences in voluntary physical activity. JNeurosci Res. 2017;95(1-2):279–90.
Senefeld J, Smith C, Hunter SK. Sex differences in participation, performance, and age of ultramarathon runners. Int JSports Physiol Perform. 2016;11(7):635–42.
Bartolomei S, Grillone G, Di Michele R, Cortesi M. A comparison betweenmale and female athletes in relative strength and power per- formances. JFunct Morphol Kinesiol. 2021;6(1):17.
RussDW, Towse TF,WigmoreDM, et al. Contrasting influences of age and sex on muscle fatigue. Med Sci Sports Exerc. 2008;40(2): 234–41.
Avin KG, Naughton MR, Ford BW, et al. Sex differences in fatigue resistance are muscle group dependent. MedSci Sports Exerc. 2010; 42(10):1943–50.
