Koordynacja fizyczna jest kluczowym elementem wielu dziedzin życia, od codziennych czynności po profesjonalny sport. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej różnym rodzajom koordynacji oraz jej znaczeniu w kontekście rozwoju motorycznego i osiągnięcia celów w różnych dyscyplinach sportowych i aktywnościach życiowych. Zrozumienie różnych rodzajów koordynacji oraz sposobów ich rozwijania może pomóc w ulepszaniu wydajności ruchowej oraz osiąganiu lepszych wyników w różnorodnych dziedzinach aktywności fizycznej.
Według Sozańskiego, koordynacja oznacza zdolność do płynnego i zharmonizowanego wykonywania różnorodnych ruchów ciała w celu osiągnięcia określonego celu. Jest to umiejętność kontrolowania i synchronizowania ruchów mięśniowych, aby wykonywać określone zadania motoryczne z precyzją i efektywnością. Koordynacja fizyczna może obejmować zdolność do utrzymania równowagi, precyzyjnego sterowania ruchami, szybkiej adaptacji do zmieniających się warunków oraz skutecznego wykonywania złożonych sekwencji ruchowych. Jest to istotna cecha w wielu dyscyplinach, szczególnie tych, opartych o złożonej wielopłaszczyznowe ruchy w przestrzeni, które nierzadko obejmują również przedmioty typu piłka.
Adaptogen mogący wspierać czas reakcji i koordynację ruchową – KUP TUTAJ
Według koncepcji Sozańskiego, koordynacja może być klasyfikowana na różne sposoby, w zależności od rodzaju ruchów i celów.
Oto kilka rodzajów koordynacji według Sozańskiego, stosowane w różnych kontekstach, w zależności od wymagań danego zadania lub dyscypliny:
- Koordynacja ogólnoruchowa – dotyczy zdolności do wykonywania płynnych i zrównoważonych ruchów całego ciała, niezależnie od ich złożoności.
- Koordynacja cząstkowa – obejmuje zdolność do kontrolowania i synchronizowania ruchów poszczególnych części ciała, takich jak ręce, nogi,
kończyny górne i dolne. - Koordynacja przestrzenna – dotyczy zdolności do precyzyjnego kontrolowania ruchów w określonym obszarze przestrzeni, takim jak ruchy rąk podczas wykonywania operacji chirurgicznych.
- Koordynacja czasowa – polega na zdolności do wykonywania ruchów w określonym tempie i rytmie, a także synchronizacji ruchów zegarowych w celu osiągnięcia określonych efektów.
- Koordynacja zespołowa – obejmuje zdolność do współpracy i synchronizacji ruchów z innymi osobami w celu osiągnięcia wspólnego celu, jak na przykład w grach zespołowych.
- Koordynacja wzrokowo-mięśniowa – polega na zdolności do precyzyjnego kontrolowania ruchów w odpowiedzi na bodźce wzrokowe, takie jak śledzenie ruchomych obiektów, precyzyjne celowanie wzrokiem podczas wykonywania zadań manualnych lub sportowych.
- Koordynacja słuchowo-mięśniowa – dotyczy zdolności do kontrolowania ruchów w odpowiedzi na bodźce słuchowe, na przykład reakcji na dźwięki lub wibracje, które wymagają precyzyjnej koordynacji między narządami słuchu a mięśniami.
- Koordynacja proprioceptywna – obejmuje zdolność do monitorowania pozycji ciała i ruchów bez konieczności korzystania z zewnętrznych bodźców, opierając się na wewnętrznych sygnałach sensorycznych, takich jak napięcie mięśniowe i położenie stawów.
- Koordynacja manualna – dotyczy zdolności do skoordynowanego wykonywania ruchów rąk i palców w celu manipulacji obiektami lub wykonywania precyzyjnych zadań manualnych, na przykład pisania, rysowania, malowania, czy wykonywania instrumentów muzycznych.
- Koordynacja równowagi – obejmuje zdolność do utrzymywania stabilnej pozycji ciała i kontrolowania równowagi podczas wykonywania ruchów, takich jak stanie na jednej nodze, chodzenie po nierównej powierzchni lub wykonywanie akrobatycznych sztuczek.
Kreatyna – wsparcie zdolności treningowych w każdym rodzaju sportu – KUP TUTAJ
W zależności od indywidualnych potrzeb i wymagań danej dyscypliny, będą rozwijane różne rodzaje koordynacji. Koordynację słuchowo-ruchowa będzie potrzebna we wszystkich dyscyplinach, w których start zaczyna się na sygnał dźwiękowy np. biegi, lub gdzie istotne są wskazówki trenera np. sporty walki. Koordynacja manualna będzie wymagana we wszystkich bardziej zręcznościowych dyscyplinach, typy koszykówka, piłka nożna, tenis, tenis stołowy itd. Koordynacja priopioceptywna pożądana jest w dyscyplinach typu akrobatyka, gimnastyka, taniec.
To tylko przykłady wyszczególnienia najistotniejszych koordynacji i zobrazowania ich przykładowymi dyscyplinami, nie mniej większość z nich wymaga połączeń wielu rodzajów koordynacji w różnych proporcjach.
Jak rozwijać koordynację?
W zależności od rodzaju koordynacji, który chcesz wykształcić lub udoskonalić, należy wybrać odpowiedni poziom trudności danego zadania ruchowego, czyli w szczególności kierować się jego wielopłaszczyznowością, złożonością i intensywnością. Już najprostsze ruchy takie jak chód czy bieg wymagają koordynacji od całego ciała – jeśli nie mamy odpowiednich podstaw nie powinniśmy przechodzić do trudniejszych zadań ruchowych. Przykładowo jeśli zawodnik ma problem z samym prowadzeniem piłki, będzie mieć również utrudnione zadanie z wykonywaniem zwodów w ruchu czy dryblingiem. Analogicznie jeśli bokser ma problem z podstawowymi krokami, będzie miał również problem z wykonywaniem ciosów w ruchu, a następnie z łączeniem wieloruchowych, złożonych kombinacji. Na przykładzie boksera, proponowany model prostego zwiększania trudności zadań koordynacyjnych, uwzględniający ciosy proste na przykładzie jednej jednostki treningowej:
1. ustawienie w odpowiedniej pozycji – rozstaw stóp, rozłożenie ciężaru ciała, garda
2. poruszanie się w przód, tył a następnie na boki
3. wyprowadzanie ciosów od prostych
4. wyprowadzanie ciosów wraz z poruszaniem się w przód, tył a następnie na boki
5. wyprowadzanie ciosów w kombinacjach
6. wyprowadzanie ciosów w kombinacjach w przód, tył a następnie na boki
7. uniki w miejscu
8. wyprowadzanie kombinacji ciosów i uników
9. wyprowadzanie kombinacji ciosów i uników poruszając się w przód, tył a następnie na boki
10.wyprowadzanie kombinacji ciosów i uników poruszając się w przód, tył a następnie na boki w reakcji na sygnał dźwiękowy lub wzrokowy
Powyższa jednostka jest jedynie przykładem, można zaplanować ją na inne sposoby i modele, w zależności od poziomu zaawansowania, indywidualizacji potrzeb, możliwości, celów oraz czasu.
